uitwerkingen - Pearson Education

Hoofdstuk 1 

Het menselijk lichaam: een inleiding 

1.1 Een overzicht van de anatomie en fysiologie 

1. 1. D of fysiologie 

2. A of anatomie 

3. B of homeostase 

4. C of stofwisseling 

2. Fysiologisch onderzoek: C, D, E, F, G, H, J, K 

Anatomisch onderzoek: A, B, I, K, L, M 

1.2 Organisatieniveaus 

3. Cellen, weefsels, organen, orgaanstelsels. 

4. 1. Elektron 

2. Dekweefsel 

3. Hart 

4. Spijsverteringsstelsel 

5. 1. K of urinair stelsel 

2. C of hormoonstelsel 

3. J of beenderstelsel 

4. A of cardiovasculaire stelsel 

5. D of huidlaag 

6. E of lymfestelsel/immuniteit 

7. B of spijsverteringsstelsel 

8. I of ademhalingsstelsel 


10. F of spierstelsel 

11. K of urinair stelsel 

12. H of voortplantingsstelsel 


14. D of huidlaag 

6. 1. A of cardiovasculaire stelsel 


3. K of urinair stelsel 

4. H of voortplantingsstelsel 

5. B of spijsverteringsstelsel 

6. J of beenderstelsel 

7. G of zenuwstelsel 

Hoofdstuk 1 

7. 

Figuur 1.1: Cardiovasculaire stelsel 

Figuur 1.2: Ademhalingsstelsel 

Hart 

Bloedvaten 

Neusholte 

Luchtpijp 

Longen 

1

Figuur 1.3: Zenuwstelsel 

Figuur 1.4: Urinair stelsel 

Figuur 1.5: Spijsverteringsstelsel 

Hersenen 

Ruggenmerg 

Zenuwen 

Nier 

Urineleider 

Blaas 

Mondholte 

Slokdarm 

Maag 

Darmen 

Figuur 1.6: Voortplantingsstelsel 

1.3 Instandhouding van de levensfuncties 

8. 1. D. of handhaven van barrières 

2. H of voortplanting 

3. C of groei 

4. A of vertering 

5. B of uitscheiding 

6. G of reactievermogen 

7. F of beweging 

8. E of stofwisseling 

9. D of handhaven van barrières 

9. 1. C of voedingsstoffen 

2. B of atmosferische druk 

3. E of water 

4. D of zuurstof 

5. E of water 

6. A of juiste lichaamstemperatuur 

1.4 Homeostase 

10. 1. Receptor 

2. Regelcentrum 

3. Afferente 

4. Regelcentrum 

5. Effector 

6. Efferente 

7. Negatieve 

8. Positieve 

9. Negatieve 

Ovarium 

Baarmoeder 

2 Werkboek anatomie en fysiologie

1.5 De taal van de anatomie 

11. 1. Ventrale 

2. Dorsale 

3. Dorsale 

12. 1. Distaal 

2. Antecubitaal 

3. Brachiaal 

4. Linker bovenste kwadrant 

5. Ventrale holte 

13. 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

Figuur 1.7 

Craniale 

holte 

Spinale 

holte 

Thoracale 

holte 

Buik- en 

bekkenholte 

14. 1. C of axillair 

2. G of femoraal 

3. H of gluteaal 

4. F of cervicaal 

5. P of umbilicaal 

6. M of pubisch 

7. B of antecubitaal 

8. K of occipitaal 

Dorsale 

holte 

Ventrale 

holte 

Het menselijk lichaam: een inleiding 

1. Epigastrisch gebied 

2. Rechts in de regio hypochondriaca 

3. Navelgebied 

4. Rechter lumbaal gebied 

5. Hypogastrisch gebied 

6. Rechter liesgebied 

15. 

9. I of inguïnaal 

10. J of lumbaal 

11. E of buccaal 

A 

A 

Scapulair 

Lumbaal 

Popliteaal 

Kuit 

Buccaal 

Brachiaal 

Antecubitaal 

Abdominaal 

Umbilicaal 

Inguïnaal 

Femoraal 

B B 

Figuur 1.8: Doorsnede A: midsagittaal. 

Doorsnede B: transversaal 

3

16. 1. G of ventraal, D of pelvis 

2. G of ventraal, F of thoracaal 

3. C of dorsaal, B of craniaal 

4. G of ventraal, D of pelvis 

5. G of ventraal, A of abdominaal 

17. 1. A of ventrale 

2. G of dorsale 

3. J of superieure 

4. L of superior 

5. E of lateraal 

6. M of ventraal 

7. F of mediaal 

8. H of proximaal 

9. B of distaal 

10. N of posterieure 

11. J of superieure 

12. I of sagittale 

13. C of frontale 

14. C of frontale 

15. K of transversale 

18. 1.- 5. A of buik- en bekkenholte 

6. C of spinale holte 

7. A of buik- en bekkenholte 

8. en 9. D of thoracale holte 

10. B of craniale holte 

11. en 12. A of buik- en bekkenholte 

19. A. 2 

B. 3 

C. 1 

D. 4 

In het ziekenhuis 

20. Beenderstelsel, spierstelsel, cardiovasculaire 

stelsel, huidlaag, zenuwstelsel. 

21. De behoefte aan voedingsstoffen en water. 

22. De ventrale en laterale aspecten van de buik 

worden niet door het beenderstelsel (skelet) 

beschermd. 

23. John heeft een hernia in het inguïnale 

gebied, pijn in de lumbale regio door zijn 

geïnfecteerde nier en kneuzingen en zwellingen 

in het hypogastrische gebied. 

24. Door negatieve terugkoppeling neemt de 

aanvankelijke prikkel, TSH in dit geval, af. 

25. Door de hoge bloeddruk wordt het hart 

zwaarder belast. Er wordt minder bloed 

rond gepompt en de bloedtoevoer naar het 

hart zelf wordt onvoldoende. Naarmate het 

hart zwakker wordt, hoopt zich meer bloed 

in de aderen op en stijgt de bloeddruk nog 

meer. Zonder behandeling wordt de circulatie 

zo traag dat orgaanfalen ontstaat. 

Door een geneesmiddel dat het hart sterker 

maakt, wordt de kracht van de hartslag 

verhoogd, zodat bij elke hartslag meer bloed 

wordt weggestuwd. Daardoor kan meer 

bloed het hart instromen, waardoor minder 

bloed terugstroomt en de bloeddruk daalt. 

Het hart kan daardoor meer bloed wegpompen, 

waardoor de ophoping verder afneemt 

en de circulatie toeneemt. De bloedtoevoer 

naar de hartspier wordt beter en het hart 

wordt sterker. 

26. Bij CT wordt gebruikgemaakt van röntgenstralen. 

Bij MRI wordt gebruik gemaakt 

van radiogolven en magnetische velden. 

Bij PET-scans wordt gebruik gemaakt van 

radio-isotopen. Bij CT, MRI en PET-scans 

kunnen lichaamsdelen op doorsnede worden 

weergegeven. 

27. Rechterzijde, vlak onder de ribbenkast. 

28. Hij zal de spalk op zijn rechterpols aanbrengen. 


Het slot: meerkeuzevragen 

29. 1. B 

2. C 

3. A, B, C, D 

4. B 

5. B 

6. A, B, D 

7. A, B, D 

Hoofdstuk 2 

Elementaire chemie 

2.1 Materie en energie 

1. 1. B, D 

2. A, B, C, D 

3. A, B 

2. 1. C of mechanische energie 

2. B, D of elektrische energie, stralingsenergie 

3. C of mechanische energie 

4. A of chemische energie 

5. D of stralingsenergie 

2.2 Samenstelling van de materie 

3. 

Deeltje Plaats Elektrische 

lading 

Hoofdstuk 2 

Massa 

Proton Kern +1 1 atoommassa-eenheid 

Neutron Kern 0 1 atoommassa-eenheid 

Elektron Schillen -1 0 atoommassa-eenheid 

4. 1. O 

2. C 

3. K 

4. I 

5. H 

6. N 

7. Ca 

8. Na 

9. P 

8. C 

9. C, E 

10. D 

11. A, C, E 

12. A, B, C, D, E 

13. A 

14. B 

15. B 

10. Mg 

11. Cl 

12. Fe 

5. 1. E of ion 

2. F of materie 

3. C of element 

4. B of elektronen 

5. B of elektronen 

6. D of energie 

7. A of atoom 

8. G of molecuul 

9. I of protonen 

10. J of valentieschil 

11. en 12. H en I of neutronen en protonen 

6. 1. J 

2. Protonen 

3. Meer 

4. J 

5. Radioactief 

6. J 

7. Chloor 

8. Jodium 

9. J 

5

2.3 Moleculen, chemische bindingen en chemische 

reacties 

7. 1. C of synthese 

2. B of uitwisseling 

3. A of afbraak 

8. Figuur 2.1: De kern is de binnenste cirkel 

die zes protonen en zes neutronen bevat; de 

elektronen zijn aangegeven door de kleine 

cirkels in de schillen. 

1. Atoomgetal is 6 

2. Atoomgewicht is 12 amu 

3. Koolstof 

4. Isotoop 

5. Chemisch reactief 

6. Vier elektronen 

7. Covalent, doordat het erg moeilijk zou 

zijn om vier elektronen op te nemen of 

af te staan 

9. H 2 O 2 is één molecuul waterstofperoxide 

(een verbinding). 2OH - symboliseert twee 

hydroxide-ionen. 

10. Figuur 2.2: A stelt een ionenbinding voor; B 

is een afbeelding van een covalente binding. 

Overgedragen 

elektron 

11. Figuur 2.3: 

Zuurstof 

Waterstof 

A 

9 p + 

3 p + 

Negatieve 

pool 

H 

O 

H H 

O 

H 

H 

H 

O 

H 

O 

H 

Positieve 

pool 

B 

O 

H 

H 

p + 

9 p + 

Waterstofbruggen 

Gedeelde 

elektronen 

12. Omcirkel B, C en E. 

13. 1. H CO 2 3 

2. H + - en HCO3 3. De ionen moeten worden omcirkeld. 

4. Een aanvullende pijl naar links moet 

worden toegevoegd tussen H CO en H 2 3 + 

2.4 Biochemie: de samenstelling van levende 

materie 

14. 1-3. A of zuur (zuren), B of base(n) en D of 

zout(en) 

4. B of base(n) 

5. A of zuur (zuren) 

6. D of zout(en) 

7. D of zout(en) 

8. A of zuur (zuren) 

9. C of buffer 

15. 1. Warmtecapaciteit 

2. Water 

3. 70% (60-80%) 

4. Waterstof 

5. en 6. Hydrolyse en afsplitsing van water 

7. Polariteit 

8. Slijm 

16. X koolstofdioxide, zuurstof, KCl en H 2 O. 

17. Zwak zuur: B, C en E; 

sterk zuur: A, D, E, F en G. 

18. 1. G of monosachariden 

2. D of vetzuren en E of glycerol 

3. A of aminozuren 

4. F of nucleotiden 

5. H of eiwitten 

6. G of monosachariden 

(B of koolhydraten) 

7. C of vetten (lipiden) 

8. G of monosachariden 

(B of koolhydraten) 


10. en 11. F of nucleotiden en A of 

aminozuren 


12. F of nucleotiden 



15. B of koolhydraten 





19. 1. B of collageen, H of keratine 

2. D of enzym, F of hemoglobine, een deel 

van G of hormonen 

3. D of enzym 

4. L of zetmeel 

5. E of glycogeen 

6. C of DNA 

7. A of cholesterol (een deel van G of 

hormonen zijn steroïden) 

8. I of lactose, J of maltose 

20. Figuur 2.4 

A. Monosacharide 

B. Globulair eiwit 

C. Nucleotide 

D. Vet 

E. Polysacharide 

21. 1. Glucose 

2. Ribose 

3. Glycogeen 

4. Glycerol 

5. Glucose 

22. 1. J 

2. Neutrale vetten 

3. J 

4. Polaire 

5. J 

6. ATP 

7. J 

8. O 

Elementaire chemie 

23. Niet-benoemde stikstofbasen: thymine (T) 

en guanine (G) 

1. Waterstofbruggen 

2. Dubbele helix 

3. 12 

Figuur 2.5 

C G 

Je ziet dat de gestippelde delen van het 

skelet fosfaatgroepen (P) voorstellen, terwijl 

de witte delen van het skelet, die met de 

basen zijn verbonden, desoxyribose (d-R)groepen 

zijn. 

24. Het polymeer bevindt zich links van de pijl; 

de monomeren (5) rechts. 

1. C of glucose 

2. C of naar de plaatsen tussen de monomeren 

begeven, etc. 

3. B of hydrolyse 

4. A of R-groep 

De ongeloofl ijke reis 

25. 1. Negatief 

2. Positieve 

3. Waterstofbruggen 

4. Rode bloedcellen 

5. Eiwit 

6. Aminozuren 

7. Peptide 

8. H + en OH - 

A 

T 

C G 

A T 

T A 

G C 

A 

G C 

G C 

DNA 

T A 

A 

d-R 

P 

7

9. Hydrolysereactie 

10. Enzym 

11. Glucose 

12. Glycogeen 

13. Synthese onder afsplitsing van water 

14. H 2 O 

15. Toe 


26. Acidose betekent dat de pH van het bloed 

lager is dan normaal. De patiënt moet worden 

behandeld met een middel dat de pH 

verhoogt. 

27. Elk van de 20 aminozuren heeft een andere 

chemische groep, de zogenoemde R-groep. 

De R-groep van elk van de aminozuren bepaalt 

hoe het aminozuur past in de opgevouwen, 

driedimensionale, tertiaire structuur 

van het eiwit en welke bindingen het zuur 

kan vormen. Als het verkeerde aminozuur 

wordt opgenomen, past de R-groep van dit 

aminozuur mogelijk niet goed in de tertiaire 

structuur of kunnen benodigde bindingen 

misschien niet worden gevormd; vandaar 

dat het mogelijk is dat de hele structuur van 

het eiwit verandert. Omdat de functie door 

de structuur wordt bepaald, betekent dit dat 

het eiwit niet goed functioneert. 

28. Warmte verhoogt de bewegingsenergie van 

de moleculen. Belangrijke biologische moleculen 

zoals eiwitten en nucleïnezuren worden 

gedenatureerd (verliezen hun functie) 

door overmatige verhitting, doordat intramoleculaire 

bindingen die noodzakelijk zijn 

voor hun functionele structuur, verbroken 

raken. Doordat alle enzymen eiwitten zijn, 

is het dodelijk als ze hun structuur verliezen. 

29. Een MRI-scan, omdat hiermee beeldvorming 

mogelijk is van weke delen die door 

bot worden omgeven (de schedel bijvoorbeeld). 

30. Maagstoornissen worden vaak veroorzaakt 

door een te zuur milieu in de maag (‘zure 

indigestie’). Een antacidum (zuurremmer) 

bevat een zwakke base die het overmatige 

zuur (H + ) neutraliseert. 

31. Bij afbraak van ATP tot ADP en P i komt de 

energie vrij die in de bindingen was opgeslagen. 

Slechts een deel van die potentiële 

energie wordt door de cel verbruikt. De rest 

gaat verloren in de vorm van warmte. Toch 

moet de totale hoeveelheid vrijkomende 

energie (plus de activeringsenergie) worden 

opgenomen om de bindingen van het ATP 

te herstellen. 


32. 1. A, C, D 

2. E 

3. A, B, C, D, E 

4. D 

5. A 

6. C, E 

7. C, D 

8. C 

9. A 

10. A, D 

11. B, C 

12. B, C 

13. D 

14. B 

15. B, D 


Hoofdstuk 3 

Cellen en weefsels 

3.1 Cellen 

1. 1.-4. (in willekeurige volgorde): koolstof, 

zuurstof, stikstof, waterstof 

5. Water 

6. Calcium 

7. IJzer 

8.- 12. (vijf van de volgende termen, in willekeurige 

volgorde): stofwisseling, voortplanting, 

reactievermogen, vermogen tot 

beweging, vermogen tot groei, vermogen 

voedingsstoffen te verteren, vermogen afvalstoffen 

uit te scheiden 

13.- 15. (drie van de volgende termen, in willekeurige 

volgorde): kubusvormig, tegelvormig, 

schijfvormig, rond bolvormig, vertakt, 

cilindervormig 

16. Interstitiële vloeistof (weefselvloeistof) 

17. Plaveiselepitheel 

2. 

Figuur 3.1 

3. 

Glad ER 

Cytosol 

Vacuole 

Centriole(n) 

Microvilli 

Eiwitmoleculen 

Figuur 3.2 

Hoofdstuk 3 

Koolhydraatmoleculen 

A 

D 

Fosfolipidenmoleculen 

E 

Buitenzijde cel 

Mitochondrium 

Kernmembraan 

Golgi-complex 

Nucleolus 

Chromatinedraad 

Ruw ER 

Celmembraan 

B 

C 

Cholesterolmoleculen 

Binnenzijde cel 

1. Glycocalyx 

2. C 

3. Hydrofoob 

4. Enzymen, receptoren, herkenningsplaatsen 

enzovoort 

4. 1. Microvilli zijn te vinden op cellen die 

betrokken zijn bij afgifte en/of opname. 

2. Tight junction 

3. Desmosoom 

4. Desmosoom 

5. Dankzij gap junctions kunnen cellen 

communiceren, doordat ionen en andere 

chemische stoffen zich op deze plaatsen 

via eiwitkanalen van de ene naar de 

andere cel kunnen bewegen. 

6. Gap junctions en desmosomen 

Figuur 3.3 

5. 1. Centriolen 

2. Trilharen 

3. Glad ER 

4. Opslag vitamine A 

5. Mitochondriën 

6. Ribosomen 

7. Lysosomen 

6. 1. Microtubuli 

2. Intermediaire fi lamenten 

3. Microtubuli 

4. Microfi lamenten 

A. 

B. 

Microvilli 

Tight junctions 

C. Desmosoom 

9

Buitenzijde 

cel 

Binnenzijde 

cel 

5. Intermediaire fi lamenten 

6. Microtubuli 

7. 1. B 

2. F 

3. D 

4. E 

5. C, H 

6. G 

7. A 

8. 1. A 

2. B 

3. C 

4. A 

9. Figuur 3.5: 

1. A; crenatie 

2. B; dezelfde concentratie opgeloste stoffen 

binnen en buiten de cel 

3. C; ze scheuren (lysis); water verplaatst 

zich via osmose vanaf een plaats waar 

de concentratie water hoger is (buitenkant 

cel) de cel in, waar de concentratie 

water lager is; daardoor zwellen de cellen 

op. 

10. 

Aminozuur 

Steroïde H20 Cl – 

O2 K 

CO2 Glucose 

+ 

Natriumkanaal 

Dragereiwit voor passief transport 

Figuur 3.6 

Na + K + 

Vet 

O2 Glucose 

CO2 Aminozuur 

Ionenpomp 

Fosfolipiden 

De pijl voor Na + moet rood zijn en naar 

buiten de cel wijzen; de pijlen voor glucose, 

Cl - , O 2 , vetten (behalve cholesterol - dat 

komt via receptor-gemedieerde endocytose 

binnen) en steroïden moeten blauw zijn en 

de naar de binnenzijde van de cel wijzen. 

De pijl van CO 2 moet blauw zijn en naar de 

extracellulaire vloeistof wijzen. Aminozuren 

en K + (rode pijlen) gaan de cel in. Water 

(H 2 O) verplaatst zich passief (blauwe pijlen) 

door de membraan (naar binnen of buiten), 

afhankelijk van de osmotische omstandigheden 

ter plaatse. 

1. Vet, steroïde, O 2 , CO 2 

2. Glucose 

3. H 2 O, (waarschijnlijk) Cl - 

4. Na + , K + , aminozuur 

11. 1. D of exocytose; G of fagocytose; H, of 

pinocytose; I of receptor-gemedieerde 

endocytose 

2. B of diffusie in strikte zin; C of diffusie, 

osmose; E of gefaciliteerde diffusie 

3. F of fi ltratie 

4. B of diffusie in strikte zin; C of diffusie, 

osmose; E of gefaciliteerde diffusie 

5. A of actief transport 

6. B of diffusie in strikte zin 

7. A of actief transport 

8. D of exocytose; G of fagocytose, H of 

pinocytose, I of receptor-gemedieerde 

endocytose 

9. G of fagocytose 

10. D of exocytose 

11. E of gefaciliteerde diffusie 

12. 1. P of eiwitten 

2. K of helix 

3. O of fosfaat 

4. T of suiker 

5. C of basen 

6. B of aminozuren 

7. E of complementair 

8. F of cytosine 

9. V of thymine 

10. S of ribosoom 

11. Q of replicatie 

12. M of nucleotiden 

13. U of sjabloon of model 

14. L of nieuw 

15. N of oud 


16. H of genen 

17. I of groei 

18. R of herstel 

13. A. Profase 

B. Anafase 

C. Telofase 

D. Metafase 

Figuur 3.7 

Kernmembraan 

14. 1. C of profase 

2. A of anafase 

3. D of telofase 


5. B of metafase 

6. C of profase 


8. E of geen van de bovengenoemde fasen 




12. A of anafase, B of metafase 

13. E of geen van de bovengenoemde fasen 

15. 1. Celkern 

2. Cytoplasma 

3. Opgerold 

4. Centromeren 

5. Spoelfi guur 

6. Int erfase 

16. 1. Transcriptie 

2. Translatie 

3. Anticodon; triplet 


Kernmembraan 

Centriolen 

Chromosomen 

Nucleoli 

Chromosomen 

Spoeldraden 

Centriolen 

Spoeldraden 

Skelet van 

DNA-helix 

1 

Figuur 3.8 

G 

A 

C 

2 

G 

A 

A 

C 

T 

T 

A 

T 

A 

Celkern Kernmembraan 

Skelet van mRNA 

3.2 Lichaamsweefsels 


A. Eenlagig plaveiselepitheel 

B. Eenlagig kubisch epitheel 

C. Hartspierweefsel 

D. Dicht, vezelig bindweefsel 

E. Beenweefsel 

F. Dwarsgestreept spierweefsel 

G. Zenuwweefsel 

H. Hyalien kraakbeen 

I. Glad spierweefsel 

J. Vetweefsel 

K. Gelaagd plaveiselepitheel 

L. Los bindweefsel. De delen van D, E, H, J 

en L die niet uit cellen bestaan, vormen 

de matrix 

18. Het neuron heeft lange uitlopers met cytoplasma, 

waardoor de cel beter in staat is impulsen 

over lange afstanden in het lichaam 

te geleiden. 

19. 1. B of dekweefsel 

2. C of spierweefsel 

3. D of zenuwweefsel 

4. A of bindweefsel 

5. B of dekweefsel 



8. B of dekweefsel 



Ribosoom 

Aminozuurmoleculen 

C U U G A A 

G A C G A A C U U A U A 

tRNAmoleculen 

11




20. 1. E of gelaagd plaveiselepitheel 

2. B of eenlagig kubisch epitheel 

3. E of gelaagd cilinderepitheel 

4. A of pseudo-gelaagd cilinderepitheel 

(met trilharen) 

5. A of pseudo-gelaagd cilinderepitheel 

(met trilharen) 

6. F of overgangsepitheel 

7. D of eenlagig plaveiselepitheel 

21. 1. Skeletspierweefsel 

2. Hartspierweefsel, glad spierweefsel 

3. Skeletspierweefsel, hartspierweefsel 

4. Glad spierweefsel (meeste hartspierweefsel) 

5.-7. Skeletspierweefsel 

8. en 9. Glad spierweefsel 

10. Hartspierweefsel 

11. Skeletspierweefsel 


13. Skeletspierweefsel 

14. Glad spierweefsel, hartspierweefsel 


22. 1. Cel 

2. Elastische vezels 

3. Beenderen 

4. Zenuwweefsel 

5. Bloed 

23. 1. C of dicht bindweefsel 

2. A of vetweefsel 

3. C of dicht bindweefsel 

4. D of beenweefsel 

5. B of los bindweefsel 

6. F of hyalien kraakbeen 

7. A of vetweefsel 

8. F of hyalien kraakbeen 

9. D of beenweefsel 

10. E of reticulair bindweefsel 

24. 1. Ontsteking 

2. Stollingseiwitten 

3. Granulatie 

4. Regeneratie 

5. J 

6. Collageen 

7. J 

3.3 Ontwikkelingsaspecten van cellen en weefsels 

25. 1. Weefsels 

2. Groei 

3. Zenuwweefsel 

4. Spierweefsel 

5. Bindweefsel (littekenweefsel) 

6. Chemisch 

7. Fysische 

8. Genen (DNA) 

9.-11. Veranderingen in het bindweefsel; 

afgenomen activiteit van het hormoonstelsel; 

uitdroging van lichaamsweefsels 

12. Deling 

13. en 14. Goedaardig, kwaadaardig 

15. Goedaardige 

16. Kwaadaardige 

17. Biopsie 

18. Chirurgische verwijdering 

19. Hyperplasie 

20. Atrofi e 


26. 1. Cytoplasma (cytosol) 

2. Celkern 

3. Mitochondrium 

4. ATP 

5. Ribosomen 

6. Ruw endoplasmatisch reticulum 

7. Poriën 

8. Chromatine 

9. DNA 

10. Kernlichaampjes 

11. Golgi-complex 

12. Lysosoom 



27. De oxidasen van de gescheurde peroxisomen 

zetten het waterstofperoxide om in 

water en (vrij) zuurstofgas (waardoor het 

bruisen wordt veroorzaakt). 

28. Op plaatsen waar slijtage een probleem is, is 

gelaagd epitheel, dat uit verschillende cellagen 

bestaat, in het algemeen effectiever dan 

eenlagig epitheel (dat uit één enkele cellaag 

bestaat). 

29. Streptomycine remt de bacteriële eiwitsynthese. 

Als de bacteriën niet in staat zijn 

nieuwe eiwitten te vormen (veel van deze 

eiwitten zijn noodzakelijke enzymen), zullen 

ze afsterven. 

30. Als je bedenkt dat bindweefsel het vaakst 

voorkomende weefsel in het lichaam is en 

deel uitmaakt van of verbonden is met alle 

organen in het lichaam, zal de arts haar 

waarschijnlijk vertellen dat ze kan verwachten 

dat de effecten van lupus zich in het 

hele lichaam zullen voordoen. 

31. Granulatieweefsel geeft stoffen af die bacteriën 

doden. 

32. In mitochondriën wordt de grootste hoeveelheid 

ATP gevormd en bij contractie verbruiken 

spiercellen enorme hoeveelheden ATP. 

Na het opnemen van bacteriën of andere 

celresten, moeten deze door fagocyten worden 

verteerd; dit verklaart het grote aantal 

lysosomen. 

33. Het herstel zal lang en pijnlijk zijn, doordat 

pezen, evenals andere structuren die uit 

dicht bindweefsel bestaan, weinig bloedvaten 

bevatten. 


34. Als gevolg van de fi ltratiedruk van het bloed 

zullen eiwitten in de interstitiële ruimte 

worden geperst. Doordat water zijn eigen 

concentratiegradiënt volgt, zal oedeem ontstaan. 

35. Fagocyten omgeven en verwijderen celresten 

uit lichaamsweefsels. In een rokerslong 

bevinden zich waarschijnlijk koolstofdeeltjes. 

36. Het lendenstuk bestaat uit dwarsgestreept 

spierweefsel. Pens bestaat uit glad spierweefsel. 


37. 1. B 

2. A. 

3. B 

4. C 

5. A, B, C, D, E 

6. C 

7. E 

8. A 

9. D 

10. C 

11. D 

12. C 

13. E 

14. C 

15. B 

16. C 

17. A, C, D 

18. A, B, C, D, E 

19. B 

13

Hoofdstuk 4 

De huid en membranen in het lichaam 

4.1 Indeling van de membranen in het lichaam 

1. Zowel slijmvliezen, sereuze membranen als 

huidlagen zijn samengestelde membranen 

die zijn opgebouwd uit een epitheellaag met 

daaronder een laag bindweefsel. 

• Slijmvliezen bestaan uit een laag epitheel 

met daaronder een bindweefsellaag, 

de zogenoemde lamina propria. 

Slijmvliezen bekleden de luchtwegen, 

het spijsverteringskanaal, de urinewegen 

en de afvoergangen van de voortplantingsorganen; 

functies zijn onder 

meer bescherming, bevochtiging, 

afgifte van klierproducten en opname. 

• Sereuze membranen bestaan uit een 

laag enkelvoudig plaveiselepitheel die 

op een dunne laag fi jn bindweefsel 

rust. Sereuze membranen bekleden de 

inwendige ventrale lichaamsholten en 

bedekken de organen in deze holten. 

Hun functie is een smerende vloeistof te 

produceren, waardoor de wrijving wordt 

verminderd. 

• De huidlaag of huid bestaat uit het epitheel 

van de opperhuid en het bindweefsel 

van de lederhuid. Hij bedekt de buitenkant 

van het lichaam en beschermt 

dieper gelegen lichaamsweefsels tegen 

beschadigingen van buitenaf. 

De synoviaalvliezen ofwel de gewrichtsvliezen, 

die de gewrichtsholten van synoviale 

gewrichten bekleden, bestaan helemaal uit 

bindweefsel. Zij hebben de functie een smerende 

vloeistof te produceren om de wrijving 

in de gewrichtsholte te verminderen. 

2. In al deze gevallen bedekt de viscerale laag 

van de serosa het uitwendig oppervlak van 

het orgaan en de pariëtale laag bekleedt de 

wanden van de lichaamsholten. 

Viscerale 

pericardium 

(binnenste laag) 

Huidlaag 

(huid) 

Figuur 4.1 

Pariëtale 

pericardium 

(buitenste laag) 

4.2 Huidlaag 

3. 1. B 

2. M 

3. C 

4. C, M 

5. C 

6. C 

Slijmvlies 

van 

luchtwegen 

Huidlaag 

(huid) 

Pariëtale 

longvlies 

(buitenste laag) 

Viscerale 

longvlies 

(binnenste laag) 

Slijmvlies 

van 

spijsverteringskanaal 

Synoviaalvlies dat 

de gewrichtsholte 

bekleedt 


4. Verbranding door de zon heeft een negatief 

effect op de immuunreactie, doordat de activiteit 

van macrofagen onder deze omstandigheden 

is afgenomen. 

5. Als de lichaamstemperatuur boven de 

normaalwaarde begint te stijgen, worden 

de zweetklieren geactiveerd door zenuwvezels 

van het (sympathisch) zenuwstelsel. 

Als zweet van het huidoppervlak verdampt, 

wordt daarmee lichaamswarmte afgevoerd. 

6. 1. Zenuw- 

2. Temperatuur (warmte en koude) 

3. Pijn 

4. Lichte druk 

5. Druk op diep gelegen structuren 

6. Cholesterol 

7. UV-licht 

8. Calcium 

7. 

Epidermis 

(opperhuid) 

Dermis 

(lederhuid) 

Onderhuidse laag 

Figuur 4.2 

Zweetklier 

8. 1. Doordat de cellen van de basale laag 

zich blijven delen, komen de meer oppervlakkig 

gelegen cellen steeds verder 

van de voedselbron, de lederhuid, te 

liggen; voedingsstoffen diffunderen 

namelijk vanuit de lederhuid. 

2. Keratine en andere stoffen die door keratinocyten 

worden gemaakt die bijdragen 


Haarschacht 

Stratum corneum (hoornlaag) 

Stratum basale (basale laag) 

Talgklier 

Haarspier 

Zenuwvezels 

Haarfollikel 

Haarpapil 

Vet of vetweefsel 

aan waterafstoting zorgen ervoor dat 

er minder voedingsstoffen in de cellen 

kunnen komen. 

9. 1. D of stratum lucidum 

2. B of stratum corneum, D of stratum 

lucidum 

3. F of papillaire laag 

4. I of lederhuid als geheel 

5. A of stratum basale 

6. B of stratum corneum 


8. A of stratum basale 

9. H of opperhuid als geheel 

10. B of stratum corneum 


10. 1. Keratine 

2. Wrat 

3. Kiemlaag 

4. Haarspier 

11. 1. C of melanine 

2. A of caroteen 

3. C of melanine 

4. B of hemoglobine 

5. C of melanine 

6. A of caroteen 

7. B of hemoglobine 

12. 1. Warmte 

2. Onderhuidse 

3. Vitamine D 

4. Elasticiteit 

5. Zuurstof (doorbloeding) 

6. Cyanose 

13. 1. Zweet 

2. Keratine 

3. J 

4. Haarschacht 

5. Lederhuid 

15

14. 

Figuur 4.3 

Haar 

15. 1. Slechte voedingstoestand 

2. Keratine 

3. Hoornlaag 

4. Merocriene zweetklieren 

16. Alopecia 

Schublaag 

Cortex 

Haarmerg 

17. 1. E of talgklieren 

2. A of m. errector pili 

3. G of merocriene zweetklieren 

4. D of haarfollikel(s) 

5. F of apocriene zweetklier 

6. C of haar 

7. B of huidzintuigen 

8. E of talgklieren en F of apocriene zweetklier 

9. G of merocriene zweetklieren 

10. E of talgklier 

18. 1. Haarspier 

2. Epitheelomhulsel 

3. Merocriene zweetklieren 

4. Rimpels 

Follikelwand 

Epitheliale wand 

van de haarfollikel 

Bindweefselschede 

19. 1. Het schubje 

2. De basale laag is hier dikker, waardoor 

de rozige tint van het bloed niet door de 

huid kan schijnen 

20. Verlies van water, eiwitten, zouten, circulatoire 

collaps, nierfalen 

21. 1. C of derdegraadsbrandwond 

2. B of tweedegraadsbrandwond 

3. A of eerstegraadsbrandwond 

4. B of tweedegraadsbrandwond 

5. C of derdegraadsbrandwond 

6. C of derdegraadsbrandwond 

22. Hiermee kan de ernst van de verbranding 

worden geschat, zodat kan worden berekend 

hoeveel vloeistof moet worden toegediend. 

23. 1. Plaveiselcelcarcinoom 

2. Basocellulaircarcinoom 

3. Melanoom 

24. Gepigmenteerde gebieden die asymmetrisch 

zijn, onregelmatige begrenzingen 

hebben, een verschillend van kleur zijn en 

een diameter groter dan 6 mm hebben, zijn 

verdacht voor een carcinoom. 

4.3 Ontwikkelingsaspecten van de huid en de 

membranen in het lichaam 

25. 1. C of dermatitis 

2. D of verminderde pigmentproductie 

3. F of milia 

4. B of koude-intolerantie 

5. A of acne 

6. G of vernix caseosa 

7. E of lanugo 


26. 1. Collageen 

2. Elastine (of elastische) 

3. Lederhuid (dermis) 

4. Fagocyt (macrofaag) 

5. Haarfollikel, bindweefsel 

6. Epidermis 

7. Stratum basale 

8. Melanine 

9. Keratine 

10. Verhoornde dekweefselcellen 


27. Geneesmiddelen voor chemotherapie die 

bij de behandeling van kanker worden 


gebruikt, doden de cellen in het lichaam 

die het snelst delen, met inbegrip van veel 

matrixcellen in de haarfollikels, waardoor 

het haar uitvalt. 

28. De baby heeft seborrhoïsch eczeem, een 

aandoening waarbij de talgklieren overmatig 

actief zijn. Het is niet ernstig, de vettige 

afzetting kan gemakkelijk worden weggewassen 

en de productie stopt al snel. 

29. Bedlegerige patiënten worden met regelmatige 

tussenpozen gekeerd, opdat geen enkel 

deel van het lichaam zo lang tegen het bed 

wordt gedrukt dat de bloedtoevoer naar dat 

gedeelte van de huid wordt gestagneerd; 

daardoor wordt voorkomen dat doorligwonden 

ontstaan. 

30. Bij de geboorte was de baby cyanotisch 

(blauwe verkleuring van de huid) als gevolg 

van een tekort aan zuurstof, een probleem 

dat wordt opgelost door adem te halen. 

Vernix caseosa, een kaasachtige substantie 

die door de talgklieren was geproduceerd, 

bedekte haar huid. Deze stof speelt eveneens 

een rol bij de bescherming van de huid 

van de foetus in de baarmoeder. 

31. Noren in de Verenigde Staten. Zij zijn 

afkomstig uit een gebied waar de intensiteit 

van het zonlicht altijd gering is. Hun huid 

bevat erg weinig pigment, waardoor deze 

bevolkingsgroep weinig beschermend melanine 

heeft. 

32. Behalve dat in de hypodermis vet als reservevoedsel 

is opgeslagen, is de huid door 

deze laag aan daaronder gelegen structuren 

(zoals spieren) verankerd en werkt hij als 

isolatie tegen warmteverlies. 

33. Het lichaam van de nagel is het zichtbare, 

vastgehechte deel (niet de vrij gelegen, witte 

rand). De wortel is het proximale gedeelte 


dat in de huid ligt ingebed. Het bed is het 

deel van de epidermis waarop de nagel ligt. 

De matrix is het proximale gedeelte van het 

nagelbed en dit gedeelte is verantwoordelijk 

voor de groei van de nagel. Het nagelriempje 

is de huidplooi rond de omtrek van het 

nagellichaam. Doordat de matrix is verdwenen, 

zal op deze plaats geen nieuwe nagel 

ontstaan. 

34. Het peritoneum (ofwel het buikvlies) zal 

ontstoken en geïnfecteerd raken. Omdat het 

peritoneum zo veel rijk doorbloede organen 

omgeeft, kan een buikvliesontsteking die 

zich verspreidt, levensbedreigend zijn. 

35. Hij heeft haar waarschijnlijk verteld dat herstel 

zou optreden en dat een transplantatie 

alleen nodig zou zijn als er een infectie zou 

ontstaan. 

36. Het aanvullen van vloeistof en zouten die 

verloren zijn gegaan en het voorkomen van 

infecties. 

37. Vetweefsel is een goede isolator tegen 

warmteverlies, dus als vetweefsel verloren 

raakt, wordt iemand gevoeliger voor koude. 


38. 1. B, D 

2. D 

3. B 

4. C 

5. D 

6. C 

7. B 

8. C, D 

9. C 

10. C 

11. A, B, D 

12. D 

13. A, B 

17

Hoofdstuk 5 

Het beenderstelsel 

5.1 Beenderen – een overzicht 

1. 1. U 

2. U 

3. O 

4. O 

5. U 

6. O 

7. U 

8. U 

9. U 

2. 1. K 

2. P 

3. L 

4. L 

5. P 

6. L 

7. L 

8. P 

9. O 

3. 1. C of epifyse 

2. A of diafyse 

3. C of epifyse, D of rood beenmerg 

4. A of diafyse 

5. E of mergholte voor geel beenmerg 

6. B of epifysairschijf 

4. 1. G of parathormoon 

2. F of osteocyten 

3. A of atrofi e 

4. H of belasting/spanning 

5. D of osteoblasten 

6. B of calcitonine 

7. E of osteoclasten 

8. C of zwaartekracht 

5. 1. B of concentrische lamellen 

2. C of lacunen 

3. A of centraal kanaal (kanaal van Havers) 

4. E of botmatrix 

5. D of canaliculi 

Figuur 5.1 

6. 1. Geel beenmerg 

2. Osteoblasten 

3. Mergholte 

4. Periost 

7. De epifysairschijf is de witte band in het 

centrale gedeelte van de kop; het gewrichtskraakbeen 

is de witte band op het uiteinde 

van de kop. Rood beenmerg bevindt zich in 

de holten in het spongieuze beenweefsel; 

geel beenmerg is te vinden in de holte in de 

diafyse. 

Figuur 5.2 

Botmatrix 

Centraal kanaal (kanaal van Havers) 

Osteocyten 

A Een 

B 

Canaliculi 

lamel 

18 Werkboek anatomie en fysiologie 

Holte 

n 

B 

Botmatrix 

Lacune 

Spongieus 

beenweefsel 

Compact 

beenweefsel 

Periost 

Compact beenweefsel 

Endost 

Osteocyten 

A B 

Botm 

La 

Canaliculi 

(met cytoplasma-uitlopers 

van de osteocyten) 

Diafyse 

Gewrichtskraakbeen 

Epifysairschijf

8. 1. 4 

2. 3 

3. 2 

4. 1 

5. 5 

6. 6 

LET OP: de gebeurtenissen 2 en 3 kunnen 

tegelijkertijd plaatsvinden. 

5.2 Axiaal skelet 

9. 1. B of os frontale (voorhoofdsbeen) 

2. N of os zygomaticum (jukbeen) 

3. E of mandibula (onderkaak) 

4. G of ossa nasalia (neusbeenderen) 

5. I of ossa palatinum (gehemeltebeenderen) 

6. J of os parietale (wandbeenderen) 

7. H of os occipitale (achterhoofdsbeen) 

8. K of os sphenoidale (wiggenbeen) 

9. D of ossa lacrimalia (traanbeen) 

10. F of maxillae (bovenkaakbotten) 

11. A of os ethmoidale (zeefbeen) 

12. L of os temporale (slaapbeen) 

13. K of os sphenoidale (wiggenbeen) 


15. E of mandibula (onderkaak) 


17.-20. A of os ethmoidale (zeefbeen), 

B of os frontale (voorhoofdsbeen), 

F of maxillae (bovenkaak), en K of 

os sphenoidale (wiggenbeen) 




24. M of os vomer (ploegschaarbeen) 



10. 1. J. 

2. Osteoblasten 

3. Secundaire 

4. Hyalien kraakbeen 

5. Endost 

6. J 


11. 

Os frontale 

(voorhoofdsbeen) 

Sutura coronalis 

(kroonnaad) 

Os sphenoidale (wiggenbeen) 

Os zygomaticum (jukbeen) 

Os nasale (neusbeenderen) 

Os lacrimalis (traanbeen) 

Arcus zygomaticus 

(jukboog) 

Figuur 5.3 

Processus 

condylaris 

Bovenkaak 

Onderkaak 

B 

Os frontale 

(voorhoofdsbeen) 

Os ethmoidale 

(zeefbeen) 

Os lacrimale 

(traanbeen) 

Os zygomaticum 

(jukbeen) 

Os nasale 

(neusbeen) 

A Sutura squamosa 

Processus styloideus 

Processus palatinus 

van de maxilla 

(bovenkaak) 

Maxilla (bovenkaak) 

Os occipitale 

(achterhoofdsbeen) Condylus occipitalis 

Foramen magnum 

C 

Processus alveolaris 

Sutura coronalis 

(kroonnaad) 

Os parietale (wandbeen) 

Os temporale (slaapbeen) 

Sutura lambdoidea 

Uitwendige 

gehooropening 

Processus mastoideus 

Os occipitale (achterhoofdsbeen) 

Os zygomaticum 

(jukbeen) 

Palatinum (gehemeltebeen) 


Os vomer (ploegschaarbeen) 

Os temporale (slaapbeen) 

Canalis caroticus 

Foramen jugulare 

Os parietale (wandbeen) 

Os parietale 

(wandbeen) 

Os temporale 

(slaapbeen) 


Os vomer (ploegschaarbeen) 


Mandibula 

(onderkaak) 

12. 1. Met slijmvlies beklede holten in het 

beenweefsel die met lucht zijn gevuld. 

2. Ze maken de schedel lichter en dienen 

als resonantieruimten voor de spraak. 

3. Het slijmvlies in de sinussen loopt door 

in dat van de neusschelpen, waaraan ze 

klierproducten afgeven. 

19

Figuur 5.4 

Voorhoofdssinus 

Ethmoidale sinus 

Sfenoidale sinus 

Sinus bovenkaak 

13. 1. F of arcus vertebrae (wervelboog) 

2. A of corpus vertebrae 

3. C of processus spinosus (doornvormig 

uitsteeksel), E of processus transversus 

(dwarsuitsteeksel) 

4. A of corpus vertebrae, E of processus 

transversus 

5. B of foramina intervertebrale 

14. 1. A of atlas, B of axis (draaier), C of 

cervicale wervels - typerend 

2. B of axis (draaier) 

3. G of thoracale wervels 

4. F of os sacrum (heiligbeen) 

5. E of lumbale wervels 

A B 

C 

Atlas, C1 

Thoracaal 

Figuur 5.5 

Wervellichaam 

Processus 

transversus 


Foramina 

vertebrale 

(wervelgaten) 

Foramen vertebrale 

(wervelgaten) 

Gewrichtsvlak 

van processus 

articularis superior 

Processus transversus 


Processus spinosus (doornuitsteeksel) 

D 

Cervicaal, typerend 

Lumbaal 

6. D of os coccygis (staartbeen) 

7. A of atlas 

8. A of atlas, B of axis (draaier) en C of 

cervicale wervels - typerend 

9. G of thoracale wervels 

15. 1. Kyfose 

2. Scoliose 

3. Vezelig kraakbeen 

4. Veerkracht of buigzaamheid 

16. A. Cervicale wervel, atlas 

B. Cervicale wervel 

C. Thoracale wervel 

D. Lumbale wervel 


1. Cervicale wervels (halswervels), C 1 -C 7 

2. Thoracale wervels (borstwervels), T 1 -T 12 

3. Lumbale wervels (lendenwervels), L 1 -L 5 

4. Sacrum (heiligbeen), vergroeid 

5. Os coccygis (st aartbeen), vergroeid 

6. Atlas, C 1 

7. Axis (draaier), C 2 

Wervellichaam 



Gewrichtsvlak van 

processus articularis 

superior 

Processus spinosus 

(doornuitsteeksel) 



Gewrichtsvlak van 

processus 

articularis superior 

Processus spinosus 

(doornuitsteeksel) 


18. 1. Longen 

2. Hart 

3. Ware 

4. Valse 

5. Zwevende 

6. Thoracale wervels 

7. Sternum (borstbeen) 

8. Een omgekeerde kegelvorm 

19. Ribben 1 - 7 aan beide zijden zijn ware ribben; 

ribben 8 - 12 aan beide zijden zijn valse 

ribben. 

Sternum 

(borstbeen) 

Figuur 5.7 

5.3 Appendiculair skelet 

20. Scapula (schouderblad) 

Bovenste 

hoek 

Mediale 

rand 

Figuur 5.8 

Manubrium 

Lichaam van 

het sternum 

Processus 

xiphoideus 

Bovenste rand 

21. A. Humerus (opperarmbeen) 

B. Ulna (ellepijp) 

C. Radius (spaakbeen) 


Processus coracoideus 

Ribkraakbeen 

Acromion 

Cavitas glenoidalis (schouderkom) 

Laterale hoek 

Spina 

scapulae 

Laterale 

rand 

Onderste 

hoek 

Figuur 5.9 

22. 

Tuberculum minus humeri 

Tuberculum majus humeri 

Kop 

A Humerus 

Figuur 5.10 

Trochlea 

Olecranon 

Incisura trochlearis 

Processus 

coronoideus 

Tuberositas radii 

Radius 

Ulna 

Kop van radius 

Tuberositas deltoidea 

Humeruskopje (capitulum) 

B Ulna Radius C 

23. Schoudergordel: A, C, D. 

Bekkengordel: B, E, F. 

Kop van ulna 

Phalanges 

(vingerkootjes) 

Processus 

styloideus radii 

Metacarpalia 

(middenhandsbeentjes) 

Carpalia 

(handwortelbeentjes) 

21

24. 1. G of tuberositas deltoidea 

2. I of humerus (opperarmbeen) 

3. en 4. D of clavicula (sleutelbeen), P of 

scapula (schouderblad) 

5. en 6. O of radius (spaakbeen), T of ulna 

(ellepijp) 

7. A of acromion 

8. P of scapula (schouderblad) 

9. D of clavicula (sleutelbeen) 

10. H of cavitas glenoidalis (schouderkom) 

11. E of processus coracoideus 

12. D of clavicula (sleutelbeen) 

13. S of trochlea 

14. T of ulna (ellepijp) 

15. B of capitulum (humeruskopje) 

16. F of fossa coronoidea 

17. T of ulna (ellepijp) 

18. en 19. P of scapula (schouderblad), Q of 

sternum (borstbeen) 

20. C of carpalia (handwortelbeentjes) 

21. M of phalanges (kootjes) 

22. J of metacarpalia (middenhandsbeentjes) 

25. 1. Vrouw: inham is groter en ronder 

2. Vrouw: sacrum (heiligbeen) is minder 

gebogen; arcus pubis is ronder 

3. Vrouw: uitsteeksels ischium (uitsteeksels 

darmbeenkam) zijn korter; bekken 

is minder diep, lichter 

Crista iliaca 

(darmbeenkam) 

Grote bekken 

(pelvis major) 

Spina iliaca 

anterior superior 

Onderste bekkenopening 

(pelvis minor) 

Acetabulum (heupkom) 

Symphysis pubica 

Figuur 5.11 

26. 1. Ulna 

2. Bekken 

3. Scapula 

4. Mandibula 

5. Carpalia 

27. 1. I of ilium (darmbeen), K of ischium 

(zitbeen), S of os pubis (schaambeen) 

2. J of tuber ischiadicum 

3. R of symphysis pubica 

4. H of crista iliaca (darmbeenkam) 

5. A of acetabulum (heupkom) 

6. T of sacro-iliacaal gewricht 

7. C of femur (dijbeen) 

8. D of fi bula (kuitbeen) 

9. W of tibia (scheenbeen) 

10. C of femur (dijbeen), Q of patella (knieschijf), 

W of tibia (scheenbeen) 

11. X of tuberositas tibiae 

12. Q of patella (knieschijf) 

13. W of tibia (scheenbeen) 

14. N of mediale malleolus 

15. L of laterale malleolus 

16. B of os calcaneus (hielbeen) 

17. V of tarsalia (voetwortelbeentjes) 

18. O of metatarsalia (middenvoetsbeentjes) 

19. P of foramen obturatum 

20. G of trochanter major en minor, E of tuberositas 

glutea 

21. U of talus (sprongbeen) 

28. 1. Bekkengordel 

2. Phalanges 

3. J 

4. Acetabulum 

(heupkom) 

Os coxae 

(heupbeen) 

Os sacrum (heiligbeen) 

Bekkenrand 

Spina iliaca anterior superior 

Ramus pubica 

Foramen obturatum 

5. Nervus 

ischiadicus 

6. J 

7. Os coxae 

(heupbeen) 

8. J 

9. Femur 

(dijbeen) 

10. J 

11. Kyfose 


29. 

Trochanter 

major 

Epicondylus 

lateralis 

Figuur 5.12 

30. De beenderen van de schedel, de wervelkolom 

en de beenderen in de borstholte 

maken deel uit van het axiale skelet. Alle 

andere beenderen behoren tot het appendiculaire 

skelet. 

Figuur 5.13 

5.4 Botfracturen 

31. 1. G of eenvoudige fractuur 

2. A of gesloten reductie 

3. E of Greenstick fractuur (twijgbreuk) 

4. B of compressiefractuur 

5. C of open fractuur 


A 

Femur 

Clavicula (sleutelbeen) 

Scapula (schouderblad) 

Humerus 

(opperarmbeen) 

Vertebra (wervel) 

Os coxae (heupbeen) 

Femur (dijbeen) 

Patella (knieschijf) 

Talus (sprongbeen) 

Metatarsalia 

(middenvoetsbeentjes) 

Hals 

Epicondylus 

lateralis 

Kop van 

femur 

Kop 

van fibula 

Trochanter 

minor 

B Fibula 

C 

Tibia 

Eminentia intercondylaris 

Epicondylus medialis 

Tuberositas 

tibiae 

Voorste kam 

van tibia 

Mediale 

malleolus 

Laterale malleolus 

6. F of open reductie 

7. H of spiraalvormige fractuur 

Figuur 5.14 

Os parietale (wandbeen) Os frontale (voorhoofdsbeen) 

Os occipitale 

(achterhoofdsbeen) 


Mandibula (onderkaak) 

Sternum (borstbeen) 

Costa (rib) 

32. 1. J 

2. J 

3. Fagocyten (macrofagen) 

4. J 

5. Periost 

6. J 

7. Spongieus 

Radius (spaakbeen) 

Os sacrum (heiligbeen) 

Ulna (ellepijp) 

Carpalia (handwortelbeentjes) 

Metacarpalia (middenhandsbeentjes) 

Phalanges (vingerkootjes) 

Tibia (scheenbeen) 

Fibula (kuitbeen) 

E. Greenstick 

fractuur (twijgbreuk) 

G. Eenvoudige 

fractuur 

Tarsalia (voetwortelbeentjes) 

Phalanges (vingerkootjes) 

5.5 Gewrichten 

33. 1. Synoviaalvocht 

2. Gewrichtskraakbeen 

3. Ligamenten 

C. Open fractuur 

D. Impressiefractuur 

23

Synoviaalvlies 

Gewrichtsholte 

Figuur 5.15 

Gewrichtskraakbeen 

aan de botuiteinden 

Gewrichtskapsel 

34. 1. A of kraakbenig 

2. C of synoviaal 

3. B of vezelig en 2 of naadverbinding 





8. A of kraakbenig en 3 of symphysis 




12. A of kraakbenig en 1 of epifysairschijf 




35. Synoviale gewrichten of diarthroses of vrij 

beweeglijke gewrichten. Het axiale skelet 

geeft stevigheid en beschermt inwendige 

organen; daarom is stevigheid bij beenverbindingen 

van het axiale skelet belangrijker 

dan beweeglijkheid. 

36. 1. J 

2. Artrose 

3. Acute 

4. Zijn gevasculariseerd (van bloedvaten 

voorzien) 

5. J 

6. Jicht of pseudojicht 

7. Rachitis 

8. J. 

5.6 Ontwikkelingsaspecten van het skelet 

37. 1. D of zenuwstelsel 

2. F of urinaire stelsel 

3. A of hormoonstelsel 

4. C of spierstelsel 

5. A of hormoonstelsel 

6. B of huidlaag 

38. 1. Fontanellen 

2. Samengedrukt 

3. Groei 

4. Naden 

5. Thoracale 

6. Sacrale 

7. Primaire krommingen 

8. Cervicale 

9. Lumbale 


39. 1. Femur (dijbeen) 

2. Spongieus 

3. Belasting (of spanning) 


5. Rood beenmerg 

6. Zenuw 

7. Centraal kanaal of kanaal van Havers 

8. Compact 

9. Canaliculi 

10. Lacunen (osteocyten) 

11. Matrix 

12. Osteoclast 


40. Zeven beenderen maken deel uit van de 

oogkas: os frontale (voorhoofdsbeen), os 

sphenoidale (wiggenbeen), os zygomaticum 

(jukbeen), maxilla (bovenkaak), os palatinum 

(gehemeltebeen), os lacrimalis (traanbeen) 

en os ethmoidale (zeefbeen). 

41. Mw. Bruso heeft ernstige osteoporose, 

waardoor haar beenderen steeds brozer 

worden. Door een gebrek aan oestrogeen na 

de menopauze lopen haar beenderen gevaar. 

Waarschijnlijk worden oefeningen waarbij 

haar beenderen worden belast en calciumsupplementen 

voorgeschreven. 


42. De lamina cribrosa (zeefplaat) van het os 

ethmoidale (zeefbeen), die de reukzenuwen 

omgeven. Deze platen zijn heel broos en 

worden vaak gebroken bij een klap op de 

voorzijde van de schedel. Hierbij raken de 

vezels van de reukzenuw doorgesneden; 

deze kunnen niet terug groeien. 

43. Reumatoïde artritis, een aandoening die vrij 

veel voorkomt bij vrouwen van middelbare 

leeftijd, is de oorzaak van dit type misvorming. 

44. James heeft alle klassieke symptomen van 

artrose. 

45. Janet zal worden geobserveerd voor symptomen 

van scoliose, als gevolg van beschadiging 

van de thoracale wervels (en waarschijnlijk 

ook van spieren die daaraan zijn 

aangehecht) aan één kant van het lichaam. 

46. De serveerarm staat bloot aan een veel 

grotere fysieke (mechanische) belasting, 

doordat de arm telkens de bal wegslaat. 

Daardoor worden de beenderen, in reactie 

op de grotere belasting, dikker. 

47. Tijdens cardiopulmonale reanimatie wordt 

het sternum (borstbeen) samengedrukt. 

Hoofdstuk 6 

Spierstelsel 

6.1 Overzicht van spierweefsels 

1. 1. A of hartspierweefsel, B of glad spierweefsel 

2. A of hartspierweefsel, C of skeletspierweefsel 

3. B of glad spierweefsel 

4. C of skeletspierweefsel 

5. A of hartspierweefsel 

6. A of hartspierweefsel 

Hoofdstuk 6 

48. Osteoporose is de degeneratie en afbraak 

van botmatrix. Osteoclasten zijn de cellen 

die deze afbraak veroorzaken. 


49. 1. A, B, C 

2. D 

3. D 

4. B 

5. A, C 

6. D 

7. A, C, D 

8. B 

9. B, D, E 

10. C 

11. B, D, E 

12. A, C, D 

13. B, D 

14. B, D 

15. A, B 

16. A, B, C, D 

17. D 

18. B 

19. B 

20. D 

21. C, D 




2. A. Glad spierweefsel 

B. Hartspierweefsel 

25

3. 1. Beenderen 

2. Bevordert de uitdrijving tijdens de geboorte 

3. Contractiliteit 

4. Rekbaarheid 

5. Bevordert groei 

6.2 Microscopische anatomie van skeletspierweefsel 

4. 1. G of perimysium 

2. B of epimysium 

3. I of sarcomeer 

4. D of vezel 

5. A of endomysium 

6. H of sarcolemma 

7. F of myofi bril 

8. E of myofi lament 

9. K of pees 

10. C of fasciculus 

Pees 

Figuur 6.2 

Epimysium 

Endomysium 

Vezel 

Perimysium 

Myofibril 

Het endomysium is het bindweefsel dat elke 

afzonderlijke spiercel (vezel) omgeeft. 

5. In de tekening van een samengetrokken sarcomeer 

zouden de myosinefi lamenten bijna 

tegen de Z-lijnen aan liggen en de tegenover 

elkaar gelegen actinefi lamenten moeten 

bijna aan elkaar raken. De gedeelten van 

de myosinefi lamenten moeten als donkere 

band worden benoemd en het verkorte gebied 

moet als lichte band worden benoemd. 

Alleen de lichte band wordt korter tijdens 

contractie. 

Figuur 6.3 

6.3 Skeletspieractiviteit 

6. 1. Motorische eenheid 

2. Motorische eindplaatjes 

3. Synapsspleet 

4. Acetylcholine 

5. Zenuwimpuls (of actiepotentiaal) 

6. Depolariseert 


7. 

AChreceptoren 

T-tubulus 

Figuur 6.4 

8. 1. 1 

2. 4 

3. 7 

4. 2 

5. 5 

6. 3 

7. 6 

9. 1. F 

2. E 

3. C 

4. B 

I band 

Synapsblaasjes 

A-band 

Sarcomeer 

Sarcomeer 

Z-lijn 

Myosine 

Actine 

Mitochondrium 

Synapsspleet 

Plooien in 

sarcolemma

5. H 

6. G 

7. I 

10. 1. G of volledige tetanus 

2. B of isotonische contractie 

3. I of veel motorische eenheden 

4. H of weinig motorische eenheden 

5. A of vermoeidheid 

6. E of isometrische contractie 

11. 1. B 

2. C 

3. A 

4. A, B 

5. - 7. C 

8. B 

9. A 

12. Je ademhalingssnelheid neemt sterk toe en 

je ademt dieper. 

13. Plaats een vinkje bij 1, 3, 4 en 7. 

6.4 Spierbewegingen, -typen en namen 

14. 

Bot dat niet 

beweegt 

Origo 

Spier in 

rust 

Figuur 6.5 

15. 1. Plantaire fl exie 

2. Dorsifl exie 

3. Circumductie 

4. Adductie 

5. Flexie 

6. Extensie 

7. Extensie 

Spierstelsel 

Pees 

Insertie 

Spier die zich 

samentrekt 

Bot dat beweegt 

8. Gebogen 

9. Flexie 

10. Geroteerd 

11. Circumductie 

12. Rotatie 

13. Pronatie 

14. Abductie 

16. 1. C of spier die primaire beweging in 

gang zet 

2. B of fi xator (stabilisatiespier) 

3. D of synergist 

4. D of synergist 

5. A of agonist 

6. B of fi xator (stabilisatiespier) 

17. 1. E, G 

2. A, G 

3. D, E 

4. E, F 

5. A, E 

6. B 

7. E, F 

8. E, F 

6.5 Macroscopische anatomie van de 

skeletspieren 

18. 

m. occipitofrontalis 

m. temporalis 

m. orbicularis 

oculi 

Figuur 6.6 

1. I 

2. A 

3. D 

4. B 

m. zygomaticus 

m. buccinator 

m. orbicularis 

oris 

m. masseter 

m. sternocleidomastoideus 

os zygomaticus (jukbeen) 

5. E 

6. C 

7. G 

8. F 

27

19. 1. D 

2. B 

3. G 

4. E 

5. F 

6. C 

20. 

Aponeurose 

die normaal 

over deze 

spier heen ligt, 

is verwijderd 

Figuur 6.7 

1. I 

2. H 

3. A 

4. D 

5. J 

6. F 

7. K 

8. C 

9. B 

21. 

Figuur 6.8 

m. sternocleidomastoideus 

Clavicula (sleutelbeen) 

Sternum (borstbeen) 

m. deltoideus 

m. pectoralis 

major 

m. rectus 

abdominis 

m. obliquus externus 

abdominis 

m. trapezius 

m. deltoideus 

m. latissimus 

dorsi 

m. quadratus 

lumborum 

1. G 

2. E 

3. A 

4. B 

5. E 

6. F 


22. 

Figuur 6.9 

1. H 

2. E 

3. D 

4. O 

5. A 

6. I 

7. G 

8. F 

9. C 

10. K 

11. N 

23. De kuitspier werkt tegen de zwaartekracht 

in, terwijl de ventrale beenspieren met de 

zwaartekracht mee werken. 

24. 1. E 

2. D 

3. F 

4. A 

5. G 

6. B 

m. gluteus 

medius 

m. gluteus 

maximus 

m. semitendinosus 

m. biceps femoris 

m. 

semimembranosus 

m. gastrocnemius 

m. soleus 

adductoren 

spieren van 

de hamstring 

m. sartorius 

m. rectus femoris 

m. vastus 

medialis 

m. vastus 

lateralis 

m. fibularis 

m. tibialis anterior 

Quadricepsgroep

m. deltoideus 

m. biceps 

brachii 

Figuur 6.10 

25. 1.-3. m. deltoideus, m. gluteus maximus, 

m. gluteus medius 

4. Quadriceps 

5. Achillespees (tendo calcaneus) 

6. Proximaal 

7. Onderarm 

8. Ventrale 

9. Dorsale 

10. Knie 

11. Gebogen 

26. 1. m. biceps femoris 

2. Antagonisten 

3. m. frontalis 

4. m. vastus medialis 

27. De m. iliopsoas en de m. rectus femoris 

buigen de heup. De quadriceps strekken de 

knie. De m. tibialis anterior is de belangrijkste 

spier voor dorsifl exie van de voet. 

28. 1. 4 

2. 5 

3. 17 

4. 16 

5. 7 

6. 6 

7. 19 

8. 14 

9. 18 

10. 12 

Spierstelsel 

m. triceps brachii 

m. extensor 

digitorum 

m. flexor 

carpi ulnaris 

11. 11 

12. 10 

13. 21 

14. 1 

15. 2 

16. 3 

17. 15 

18. 20 

19. 13 

20. 9 

21. 8 

29. 1. 2 

2. 1 

3. 5 

4. 9 

5. 7 

6. 4 

7. 12 

8. 3 

9. 8 

10. 10 

11. 11 

12. 6 

6.6 Ontwikkelingsaspecten van het spierstelsel 

30. 1. ‘Leven’ 

2. Spierdystrofi e (van Duchenne) 

3.-4. van proximaal naar distaal en van 

craniaal naar caudaal 

5. Grove 

6. Fijne 

7. Gebruikt 

8. Atrofi ëren 

9. Myasthenia gravis 

10. Omvang 

11. Massa 

12. Bindweefsel (littekenweefsel) 


31. 1. Endomysium 

2. Motorische eenheid 

3. Neuromusculaire 

4. Acetylcholine 

29

5. Natrium 

6. Actiepotentiaal 

7. Calcium 

8. Actine 

9. Myosine 

10. Calcium 


32. Als we ons vooroverbuigen, zijn de m. erector 

spinae ontspannen. Als we deze buiging 

van de heup omdraaien, zijn ze helemaal 

inactief, waardoor de m. gluteus maximus 

en de hamstrings de handeling moeten 

initiëren. Daardoor is er een grote kans dat 

beide rugligamenten en de m. erector spinae 

door plotselinge of onjuiste tiltechnieken 

beschadigd raken, waardoor ze pijnlijk 

verkrampen. 

33. De hamstrings kunnen zich verrekken 

(overbelast raken) wanneer de heup wordt 

gebogen terwijl de knie tegelijkertijd krachtig 

wordt gestrekt. 

34. De m. rectus abdominis is een smalle, 

mediaal gelegen spier die niet helemaal over 

het os ilium (darmbeen) doorloopt. Nee, als 

de insnijding volgens de beschrijving was 

aangebracht, zou de m. rectus abdominis 

niet zijn doorgesneden. 

35. De m. latissimus dorsi en de m. trapezius, 

die samen het grootste deel van het oppervlak 

van de rug bedekken, krijgen de meeste 

aandacht van de therapeut. 

36. De kans is groot dat de jongen spierdystrofi 

e van Duchenne heeft. Wanneer de 

ademhalingsspieren aangetast raken, overlijden 

patiënten aan deze aandoening. 

37. Door de omvang van de buik te verkleinen, 

wordt de buikinhoud in een kleinere ruimte 

gedwongen, waardoor de druk in de buikholte 

toeneemt. Door de stijging van deze 

druk worden vervolgens de wervels verder 

uiteengedrukt, waardoor de wervels minder 

worden samengedrukt en de druk op 

de zenuwvezels die pijnsignalen geleiden, 

eveneens afneemt. 

38. Het bestrijdingsmiddel is een chemische 

stof die de werking van het enzym remt dat 

acetylcholine afbreekt. Acetylcholine blijft 

in de synaps achter en stimuleert de spieractiviteit. 

39. De verrekte spieren zijn de adductorspieren. 


40. 1. B 

2. B 

3. B, C 

4. A, B, C, D 

5. C 

6. C 

7. C 

8. A, B, C, D 

9. A, C, D 

10. A, C, D 

11. C 

12. A, B, D 

13. C 

14. D 

15. D 

16. D 

17. A 

18. A, D 


Hoofdstuk 7 

Het zenuwstelsel 

1. 1. Het registreert alle informatie over 

veranderingen buiten en binnen het 

lichaam. 

2. Het verwerkt en interpreteert de 

binnengekomen informatie en 

integreert deze informatie om 

beslissingen te kunnen nemen. 

3. Het stuurt reacties aan door de werking 

van spieren, klieren en andere delen van 

het zenuwstelsel te activeren. 

7.1 Organisatie van het zenuwstelsel 

2. 1. B of centrale zenuwstelsel 

2. D of somatische zenuwstelsel 

3. C of perifere zenuwstelsel 

4. A of autonome zenuwstelsel 

5. B of centrale zenuwstelsel 

6. C of perifere zenuwstelsel 

7.2 Zenuwweefsel – structuur en functie 

3. 1. B of neuroglia 

2. - 4. A of neuronen 

5. B of neuroglia 

4. 1. B of synapsknop 

2. C of dendriet 

3. D of myelineschede 

4. E of cellichaam 

5. A of axon 

6. F of lichaampje van Nissl 

5. 1. A of vrije zenuwuiteinden, D of 

spierspoeltje 

2. A of vrije zenuwuiteinden, E of 

lichaampje van Pacini 

3. E of lichaampje van Pacini (misschien 

ook B en D) 

4. B of peeslichaampje, D of spierspoeltje 

5. C of tastlichaampje 

6. 1. C of huidzintuigen 

2. L of cellen van Schwann 

Hoofdstuk 7 

7. 

3. M of synaps 

4. O of zenuwbaan 

5. B of schakelcel (associatieneuron) 

6. I of insnoeringen van Ranvier 

7. E of ganglion 

8. D of efferent neuron 

9. K of proprioceptoren 

10. N of prikkels 

11. A of afferent neuron 

12. G of neurotransmitters 

Dendrieten 

Unipolair 

Bipolair 

Multipolair 

Figuur 7.1 

8. 1. Prikkel 

2. Receptor 

3. Afferent 

neuron 

9. 

Synapsknoppen 

Uiteinde 

axon 

Mitochondriën 

Membraan van 

presynaptisch neuron 

(voor de synaps) 

Figuur 7.2 

Synapsspleet 

Postsynaptische 

membraan 

Postsynaptische receptor 

voor neurotransmitter 

aan de andere zijde 

van de synaps 

Axon 

Neurilemma 

Na + 

Cellichaam 

Celkern 

Initiële segment 

Myelineschede 

Insnoering van 

Ranvier 

Celkern in cel van 

Schwann 

4. Efferent 

neuron 

5. Effector 

1 Richting van de 

impuls in het 

presynaptisch neuron 

Ca 2+ 

Synapsblaasjes 

Neurotransmittermoleculen 

2 Richting waarin 

neurotransmitter 

zich verplaatst 

K + 

Chemisch 

gereguleerde kanalen 

31

10. 1. E of refractaire periode 

2. B of depolarisatie 

3. C of gepolariseerd 

4. F of repolarisatie 

5. A of actiepotentiaal 

6. D of kaliumionen 

7. I of natrium-kaliumpomp 

8. G of rustperiode 

11. 1. A of somatische refl ex(en) 

2. B of autonome refl ex(en) 

3. A of somatische refl ex(en) 


5. A of somatische refl ex(en) 



12. 1. Pijn van de speldenprik 

2. Skeletspier 

3. twee (de derde is de verbinding met de 

spier) 

Schakelcel 

Figuur 7.3 

Afferent 

neuron 

Efferent 

neuron Effector 

13. 1. Neuronen 

2. K + komt de cel binnen 

3. Niet gemyeliniseerd 

4. Willekeurige handeling 

5. Microglia 

6. Uitrekking 

7. Hoge concentratie Na + 

Receptorgebied 

7.3 Centraal zenuwstelsel 

14. 1. Cerebrale hemisferen (hersenhelften) 

2. Hersenstam 

3. Cerebellum (kleine hersenen) 

4. Ventrikels 

5. Cerebrospinale vloeistof 

15. Omcirkel: cerebrale hemisferen, cerebellum, 

diencefalon 

16. 1. Gyrus 

2. Oppervlakte 

3. Cellichamen neuron en ongemyeliniseerde 

vezels 

4. Gemyeliniseerde vezels 

5. Basale kernen 

17. 1. D 

2. L 

3. F 

4. C 

5. K 

6. B 

7. E 

8. A 

9. I. 

10. H 

11. J 

12. G 

De gebieden B en C moeten worden gearceerd. 


18. 

1. J 

2. L 

3. O 

4. M 

5. B 

6. D 

7. A 

8. K 

9. G 

10. I 

11. E 

12. N 

13. F 

14. H 

15. C

De structuren 4, 6, 10 en 14 moeten blauw 

worden ingekleurd. Structuur 2, de holte die 

door 15, 2 en 8 wordt omsloten, en het hele 

grijze gebied rond de hersenen moet geel 

worden ingekleurd. 

19. 1. Hypothalamus 

2. Pons 

3. Cerebellum 

4. Thalamus 

5. Medulla oblongata 

6. Corpus callosum 

7. Aqueductus cerebri 

8. Thalamus 

9. Plexus choroideus 

10. Pedunculus cerebri 

11. Hypothalamus 

20. 1. G 

2. G 

3. W 

4. W 

5. W 

6. G 

7. W 

21. 

Voorhoorn van 

laterale ventrikel 

Interventriculaire foramen 

Onderste hoorn van 

laterale ventrikel 

Apertura lateralis 

ventriculi (foramen 

van Luschka) 

Figuur 7.6 

22. 1. Postcentralis 

2. Temporaalkwab 

3. Frontaalkwab 

4. Gebied van Broca 

5. Linker 

6. J 

7. Precentralis 

8. Premotorische 

9. Vingers 


Laterale 

ventrikel 

Derde 

ventrikel 

Aqueductus 

cerebri 

Vierde 

ventrikel 

Centraal 

kanaal 

10. Somatisch-sensorische associatiegebied 

11. Occipitaalkwab 

12. J 

13. J 

14. Gealarmeerd 

23. 1. Dura mater 

2. Pia mater 

3. Granulationes arachnoideales 

4. Arachnoidea 

5. Dura mater 

24. 

Granulationes arachnoideales 

Hoofdhuid 

Schedelbot 

Sinus 

sagittalis 

superior 

Grijze stof 

van de 

hersenschors 

Figuur 7.7 

Arachnoidea Pia mater 

25. 1. Plexus choroideus 

2. Ventrikels 

3. Aqueductus cerebri 

4. Centraal kanaal 

5. Subarachnoideale ruimte 

6. Vierde ventrikel 

7. Waterhoofd 

26. 1. E of commotio cerebri (hersenschudding) 

2. F. of contusio cerebri (hersenkneuzing) 

3. D of coma 

4. G of intracraniale bloeding 

5. B of hersenoedeem 

6. C of cerebrovasculair accident (CVA) 

7. A of ziekte van Alzheimer 

8. H of multiple sclerose 

9. I of Transient ischaemic attack (TIA) 

27. 1. Foramen magnum 

2. Lumbale 

Subarachnoideale ruimte 

Dura mater 

33

3. Lumbaalpunctie 

4. 31 

5. 8 

6. 12 

7. 5 

8. 5 

9. Cauda equina (paardenstaart) 

28. 1. D of schakelcellen (associatieneuronen) 

2. B of efferent 

3. A of afferent 



6. C of zowel afferent als efferent 

7. C of zowel afferent als efferent 



29. 

F 

H 

A 

Figuur 7.8 

G 

B D 

I 

L 1 

L 5 

L 2 

L 3 

L 4 

H 

B 

A 

Dura 

mater 

Ruggenmerg 

C 

H 

H 

H 

H 

H 

E 

J 

Pia mater 

Arachnoidea 

Wervels 

(beenderen van 

de wervelkolom) 


30. 

Vlak van 

doorsnede 

Figuur 7.9 

7.4 Perifere zenuwstelsel 

31. 

Epineurium 

Perineurium 

Endoneurium 

Myelineschede 

Figuur 7.10 

32. 1. Zenuw (of fasciculus) 

2. Gemengd 

3. Afferente 

Sensorische homunculus 

Axon 

Ruggenmerg 

Sensorische cortex 

Thalamus 

Receptor (zintuig) 

Bloedvat 

Fasciculus

33. 

II (N. opticus) 

IV (N. trochlearis) 

Pons 

VI (N. abducens) 

VII (N. facialis) 

X (N. vagus) 

XI (N. accessorius) 

Ruggenmergszenuw 

Ruggenmerg 

Figuur 7.11 

34. 1. XI - N. accesorius 

2. I - N. olfactorius 

3. III - N. oculomotorius 

4. X - N. vagus 

5. VII - N. facialis 

6. V - N. trigeminus 

7. VIII - N. vestibulocochlearis 

8. VII - N. facialis 

9. III, IV, VI 

10. V - N. trigeminus 

11. II - N. opticus 

12. I, II, VIII 

35. 1. Plexussen 

2. Ledematen en ventrolaterale romp 

3. Thorax 

4. Dorsale romp 


Baan van I (N. olfactorius) 

Cerebrum 

(grote hersenen) 

III (N. oculomotorius) 

V (N. trigeminus) 

VIII (N. vestibulocochlearis) 

IX (N. glossopharyngeus) 

Medulla oblongata 

(verlengde merg) 

XII (N. hypoglossus) 

Cerebellum (kleine hersenen) 

36. 

n. musculocutaneus 

Radius 

(spaakbeen) 

Figuur 7.12 

37. 1. Plexus cervicalis 

2. Plexus lumbalis 

3. Nervus femoralis 

4. Nervus phrenicus 

5. Nervus ischiadicus 

6. Nervus peroneus en nervus tibialis 

38. 

Humerus 

(opperarmbeen) 

n. radialis 

Grijze stof van 

het ruggenmerg 

Centraal 

zenuwstelsel 

(ruggenmerg) 

n. axillaris 

Figuur 7.13 

Autonoom zenuwstelsel 

Preganglionair neuron 

(cellichaam) 

Preganglionair 

axon 

Myelineschede 

Somatisch 

motorisch 

neuron 

Witte stof van 

het ruggenmerg 

Manubrium 

n. ulnaris 

n. medianis 

Ulna (ellepijp) 

Autonoom zenuwstelsel 

Ganglionairneuron 

(cellichaam) 

Myelineschede 

Autonoom 

ganglion 

C 4 

C 5 

C 6 

C 7 

C 8 

T 1 

Dunne darm 

(of ander 

Postganglionair 

orgaan van 

axon 

de ingewanden) 

Skeletspier 

Effector van het 

autonome motorische 

neuron 

Effector van het 

somatische motorische 

neuron 

39. Vink sympathisch aan bij 1, 4, 6, 8 en 10. 

Vink parasympathisch aan bij 2, 3, 5, 7, 9 

en 11. 

1. Verhoogde ademhalingsfrequentie 

2. Versnelde hartslagfrequentie en toegenomen 

bloeddruk 

35

3. Verhoogde beschikbaarheid van glucose 

in het bloed 

4. Pupillen verwijden; toegenomen doorbloeding 

van hart, hersenen en skeletspieren 

7.5 Ontwikkelingsaspecten van het zenuwstelsel 

40. 1. Hypothalamus 

2. Zuurstof 

3. Van craniaal na ar caudaal 

4. grove 

5. Bloeddruk 

6. Verminderde zuurstoftoevoer (doorbloeding) 

van de hersenen 

7. Seniliteit 

8. Herseninfarct (CVA) 


41. 1. Cerebellum (kleine hersenen) 

2. Medulla oblongata (verlengde merg) 

3. Hypothalamus 

4. Herinneringen 

5. Temporaal 


7. Redeneren 

8. Frontaal 

9. N. vagus (X) 

10. Dura mater 

11. Subarachnoideale ruimte 

12. Vierde 


42. Parasympathisch 

43. Zenuwcellen delen zich niet, dus de tumor 

is waarschijnlijk een glioom, dat uit één van 

de verschillende typen neuroglia is ontstaan. 

44. Tijdens sympathische activering worden 

grote hoeveelheden epinefrine door het 

bijniermerg aan het bloed afgegeven. Het 

duurt enige tijd voordat het hormoon in het 

gehele lichaam is afgebroken. 

45. Het gedeelte van de primaire motorische 

schors dat beschadigd is, correspondeert 

met de verlamde delen aan de linkerzijde 

van het lichaam. (Bedenk dat de motorische 

banen elkaar kruisen.) 

46. 1. Cerebellum 

2. Basale kernen 

3. Meningitis 

4. III (N. Oculomotorius) 

5. Somatosensorische cortex 


7. Elektro-encefalogram (EEG) 

47. Marie heeft ataxie, hetgeen wijst op problemen 

met het cerebellum. 

48. Paresthesie, omdat de banen in de dorsale 

witte stof sensorische banen zijn. 

49. Sympathisch, de ‘fi ght-or-fl ight’-reactie werd 

geactiveerd. 

50. De zichzelf voortgeleidende verandering 

van de membraanpotentiaal die zich vanaf 

het punt van de prikkeling langs de membraan 

voortgeleidt. 

51. Perifere zenuwen van het somatische 

zenuwstelsel bevatten zowel motorische als 

sensorische vezels, dus je kunt verwachten 

dat de beschadiging op beide functies een 

negatieve invloed heeft. 

52. Cellen van Schwann waardoor de perifere 

zenuwvezels van een myelineschede worden 

voorzien. 

53. Het somatische deel speelt een rol bij het 

uitrekken, de buikspieroefeningen, lopen en 

tanden poetsen. Het autonome deel veroorzaakt 

het rommelen van de maag. 



54. 1. B 

2. C 

3. C 

4. A 

5. C 

6. B 

7. C 

8. A, C, D 

9. A, B, C 

10. C 

11. A, C 

12. A, C, D 

13. B, D 

Hoofdstuk 8 

Gespecialiseerde zintuigen 

8.1 Het oog en het gezichtsvermogen 

1. 1. Extrinsieke of oogbewegingsspieren 

2. Oogleden 

3. Glandulae tarsales 

4. Conjunctivitis (bindvliesontsteking) 

2. 1. 2 

2. 4 

3. 3 

4. 1 

3. 1. Bovenste rechte oogspier draait het oog 

omhoog en in mediale richting 

2. Onderste rechte oogspier draait het oog 

omlaag en in mediale richting 

3. Bovenste schuine oogspier draait het 

oog omlaag en in laterale richting 

4. Zijdelingse rechte oogspier draait het 

oog in laterale richting 

5. Mediale rechte oogspier draait het oog 

in mediale richting 

6. Onderste schuine oogspier draait het 

oog omhoog en in laterale richting 

Hoofdstuk 8 

Cornea 

Onderste 

schuine 

oogspier 

14. B 

15. A 

16. D 

17. B 

18. A 

19. A 

20. C 

21. C 

22. B 

23. A 

24. B 

25. A 

26. A 

27. A 

28. B 

Figuur 8.1 

Bovenste Bovenste 

schuine rechte 

oogspier oogspier 

Onderste rechte 

oogspier 

4. 1. Bindvlies (conjunctiva) geeft slijm af 

2. Traanklieren geven zout water en lysozym 

af 

3. Glandulae tarsales geven een olieachtige 

stof af 

Het klierproduct van de traanklieren 

moet worden omcirkeld 

5. 1. L of refractie 

2. A of accomoderen 

3. F of emmetropie 

4. H of hypermetropie 

n. opticus 

Middelste rechte 

oogspier 

Zijdelingse rechte 

oogspier 

37

5. K of lichtrefl ex van de pupil 

6. D of cataract 

7. I of myopie 

8. C of astigmatisme 

9. G of glaucoom 

10. E of convergentie 

11. B of accommodatierefl ex van de pupil 

12. J of nachtblindheid 

6. 1. Autonome zenuwstelsel 

7. 1. Bolle (convex) 

2. Reëel 

3. Achter 

4. Convergerende (convex, bol) 

5. Voor 

6. Divergerende (concaaf, hol) 

8. 1. E of lensbandjes 

2. A of kamerwater 

3. L of sclera 

4. J of optische schijf 

5. D of corpus ciliare 

6. C of choroid 

7. B of kanaal van Schlemm 

8. K of retina 

9. M of glasvocht 

10. C of choroid 

11. en 12. D of corpus ciliare, H of iris 

13. G of fovea centralis 

14. - 17. A of kamerwater, F of cornea, I of 

lens en M of glasvocht 

18. F of cornea 

19. H of Iris 

9. 

D 

E 

H 

A 

I 

F 

Figuur 8.2 

M 

J 

G 

L 

C 

K 

10. 1. Bij het scherpstellen op voorwerpen in 

de verte is het muscularis ciliaris ontspannen, 

is de lens afgeplat en wordt het 

licht minder sterk gebroken. 

2. Bij het scherpstellen op voorwerpen 

dichtbij trekt het corpus ciliare zich 

samen, wordt de lens boller en wordt het 

licht sterker gebroken. 

11. Retina → Nervus opticus → Optisch chiasma 

→ Tractus opticus (gezichtsbaan) → 

Synaps in thalamus → Optische vertakkingen 

→ Visuele schors van de grote hersenen. 

12. 1. Drie 

2. - 4. Blauw, groen en rood 

5. Tegelijkertijd 

6. Totale kleurenblindheid 

7. Mannen 

8. Staafjes 

13. 1. Glasvocht 

2. Bovenste rechte oogspier 

3. Zien in de verte 

4. Proprioceptoren 

5. Iris 

6. Iris 

7. Gepigmenteerde laag 

14. 1. Opsine 

2. Rhodopsine 

3. Ontkleuring van het pigment 

4. Geel 

5. Kleurloos 

6. A 

8.2 Het oor: gehoorvermogen en evenwicht 

15. 1.-3. E, I en M 

4.-6. C, K en N 

7.-9. A, F en L 

10. en 11. K en N 

12. B 

13. M 

14. C 


15. B 

16. en 17. K en N 

18. G 

19. D 

20. H 

16. I, E en M zijn geel; A, F en L zijn rood; C 

is blauw en K (loopt door tot N) is groen 

Halfcirkelvormige 

kanalen (groen) 

Cochlea 

(blauw) 

Figuur 8.3 

17. Trommelvlies → Malleus → Incus → Stapes 

→ Ovale venster → Perilymfe → Membraan 

→ Endolymfe → Haarcellen 

18. 

Buis van 

Eustachius 

Vestibulum 

(groen) 

Stapes 

(stijgbeugel, 

rood) 

Trommelvlies (geel) 

Figuur 8.4 

H 

B 

G 

E 

A 

Orgaan 

van Corti 

Ductus 

cochlearis 

Gespecialiseerde zintuigen 

Incus (aambeeld, rood) 

Malleus 

(hamer, 

rood) 

Utriculus 

Uitwendige 

gehoorgang (geel) 

Sacculus 

D 

E 

Ovale venster 

Ronde venster 

E 

C 

Ooorschelp (geel) 

Crista 

ampullaris 

Vliezige 

halfcirkelvormige 

kanalen 

F 

Macula 

19. 1. C of dynamisch 

2. I of halfcirkelvormige kanalen 

3. A of hoek/rotatie 

4. D of endolymfe 

5. B of cupula 

6. J of statisch 

7. en 8. H of sacculus; K of utriculus 

9. E of zwaartekracht 

10. en 11. G of proprioceptie, L of gezichtsvermogen 

20. 1. G 

2. S 

3. S 

4. G 

5. G, S 

6. G 

7. S 

21. Misselijkheid, duizeligheid en stoornissen 

in de balans 

22. 1. Pinna 

2. Tectoriaal membraan 

3. Geluidsgolven 

4. Gehoorgang 

5. N. II 

8.3 Chemische zintuigen: reuk en smaak 

23. 1. - 3. (in willekeurige volgorde): VII - 

N. facialis, IX - N. glossopharyngeus. 

X - N. vagus 

4. I - N. olfactorius 

5. Slijmvlies van het ‘dak’ 

6. Snuffelen 

7. Smaakknopjes 

8. en 9. papillae fungiformes, papillae vallatae 

10. - 14. (in willekeurige volgorde): zoet, 

zout, bitter, zuur, umami 

15. Bittere 

16. Reuk 

17. Droge 

18. Herinneringen 

39

24. 

Papillae 

vallatae 

Papillae 

fungiformes 

Figuur 8.5 

25. 1. Geurmoleculen die door de lucht 

worden aangevoerd, raken in het slijm 

‘gevangen’ 

2. Neuronen van de Nervus olfactorius zijn 

bipolaire neuronen 

Figuur 8.6 

Smaakporie 

Vezels van de baan van 

de nervus olfactorius 

Lamina cribrosa 

(zeefplaat) van het os 

ethmoidale (zeefbeen) 

A 

Reukepitheel 

Neuron van 

het reukzintuig 

Smaakharen 

C 

Gelaagd plaveiselepitheel 

26. 1. Muskusachtig 

2. Epitheelcel 

3. Neuron 

4. Nervus olfactorius 

5. Vier typen receptoren 

6. Metaalionen 

8.4 Ontwikkelingsaspecten van de 

gespecialiseerde zintuigen 

27. 1. Zenuwstelsel 

2. Rodehond (rubella) 

3. Blindheid 

4. Gezichtsvermogen 

5. Verziend 

6. Elastisch 

A 

B 

Filamenten 

van de 

reukzenuw 

Smaakknopjes (groen) 

Smaakcel (rood) 

Basale cel (blauw) 

Bindweefsel 

Zenuwvezels 

hersenzenuw 

(geel) 

Bulbus olfactorius 

Trilharen reukepitheel 

B 

7. Presbyopie (na 40 e levensjaar) of 

hypermetropie 

8. Cataract (grijze staar) 

9. Ouderdomsslechthorendheid 

(presbycusis) 


28. 1. Benig labyrint 

2. Perilymfe 

3. en 4. Sacculus, utriculus 

5. Gelatineachtig materiaal (membraan 

van de otoliet) 

6. Otolieten 

7. Macula 

8. Statisch 

9. Ductus cochlearis 

10. Orgaan van Corti 

11. Gehoorvermogen 

12. Cochleaire gedeelte van hersenzenuw 

VIII 

13. Halfcirkelvormige kanalen 

14. Cupula 

15. Crista ampullaris 

16. Dynamisch 


29. Het ‘goede’ oog afplakken, zodat de oogspieren 

van het ‘luie’ oog sterker worden. 

30. Cataract; ultraviolette straling, roken. 

31. Het gezichtsvermogen is slecht, doordat de 

lichtstralen zonder pigment in het oog (in 

het choroid), verstrooid raken, voordat ze op 

juiste wijze kunnen worden gebundeld. 

32. Nachtblindheid; vitamine A; staafjes. 

33. Het proximale uiteinde dicht bij het ovale 

venster; zenuwdoofheid. 

34. Otitis externa (ontsteking van het uitwendig 

oor), waarschijnlijk doordat hij in het zwem- 


ad een bacteriële infectie heeft opgelopen. 

Deze diagnose kan worden bevestigd door 

de aanwezigheid van een ontstoken uitwendige 

gehoorgang. Bij otitis media (middenoorontsteking) 

is het middenoor ontstoken. 

Oorbuisjes kunnen van nut zijn als het 

trommelvlies uitpuilt. 

35. Hersenzenuw I, de Nervus olfactorius. 

36. Nervus abducens, hersenzenuw VI. 

37. Glaucoom, onvoldoende afvoer van kamerwater; 

blindheid doordat de retina en de 

optische schijf bekneld raken. 

38. De cellen van de smaakknopjes staan bloot 

aan wrijving en warmte. Daarom delen ze 

snel en dus worden deze cellen door middelen 

voor chemotherapie gedood. Een chefkok 

heeft een fi jne smaakzin nodig om zijn 

werk goed te doen. 

Hoofdstuk 9 

Het hormoonstelsel 

9.1 Het hormoonstelsel en functies van hormonen 

– een overzicht 

1. 1. F of trager en langduriger 

2. E of zenuwstelsel 

3. B of hormonen 

4. D of elektrische impulsen 


2. 1. I of receptoren 

2. N of doelcel(len) 

3. A of het wijzigen van activiteiten 

4. L of het stimuleren van nieuwe of ongewone 

activiteiten 

5. K of steroïd- of peptidemoleculen 

6. G of neurale 

7. C of hormonale 

Hoofdstuk 9 


39. 1. D 

2. B, C 

3. B, D 

4. A, B, D 

5. C 

6. C 

7. A, B, C 

8. D 

9. B 

10. A, B, D 

11. B, C, D 

12. B 

13. A, D 

14. C 

15. A, C, D 

16. A, B, D 

17. A, C 

18. B 

8. D of humorale 

9. F of negatieve terugkoppeling 

10. B of hypofysevoorkwab 

11. J of releasing hormones 

12. E of hypothalamus 

13. H of neuro-endocrien 

3. Steroïdhormonen: B, C, D. 

Peptidehormonen: A, E 

41

9.2 De belangrijkste endocriene klieren 

4. 

Hypofyseachterkwab 

Groeihormoon 

Beenderen en spieren 

Figuur 9.1 

5. Figuur 9.2: 

A. Pijnappelklier 

B. Hypofyseachterkwab 

C. Hypofysevoorkwab 

D. Schildklier 

E. Thymus 

F. Bijnierschors 

G. Bijniermerg 

H. Pancreas 

I. Ovarium 

J. Testis 

K. Bijschildklieren 

L. Placenta 

6. 1. C 

2. B 

3. - 4. F 

5. G 

6. I, L 

7. C 

8. H 

9. H 

10. C 

11. A 

12. B 

Prolactine 

Melkklieren 

Hypothalamus 

Follikelstimulerend 

hormoon (FSH) 

en 

Luteïniserend 

hormoon (LH) 

Testes of ovaria 

Releasing hormones 

in poortadersysteem 

Schildklierstimulerend 

hormoon (TSH) Bijnierschors 

Schildklier 

Sella turcica van het 

os sphenoidale 

(wiggenbeen) 

Hypofysevoorkwab 

Adrenocorticotroop 

hormoon (ACTH) 

13. I, L 

14. C 

15. K 

16. C 

17. J 

18. E 

19. D 

20. C 

7. 1. Thyroxine (T4) 

2. Thymosine 

3. PTH (parathyroïdaal hormoon) 

4. Cortisol (glucocorticoïden) 

5. Epinefrine 

6. Insuline 

7. - 10. (in willekeurige volgorde): TSH, 

FSH, LH, ACTH 

11. Glucagon 

12. ADH (antidiuretisch hormoon) 

13. en 14. (in willekeurige volgorde): FSH, 

LH 

15. en 16. (in willekeurige volgorde): oestrogenen, 

progesteron 

17. Aldosteron 

18. en 19. Prolactine, oxytocine 

8. 1. Oestrogeen/testosteron 

2. PTH 

3. ADH 

4. Thyroxine 

5. Thyroxine 

6. Insuline 

7. Groeihormoon 

8. Oestrogeen/progesteron 

9. Thyroxine 

9. 1. Groeihormoon 

2. Thyroxine 

3. PTH 

4. Glucocorticoïden 


6. Androgenen (testosteron) 


10. 1. Polyurie - bij een hoog suikergehalte in 

de voorurine in de nier gaat veel water 

verloren in de urine 

2. Polydipsie - dorst doordat een grote hoeveelheid 

urine wordt uitgescheiden 

3. Polyfagie - honger doordat bloedsuiker 

niet als brandstof kan worden gebruikt, 

ook al is het glucosegehalte van het 

bloed hoog 

11. 

Figuur 9.3 

1 Prikkel: 

concentratie T3 

en T4 in het bloed 

2 

Verandering 

gedetecteerd 

door… 

12. 1. Voorkwab 

2. Steroïdhormoon 

3. Cortisol 

4. Verhoogt concentratie Ca 2+ bloed 


6. Parafolliculaire cellen 

9.3 Endocriene weefsels van andere orgaanstelsels 

13. 

Hormoon Chemische 

opbouw 

Herkomst Effecten 

Gastrine Peptide Maag Stimuleert maagklieren tot 

afgifte HCl 

Secretine Peptide Duodenum Stimuleert de pancreas 

tot afgifte van sap rijk aan 

Het hormoonstelsel 

3 

4 

Hypofysevoorkwab 

Reactie: 

afgifte van 

TSH 

Activeert 

doelorgaan 

Negatieve terugkoppeling 

7 

Prikkeling stopt / 

neemt af 

concentratie of T 3 en T 4 

6 5 Effect van 

reactie 

T 4 (enige T 3 ) 

5 

HCO 3 

Reactie: 

afgifte van 

Schildklierfollikels 

- en stimuleert de lever 

om meer gal af te geven; 

remt de maagwandklieren 

Hormoon Chemische 

opbouw 

Cholecystokinine 

Erytropoëtine 

Actief 

vitamine D 3 

Atriaal natriuretisch 

peptide 

(ANP) 

Humaan 

choriongonadotrofi 

ne 

(hCG) 

Herkomst Effecten 

Peptide Duodenum Stimuleert de pancreas tot 

de afgifte van sap rijk aan 

enzymen en de galblaas tot 

samentrekking; ontspant 

sfi ncter van Oddi 

Glycoproteïne Nier in 

reactie op 

zuurstoftekort 

Steroïde Huid; geactiveerd 

door de 

nieren 

Stimuleert de vorming 

van rode bloedcellen in 

beenmerg 

Bevordert de opname van 

calcium vanuit de darmen 

Peptide Hart Remt terugresorptie Na + 

door de nieren; remt afgifte 

aldosteron door de nieren 

Eiwit Placenta Stimuleert het gele lichaam 

om door te gaan met de 

productie van oestrogenen 

en progesteron, waardoor 

de menstruatie wordt 

voorkomen 

Leptine Peptide Vetweefsel Werkt in op de hersenen; 

vermindert de eetlust; 

verhoogt energieverbruik 

9.4 Ontwikkelingsaspecten van het 

hormoonstelsel 

14. 1. Tumor 

2. Hypersecretie (overmatige afgifte) 

3. Jodium 

4. Oestrogenen 

5. Menopauze 

6. Vruchtbaarheid 

7. Glucose 


15. 1. Insuline 

2. Pancreas 

3. Hypofyseachterkwab of hypothalamus 

4. ADH 

5. Parathormoon 

6. Calcium 

7. Bijniermerg 

8. Epinefrine 

9. Thyroxine 


16. Mensen met pituïtaire dwerggroei (bij wie 

de hypofyse onvoldoende groeihormoon 

43

afgeeft), hebben tamelijk normale lichaamsproporties; 

mensen met dwerggroei als gevolg 

van een te geringe schildklierwerking 

behouden kinderlijke lichaamsproporties. 

17. Hypothyreoïdie; jodiumtekort (behandeld 

door suppletie met jodium) of uitval van 

schildkliercellen (behandeld door suppletie 

met schildklierhormoon). 

18. Bijnierschors. 

19. Voor de reus: de hypofysevoorkwab geeft 

te veel groeihormoon af, waardoor deze abnormaal 

lang wordt. Voor de dwerg: er is te 

weinig groeihormoon, waardoor het postuur 

heel klein is, maar de proporties van het 

lichaam normaal. Voor de dikke man wordt 

niet voldoende T 3 en T 4 geproduceerd, met 

als gevolg vertraagde stofwisseling en zwaarlijvigheid 

(myxoedeem). De vrouw met de 

baard heeft een tumor van de bijnierschors 

(gebied van androgeenafgifte), waardoor 

overmatige haargroei ontstaat (hirsutisme). 

20. Stressor hypothalamus CRH (releasing 

hormone) afgegeven aan het bloed in 

Hoofdstuk 10 

Bloed 

10.1 Samenstelling en functies van bloed 

1. 1. Bindweefsel 

2. Vaste bloedbestanddelen 

3. Bloedplasma 

4. Stolling 


6. Hematocriet 


8. Leukocyten 

9. Bloedplaatjes 

10. Eén 

11. Zuurstof 

het poortadersysteem van de hypofyse 

naar hypofysevoorkwab die ACTH afgeeft 

werkt op bijnierschors om de afgifte van 

glucocorticoïden te stimuleren (cortisol 

enzovoort). 

21. Prolactine. 


22. 1. D 

2. A 

3. B 

4. A, B, C, D 

5. D 

6. B 

7. A, B, C 

8. C. 

9. A, B, D 

10. A, B, C, D 

11. A, B, C, D 

12. A, C 

13. B 

14. A, C 

15. A 

16. C 

17. D 

2. 1. F of neutrofi el 

2. - 4. (in willekeurige volgorde): C of eosinofi 

el, D of basofi el, F of neutrofi el 

5. A of rode bloedcel 

6. en 7. (in willekeurige volgorde): 

E of monocyt, F of neutrofi el 

8. en 9. (in willekeurige volgorde): 

E of monocyt, G of lymfocyt 

10. B of megakaryocyt 

11. H of vaste bloedbestanddelen 

12. C of eosinofi elen 

13. D of basofi el 

14. G of lymfocyten 


Bloed 

15. A of rode bloedcel 

16. I of bloedplasma 

17. E of monocyten 

18. D of basofi el 

19. - 23. (in willekeurige volgorde): C of eosinofi 

el, D of basofi el, E of monocyt, 

F of neutrofi el, G of lymfocyt 

3. 100 - 120 dagen 

Rode bloedcellen 

Toegenomen 

Figuur 10.1 

4. Figuur 10.2: A is een neutrofi el, B is een 

monocyt, C is een eosinofi el, D is een lymfocyt. 

5. 1. Diapedese 

2. J 

3. Nieren 

4. 7,35 

5. 5,5 

6. J 

7. J 

8. 4,5 - 5,5 

9. Hematocriet 

10. Af 

11. Monocyten 

12. Lymfocyten 

Normale zuurstofconcentratie bloed 

zuurstoftransportvermogen 

van het bloed 

Leidt tot 

Toegenomen 

productie rode bloedcellen 

Leidt tot 

werkt in 

op 

Rood beenmerg 

erytropoëtine 

aan het bloed 

Nier 

Gedaalde 

Prikkel: 

afgenomen hoeveelheid 

zuurstof 

beschikbaar voor het bloed 

door afname van het aantal 

rode bloedcellen of door 

toename van het 

zuurstofverbruik in de 

weefsels 

zuurstofconcentratie 

Geeft af 

bloed 

6. 1. Erytrocyten 

2. Monocyten 

3. Lymfocyten 


5. Aneurysma 

6. Hemoglobine 

7. Lymfocyt 

7. 1. 2 

2. 5 

3. 1 

4. 4 

5. 3 

8. 1, 2 en 3 moeten zijn aangevinkt. 

10.2 Bloedstolling 

9. 1. A of beschadiging 

2. E of bloedplaatjes 

3. I of serotonine 

4. K of weefselfactor 

5. H of plaatjesfactoren 

6. G of protrombine-activator 

7. F of protrombine 

8. J of trombine 

9. D of fi brinogeen 

10. C of fi brine- 

11. B of rode bloedcellen (erytrocyten) 

10. 1. 3-6 minuten 

2. Heparine 

3. J 

10.3 Bloedgroepen en transfusies 

11. 

Bloedgroep Agglutinogenen 

of 

antigenen 

Agglutininen 

of 

antistoffen 

in plasma 

Kan bloed 

geven aan 

bloedgroep 

Kan bloed 

ontvangen 

van bloedgroep 

Bloedgroep A A anti-B A, AB A, O 

Bloedgroep B B anti-A B, AB B, O 

Bloedgroep AB A, B geen AB A, B, AB, O 

Bloedgroep O geen anti-A, 

anti-B 

A, B, AB, O O 

45

12. Bloedgroep O is de universele donor. AB is 

de universele ontvanger. 

13. Een reactie waarbij antistoffen uit het 

plasma zich hechten aan niet-lichaamseigen 

rode bloedcellen en deze afbreken. 

10.4 Ontwikkelingsaspecten van bloed 

14. 1. F (HbF) 

2. Geelzucht (icterus) 

3. Sikkelcel 

4. Hemofi lie 

5. IJzer 

6. Pernicieuze 

7. B 12 

8. Trombi 

9. Leukemie 


15. 1. Hemapoëse 

2. Hemostase 

3. Hemocytoblasten 

4. Neutrofi el 

5. Fagocyt 

6. Erytropoëtine 


8. Hemoglobine 

9. Zuurstof- 

10. Lymfocyten 

11. Antistoffen 

12. - 15. (in willekeurige volgorde): Basofi 

elen, eosinofi elen, monocyten, 

bloedplaatjes 

16. Endotheel 


18. Serotonine 

19. Fibrine 

20. Stolsel. 

21. Protrombine-activator 

22. Protrombine 

23. Trombine 

24. Fibrinogeen 

25. Embolus 


16. 1. Erythroblastosis foetalis. 

2. De rode bloedcellen van het kind zijn 

afgebroken door de antistoffen van de 

moeder; daardoor kan het bloed van de 

baby te weinig zuurstof vervoeren. 

3. Blijkbaar heeft ze bij een eerdere bloedtransfusie 

resuspositief bloed toegediend 

gekregen. 

4. Geef de moeder Anti-Rhesus (D) Immunoglobuline 

om te voorkomen dat ze 

zelf antistoffen tegen het resusantigeen 

gaat vormen (ook wel sensitisatie door 

het resusantigeen genoemd). 

5. De foetale ontwikkeling zal nauwkeurig 

worden gecontroleerd, omdat kan worden 

verwacht dat de pasgeborene een 

hemolytische aandoening heeft. Indien 

nodig zal een intra-uteriene transfusie 

worden gegeven; de pasgeborene krijgt 

een volledige bloedtransfusie. 

17. Nee; A + of AB + . 


18. 

De stamcellen voor hematopoëse in het rode 

beenmerg zijn snel delende cellen. Daarom 

worden zij door geneesmiddelen voor chemotherapie 

aangevallen (evenals andere snel 

delende cellen). 

19. Bij jonge kinderen bevatten praktisch alle 

beenderen rood beenmerg met functioneel 

hematopoëtisch weefsel, maar bij volwassenen 

bevatten alleen het borstbeen, het os 

ilium (darmbeen) en de epifysen van enkele 

lange beenderen rood beenmerg. 

20. Van erytrocyten, die bijna de helft van het 

bloedvolume vormen, wordt het grootste aantal 

gevormd.


21. 1. A, B, D 

2. B 

3. A, B, C, D 

4. D 

5. A, B, D 

6. D 

7. C 

Hoofdstuk 11 

Het cardiovasculaire stelsel 

11.1 Het hart 

1. 1. Thorax 

2. Middenrif 

3. Tweede 

4. Aorta 

5. Rechteratrium 

6. Atria 

7. Ventrikels 

8. Endocard 

9. Epicard 

10. Wrijving 


2. 1. Rechterventrikel 

2. Pulmonalisklep 

3. Arteriae pulmonales 

4. Longen 

5. Venae pulmonales dextra en sinistra 

6. Linkeratrium. 

7. Mitralisklep (AV-klep links) 

8. Linkerventrikel 

9. Aortaklep 

10. Aorta 

11. Capillairnetten 

12. Vena cava superior 

13. Vena cava inferior 

In fi guur 11.1 zijn de bloedvaten met zuurstofrijk 

bloed wit. De grijze bloedvaten 

vervoeren zuurstofarm bloed. 

Hoofdstuk 11 

8. A 

9. C 

10. B, C, D 

11. C 

12. B, C, D 

13. A, D 

14. D 

15. B 

16. C 

E 

Figuur 11.1 

B 

3. Figuur 11.2: 


2. Linkeratrium 

3. Rechterventrikel 


5. Vena cava superior 


7. Aorta 

F 

A 

C 

D 

47

4. 

8. Truncus pulmonalis 

9. Arteria pulmonalis sinistra 

10. Arteria pulmonalis dextra 

11. Venae pulmonales dextrae 

12. Venae pulmonales sinistrae 

13. Coronaire bloedsomloop 

14. Apex van het hart 

15. Ligamentum arteriosum 

Figuur 11.3 

5. 1. Systole 

2. Diastole 

3. Lub-dup 

4. Atrioventriculaire 

5. Halvemaanvormige 

6. Ventrikels 

7. Atria 

8. Atria 

9. Ventrikels 

10. (Hart)Ruis (of souffl e) 

6. 

Vena cava 

superior 

1 

2 

3 

9 

4 

5 

Vena cava 

inferior 

Figuur 11.4 

Spiervezel 

Aorta 

Truncus 

pulmonalis 

Linkeratrium 

6 

7 

Intercalaire schijven 

Celkernen 

met 

nucleoli 

Strepingen 

8 

Chordae tendinae verankeren 

de slippen van de kleppen 

Wand van het 

linkerventrikel 

Rode pijlen moet worden getrokken van het 

linkeratrium naar het linkerventrikel en 

de aorta uit. Blauwe pijlen moeten worden 

getrokken vanuit de vena cava superior en 

inferior naar het rechteratrium, daarna het 

rechterventrikel in en de truncus pulmonaris 

uit. Groene pijlen moeten worden getrokken 

van 1-5 in numerieke volgorde. 

1. SA-knoop 

2. AV-knoop 

3. AV-bundel of bundel van His 

4. Bundeltakken 

5. Purkinje-vezels 

6. Pulmonalisklep 

7. Aortaklep 

8. Linker AV-klep (mitralisklep) 

9. Rechter AV-klep (tricuspidalisklep) 

A. en B. (in willekeurige volgorde): 6, 7 

C. en D. (in willekeurige volgorde): 8, 9 

E. 9 

F. 8 

G. 1 

H. 2 

7. 1. C of elektrocardiogram 

2. F of P-golf 

3. H of T-golf 

4. G of QRS-golf 

5. B of bradycardie 

6. D of fi brillatie 

7. I of tachycardie 

8. E of hartblok 

9. A of angina pectoris 


8. 

P-golf 

Figuur 11.5 

QRS 

T-golf 

Een hartcyclus 

Ventrikels in diastole

9. 1. Hartminuutvolume 

2. Hartslagfrequentie 

3. Slagvolume 

4. Circa 75 slagen per minuut 

5. 70 ml per hartslag 

6. 5250 ml per minuut 

7. Minuut 

8. Slagvolume 

9. Uitrekking 

10. Bloed 

10. Plaats een vinkje bij 1, 2, 4, 5, 6, 8 en 10 

11. 1. Foetaal 

2. Hartslagfrequentie 

3. Linker 

4. J 

5. J 

12. 1. Linkerzijde van het hart 

2. P-golf 

3. AV-kleppen geopend 

4. Aortaklep 

5. Drieslippige klep 

6. Hartblok 

11.2 Bloedvaten 

13. 1. Lumen 

2. Vaatvernauwing (vasoconstrictie) 

3. Vaatverwijding (vasodilatatie) 

4. Venen 

5. Arteriën 

6. Arteriolen 

7. Venulen 

14. Arteriën zijn bloedvaten met een hoge druk. 

Venen zijn vaten met een lage druk. Het 

bloed stroomt van een hoge naar een lage 

druk. De kleppen in de venen helpen voorkomen 

dat bloed terugstroomt; als er geen 

kleppen waren, zou het bloed in deze vaten, 

waar een lage druk heerst, kunnen terugstromen. 


15. Activiteit van de skeletspieren en ademen 

(respiratoire pomp). 

16. 1. A of tunica interna 

2. B. of tunica media 

3. A of tunica interna 

4. A of tunica interna 

5. C of tunica externa 

6. B of tunica media 

7. C of tunica externa 

17. 

Figuur 11.6: 

A. Arterie; dikke media; smal, rond lumen. 

B. Vene; dunne media; langwerpig, relatief 

samengedrukt lumen, klep aanwezig. 

C. Capillair; enkelvoudige laag endotheel. 

Bij A en B is de tunica interna de 

binnenste laag van het vat; de tunica 

externa is de buitenste laag en de tunica 

media is de dikke, middelste laag. 

V. vertebralis 

V. brachiocephalica 

V. cava superior 

V. brachialis 

V. cava inferior 

V. renalis 

V. radialis 

V. iliaca communis 

V. iliaca interna 

V. saphena magna 

V. tibialis posterior 

Figuur 11.7 

V. jugularis interna 

V. subclavia 

V. axillaris 

V. cephalica 

V. hepatica 

V. intermedia cubiti 

V. ulnaris 

V. femoralis 

V. poplitea 

V. saphena parva 

V. tibialis anterior 

V. fibularis 

49

A. carotis externa 

A. vertebralis 

A. brachiocephalicus 

A. brachialis 

A. renalis 

Aorta 

A. radialis 

A. iliaca communis 

A. iliaca interna 

A. poplitea 

A. tibialis anterior A. tibialis posterior 

Figuur 11.8 

A. carotis interna 

A. carotis communis 

A. subclavia 

A. axillaris 

Truncus coeliacus 

A. mesenterica superior 

A. ulnaris 

A. mesenterica inferior 

A. iliaca externa 

A. femoralis 

18. 1. en 2. S of vena radialis en X of vena ulnaris 

3. U of vena subclavia 

4. E of vena cordis magna en media 

5. T of venae renales 

6. Q of vena jugularis interna 

7. D of venae brachiocephalicae 

8. en 9. A of vena tibialis anterior en R of 

vena tibialis posterior 

10. M of vena porta hepatica 

11. F of vena cephalica 

12. J of vena ovarica of vena testicularis 

13. B of vena azygos 

14. O of vena cava inferior 

15. L of vena hepatica 

16.-18. I of venae gastricae; N of vena 

mesenterica inferior; V of vena mesenterica 

superior 

19. K of vena saphena magna 

20. G of vena iliaca communis 

21. H of vena femoralis 

19. Het rechteratrium en het rechterventrikel 

en alle bloedvaten met ‘pulmonalis’ in hun 

naam moeten blauw worden gekleurd; het 

linkeratrium, het linkerventrikel en de aortaboog 

en de lobaire arteriën (slagaders die 

longtrechtertjes van O 2 voorzien) moeten 

rood worden gekleurd. 

A. pulmonalis sinistra 

Aortaboog 

Truncus pulmonalis 

A. pulmonalis dextra 

Lobaire arteriën van 

rechterlong (3) 

Figuur 11.9 

20. 1. F 

2. D 

3. B 

4. A 

5. D 

6. A 

7. E 


21. 

Venen longen 

E 

K 

N 

F 

G 

I 

O 

Figuur 11.10 

Rechterventrikel 

Linkerventrikel 

Middenrif Oesofagus 

Lobaire arteriën van 

linkerlong (2) 

Venen longen 

B 

J 

L 

A 

M 

D 

H 

C

22. 

Lever 

Galblaas 

Vena porta 

hepatica 

Vena 

mesenterica 

superior 

Colon 

ascendens 

Rectum 

Figuur 11.11 

23. 1. en 2. F of arteria carotis communis en W 

of arteria subclavia 

3. H of arteria coronaria 

4. en 5. P of arteria carotis interna en Y of 

arteria vertebralis 

6. B of aorta 

7. J of arteria dorsalis pedis 

8. I of arteria femoralis profundus 

9. S of arteria phrenica 

10. C of arteria brachialis 


12. N of arteria mesenterica inferior 

13. Q of arteria iliaca interna 

14. L of arteria femoralis 


16. X of arteria mesenterica superior 

17. G of arteria iliaca communis 

18. E of truncus coeliacus 

19. K of arteria carotis externa 

20.-22. (in willekeurige volgorde) A of arteria 

tibialis anterior; R of arteria peronea, 

T of arteria tibialis posterior 

23. U of arteria radialis 

24. B of aorta 


Maag 

Milt 

Pancreas 

Dunne 

darm 

Colon 

descendens 

Vena gastrica 

Vena lienalis 

Vena mesenterica 

inferior 

24. 

Figuur 11.12 

25. 

Frontaalkwab 

van cerebrale 

hemisfeer 

Arteriae cerebri 

anterior 

Hypofyse 

Arteria carotis 

interna 

Pons 

Arteria vertebralis 

Vena cava superior 

Ductus venosus 

Lever 

Vena portae hepatis 

Vena umbilicalis 

Navelstreng 

Arteriae umbilicales 

s 

Figuur 11.13 

Foetale blaas 

Vergroot aanzicht van het hart 

Verbindingstakken 

Arteriae cerebri media 

Verbindingstakken 

Arteriae cerebri posterior 

Arteria basilaris 

Cerebellum (kleine hersenen) 

Vena cava inferior 

Aorta 

Arteria iliaca communis 

Arteria iliaca interna 

Ductus arteriosus 

Foramen ovale 

Ductus venosus 

Vena cava inferior 

51

26. 1. C of cirkel van Willis 

2. J of vena umbilicalis 

3. E of ductus venosus 

4. A of arteria cerebri anterior, G of arteria 

cerebri media 

5. B of arteria basilaris 

6. D of ductus arteriosus 

7. F of foramen ovale 

27. De foetale longen vervullen nog geen functie 

bij de gaswisseling en ze zijn samengevouwen. 

In de placenta vindt de gaswisseling 

met het foetale bloed plaats. 

28. 1. Ader 

2. Arteria carotis 

3. Vaatverwijding 

4. Hoge bloeddruk 

5. Vaatverwijding 

29. 1. H of polsfrequentie 

2. B of bloeddruk 

3. en 4. C of hartminuutvolume en F of 

perifere weerstand 

5. D of vernauwing van arteriolen 

6. J of systolische bloeddruk 

7. E of diastolische bloeddruk 

8. A of oppervlakkig gelegen slagaders 

9. G of drukpunten 

10. I of geluiden van Korotkoff 

30. 1. G of interstitiële vloeistof 

2. C of diffusie 

3. E of in vet oplosbaar 

4. - 6. (in willekeurige volgorde): B of intercellulaire 

spleten; D of fenestraties; I 

of blaasjes 

7. D of fenestraties 

8. en 9. B of intercellulaire spleten; D of 

fenestraties 

31. 1. A 

2. - 5. T 

6. A 

7. A 

8. T 

9.-11. A 

12. T 

13. T 

32. 1. Verhoging 

2. Orthostatische hypotensie 

3. Hersenen 

4. Stethoscoop 

5. Lage 

6. J 

7. Vaatvernauwend 

8. Hypertensie of hoge bloeddruk 

33. 1. Door de anastomose 

2. A 

3. B 

4. Capillaire hydrostatische druk (bloeddruk, 

Hp c ) 

5. Bloeddruk 

6. Capillaire colloïdosmotische druk (Op c ) 

7. Albumine 

8. Aan de kant van de arteriole 

9. Het wordt opgenomen door lymfevaten 

en zo naar de bloedsomloop teruggevoerd 

Arteriole 

Figuur 11.14 

Precapillaire sfincters Anastomose 

34. 1. Arteria femoralis 

2. Arteria brachialis 

3. Arteria poplitea 

4. Arteria facialis 

5. Arteria radialis 

6. Arteria temporalis 

Capillairen in strikte zin 

Postcapillaire 

venule 


A 

C 

C 

B 

C


cardio vasculaire stelsel 

35. 1. Vierde 

2. Longen 

3. Ductus venosus 

4. Vena umbilicalis 

5. Placenta 

6. Foetale lever 

7. Arteriae umbilicales 

8. Gesloten 

9. Sterfte 

10. Atherosclerose (en arteriosclerose) 

11. Menopauze 

12. Aerobe lichaamsbeweging 

13. Atherosclerose 

14. Spataderen 

15. en 16. Voeten en benen 


36. 1. Linkeratrium 


3. Mitralisklep, linker AV-klep 

4. Chordae tendineae 

5. Diastolische 

6. Systole/contractie 

7. Aortaklep 

8. Aorta 

9. Arteria mesenterica superior 

10. Endotheel 

11. Vena mesenterica superior 

12. Vena lienalis 

13. Voedingsstoffen 

14. Fagocyterende (kupffercellen) 

15. Vena hepatica 



18. Truncus pulmonalis 

19. Arteria pulmonalis 

20. Longen 

21. Arteria subclavia 



37. Zijn hartminuutvolume is nul; hartinfarct. 

De dorsale interventriculaire tak van de 

linker a. coronaria voert bloed aan voor een 

groot deel van het linkerventrikel, de pomp 

van de grote bloedsomloop. 

38. Bradycardie, als gevolg van overmatige 

stimulering van het hart door de Nervus 

vagus, kan worden vastgesteld door de polsfrequentie 

op te nemen. 

39. Stuwing in de perifere bloedsomloop, als 

gevolg van hartfalen rechts. 

40. Trombose of atherosclerose; een arteriële 

anastomose (cirkel van Willis), bijvoorbeeld 

(1) arteria carotis interna sinistra naar arteria 

cerebri anterior sinistra. Daarna door 

ventrale verbindingstakken naar arteria 

cerebri anterior dextra en (2) arteria vertebralis 

naar arteria basilaris naar arteria 

cerebri posterior dextra door de dorsale verbindingstak 

naar de arteria cerebri media 

dextra. 

41. Hoog; door polycythemie neemt de viscositeit 

van het bloed toe (en dus de perifere 

weerstand), waardoor de bloeddruk stijgt. 

42. De stijf geworden slippen van de klep zouden 

zich niet goed sluiten en de klep zou 

niet langer goed werken. Een hartruis zou 

hoorbaar worden nadat de klep zich had 

moeten sluiten en bloed zou door de klep 

terugstromen. 

43. Van trombofl ebitis is sprake wanneer een 

trombus (stolsel) ontstaat in een ontstoken 

bloedvat (een ader). Het gevaar bestaat dat 

het stolsel zich losmaakt, met een longembolie 

als gevolg. 

53

44. Op een ECG zijn alleen problemen met de 

elektrische geleiding te zien. Problemen 

met de kleppen zijn daar niet op te zien. 

45. Lichaamsbeweging verlengt het leven, 

doordat het cardiovasculaire stelsel en het 

ademhalingsstelsel door lichaamsbeweging 

effi ciënter worden. De hartslagfrequentie 

daalt en het slagvolume neemt toe. 

46. Als de omgevingstemperatuur hoog is, 

verwijden de bloedvaten in en naar de huid 

zich; een groot deel van het bloed zal zich 

dus in de huidbloedvaten bevinden. Als je 

onder die omstandigheden plotseling gaat 

staan, zal er aanvankelijk in de grotere, 

meer centraal gelegen bloedvaten te weinig 

bloed aanwezig zijn om voldoende bloed 

naar de hersenen te vervoeren, vandaar de 

duizeligheid. 

47. Door een geneesmiddel dat de calciumkanalen 

blokkeert, zal de kracht van de hartcontractie 

afnemen. Doordat de kracht van de 

contracties direct verband houdt met het 

slagvolume, zal het slagvolume afnemen. 

48. Acetylcholine vertraagt de hartslag (deze 

neurotransmitter wordt door de Nervus 

vagus afgegeven). Dus zal bij een langere 

vullingstijd het slagvolume van het hart 

toenemen. 

49. Hieruit blijkt hun elasticiteit. Als het hart 

samentrekt en bloed naar de grote arteriën 

nabij het hart stuwt, worden deze uitge- 

rekt om het grotere bloedvolume te kunnen 

opvangen (systolische druk). Wanneer 

het bloed vervolgens verder stroomt in de 

bloedsomloop, veren de wanden terug om 

de bloeddruk te handhaven, waardoor het 

bloed verder blijft stromen (diastolische 

druk). 


50. 1. A, D 

2. B 

3. A, D 

4. A, B, C, D 

5. D 

6. C 

7. A, C 

8. C 

9. A, B, C, D 

10. A, B, C 

11. A, B, C 

12. A, C 

13. B, D 

14. A, B, C 

15. C, D 

16. A 

17. A, B, C, D 

18. A, B, C 

19. B 

20. D 

21. A 

22. B 

23. D 

24. D 


Arteriën 

Hart 

Hoofdstuk 12 

Het lymfestelsel en immuniteit 

12.1 Het lymfestelsel 

1. 1. Pomp 

2. Arteriën 

3. Venen 

4. Kleppen 

5. Lymfe 

6. Drie liter 

2. 

Capillairen 

cardiovasculaire 

stelsel 

Venen 

A 

Figuur 12.1 

3. 1. Capillair 

2. Groot aantal lymfevaten 

3. Ondoorlaatbaar 

4. 1. C of milt 

2. A of lymfeknopen 

3. D of thymus 

4. B of platen van Peyer 

5. B of platen van Peyer 

5. Arceer de rechter arm en de rechter zijde 

van de thorax en het hoofd. 

Hoofdstuk 12 

Los 

bindweefsel 

rond 

capillairen 

Lymfecapillairen 

Lymfevaten 

Interstitiële 

vloeistof 

(wordt lymfe) 

Verzamelbuizen 

lymfestelsel 

Vene 

B 

Cervicale 

lymfeknopen 

Lymfeknoop 

Kleppen 

Lymfevat 

Figuur 12.2 

Keelamandelen 

(in de farynx 

gelegen) 

Thymus (in de 

thorax, voornamelijk 

actief tijdens de jeugd) 

Milt (welvingen 

rond de linkerzijde 

van de maag) 

Platen van Peyer 

(in de darmen) 

6. 1. B-lymfocyten 

2. Deze vormen antistoffen en geven deze 

af 

3. T-lymfocyten 

4. Macrofagen, fagocytose 

5. Hierdoor wordt de stroming van lymfe 

door de knoop vertraagd, waardoor 

immuuncellen en macrofagen de tijd 

krijgen om op lichaamsvreemde stoffen 

te reageren die in de lymfe aanwezig 

kunnen zijn 

6. Kleppen in de afferente en efferente 

lymfevaten 

7. Hals, oksel, liesstreek 

Axillaire lymfeknopen 

Appendix vermiforme 

Inguïnale lymfeknopen 

(lymfeknopen in de liesstreek) 

55

Afferent 

lymfevat 

Randsinus 

Mergsinus 

Efferent lymfevat 

Figuur 12.3 

7. 1. C 

2. A 

3. D 

4. B 

5. C 

12.2 Afweer 

8. 1. Barrières van membranen aan de oppervlakte, 

slijmvliezen 

2. Natural killer cellen 

3. Chemische stoffen (ontstekingsstoffen 

en antimicrobiële stoffen) 

9. 1. Traanvocht en speeksel 

2. Maag en vrouwelijke voortplantingsorganen 

3. Talgklieren; huid 

4. Spijsverteringskanaal 

10. 

Onderhuids 

weefsel 

Figuur 12.4 

3 

2 

5 

Erythrocyten 

4 

Monocyt 

Vezelig kapsel 

Trabekels 

Schors 

Kiemcentra van 

follikels 

Merg 

Hilus 

Micro-organismen 

1 

6 

11. 1. Jeuk 

2. Natural killer cellen 

3. Interferon 

4. Ontsteking 

5. Antibacterieel 

12. 1. B of lysozymen, F of talg 

2. C of slijmvliezen, G of huid 

3. A of zuren, B of lysozymen, D of slijm, 

E of eiwitsplitsende enzymen, F of talg 

4. D of slijm 

5. A-G 

13. Ze verplaatsen slijm met gevangen celresten 

omhoog vanuit de longen naar de keel waar 

het kan worden doorgeslikt of uitgespuugd. 

14. Fagocytose is opname en afbraak van deeltjes 

door bepaalde cellen. Hoe ruwer de oppervlakte 

van het deeltje, hoe gemakkelijker 

het wordt opgenomen. 

15. Plaats een vinkje bij 1, 3 en 4. 

16. 1. F of toegenomen bloedtoevoer naar een 

gebied 

2. E of histamine 

3. G of ontstekingsstoffen 

4. A of chemotaxis 

5. C of oedeem 

6. H of macrofagen 


Epitheel 

Vezelig littekenweefsel 

Macrofaag 

Endotheel 

van capillair 

Neutrofiel 

Endotheel 

van capillair

7. B of diapedese 

8. I of neutrofi elen 

9. D of vlechtwerk van fi brinedraden 

17. 1. Eiwitten 

2. Geactiveerd 

3. Gaten of beschadigingen 

4. Water 

5. Lysis 

6. Opsonisatie 

18. Interferon wordt gevormd in reactie op een 

virale infectie van een cel. De cel vormt interferon 

(een eiwit) en geeft dit af. De interferonen 

diffunderen naar cellen in de nabije 

omgeving, waar ze voorkomen dat virussen 

zich binnen deze cellen vermenigvuldigen. 

19. Het specifi eke immuunstelsel is antigeenspecifi 

ek, gegeneraliseerd en vertoont 

geheugen. 

20. 1. Immuunsysteem 

2. Eiwitten 

3. Incomplete antigenen 

4. Niet lichaamseigen 

21. 1. A of antigenen 

2. E of humorale immuniteit 

3. D of cellulaire immuniteit 

4. en 5. B of B-cellen en I of T-cellen 

6. H of macrofagen 

7. en 8. C of bloed en F of lymfe 

9. G of lymfeknopen 

22. 1. Dit blijkt uit het ontstaan van antigeenspecifi 

eke receptoren op het membraan 

van de lymfocyt 

2. Foetale leven 

3. Lichaamseigen eiwitten 


Figuur 12.5 

23. 

Gebied waar 

T-cellen tot rijping 

komen 

Thymus 

Gebied bezaaid met 

rijpe T- en B-cellen ; 

hier vinden waarschijnlijk 

antigeenherkenning en 

tolerantie-opbouw plaats 

Gebied waar lymfoïde 

stamcellen onrijpe 

lymfocyten ontstaan 

Beenmerg 

Gebied waar 

B-cellen tot 

rijping komen 

Lymfeknoop 

Kenmerk T-cel B-cel 

Ontstaat uit beenmerg uit stamcellen die hemocytoblasten 

worden genoemd 

√ √ 

Dochtercellen zijn plasmacellen √ 

Dochtercellen zijn helpercellen en supressorcellen 

regulerende en cytotoxische cellen 

√ 

Dochtercellen zijn onder meer geheugencellen √ √ 

Valt vreemde cellen of met virus geïnfecteerde 

cellen direct aan 

√ 

Produceert antistoffen die aan lichaamsvloeistoffen 

worden afgegeven 

Heeft een receptor op het celoppervlak die in 

staat is een specifi ek antigeen te herkennen 

Is verantwoordelijk voor het grootste deel van 

de lymfocyten in de circulatie 

√ 

√ √ 

24. 1. Cytokinen 

2. Molecuul dat alleen imuunrespons 

oproept na binding met drager 

3. Lever 

√ 

Beenmerg 

Circuleren in 

bloed en lymfe 

57

25. 1. Het V-segment 

2. Het C-segment 

V 

Lichte keten 

Figuur 12.6 

26. 1. B of IgD 

2. D of IgG 

3. E of IgM 

4. D of IgG, E of IgM 

5. E of IgM 

6. D of IgG 

7. C of IgE 

8. A of IgA 

27. 1. Antigeen 

2. Activering complement en agglutinatie 

en precipitatie 

3. Neutralisering 

4. Agglutinatie 

5. IgM 

6. Precipitatie 

7. Fagocyten 

28. 1. A 

2. - 4. P 

5. A 

6. A 

29. 1. P 

2. P 

3. S 

4. P 

5. S 

V 

C 

C 

Zware ketens 

C C 

C 

C 

V 

V 

Lichte keten 

Disulfidebindingen 

30. 1. A of T-helpercel 

2. A of T-helpercel 

3. C of T-suppressorcel 

4. B of cytotoxische T-cel 

5. D of T-geheugencel 

31. 1. G of interferon 

2. C of chemotactische factoren 

3. B of antistoffen 

4. F of ontsteking 

5. E of cytokinen 

6. D of complement 

7. E of cytokinen 

32. 1. Allograft, iemand die geen bloedverwant 

is. 

2. Cytotoxische T-cellen en macrofagen. 

3. Om afstoting te voorkomen, moet de 

werking van het immuunsysteem van 

de ontvanger worden onderdrukt. De 

patiënt is niet beschermd tegen vreemde 

antigenen en bacteriële of virale infecties 

vormen een veel voorkomende 

doodsoorzaak. 


33. 

Sommige 

activeren 

Activeert 

Verwerkt en 

presenteert 

antigeen aan 

Geeft af 

Sommige 

stimuleren 

Geeft af 

Valt het cellulaire 

antigeen direct aan, 

waardoor lysis 

optreedt 

Figuur 12.7 

Antigeen dringt binnen 

Geeft af 

Cytokinen Cytokinen 

Maakt vrij Stimuleren 

T-helpercel 

Interactie met en 

stimuleren van klonale 

Klonale expansie van 

expansie van 

Cytokinen 

Cytotoxische 

T-cellen 

Omgeven door 

Macrofaag 

Sommige 

worden 

T-geheugencellen 

Sommige 

stimuleren 

Sommige trekken aan 

Perforine Neutrofielen 

Versterken de 

immuunreactie 

Geeft af Interferon 

Verhoogt weerstand 

van weefselcellen 

tegen duplicatievirussen 

B-cel 

De meeste 

differentiëren zich 

verder en worden 

Sommige 

worden 

B-geheugencel 

Na latere stimulatie 

klonale expansie, 

zodat ontstaat 

Plasmacellen 

Geven af 

= 

Binding aan antigenen 

en (enige) binding 

Complement 

Antistoffen

12.3 Immuunstoornissen 

34. 1. C of immunodefi ciëntie 

2. A of allergie/overgevoeligheid 


4. C of immunodefi ciëntie 

5. B of auto-immuunaandoening 

6. C of immunodefi ciëntie 

7. B of auto-immuunaandoening 



12.4 Ontwikkelingsaspecten van het lymfestelsel 

en het immuunstelsel 

35. 1. Venen 

2. Thymus 

3. Milt 

4. Thymus 

5. Lever 

6. Lymfoïde organen 

7. Geboorte (of kort daarna) 

8. Vermindert 

9. - 11. (in willekeurige volgorde): immunodefi 

ciënties, auto-immuunziekten, 

kanker. 

12. IgA. 


36. 1. Eiwit 

2. Lymfeknoop 

3. B-lymfocyten (B-cellen) 

4. Plasmacel 

5. Antistoffen 

6. Macrofaag 

7. Antigenen 

8. Antigeenpresenterende cellen 

9. T- 

10. Kloon 

11. Immunologisch geheugen 


37. Anafylactische shock (histamine veroorzaakt 

vloeistofverlies vanuit de bloedsomloop 

in het hele lichaam); injecties met 

epinefrine. 


38. Contactdermatitis (overgevoeligheid na 

herhaalde blootstelling aan een stof), waarschijnlijk 

als gevolg van een reactie op de 

chemische stoffen in het wasmiddel waarmee 

de luiers worden gewassen. 

39. James heeft AIDS. 

40. Ze heeft de klassieke symptomen van hypothyreoïdie 

(waarschijnlijk als gevolg van 

een beschadiging van de hals) en ze lijkt 

een auto-immuunreactie te vertonen tegen 

‘verborgen antigenen’ in het colloïd van de 

schildklier. 

41. Bloedingen; de milt is een bloedreservoir. 

Nee, de lever, het beenmerg en andere weefsels 

kunnen de functies van de milt overnemen. 

42. De zuurgraad in het vaginaalkanaal remt de 

groei van bacteriën. Daardoor vormt alles 

wat de zuurgraad in het vaginaalkanaal verhoogt, 

een gelegenheid voor bacteriegroei 

en ontsteking van de vagina. 

43. Lymfoedeem of zwelling als gevolg van een 

ophoping van weefselvloeistof (lymfe) in het 

gebied. Nee, de lymfevaten zullen uiteindelijk 

door aftakkingen van de venen in het 

gebied worden vervangen. 

44. Waarschijnlijk toegenomen, doordat de plasmacellen 

de belangrijkste bron van antistoffen 

zijn. 


45. 1. C, D 

2. A, B, C, D 

3. A 

4. A, B, C 

5. A, B, D 

6. A, B, D 

7. B, D 

8. C 

59

9. A, C, D 

10. C 

11. B, C, D 

12. B, D 

13. B, C, D 

Hoofdstuk 13 

Het ademhalingsstelsel 

13.1 Functionele anatomie van het ademhalingsstelsel 

1. 1. Neus, pharynx, larynx, luchtpijp, 

bronchiën en kleinere vertakkingen 

2. Om lucht naar het 

gaswisselingsoppervlak te geleiden 

3. Alveoli (Longblaasjes) 

2. 1. R 

2. L 

3. R 

3. 1. Uitwendige nares of neusgaten 

2. Neustussenschot (septum nasi) 

3. - 5. (in willekeurige volgorde): verwarmen, 

bevochtigen, zuiveren 

6. Neusbijholten 

7. Spraak 

8. Pharynx 

9. Larynx (strottenhoofd) 

10. Keelamandelen 

11. Kraakbeen 

12. Luchtdruk 

13. Ventrale. 

14. Schildkraakbeen 

15. Stembanden of ware stembanden 

16. Spraak 

4. 1. Mandibula 

2. Alveolus 

3. Larynx 

4. Peritonitis 

5. Nasopharynx 

6. Primaire bronchus 

14. C 

15. C, D 

16. D 

17. A 

5. Wat kleurcodes betreft: de pharynx bestaat 

uit de nasopharynx, oropharynx en 

laryngopharynx. De larynx loopt vanaf de 

laryngopharynx via de stembanden naar de 

luchtpijp. De neusbijholten bestaan uit de 

frontale en sfenoïdale sinussen. 

Voorhoofdssinus 

Neusholte 

Neusschelpen 

Harde gehemelte 

Mondholte 

Zachte gehemelte 

Tongamandelen 

Epiglottis 

Os hyoideum 

Schildkraakbeen 

Ringkraakbeen 

Luchtpijp 

Figuur 13.1 

Uitmonding van 

buis van Eustachius 

6. 1. B of bronchiolen 

2. G of gehemelte 

3. I of nervus phrenicus 

4. E of oesophagus 

5. D of epiglottis 

6. K of trachea 

7. A of alveoli 

8. H of pariëtale pleura 

9. L of viscerale pleura 

10. F of glottis 

11. C of neusschelpen 

12. M of stembanden 

Sfenoïdale 

sinus 

Keelamandel 

Nasopharynx 

Oropharynx 

Gehemelteamandel 

Laryngopharynx 

Ware stembanden 

Slokdarm 


7. 1. Elastisch bindweefsel 

2. Gaswisseling 

3. Surfactant 

4. Oppervlaktespanning 

5. Verlagen 

8. 1. Vormt een open doorgang naar de 

luchtwegen; dient als mechanisme om 

voedsel door te geleiden naar de dorsaal 

gelegen slokdarm; functie bij de stemproductie 

(bevat ware stembanden). 

2. Elastisch 

3. Hyalien 

4. De epiglottis moet buigzaam zijn om 

zich tijdens het slikken over de glottis 

heen te kunnen sluiten. Het steviger hyaliene 

kraakbeen verstevigt de wanden 

van de larynx (strottenhoofd). 

5. Adamsappel. 

Figuur 13.2 

9. 

Cartilago 

thyroidea 

Figuur 13.3 

Slokdarm 

Musculus trachealis 

Hyaliene kraakbeenring 

Lagen van 

de wand 

Mucosa 

Submucosa 

Adventitia 

1. Voorkomt dat de luchtwegen worden 

samengedrukt tijdens de drukveranderingen 

die zich tijdens de ademhaling 

voordoen. 


Epiglottis 

Os hyoideum 

Ligamenten 

Cartilago cricoidea 

Kraakbeenstukken 

van de trachea 

Dorsaal 

Holte van 

de luchtpijp 

Ventraal 

Pseudogelaagd 

epitheel 

Slijmklieren 

Lamina propria 

Trilharen 

10. 

2. Hierdoor kan de wand van de slokdarm 

zich in ventrale richting uitzetten 

wanneer een grote voedselbrok wordt 

doorgeslikt. 

3. Door samentrekking van de musculus 

trachealis wordt de diameter van de 

luchtpijp kleiner, waardoor de lucht met 

grotere kracht omhoog wordt gestuwd. 

Helpt het slijm uit de luchtwegen verwijderen 

tijdens het hoesten. 

Clavicula 

Apex van rechter 

long, bovenste kwab 

Mediastinum 

Intacte long 

Basis van rechter 

long, onderste kwab 

Pleuraholte 

Diafragma 

Figuur 13.4 

Larynx 

Trachea 

Primaire bronchus 

Tertiaire bronchus 

Secundaire bronchus 

Viscerale pleura 

Pariëtale pleura 

11. De intacte alveoli zijn de blaasvormige structuren 

die in deel A op druiven lijken; deze 

moeten geel worden gekleurd. De kleine vaten 

die als spinnenwebben over het buitenste 

oppervlak van de alveoli liggen, zijn de longcapillairen. 

In het alveolaire compartiment 

moet O 2 zijn genoteerd en de pijl moet vanuit 

de alveolus naar het capillair lopen. In het 

capillair moet CO 2 zijn genoteerd en deze pijl 

moet vanuit het capillair naar het alveolaire 

compartiment lopen. 

61

Rode bloedcel 

Figuur 13.5 

C 

CO2 

13.2 Ademhalingsfysiologie 

12. 1. C of intrapleurale druk 

2. A of atmosferische druk 

3. en 4. B of intrapulmonaire druk 

5. C of intrapleurale druk 

6. B of intrapulmonaire druk 

7. B of intrapulmonaire druk 

13. Als het middenrif zich samentrekt, neemt 

het inwendige volume van de thorax toe, de 

inwendige druk in de thorax neemt af, de 

omvang van de longen neemt toe, en lucht 

stroomt de longen in. Als het middenrif 

zich ontspant, neemt het inwendige volume 

van de thorax af, de inwendige druk in de 

thorax neemt toe, de omvang van de longen 

neemt af en lucht stroomt de longen uit. 

14. 1. C of inademing 

2. D of interne respiratie 

3. E of ventilatie 

4. A of externe respiratie 

5. B of uitademing 

A 

O2 

Alveolus 

Alveolair epitheel 

Versmolten 

basaalmembranen 

Capillair endotheel 

Bronchiolus respiratorius 

15. 1. Musculi transversus abdominis en musculus 

obliquus externes en internes 

2. Musculi intercostalis interni en musculus 

latissimus dorsi 

B 

Alveolair 

compartiment 

Capillair endotheel 

Alveolair epitheel 

Respiratoire membraan 

16. 1. Hikken 

2. Hoesten 

3. Niezen 

4. Gapen 

17. 1. E of ademvolume 

2. A of dode ruimte 

3. F of vitale capaciteit 

4. D of residuvolume 

5. B of expiratoir reservevolume 


18. 

Rode bloedcellen 

Figuur 13.6 

19. 1. F 

2. G 

3. H 

4. B 

5. E 

6. J 

7. D 

8. C 

9. I 

VC 

IRV 

TV 

ERV 

RV 

IC

20. 1. Hemoglobine 

2. Bicarbonaationen 

3. Plasma 

4. Zuurstof 

21. 1. Acidose 

2. ↑ pH 

3. Hyperventilatie 

4. ↑ Zuurstof 

5. ↑ CO 2 in het bloed 

6. ↑ pCO 2 

13.3 Aandoeningen van het ademhalingsstelsel 

22. 1. A of apneu 

2. F of eupneu 

3. D of dyspneu 

4. G of hypoxie 

5. E of emfyseem 

6. C of chronische bronchitis 

7. B of astma 

8. C of chronische bronchitis, E of 

emfyseem 

9. H of longkanker 

10. I of tuberculose 


ademhalingsstelsel 

23. 1. Infant Respiratory Distress Syndrome 

2. Surfactant 

3. Het verlagen van de oppervlaktespanning 

van de dunne, waterige laag in de 

longtrechtertjes 

4. Dit zorgt ervoor dat de longen niet 

worden samengedrukt, zodat de gaswisseling 

kan voortgaan 

24. 1. 40 

2. 12-18 

3. Astma 

4. Chronische bronchitis 

5. Emfyseem of tuberculose 

6. Elasticiteit 

7. Vitale capaciteit 

8. Infecties van de luchtwegen, met name 

longontsteking 



25. 1. Neusschelpen 

2. Keelamandelen 

3. Nasopharynx 

4. Slijm 

5. Ware stemband 

6. Larynx 

7. Spijsverteringsstelsel 

8. Epiglottis (strottenklepje) 

9. Luchtpijp 

10. Trilharen 

11. Keel (pharynx) 

12. Primaire bronchiën 

13. Linker 

14. Bronchiole 

15. Alveolus 


17. Rood 

18. Zuurstof 

19. Koolstofdioxide 

20. Hoesten 


26. Pleuritis. 

27. Michael lijdt waarschijnlijk aan koolmonoxidevergiftiging. 

28. Sudden infant death syndrome (SIDS) of 

wiegendood. 

29. Chronische bronchitis; sigarettenrook onderdrukt 

de werking van de trilharen. 

30. Atelectase. De longen bevinden zich in 

afzonderlijke pleurale holten, dus alleen de 

linkerlong is samengedrukt. 

31. Het slijm dat door de respiratoire mucosa 

(slijmvlies van de luchtwegen) wordt afgegeven, 

zal abnormaal dik zijn en moeilijk 

te verplaatsen. Daardoor zullen de luchtwe- 

63

gen met slijm geblokkeerd raken, waardoor 

infecties van de luchtwegen worden 

bevorderd. 

32. De keelamandelen die achterin de neusholte 

liggen. 

33. 1. Door het slijm neemt de dikte van de 

respiratoire membraan toe, waardoor de 

diffusie en de uitwisseling van gassen 

worden belemmerd. 

2. Eén van de bestanddelen van sigarettenrook 

is koolstofmonoxide; dit gas 

concurreert met zuurstof om bindingsplaatsen 

op het hemoglobine. Door 

roken worden ook de trilharen verlamd, 

waardoor de patiënt meer risico loopt op 

blokkade van de luchtwegen door slijm 

en infecties. 

34. Door ondiepe adembewegingen wordt lucht 

uit de dode ruimte gestuwd (delen van de 

luchtwegen waar de lucht niet deelneemt 

aan de gaswisseling). Bij diepere ademhalingen 

is de kans groter dat de lucht alcohol 

bevat die vanuit het bloed naar de alveoli 

verdampt. 

35. Beide groepen trilharen verplaatsen het 

slijm in de richting van de slokdarm waar 

het kan worden doorgeslikt. Hierdoor wordt 

voorkomen dat stof en slijm met bacteriën 

zich in de longen gaan ophopen. 


36. 1. B, D 

2. B, C, D 

3. A 

4. B 

5. D 

6. A 

7. D 

8. B 

9. A 

10. B 

11. B, C, D 

12. B, C 

13. D 

14. B 

15. B, C, D 

16. C 

Hoofdstuk 14 

Het spijsverteringsstelsel en stofwisseling 

14.1 Anatomie van het spijsverteringsstelsel 

1. 1. Mondholte 

2. Vertering en mechanische verwerking 

3. Bloed 

4. Uitgescheiden 

5. Feces 

6. Spijsverteringskanaal 

7. Accessoire 

2. Het colon ascendens, colon transversum, 

colon descendens en colon sigmoideum 

maken allemaal deel uit van de dikke darm. 

De oorspeekselklier, ondertongspeekselklier 

en onderkaakspeekselklier zijn speekselklieren. 


Mondholte 

Ondertongspeekselklier 

Onderkaakspeekselklier 

Lever 

Duodenum 

Pancreas 

Colon ascendens 

Ileum 

Wormvormig aanhangsel 

(Appendix) 

Figuur 14.1 

Luchtpijp 

Middenrif 

3. Kleur het frenulum rood; het zachte gehemelte 

blauw; de keelamandelen geel en de 

tong roze. 

Gebitselementen (centrale 

en laterale snijtanden) 

Keelamandelen 

(tonsillae palatinae) 

Figuur 14.2 

4. 1. B of darmsapklieren 

2. E of speekselklieren 

3. D of pancreas 

4. C of lever 

5. A of maagsapklieren 

5. 1. J of mesenterium 

2. X of villi 

3. N of platen van Peyer 

4. P of plicae circulares 

5. L of mondholte, U of maag 

6. V of tong 

7. O of pharnyx 


Harde gehemelte 

Zachte gehemelte 

Uvula (huig) 

Tong 

Tongriempje 

(frenulum) 

Oorspeekselklier 

Uvula (huig) 

Tong 

Pharynx 

Slokdarm 

Milt 

Maag 

Colon transversum 

Colon descendens 

Dunne darm 

Colon sigmoideum 

Endeldarm 

Anus 

8. E of omentum majus, I of omentum minus, 

J of mesenterium 

9. D of slokdarm 

10. R of rugae 

11. G of haustra 

12. K of microvilli 

13. H of valva ileocaecalis 

14. S of dunne darm 

15. C of dikke darm 

16. W of vestibulum 

17. B of appendix vermiforme 

18. U of maag 

19. I of omentum minus 


21. Q of pylorussfi ncter 

22. T of zachte gehemelte 


24. M of pariëtale peritoneum 

25. A of anale kanaal 

26. F of harde gehemelte 

27. Y of viscerale peritoneum 

6. 1. Slokdarm 

2. Rugae 

3. Galblaas 

4. Cecum 

65

5. Plicae circulares 

6. Frenulum 

7. Gehemeltebeen 

8. Speeksel 

9. Eiwitopname 

7. In deel B moeten de pariëtale cellen rood 

worden gekleurd, de slijmcellen geel en de 

zymogene cellen blauw. 

Slokdarm 

Onderste slokdarmkringspier 

Laag lengtespieren 

Duodenum Curvatura minor 

Figuur 14.3 

8. 

Pylorus sfincter Pylorus 

Ductus cysticus 

Duodenum 

Oddisfincter 

Papil van Vater 

Figuur 14.4 

Galblaas 

Fundus 

Laag kringspieren 

Laag schuine spieren 

Corpus (rugae zichtbaar) 

Serosa 

Curvatura 

major 

9. 1. Mucosa 

2. Muscularis externa 

3. Submucosa 

4. Serosa 

Lymfeknoop 

Figuur 14.5 

Takken van de ductus hepaticus vanuit de lever 

Ductus hepaticus communis 

Mesenterium 

Ductus choledochus en sfincter 

Ductus pancreaticus accessorius 

Pancreas 

Jejunum 

Ductus pancreaticus 

en sphincter 

Klier buiten het 

verteringskanaal 

Submucosa 

Submucosale 

klier 


Villi 

Mucosa 

Serosa 

Lumen 

Muscularis externa

10. 

Figuur 14.6 

11. 

A 

Mucosa 

C 

Figuur 14.7 

Lumen 

Villi 

Plicae 

circulares 

Plicae circulares 

Galblaas 

Duodenum 

Ductus 

choledochus 

Submucosa 

Mucosa Serosa 

Muscularis 

externa 

Lagen 

12. 1. Melktanden 

2. Zes maanden (eerste) 

3. Zes 

4. Blijvende 

5. 32 

6. 20 

7. Snijtanden 

8. Hoektanden 

9. Premolaren 

10. Molaren 

11. Verstandskiezen 

Chylusvat 

Villus 

Oppervlakte-epitheel 

Darmwandklier 

Arteriole 

Venule 


B 

Netwerk van capillairen 

Sikkelvormig 

ligament 

Lever 

Ductus hepaticus 

communis 

Ductus cysticus 

Pancreas 

Ductus 

pancreaticus 

13. 1. A 

2. B 

3. E 

4. C 

Pulpholte 

Kroon 

Cement 

Wortel 

Figuur 14.8 

Glazuur 

14.2 Fysiologie van het spijsverteringsstelsel 

14. 1. D of eten 

2. G of slikken, H of segmentatiebewegingen 

en peristaltiek 

3. E of kauwen, F of kneden 

4. B of enzymatische afbraak 

5. A of transport van voedingsstoffen vanuit 

de darmholte naar het bloed 

6. C of uitdrijving van feces 

15. 1. G of peritonitis 

2. E of zuurbranden 

3. F of geelzucht 

4. H of maagzweer 

5. C of diarree 

6. D of galstenen 

7. B of constipatie 

Tandvlees 

Dentine 

Beenweefsel van de kaak 

Wortelkanaal 

Parodontaal membraan 

(parodontium of wortelvlies) 

16. 1. O of speekselamylase 

2. G of hormonale prikkel 

3. M of psychologische prikkel 

4. I of mechanische prikkel 

5. L of pepsine 

6. F of HCl 

7. K of slijm 

8. N of rennine 

9. E of kneden 

10. C of enzymen uit de borstelzoom 

11. A of vloeistof rijk aan bicarbonaat 

12. H of lipasen 

13. B of gal 

67

17. 1. A of cholecystokinine, C of secretine 

2. B of gastrine 

3. A of cholecystokinine 

4. C of secretine 

18. 1. C of fructose, D of galactose, E of 

glucose 

2. F of lactose, G of maltose, I of sucrose 


4. B of vetzuren 

5. E of glucose 

19. 1. P 

2. A 

3. A 

4. P 

5. A. Omcirkel vetzuren 

20. 1. Deglutitie 

2. Orale 

12. 

3. Pharyngo-oesofageale 

4. Tong 

5. Huig 

6. Larynx 

7. Epiglottis 

8. Peristaltiek 

9. Onderste slokdarmkringspier 

10. en 11. Peristaltiek, segmentatiebewegingen 

12. Segmentatiebewegingen 

13. Massabewegingen 

14. Endeldarm 

15. Defecatie 

16. Braak- 

17. Braken 

14.3 Voeding en stofwisseling 

21. 1. B of koolhydraten 

2. C of vetten 





4. Glucose 

22. 1. A of brood/pasta, D of fruit, H of groenten 

2. B of kaas/room 

3. G of zetmeel 

4. C of cellulose 

5. B of kaas/room, E of vlees/vis 

6. I of vitaminen 

7. F of mineralen 

14.4 Stofwisselingsprocessen 

23. 

1. Chemische energie 

3. Glycolyse (fase) 

5. Pyrodruivenzuur 

Figuur 14.9 

6. Citroenzuurcyclus 

(fase) 

2. Chemische energie 

8. Cytosol 

(plaats in de cel) 

10. Mitochondrium 

(plaats in de cel) 

9. Koolstofdioxide 

ATP 13. ATP 

14. ATP 

7. Elektronentransportsysteem 

11. Water 

1. Voor glycolyse (3) is geen zuurstof nodig. 

2. Voor de citroenzuurcyclus (6) en voor 

het elektronentransportsysteem (7) is 

zuurstof nodig. 

3. In de vorm van waterstofatomen die 

energierijke elektronen dragen. 

4. en 5. Bij de elektronentransportsysteem 

24. 1. K of glucose 

2. O of zuurstof 

3. R of water 

4. H of koolstofdioxide 

5. A of ATP 

6. N of monosachariden 

7. en 8 (in willekeurige volgorde): C of 

acetoazijnzuur; D of aceton 

9. M of ketose 

10. I of essentiële 

11. F of ammoniak 

12. Q of ureum 


(fase)

25. 1. Totale stofwisselingssnelheid 

2. ↓ stofwisselingssnelheid 

3. Vetten 

4. Vaatvernauwing 

26. 1. Albumine 

2. Stollingsfactoren 

3. Cholesterol 

4. Hyperglycaemie 

5. Glycogeen 

6. Hypoglycaemie 

7. Glycogenolyse 

8. Gluconeogenese 

9. Ontgifting 

10. (Fagocyterende) Kupffer 

11. Lipoproteïnen 

12. Onoplosbaar 

13. LDL’s 

14. -membranen 

15. Steroïdhormonen 

16. Lever 

17. Galzure zouten 

18. Atherosclerose 

19. A 

20. IJzer 

27. 1. D of warmte 

2. B of vasoconstrictie van bloedvaten in de 

huid, K of rillen 

3. A of bloed 

4. F of hypothalamus 

5. J of pyrogenen 

6. C of bevriezing 

7. H of transpiratie, I of straling 

8. G of hypothermie 

9. E of hyperthermie 


spijsverteringsstelsel 

28. 1. B of spijsverteringskanaal 

2. A of accessoire organen 

3. D of schisis (hazenlip) 

4. N of tracheo-oesofageale fi stel 

5. E of cystische fi brose (taaislijmziekte) 

6. H of fenylketonurie 

7. K of zoekrefl ex 


8. M of maag 

9. C of appendicitis (blindedarmontsteking) 

10. G of gastritis; O of ulcus pepticum 

11. I of periodontale aandoening 


29. 1. Tunica mucosa oris 

2. Vestibulum 

3. Tong 

4. Speekselamylase 


6. Slokdarm 

7. Larynx 

8. Epiglottis 

9. Maag 

10. Slijmvlies 

11. Pepsine 

12. Zoutzuur 

13. Pylorus 

14. Lipase 

15. Pancreas 

16. Villi 

17. Ileocaecalis 


30. Veel groenten bevatten onvolwaardige eiwitten. 

Tenzij volwaardige eiwitten worden 

genuttigd, gaat de waarde van voedingseiwitten 

voor het anabolisme verloren, doordat 

de aminozuren voor energie worden geoxideerd. 

Peulvruchten en granen. 

31. Zuurbranden is het gevolg van een hiatus 

hernia; oesofagitis en zweren in de slokdarm. 

32. Hitteberoerte: ze zouden een ‘sportdrank’ 

(met elektrolyten) moeten drinken of limonade 

om het verloren gegane vocht aan te 

vullen. 

33. Bert heeft een zonnesteek. Zwaar werk in 

een omgeving waar de warmteafgifte is 

69

eperkt, leidt ertoe dat de lichaamstemperatuur 

stijgt en dat de warmteregeling stopt. 

Bert zou onmiddellijk in een koud bad 

moeten worden ondergedompeld om zijn 

lichaamstemperatuur omlaag te brengen en 

hersenbeschadiging te voorkomen. 

34. Diverticula zijn kleine herniaties van de 

mucosa door de wanden van het colon, 

een aandoening die diverticulose wordt 

genoemd. Aangenomen wordt dat deze aandoening 

ontstaat wanneer de voeding onvoldoende 

vezels bevat en het volume van de 

voedselresten in het colon klein is. De dikke 

darm wordt smaller en de contracties van 

de kringspieren van de dikke darm worden 

krachtiger, waardoor de druk op de wanden 

toeneemt. Diverticulitis is een pijnlijke 

aandoening waarbij de diverticula ontstoken 

raken. Deze vrouw heeft diverticulitis als 

gevolg van ontsteking van haar diverticula. 

35. Het ontbreken van lactase (lactose-intolerantie); 

lactasedruppels toevoegen aan de melk 

alvorens deze op te drinken. 

36. Bij onderzoek van het bloedplasma zou al 

snel blijken dat de concentratie van afbraakproducten 

van vetten hoger is dan na vasten 

het geval zou zijn. 

37. Een jojo-dieet veroorzaakt een drastische 

daling van de stofwisselingssnelheid en 

daardoor gaat het enzym dat vetten uit het 

bloed verwijdert (voor opslag in vetafzettingen) 

veel effi ciënter werken. Als de 

betrokkene niet sport terwijl ze niet op dieet 

is, worden de overtollige calorieën bovendien 

opgeslagen in de vorm van vet en niet 

ingebouwd in spierweefsel of benut om de 

hogere stofwisselingssnelheid van spierweefsel 

in stand te houden. 

38. IJzer. Ze heeft bloedarmoede als gevolg van 

een bloeding, verergerd door ijzerverlies. 

39. Een appendicitis wordt veroorzaakt door 

een bacteriële infectie. Als deze niet wordt 

behandeld, kan de appendix vermiforme 

scheuren als gevolg van de vermenigvuldiging 

van bacteriën. Hierdoor raakt de 

buikholte vervuild met feces en ontstaat 

levensbedreigende buikvliesontsteking (peritonitis). 

40. In vet oplosbare vitaminen (A, D, E etc.), 

doordat deze worden opgenomen tijdens de 

opname van vetten en hun afbraakproducten. 


41. 1. A, C, D 

2. B 

3. C 

4. D 

5. A, B, C, D 

6. C 

7. C 

8. D 

9. A, B 

10. A, C, D 

11. C 

12. D 

13. B 

14. B, D 

15. D 

16. A, B, C, D 

17. A, C 

18. A, B 

19. A, B, C, D 

20. B, D 

21. B, D 

22. A 

23. B, C, D 

24. A 

25. A, B, C 

26. C 

27. D 

28. D 


Hoofdstuk 15 

Het urinaire stelsel 

1. 1. Stikstofhoudende 

2. Water 

3. Zuur-basen 

4. Nieren 

5. Ureters 


7. Urineblaas 

8. Urethra 

9. 20 cm 

10. 3 cm 

15.1 Nieren 

2. 

Figuur 15.1 

Bijnier 

Endeldarm 

(doorgesneden) 

3. De vezelige membraan rond de nier is het 

vezelig kapsel; het schotelvormige bekken is 

verbonden met de ureter; een kelk is een 

verlenging van het nierbekken; columnae 

renales zijn verlengingen van cortexweefsel 

in het niermerg. De schors bevat het merendeel 

van de nefronen; de gestreepte nierpiramiden 

bestaan voornamelijk uit verzamelbuizen. 

Hoofdstuk 15 

Vena cava 

inferior 

Nier 

Aorta 

Ureter 

Urineblaas 

Urethra 

Nierkelk 

(calyx renalis) 

Arteria renalis 

Vena renalis 

Arteria 

segmenti 

Ureter 

Interlobaire arterie 

Arteria arcuata 

Interlobulaire 

arterie 

Figuur 15.2 

4. 1. Intraperitoneaal 

2. Urethra 

3. Glomerulus 

4. Glomerulus 

5. Verzamelbuis 

6. Corticale nefronen 


8. Glomeruli 

9. Henle-lis 

Columna renalis 

Nierpiramiden 

Nierbekken 

Vezelig kapsel 

Nierschors 


1. Kapsel van Bowman. 

2. Afferente arteriole 

3. Efferente arteriole 

4. Interlobulaire arterie 

5. Interlobulaire vene 

6. Arteria arcuata 

7. Vena arcuata 

8. Interlobaire arterie 

9. Interlobaire vene 

10. Henle-lis 


12. Distale tubulus contortus 

13. Proximale tubulus contortus 

14. Peritubulaire capillairen 

15. Glomerulus. 

Kleur de afbeelding als volgt: 1 is groen, 15 

is rood, 14 is blauw, 11 is geel en 13 is oranje. 

71

6. 1. Zwarte pijlen: plaats waar voorurine 

wordt gevormd, de glomerulus. Deze 

pijlen lopen vanuit de glomerulus naar 

de binnenkant van het kapsel van Bowman. 

2. Rode pijlen: belangrijkste plaats van 

terugresorptie van aminozuren en 

glucose. Vanuit de binnenkant van de 

proximale tubulus contortus en door 

de wanden van de proximale tubulus 

contortus naar het capillairnet rond de 

proximale tubulus contortus (de laatste 

is niet afgebeeld). Voedingsstoffen gaan 

uit de voorurine. 

3. Groene pijlen: op de plaats waar ADH 

inwerkt. Pijlen (waarmee waterverplaatsing 

wordt aangegeven) vanuit de binnenkant 

van de verzamelbuis en door 

de wanden naar het capillairnet rond die 

buis. Water vanuit de voorurine. 

4. Gele pijlen: plaats waar aldosteron 

inwerkt. Pijlen (waarmee verplaatsing 

van Na + ) wordt aangegeven, vanuit de 

verzamelbuis en de distale tubulus contortus 

en passeert door de wanden naar 

het omringende capillairnet. Na + vanuit 

de voorurine. 

5. Blauwe pijlen: plaats van tubulaire 

secretie. Pijlen lopen naar de proximale 

tubulus contortus en komen de voorurine 

binnen. 

Glomerulus 

Kapsel van 

Bowman 

Figuur 15.4 

Proximale tubulus 

contortus 

Distale 

tubulus 

contortus 

Henle-lis 

Verzamelbuis 

7. 1. Afferente 

2. Efferente 


4. en 5. Diffusie; actief transport 

6. Microvilli 

7. Secretie (afgifte aan voorurine) 

8. - 10. Voeding, celstofwisseling, 

urineproductie 

11. 1 - 1,8 

12. Urobiline 

13. - 15. Ureum, urinezuur, creatinine 

16. Longen 

17. Verdamping van transpiratievocht 

18. Daalt 

19. Dialyse 

8. 1. Z 

2. B 

3. Z 

4. Z 

5. B 

9. 1. A 

2. A 

3. T 

4. A 

5. T 

6. T 

10. 1. L 

2. H 

3. H 

4. A 

5. L 

6. A 

7. H 

8. H 

9. H 

10. A 

11. H 

12. L 


11. 1. Hematurie; bloedingen in de urinewegen 

2. Ketonurie, diabetes mellitus, uithongering 

3. Albuminurie, glomerulonefritis, zwangerschap 

4. Pyurie, urineweginfectie 

5. Bilirubinurie; leveraandoening 

6. (Geen offi ciële term), nierstenen 

7. Glycosurie, diabetes mellitus 

12. 1. Allemaal door de cellen van de tubuli 

teruggeresorbeerd 

2. Passeren meestal niet door het fi lter in 

het nierkapsel 

13. 1. Chemische buffering; reactie in minder 

dan 1 seconde 

2. Aanpassing van snelheid en diepte van 

de ademhaling om de CO 2 -concentratie 

te reguleren; reactie binnen enkele minuten 

3. Regulering door de nieren, reactie binnen 

uren tot dagen 

14. 1. Volwassen man 

2. Magere volwassene 

3. Intracellulaire vloeistof 

4. Geen elektrolyt (niet-geladen) 

5. ↑ ADH 

6. ↑ terugresorptie K + 

15.2 Ureters, urineblaas en urethra 

15. 1. Nier 

2. Vormt urine 

3. Mondt uit in het nierbekken 

4. Vrouw 

16. 1. B of urethra 

2. A of blaas 

3. A of blaas 

4. B of urethra 

5. B of urethra; C of ureter 


7. C of ureter 


8. A of blaas; C of ureter 


17. 1. Mictie 

2. Rekreceptoren 

3. Samengetrokken 

4. Interne urethrale 

5. Externe urethrale 

6. Door de wil 

7. Circa 600 

8. Incontinentie 

9. Zuigelingen, peuters 

10. en 11. Emotionele/neurologische problemen; 

mechanische druk (zwangerschap) 

12. Urineretentie 

13. Prostaat 

18. 1. A of cystitis 

2. C of hydronefrose 

3. F of uremie 

4. E of pyelonefritis 

5. B of diabetes insipidus 

6. D of prolaps (verzakking) 

15.3 Vloeistof-, mineralen- en zuur-basenevenwicht 

19. 1. N 

2. E 

3. E 

4. E 

5. N 

6. E 

20. 1. Aldosteron 

2. Secretie 

3. ↑ terugresorptie K + 

4. ↓ bloeddruk 

5. ↓ retentie K + 

- 6. ↑ HCO in urine 

3 

7. Verdunde urine 

8. ↓ bloeddruk 

21. 1. J 

2. Hydrostatische druk 

3. D 

73

4. Lymfevaten 

5. Weefselcel 


D 

Weefselcellen 

met celkernen 

Interstitiële vloeistof 

Figuur 15.5 

22. Het meeste water (60%) is afkomstig van 

ingenomen vloeistoffen. Andere bronnen 

zijn vochthoudende voedingsmiddelen en 

de celstofwisseling. 

23. De grootste hoeveelheid water (60%) wordt 

met de urine uitgescheiden. Andere routes 

zijn via waterdamp in uitgeademde 

lucht, via de huid met transpiratievocht en 

in feces. Onbeïnvloedbaar waterverlies is 

waterverlies waarvan we ons niet bewust 

zijn. Dit type waterverlies vindt voortdurend 

plaats via verdamping vanuit de huid en in 

de vorm van waterdamp die door de longen 

wordt uitgeademd. Dit waterverlies kan niet 

worden beïnvloed. 

24. 1. E 

2. F 

3. C 

4. B 

5. A 

25. 1. B 

2. C 

3. E 

4. D 

Intracellulaire 

vloeistof 

C 

A 

B 

Bloed 

Bloed 

Capillair 

Bloedplasma 

Eiwitten in 

het capillair 

26. 1. H + - en HCO zijn ionen. De andere stof- 

3 

fen zijn moleculen. 

- 2. H CO is een zwak zuur; HCO is een 

2 3 3 

zwakke base. 

3. Naar rechts. 

15.4 Ontwikkelingsaspecten van het urinaire stelsel 

27. 1. Placenta 

2. Polycystische nier 

3. Hypospadie 

4. Mannen 

5. Blaas 

6. 18-24 

7. Glomerulonefritis 

8. Antigeen-antistof 

9. en 10. Eiwitten, bloed 

11. Arteriosclerose 

12. Niertubulus 

13. en 14. frequente aandrang, verhoogde 

frequentie 


28. 1. Niertubulus 

2. Renalis 

3. Afferente 

4. Glomerulus 

5. Kapsel van Bowman 


7. Eiwitten 

8. Henle-lis 

9. Microvilli 

10. Terugresorptie 

11. en 12. Glucose, aminozuren 

13. 7,4 (7,35-7,45) 

14. Stikstofhoudende 

15. Natrium 

16. Kalium 

17. Urobiline 

18. Antidiuretisch hormoon (ADH) 


20. Nierbekken 

21. Peristaltische 

22. Urine 

23. Mictie 

24. Urethra 



29. Anurie, dialyse. 

30. Misschien slaapt Eddie heel diep en reageert 

hij daardoor niet op de ‘aandrang’ tot plassen. 

31. Hoog natriumgehalte en een heel groot 

volume urine (hoewel glucocorticoïden de 

functie van aldosteron gedeeltelijk kunnen 

overnemen). 

32. Bij mensen die langdurig onder stress 

staan, worden centra in de hypothalamus 

geactiveerd die stress reguleren; deze centra 

stimuleren de afgifte van ACTH door de 

hypofysevoorkwab. Als gevolg van de afgifte 

van ACTH door de hypofysevoorkwab gaan 

de bijnieren catecholaminen en corticosteroïden 

afgeven om het effect van de stressor 

te onderdrukken door de bloeddruk en de 

bloedsuikerspiegel te verhogen. De verhoogde 

bloeddruk is een verklaring voor zijn 

hoofdpijn. 

33. Alcohol belemmert de werking van ADH. 

Daardoor gaat overmatig veel water verloren 

met de urine. 

34. Mw. Rodriques verkeert in een diabetisch 

coma als gevolg van een gebrek aan insuline. 

Haar bloed is zuur en haar ademhalingsstelsel 

probeert dit te compenseren 

door een grotere hoeveelheid koolstofdioxide 

uit te ademen (vandaar de toegenomen 

ademhalingsfrequentie). In haar nieren 

wordt bicarbonaat teruggeresorbeerd. 


35. Bij de test zal worden onderzocht of er 

eiwitten in de urine van de patiënt aanwezig 

zijn; dit is een symptoom van een nieraandoening. 

Belangrijker is dat bij de urinetest 

wordt onderzocht of de urine drugs bevat. 

36. Het belangrijkste symptoom is hoge bloeddruk. 


37. 1. A, C, D 

2. A 

3. D 

4. B, C, D 

5. C, D 

6. C 

7. D 

8. B 

9. A, D 

10. D 

11. A 

12. A, C, D 

13. A, C 

14. A, B, D 

15. C, D 

16. A, B, C 

17. D 

18. C 

19. B, D 

20. B 

21. A, B, C, D 

22. A, B, C, D 

23. A, B, D 

24. C, D 

75

Hoofdstuk 16 

Het voortplantingsstelsel 

16.1 Anatomie van het voortplantingsstelsel bij de 

man 

1. Testiskanaaltje→ Rete testis → Epididymis 

→ Ductus deferens. 

2. Als de lichaamstemperatuur (of de omgevingstemperatuur) 

hoog is, ontspannen de 

spieren in het scrotum zich, waardoor de 

testes lager komen te liggen en de afstand 

tot de warme lichaamswand toeneemt. Hierdoor 

daalt de temperatuur in de testes. Als 

de omgevingstemperatuur laag is, trekken 

de spieren in het scrotum zich samen, zodat 

de testes dichter naar de warme lichaamswand 

worden getrokken. 

3. 1. E of penis 

2. K of testes 

3. C of ductus deferens 

4. L of urethra 

5. A of Cowperklier, G of prostaat, H of 

zaadblaasjes, K of testes 

6. I of scrotum 

7. B of epididymis 

8. F of voorhuid (preputium) 

9. G of prostaat 

10. H of zaadblaasjes (vesicula seminalis) 

11. A of Cowperklier 

12. J of zaadstreng 

4. Het sponzige weefsel is het erectieweefsel 

in de penis; de buis die ook deel uitmaakt 

van het urinaire stelsel is de urethra; de 

structuur die de ideale temperatuur heeft, 

is het scrotum; het preputium (voorhuid) 

wordt bij besnijdenis verwijderd; de klier 

die een klierproduct vormt dat suiker bevat, 

is het zaadblaasje; tijdens een vasectomie 

wordt de ductus deferens doorgesneden of 

dichtgeschroeid. 

Urineblaas 


Prostaat 

Ductus deferens 

Erectieweefsel 

Figuur 16.1 

5. De plaats van de spermatogenese is de tubulus 

seminiferus. Spermacellen rijpen in 

de epididymis. Het vezelige omhulsel is de 

tunica albuginea. 

Figuur 16.2 

16.2 Functies van het mannelijk 

voortplantingsorgaan 

6. 1. D of spermatogonium 

2. C of secundaire spermatocyt, E of spermacel, 

F of spermatide 

3. C of secundaire spermatocyt 

4. F of spermatide 

5. E of spermacel 

6. A of FSH, G of testosteron 


Urethra 

Glans penis 

Preputium 

Rete testis 

Testiskanaaltje 

Septum 

Tunica albuginea 

Lobje 

Zaadblaasjes 

Ejaculatiekanaal 

Endeldarm 

Cowperklier 

Epididymis 

Testis 

Scrotum 

Ductus deferens 

Epididymis

Figuur 16.3 

7. 

Spermatogonium 

Primaire spermatocyt 

Secundaire spermatocyt 

Spermatiden 

Spermacellen 

Mitochondriën (organellen die 

een rol spelen bij de stofwisseling) 

Figuur 16.4 

Staart 

8. 1. A of mitose 

2. B of meiose 

3. C of zowel mitose als meiose 

4. A of mitose 





9. C of zowel mitose als meiose 



9. De stem wordt dieper; vorming van baardgroei 

en toegenomen beharing over het hele 

lichaam, vooral onder de oksels en bij de 

geslachtsorganen; groei van de skeletspieren; 

toegenomen dichtheid van het skelet. 

16.3 Anatomie van het voortplantingsstelsel bij 

de vrouw 

10. 1. Baarmoeder of uterus 

2. Vagina 

3. Eileider of tuba uterina 

4. Clitoris 

5. Eileider 


Interstitiële cellen (vormen testosteron) 

Middelste 

gedeelte 

Acrosoom (blaas met enzymen) 

Celkern (onderdeel dat DNA bevat) 

Kop 

Bindweefsel tussen 

aangrenzende 

testiskanaaltjes 

Gedeelte van de wand 

van de testiskanaaltjes 

Fimbriae 

Ovarium 

Os sacrum 

Endometrium 

Baarmoederhals 

of cervix 

Urethra 

Endeldarm 

Anus 

6. Hymen 

7. Ovarium 

8. Fimbriae 

11. Nadat de eicel vanuit het ovarium is vrijgekomen, 

wordt hij via de eileider vervoerd. 

Het ronde ligament verankert de uterus. 

Het ovarium vormt hormonen en gameten. 

Het homoloog van het scrotum bij de man 

bestaat uit de labia majora. 

Figuur 16.5 

Eileider 

Rond ligament 

Uterus (myometrium) 

Urineblaas 


Clitoris 

Vagina 

Grote schaamlippen 

Kleine schaamlippen 

77

12. De clitoris moet blauw worden gekleurd, het 

hymen geel en de uitmonding van de vagina 

rood. 

Grote schaamlippen 

(gespreid) 

Uitmonding urethra 

Uitmonding van 

de vagina 

Figuur 16.6 

Anus 

Schaamheuvel 

Clitoris 

Kleine schaamlippen 

Hymen 

16.4 Functies en cycli van het voortplantingsstelsel 

bij de vrouw 

13. 1. B of primaire oöcyt 

2. C of secundaire oöcyt 

3. C of secundaire oöcyt 

4. D of eicel 

14. De follikelcellen vormen oestrogeen, het 

corpus luteum vormt progesteron en oöcyten 

zijn de centrale cellen in alle follikels. 

Gebeurtenis A is de ovulatie. 

1. Nee 

2. Peritoneale holte 

3. Nadat een spermacel is binnengedrongen 

4. Gescheurd follikel (na ovulatie) 

5. Een eicel; drie poollichaampjes 

6. Bij de man worden vier spermatiden 

gevormd en dus vier spermacellen 

7. Ze sterven af 

8. Ze hebben geen cytoplasma dat voedingsstoffen 

bevat 

9. Menopauze 

Figuur 16.7 

Graafse follikel 

Antrum 

Gescheurd follikel 

(follikel na ovulatie) 

Secundaire oöcyt 

Follikelcellen 

Celtype, specifiek 

Primaire follikels 

Gebeurtenis A Corpora lutea 

(vormen progesteron) 

15. Doordat de verbinding niet aansluit, komen 

veel ‘eicellen’ (oöcyten) in de peritoneale 

holte terecht; daardoor zijn ze niet beschikbaar 

voor bevruchting. Doordat de eileiders 

een open uiteinde hebben, hebben micro-organismen 

toegang tot de peritoneale ruimte, 

waardoor PID (pelvic infl ammatory disease) 

kan ontstaan. 

16. 1. Follikelstimulerend hormoon (FSH) 

2. Luteïniserend hormoon (LH) 

3. Oestrogeen en progesteron 

4. Oestrogeen 

5. LH 

6. LH 

17. Ontstaan van okselhaar en schaamhaar, 

ontwikkeling van borsten, verbreding van 

het bekken, begin van de menstruatie. 

18. 1. A of oestrogenen, B of progesteron 

2. B of progesteron 

3. A of oestrogenen 

4. B of progesteron 

5. en 6. A of oestrogenen 

19. Van links naar rechts in deel C zijn de 

structuren: de primaire follikel, de secundaire 

(groeiende) follikel, de Graafse follikel, 

de follikel tijdens ovulatie, het corpus 

luteum, en een atretisch (gedegenereerd) 

corpus luteum. In deel D duurt de menstruatie 

van dag 0 tot dag 4, de proliferatiefase 

loopt van dag 4 tot dag 14 en de secretiefase 

duurt van dag 14 tot dag 28. 


Bloedspiegels Bloedspiegels van 

van 

hypofysevoork- 

ovariumhormonen wabhormonen 

Ovariële 

cyclus 

Menstruatiecyclus 

Figuur 16.8 

16.5 Melkklieren 

20. De alveolaire klieren moeten blauw worden 

gekleurd en de rest van het inwendige van 

de borst, behalve het systeem van de afvoerbuizen 

moet geel worden gekleurd. 

Figuur 16.9 

FSH 

LH 

Ovulatie 

B 

0 2 4 6 8 1012 

1416182022 

2426 

28 

Menstruatie 

16.6 Overzicht van de zwangerschap en de 

embryonale ontwikkeling 

21. 1. Alleen de kop (de celkern) 

2. Breekt het bindmiddel af waarmee de 

follikelcellen aan elkaar zijn gekleefd, 

waardoor spermacellen de oöcyt kunnen 

bereiken 


A 

Progesteron 

Oestrogeen 

Dagen 1 4 10 14 

28 

Rib 

Musculus 

pectoralis major 

Musculus 

intercostales 

Melkklieren 

Areola 

C 

D 

Tepel 

Ductus 

lactiferus 

22. Figuur 16.10 

1. Bevruchting (doordringen spermacel) 

2. Bevruchte eicel (zygote) 

3. Klievingsdelingen 

4. Blastocyste 

5. Innesteling 

6. Het poollichaampje heeft vrijwel geen 

cytoplasma. Zonder voedingsstoffen 

zou het niet in staat zijn om in leven te 

blijven tot het moment waarop het in de 

uterus terecht was gekomen. 

23. 1. H of zygote 

2. F of placenta 

3. B of chorionvlokken, C of endometrium 

4. A of amnion 

5. G of navelstreng 

6. B of chorionvlokken 

7. E of foetus 

8. F of placenta 

9. D of bevruchting 

24. De blastocyste geeft hCG af en daarna de 

placenta; dit hormoon lijkt op LH en houdt 

de functie van het corpus luteum tijdelijk 

in stand; deze afgifte gaat door totdat de 

placenta deze functie kan overnemen. 

25. 1. B of mesoderm 

2. C of entoderm 

3. A of ectoderm 

4. B of mesoderm 

5. A of ectoderm 

6. B of mesoderm 



26. Oxytocine en prostaglandinen 

27. 1. Prolactine 

2. Oxytocine 

28. Plaats een vinkje bij 1, 3, 5, 9, 10, 11 en 12 

79

29. Oefenweeën (onregelmatige, ineffectieve 

weeën). Deze vinden plaats doordat de 

uterus gevoeliger wordt voor oxytocine als 

gevolg van de gestegen oestrogeenconcentratie. 

Oestrogeen heft de remming door 

progesteron op het myometrium op. 

30. 1. Ontsluitingsfase: de periode vanaf het 

begin van de baring tot aan de volledige 

ontsluiting (ongeveer 10 cm) van de 

cervix; de langste fase. 

2. Uitdrijvingsfase: de periode vanaf de 

volledige ontsluiting tot aan de baring 

(geboorte). 

3. Placentaire fase: uitdrijving van de placenta 

die volgt na de geboorte van de baby. 

31. 

Trekt zich 

krachtiger 

samen 

Myometrium 

Stimuleert 

Oxytocine 

Figuur 16.11 

Baby daalt in in het 

geboortekanaal; hoofd oefent 

druk uit op de baarmoederhals 

Geeft af 

Hypofyseachterkwab 

32. Telkens wanneer de cyclus wordt doorlopen, 

wordt de baby verder het geboortekanaal in 

geperst. De cyclus eindigt met de geboorte 

van de baby. 

33. Door de reactie op de stimulus wordt de 

stimulus versterkt. Hoe verder een baby 

indaalt in het bekken en hoe meer de uterus 

uitrekt, hoe meer oxytocine wordt afgegeven 

en hoe sterker de contracties worden. 


voortplantingsstelsel 

34. 1. Y en X 

2. 2 X-chromosomen 

Afferente 

impulsen 

stimuleren 

Hypothalamus 

Stimuleert 

3. Mannelijke geslachtsorganen 

4. Vrouwelijkegeslachtsorganen 

5. Cryptorchisme 

6.-8. (in willekeurige volgorde): Escherichia 

coli, SOA’s ofwel geslachtsziekten, 

en schimmelinfecties 

9. PID (pelvic infl ammatory disease) 

10. Micro-organismen die geslachtsziekten 

veroorzaken 

11. Borstkanker 

12. Baarmoederhals 

13. Uitstrijkje 

14. Menopauze 

15. Opvliegers 

16. Daalt 

17. Stijgt 

18. Oestrogeen 

19. Vagina 

20. Prostaat 

21. en 22. Urinaire stelsel en voortplantingsstelsel 


35. 1. Uterus 

2. Ovarium 

3. Fimbriae 

4. Ovulatie 

5. Secundaire oöcyt 

6. Follikelcellen 


8. Trilharen 

9. Spermacellen 

10. Acrosomen 

11. Meiotische 

12. Eicel 

13. Poollichaampje 

14. Afsterven 

15. Bevruchting 

16. Zygote (bevruchte eicel) 

17. Klievingsdelingen 

18. Endometrium 

19. Innesteling 

20. Vagina 



36. Syntocinon werkt in op de placenta en 

stimuleert daar de vorming en afgifte van 

prostaglandinen. Syntocinon en prostaglandinen 

zijn krachtige middelen die de 

spieren van de uteruswand stimuleren. Onder 

normale omstandigheden veroorzaakt 

oxytocine frequente en krachtige contracties 

van de baarmoederwand. 

37. Door enorm hoge doses testosteron wordt 

de afgifte van gonadotropine (FSH) door de 

hypofysevoorkwab geremd. De spermatogenese 

wordt afgeremd in afwezigheid van 

stimulering door FSH. 

38. Waarschijnlijk is littekenweefsel ontstaan 

in haar eileiders als gevolg van PID. Het feit 

dat ze niet ovuleerde, kwam aan het licht 

door hormonaal onderzoek en door de dagelijkse 

opname van de basaaltemperatuur. 

39. De spieren in zijn scrotum waren samengetrokken, 

zodat de testes dichter naar de 

warme buikholte werden getrokken. 

40. Mary’s foetus kan ademhalingsproblemen 

of zelfs aangeboren afwijkingen hebben, 

doordat ze rookt. Dit komt doordat roken 

vaatvernauwing veroorzaakt, waardoor de 

placenta minder bloed krijgt toegevoerd. 

41. Baarmoederhalskanker. 

42. De kans dat ze gelijk heeft, is klein. De 

organen worden tijdens het eerste trimester 

gevormd; daarna vinden alleen groei en 

uiteindelijke differentiatie plaats. 

43. Seksueel overgedragen aandoeningen 

(SOA’s). Het is belangrijk dat hij zijn 

partner(s) informeert dat ze ook kan/kunnen 

zijn geïnfecteerd, vooral omdat de infectie 

bij sommige vrouwen geen symptomen 


veroorzaakt, maar wel moet worden behandeld. 

44. Via een chirurgische ingreep die een keizersnede 

wordt genoemd. 

45. Deze hormonen oefenen negatieve terugkoppeling 

uit op de afgifte van GnRH door 

de hypothalamus. Hierdoor wordt vervolgens 

de afgifte van LH door de hypofyse 

geremd, waardoor ook de ovulatie wordt 

afgeremd. 

46. Beide procedures voorkomen dat de gameten 

tijdens de geslachtsgemeenschap hun 

normale bestemming bereiken. Als de eileiders 

worden afgebonden (chirurgische ligatie), 

kunnen de spermacellen de eicel niet 

langer bereiken; bij een vasectomie wordt 

het vas deferens doorgesneden. Daardoor 

worden mensen die deze ingreep hebben 

ondergaan, onvruchtbaar. 


47. 1. A, B 

2. B, C 

3. C 

4. D 

5. D 

6. B 

7. B 

8. B 

9. D 

10. C, D 

11. A, D 

12. B 

13. A, B 

14. A, D 

15. A, B, D 

16. A, C 

17. C 

18. C 

19. C 

20. A, B, C 

81

21. B 

22. A, C 

23. C 

24. A, C, D 

25. D 

26. A, B, D 

27. B 

28. A, D

uitwerkingen - Pearson Education

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?