Uitspraak van de beroepscommissie inzake 12/3721/GB

nummer: 12/3721/GB
betreft: [...] datum: 6 juni 2013
De beroepscommissie als bedoeld in artikel 73, eerste lid, van de Penitentiaire beginselenwet
(Pbw) heeft kennisgenomen van een bij het secretariaat van de Raad ingekomen beroepschrift,
ingediend door mr. H.M.S. Cremers, namens
[...], verder te noemen klager,
gericht tegen een op 19 november 2012 genomen beslissing van de selectiefunctionaris,
alsmede de overige stukken, waaronder de beslissing waarvan beroep.
Klagers raadsvrouw mr. H.M.S. Cremers is op 15 maart 2013 door een lid van de Raad gehoord.
Klager heeft, blijkens een verklaring van 15 maart 2013, afstand gedaan van het recht om ter
zitting te worden gehoord.
Op grond van haar onderzoek overweegt en beslist de beroepscommissie als volgt.
1. De inhoud van de bestreden beslissing
De selectiefunctionaris heeft beslist tot verlenging van klagers verblijf in de extra
beveiligde inrichting (EBI) te Vught.
2. De feiten
Klager is op 17 februari 2007 op verzoek van Nederland aangehouden in Marokko. Op
22 januari 2008 is klager door Marokko uitgeleverd aan Nederland. Hij verblijft sinds
22 februari 2008 in de EBI.
3. De standpunten
3.1. Namens klager is het beroep tegen de beslissing zijn verblijf in de EBI te verlengen als
volgt – zakelijk weergegeven – toegelicht. Klager verblijft sinds 22 februari 2008 in de
EBI. Bij uitspraak van 22 oktober 2012 met nummer 12/1927/GB heeft de
beroepscommissie het beroep gericht tegen de beslissing van 14 juni 2012 tot verlenging
van klagers verblijf in de EBI gegrond verklaard, omdat onvoldoende duidelijk was welke
externe informatie sinds de informatie van het Gedetineerden Recherche Informatie Punt
(GRIP) uit 2008 de verlenging van klagers verblijf in de EBI rechtvaardigt. De
verlengingsgronden in de thans bestreden beslissing zijn exact dezelfde als in de beslissing
van 14 juni 2012. Het vluchtrisico zou nu meer dan ooit aanwezig zijn, omdat aan klager
inmiddels een levenslange gevangenisstraf is opgelegd. De ernst en zwaarte van het delict
zou echter nimmer een zelfstandige grond mogen vormen voor plaatsing dan wel

12/3721/GB
verlenging van het verblijf in de EBI. Dit zou immers betekenen dat iedere levenslang
gestrafte levenslang in de EBI zou moeten verblijven. Klager is in het verleden eenmaal
ontvlucht. Hetgeen over de wijze van deze ontvluchting is vermeld, is echter sterk
overdreven. Klager was in het ziekenhuis opgenomen. Zijn familieleden en vrienden
mochten hem niet bezoeken, maar waren erg ongerust. Een aantal van hen heeft klager
bezocht via de brandtrap van het ziekenhuis. Toen alarm werd geslagen, is klager naar
buiten getrokken. Het raam viel dicht en klager werd buitengesloten. Van een door klager
georganiseerde ontvluchting was geen sprake. De selectiefunctionaris stelt verder dat het
GRIP desgevraagd telefonisch heeft medegedeeld dat de informatie nog steeds van kracht is
en actueel is. De oude GRIP-informatie is met slechts één telefoontje bevestigd en zou
daarmee weer actueel zijn. De GRIP-informatie deugt niet en is in strijd met artikel 6 van
het EVRM. In de bestreden beslissing wordt niet nader gemotiveerd waarom plaatsing van
klager in een lichter regime niet mogelijk is. Verwezen wordt naar de uitspraak van de
beroepscommissie van 14 februari 2013 met nummer 12/4058/GB. Klager vermoedt dat hij
in de EBI wordt vastgehouden omdat hij teveel weet. Voor zijn eigen bescherming hoeft hij
in ieder geval niet in de EBI te verblijven. In de EBI is hij aangevallen door
medegedetineerde B. Verder is nog steeds sprake van feitelijke onjuistheden in het
selectieadvies en in de bestreden beslissing. De beroepscommissie dient deze punten nu
eens serieus te nemen. Het klopt niet dat klager lange tijd onvindbaar was voor de
Marokkaanse autoriteiten. Dit blijkt zowel uit een eerder, in 2010 overgelegde folder van
de verslavingskliniek Nofelon als uit klagers strafdossier. Daarnaast klopt het niet dat
klagers familie hem uit de gevangenis in Marokko wilde bevrijden. De familie wilde slechts
klagers detentieomstandigheden verlichten. Klager had niets. Hij had geld, toiletspullen en
kleding nodig. In dat verband wordt verwezen naar verschillende verslagen van
telefoontaps en een deel van de pleitnotitie van klagers advocaat in zijn strafzaak. Verder is
klager in 1993 niet veroordeeld tot poging tot (uitlokking van) moord met voorbedachten
rade, maar voor poging tot doodslag. Ook wordt klager ten onrechte getypeerd als sluw. Dit
komt uit informatie uit 2003. Klager heeft juist een goed contact met het personeel en hij
gedraagt zich goed in de inrichting. In een vorige procedure heeft de directeur gesteld dat
positief gedrag van de gedetineerde niet meeweegt bij de EBI-beslissing. In een artikel in
een door DJI uitgebracht boek staat dat naar aanleiding van het bezoek van het European
Committee for the Prevention of Torture (CPT) in 2002 is toegezegd dat goed gedrag in de
EBI zal worden betrokken bij de beslissing tot verlenging van verblijf in de EBI. Dit is
weliswaar geen wettelijke regel, maar wel een toezegging die door de Minister van Justitie
is gedaan aan het CPT. Er zal geen dan wel nauwelijks sprake zijn van maatschappelijke
onrust bij plaatsing van klager in een lichter regime (getuige de uitplaatsing van andere
gedetineerden in dezelfde zaak). Klager heeft zich jarenlang als een modelgedetineerde
gepresenteerd. Hij is slechts éénmaal – en wel zonder geweld – ontvlucht. Klager wordt
extra gestraft vanwege het feit dat hij reeds lange tijd in de EBI verblijft en hij geen contact
heeft met zijn gezin, met evident schadelijke gevolgen voor zijn welzijn. Verzocht wordt de
in eerdere procedures overgelegde stukken in het dossier te voegen en te bepalen dat klager
wordt geplaatst in een inrichting met een minder streng beveiligingsniveau.
3.2. In het selectievoorstel van de directeur van de penitentiaire inrichtingen Vught van
30 mei 2012 is de detentiehistorie van klager weergegeven alsmede het verloop van de
huidige detentie. Klager wordt verdacht van het uitvoeren van een aantal liquidaties in de
periode van 1993 tot en met 2006. Klagers gedrag in de inrichting is goed. Het Openbaar
Ministerie (OM) meent dat er sprake is van gevaar voor herhaling. Nadat klager in 2004 uit
detentie was ontsnapt, is hij vrijwel meteen doorgegaan met het aannemen van opdrachten
2

tot moord. Een ontsnapping zou grote maatschappelijke onrust en beroering
teweegbrengen.
12/3721/GB
Uit de aanvullende opmerkingen van het OM van november 2012 volgt dat het OM de kans
groot acht dat klager tot een levenslange gevangenisstraf zal worden veroordeeld. Uit
onderzoek is gebleken dat klagers familieleden in 2007 doende waren hem in Marokko uit
detentie te bevrijden. Volgens het OM lijkt het reëel te veronderstellen dat wellicht nieuwe
plannen worden gemaakt als klager in een lichter regime wordt geplaatst. Aangezien er
geen opsporingsonderzoek meer loopt, zullen signalen die wijzen op ontsnappingsplannen
niet meer worden opgevangen. Verder heeft klager in 1994 bij een gewapende overval op
politieagenten geschoten. Hij is derhalve in staat tot het gebruik van geweld tegen
gezagsdragers. Ook wordt melding gemaakt van in oktober 2011 ingekomen CIE
informatie waaruit blijkt dat gedetineerde M. een enorme hekel heeft aan klager en dat
klager geliquideerd zal worden als hij op vrije voeten komt (een oordeel over de
betrouwbaarheid kan niet worden gegeven). Klager onderhoudt geen contact met de
familieleden die eerder doende waren hem uit detentie te bevrijden. Het signaleren van
nieuwe informatie ter onderbouwing van het belang van voortzetting van verblijf in de EBI
is daarmee nagenoeg onmogelijk. Ontsnapping zou maatschappelijk gezien een ramp zijn.
Klager heeft met een dreigende levenslange gevangenisstraf niets te verliezen. Een
inschatting met betrekking tot klagers eigen veiligheid is moeilijk te maken.
3.3. De selectiefunctionaris verwijst allereerst naar de eerder overgelegde stukken welke hebben
geleid tot gegrond verklaring van het beroep bij uitspraak van 22 oktober 2012 met
nummer 12/1927/GB. Naar aanleiding van deze uitspraak van de beroepscommissie is de
verlenging van klagers verblijf in de EBI opnieuw aan de orde geweest in de vergadering
van de Adviescommissie EBI van 1 november 2012. De noodzaak tot verlenging van
klagers verblijf in de EBI is onverminderd aanwezig. Het vluchtrisico is niet verminderd en
is nog steeds actueel. Klager wordt verdacht van het plegen van zeer ernstige delicten. Uit
de beschikbare informatie blijkt dat klager verdacht wordt lid te zijn van een criminele
organisatie, welke de beschikking heeft over geld, macht en middelen om invulling te
geven aan ontvluchtingsvoornemens. Verder blijkt uit die informatie dat derden
voornemens waren en ook daadwerkelijk pogingen hebben ondernomen om klager in
Marokko uit detentie te bevrijden. Tijdens een eerdere detentie in 2004 is klager ontvlucht
uit het ziekenhuis. Klager heeft daarmee laten zien dat hij in staat is organisatorisch
invulling te geven aan ontvluchtingsvoornemens met hulp van buitenaf. Vanwege de
verdenking van een grote hoeveelheid moorden en veroordelingen voor eerdere
geweldsdelicten kan er van worden uitgegaan dat er sprake is van gevaar voor herhaling.
Na zijn ontvluchting in 2004 heeft klager meteen opdrachten aangenomen voor het plegen
van moorden om geld te verdienen. Bij ontvluchting zou sprake zijn van een
onaanvaardbaar maatschappelijk risico, van maatschappelijke onrust en een zeer ernstig
geschokte rechtsorde, omdat niet uitgesloten kan worden dat klager zich wederom schuldig
zal maken aan het plegen van soortgelijke zeer ernstige delicten. Hij is een bewezen
recidivist. De beroepscommissie heeft in haar uitspraak van 22 oktober 2012 geoordeeld
dat de informatie waarop de beslissing van 14 juni 2012 is gebaseerd niet recent is. Dat
deze informatie stamt uit 2008 en uit juni 2011 (en overigens is herbevestigd in december
2011, juni 2012 en november 2012), betekent echter niet dat deze informatie geen actuele
waarde meer zou hebben. In aanvulling daarop wordt verwezen naar een rapport van het
OM van november 2012. De actualiteit bestaat niet uit de recentheid van de informatie,
maar uit het feit dat het risico als bedoeld in artikel 6 van de Regeling selectie, plaatsing en
overplaatsing van gedetineerden nog immer actueel is. Het is inherent aan klagers verblijf
3

12/3721/GB
in de EBI en het aldaar gevoerde regime dat geen recente informatie meer voorhanden is.
Klagers plaatsing in de EBI en de op grond van die plaatsing getroffen toezichtmaatregelen
hebben immers tot doel iedere mogelijke aanwijzing tot een ontvluchting en/of voortzetting
van criminele activiteiten vroegtijdig te signaleren dan wel te voorkomen. De actualiteit
van het risico wordt tevens ingegeven door het feit dat het OM een levenslange
gevangenisstraf tegen klager heeft geëist. Naar verwachting zal de rechtbank op
29 januari 2013 uitspraak doen.
4. De beoordeling
4.1. De EBI is aangewezen als h.v.b. en gevangenis voor mannen met een regime van beperkte
gemeenschap, een individueel regime en een extra beveiligingsniveau.
4.2. Op grond van artikel 6 van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing van
gedetineerden (de Regeling), kunnen in de extra beveiligde inrichting gedetineerden
worden geplaatst die:
a. een extreem vluchtrisico vormen en een onaanvaardbaar maatschappelijk risico
vormen in termen van recidivegevaar voor ernstige geweldsdelicten, of
b. bij ontvluchting een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormen, waarbij het
vluchtrisico als zodanig hieraan ondergeschikt is.
4.3. Artikel 26 van voornoemde Regeling noemt de voorwaarden die in acht worden genomen
bij de beslissing tot plaatsing in een EBI en de beslissing tot verlenging van het verblijf in
een EBI elke zes maanden daarna.
4.4. De beroepscommissie overweegt dat uitgangspunt in de wet (artikel 2, vierde lid, van de
Pbw) is, dat personen ten aanzien van wie de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf of
vrijheidsbenemende maatregel plaatsvindt aan geen andere beperkingen worden
onderworpen dan die welke voor het doel van de vrijheidsbeneming of in het belang van de
handhaving van de orde of veiligheid in de inrichting noodzakelijk is.
Dit uitgangspunt van “minimale beperkingen” geldt in beginsel voor alle gedetineerden
(inclusief tot levenslange gevangenisstraf veroordeelde gedetineerden). Telkens zal,
wanneer een uitzondering wordt gemaakt op dit uitgangspunt, onderbouwd en gemotiveerd
moeten worden waarom de noodzaak voor verdergaande beperkingen aanwezig is en
waarom niet kan worden volstaan met een andere, qua beperkingen in het regime minder
vergaande wijze van tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende
maatregel.
Bij het voortduren van eventuele beperkingen dient de uitvoerende instantie wederom
gemotiveerd aan te geven op grond waarvan nog steeds niet volstaan kan worden met
minder vergaande beperkingen. Zeker bij langdurige vrijheidsstraffen dient inzichtelijk te
worden gemaakt welk detentietraject men voor ogen heeft, aan welke vereisten een
gedetineerde moet voldoen om het traject te doorlopen en welke stappen men denkt te
nemen om dat traject te realiseren. Een en ander met het oog op het – met inachtneming van
uit beveiliging van de maatschappij en handhaving van de orde en veiligheid in de
inrichting benodigde maatregelen – bieden van perspectief aan de gedetineerde en (indien
aan de orde) op het voorbereiden van een verantwoorde terugkeer van de gedetineerde in de
samenleving.
4.5. Zonder twijfel is dat de plaatsing van een gedetineerde in de EBI een uitzondering maakt
op het hiervoor vermelde uitgangspunt. Het in de EBI geldende regime kan als zeer
4

12/3721/GB
restrictief en beperkend voor de gedetineerde die daar wordt geplaatst worden gekenschetst.
Om die reden zal bij voorgenomen plaatsing van een gedetineerde in deze inrichting
kritisch getoetst moeten worden of voldaan is aan de in artikel 6 van de Regeling vermelde
criteria voor plaatsing. Daarbij dient zoveel mogelijk actuele, concrete en met feiten
onderbouwde informatie te worden betrokken.
Gelet op de gevolgen van plaatsing in de EBI voor een gedetineerde moet, bij een alsmaar
voortdurende verblijfsduur in de EBI, een groter belang worden gehecht aan de actualiteit,
concreetheid en volledigheid alsmede de betrouwbaarheid van de overgelegde informatie.
Daarenboven dient, zoals hiervoor al in algemene zin is aangegeven, gemotiveerd te
worden waarom niet kan worden volstaan met toepassing van minder vergaande
beperkingen en mag worden verwacht dat men inzicht geeft in het detentietraject dat men
voor ogen heeft voor de betreffende gedetineerde.
Het enkele gegeven dat bij eerste plaatsing in de EBI geoordeeld wordt dat een
gedetineerde bij ontvluchting een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormt (waarbij
het vluchtrisico als zodanig hieraan ondergeschikt is), brengt, het voorgaande in
ogenschouw nemende, nog niet met zich dat verlenging van de plaatsing in de EBI alleen
daarom al dient plaats te vinden. Er is geen sprake van dat het adagium “eens een
onaanvaardbaar maatschappelijk risico, altijd een onaanvaardbaar maatschappelijk risico”
opgeld zou doen. Ook ten aanzien van de gedetineerden die op grond van dit criterium in
de EBI zijn geplaatst, dient daarom telkens in het licht van het uitgangspunt van de wet te
worden beoordeeld of die plaatsing in de EBI nog wel proportioneel en nodig is of dat (al
dan niet met toepassing van specifieke beveiligingsmaatregelen) volstaan kan worden met
plaatsing in een inrichting met een minder beperkend regime.
Daarbij overweegt de beroepscommissie dat, hoewel van ondergeschikt belang, het al dan
niet bestaan van vluchtrisico wel degelijk relevant kan zijn en dat dat risico, als daarvan
volgens de uitvoerende instantie sprake zou zijn, om die reden ook met concrete feiten of
omstandigheden en met (actuele) informatie dient te worden onderbouwd.
4.6. Klager is op 29 januari 2013 in eerste aanleg veroordeeld tot een levenslange
gevangenisstraf. Hij heeft op 8 februari 2013 hoger beroep ingesteld.
4.7. Bij uitspraak van 28 maart 2011 (10/3869/GB) heeft de beroepscommissie overwogen dat
er sinds de GRIP-informatie uit 2008 geen nieuwe externe informatie is, behoudens de
positieve gedragsrapportage omtrent klagers verblijf in de EBI. Onduidelijk is welk advies
de directeur van de EBI aan de selectiefunctionaris heeft uitgebracht. Bovendien heeft de
beroepscommissie nog opgemerkt dat hetgeen door en namens klager is opgemerkt aan
gewicht wint naarmate de tijd verstrijkt zonder dat nieuwe externe informatie kan worden
overgelegd. Het beroep is vervolgens ongegrond verklaard. Bij uitspraak van 15 juni 2012
(12/76/GB) heeft de beroepscommissie wederom een beslissing genomen op het beroep van
klager tegen de beslissing van de selectiefunctionaris om het verblijf in de EBI te verlengen
en komt zij nogmaals tot ongegrond verklaring van het beroep.
4.8. Bij uitspraak van 22 oktober 2012 (12/1927/GB) heeft de beroepscommissie het beroep
gericht tegen de beslissing van 14 juni 2012 tot verlenging van klagers verblijf in de EBI
gegrond verklaard. De beroepscommissie oordeelde dat onvoldoende duidelijk is geworden
welke nieuwe externe informatie sinds de GRIP-informatie uit 2008 de verlenging van
klagers verblijf in de EBI rechtvaardigt en dat onvoldoende met recente feitelijke
informatie is onderbouwd dat klager thans (nog) een onaanvaardbaar maatschappelijk risico
5

12/3721/GB
vormt. De beslissing van 14 juni 2012 is vernietigd en de selectiefunctionaris is opgedragen
een nieuwe beslissing te nemen, hetgeen heeft geleid tot de thans bestreden beslissing.
4.9. De beroepscommissie overweegt ten aanzien daarvan als volgt. Klager verblijft ruim vijf
jaar in de EBI. De thans bestreden beslissing is grotendeels gebaseerd op dezelfde
informatie als de beslissing van 14 juni 2012. Ten aanzien hiervan heeft de
beroepscommissie reeds geoordeeld dat daarin onvoldoende is onderbouwd dat klager
(nog) een onaanvaardbaar maatschappelijk risico vormt. Het advies van het OM van
november 2012 waarin onder meer is vermeld dat klagers familie in 2007 voornemens zou
zijn geweest hem uit zijn detentiesituatie in Marokko te bevrijden (hetgeen door klager
gemotiveerd wordt betwist), leidt niet tot een ander oordeel nu ook deze informatie naar het
oordeel van de beroepscommissie onvoldoende actueel en concreet is om verlenging van
klagers verblijf in de EBI te rechtvaardigen. Met de thans ter beschikking staande
gegevens, waarbij in aanmerking is genomen dat klager inmiddels in eerste aanleg is
veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, wordt onvoldoende duidelijk gemaakt
waarom klager, al dan niet onder toepassing van specifieke (GVM-)maatregelen, niet in een
inrichting met een minder uitgebreid beveiligingsniveau dan de EBI kan worden geplaatst.
Uit het voorgaande volgt dat de beslissing klagers verblijf in de EBI te verlengen bij
afweging van alle in aanmerking komende belangen als onredelijk en onbillijk moet
worden aangemerkt. Het beroep zal derhalve gegrond worden verklaard en de bestreden
beslissing zal worden vernietigd. De selectiefunctionaris zal worden opgedragen binnen een
termijn van drie weken na ontvangst van deze uitspraak een nieuwe beslissing te nemen. De
beroepscommissie is van oordeel dat de nieuwe beslissing in ieder geval dient in te houden
plaatsing van klager uit de EBI. De beroepscommissie zal in een afzonderlijke beslissing
bepalen of enige tegemoetkoming aan klager geboden is.
5. De uitspraak
De beroepscommissie verklaart het beroep gegrond en vernietigt de bestreden beslissing.
Zij draagt de selectiefunctionaris op een nieuwe beslissing te nemen met inachtneming van
haar uitspraak binnen een termijn van drie weken na ontvangst daarvan.
Zij zal in een afzonderlijke beslissing bepalen of enige tegemoetkoming aan klager geboden
is.
6

12/3721/GB
Aldus gegeven door de beroepscommissie voornoemd, bestaande uit mr. J.I.M.W. Bartelds,
voorzitter, mr. L.M. Moerings en mr. M.A.G. Rutten, leden, in tegenwoordigheid van
mr. M.L. Koster, secretaris, op 6 juni 2013
secretaris voorzitter
7