download pdf - k4 architecten bna

4
werk + blad
een uitgave van
k4 architecten bna
november 2011
MFC
Nagele

inleiding
Nagele raakte vorig jaar ten einde raad. Het dorp in de Noordoostpolder
maakte in de jaren vijftig van de vorige eeuw wereldwijd faam met
de stijl van het Nieuwe Bouwen. Alle huizen en publieke gebouwen
kenmerken zich tot op de dag van vandaag door de platte daken
en rechte lijnen van architect Gerrit Rietveld en zijn groep. En juist
dit dorp moest het al jaren stellen zonder een multifunctioneel
centrum. Dankzij een fanatiek dorpsbestuur en ondersteund door de
gemeente Noordoostpolder kon Nagele dit najaar toch een eigen
gemeenschapshuis in gebruik nemen. Het multifunctioneel centrum
verrees in het centrum van het dorp en het kreeg de toepasselijke naam
Het Rietveld. Architect Dirk Klaver: ,,Nagele heeft iets bijzonders en
daarom wilden we er iets bovengemiddeld moois neerzetten. Dankzij de
gedrevenheid van de Nagelezen is dat gelukt.’’

Het multifunctioneel centrum te Nagele.

“Je kunt als
het ware door
het gebouw
heenkijken”
Harm Pieter Smith

Vergaderen deden ze bij een bestuurder thuis. Zelf even een stoel uit de bijkeuken
meenemen, alsjeblieft. De damclub bivakkeerde maandelijks in een ongezellige
bedrijfskantine. En de negentigste verjaardag van opa werd noodgedwongen
een dorp verderop gevierd. ,,Nagele zat echt om een multifunctioneel centrum te
springen’’, vertelt Harm Pieter Smith. ,,De nood was heel erg hoog.’’
interview
Harm Pieter Smith
Stichting MFC Nagele
En ruim een half jaar en 1,4 miljoen euro later was
het zover: middenin Nagele pronkt multifunctioneel
centrum Het Rietveld. ,,De lat lag hoog’’, vertelt Dirk
Klaver. ,,In zo’n dorp word je geprikkeld om het
hoogst haalbare te realiseren.’’ Klaver werkte samen
met de ‘gedreven’ Harm Pieter Smith, de voorzitter
van de bouwcommissie en initiatiefnemer van de
stichting Stichting MFC Nagele, die het plan van de
Vereniging Dorpsbelangen Nagele uitvoerde. De
opening van Het Rietveld was 2 september 2011.
,,Ik was heel blij dat ik mocht samenwerken met
Dirk Klaver’’, verklaart Smith. ,,Ik had geen belang
bij een architect uit de Randstad. Dan had ik voor
ieder overlegje telkens uren in de auto moeten
zitten. Nu kon ik zo even naar Emmeloord rijden.
En Dirk weet gewoon wat er leeft. Hij kent de
mentaliteit van de polder, kent de sfeer hier. Dat is
prettig samenwerken. Hij kent ook de weg op het
gemeentehuis. Dat scheelde enorm als er tijdens
het bouwen toch iets anders liep waardoor het
goedgekeurde plan moest worden aangepast.’’

ir. Dirk Klaver,
k4 architecten bna
,,Wij staan open
voor alles wat er
op ons afkomt"
Het Nieuwe BouweN
Bij de eerste overleggen van Smith en Klaver schoof
ook de landelijk bekende architect Pi de Bruijn aan.
Bij Smith thuis aan de keukentafel. In Nagele zelf was
immers geen gemeenschapsruimte die zich leende
voor zo’n vergadering. En Smith wilde het niet bij
Klaver op kantoor doen. ,,Het moest gewoon bij ons
in het dorp.’’
,,Dat past bij onze manier van werken’’, licht Klaver
toe. ,,Wij staan open voor alles wat er op ons afkomt.
We zijn overtuigd van ons eigen kunnen, maar we
pakken ook alle dingen op die ons aangereikt worden
om ons plan beter te maken. We laten ons graag
stimuleren om de puntjes op de i te zetten.’’
Pi de Bruijn is de architect die toezicht houdt op
de vernieuwing van het hele dorp Nagele. Hij is er
verantwoordelijk voor dat Nagele problemen als
leegstand en verwaarlozing aanpakt zonder daarbij
de ideeën van de oorspronkelijke ontwerpers uit
het oog te verliezen. Nagele ontsproot immers in de
jaren vijftig aan het gedachtegoed van beroemde
Nederlandse architecten als Cornelis van Eesteren en
Gerrit Rietveld. Uitgangspunten van hun ‘Moderne
Bouwen’: open, strak, rechte lijnen, platte daken.
Het nieuwe multifunctionele centrum dient
natuurlijk ook aan die eisen te voldoen. Klaver: ,,We
wilden een heel rustig, zorgvuldig ontwerp waarbij
de verhoudingen mooi en evenwichtig zijn. Hierdoor
kwamen we in een spanningsveld.’’ Enerzijds de
architectonische eisen, anderzijds het dorp Nagele
dat om een multifunctioneel centrum zat te springen.
Zestig verenigingen stonden te popelen. Van de
gymclub voor senioren tot de schaakvereniging.
Maar ook een diëtiste voor haar spreekuur. En de
huisarts wil er de jaarlijkse griepprik doen.

Zes jaar geleden sloot Het Schokkererf, het caférestaurant
waar de Nagelezen tot dan toe terecht
konden voor hun feestjes, hun uitvoeringen en
andere gemeenschapsactiviteiten. Het uitbaten van
een grote horecagelegenheid is financieel niet meer
haalbaar in een dorp als Nagele, heeft de ervaring
geleerd.
Tegelijkertijd was de gymzaal van het dorp
hoognodig aan nieuwbouw toe. Het oude gebouw,
met de oude gymzaal, werd tijdens de kerstvakantie
van 2010 gesloopt. Aan de scholen was beloofd dat
de kinderen na de zomervakantie van 2011 weer
zouden kunnen sporten. In een nieuwe gymzaal. De
kinderen stonden nog net niet aan de rand van de
bouwplaats te drentelen of ze al naar binnenkonden.
Zo voelde het soms wel.
Alle wensen verenigen zich in het ontwerp van
Klaver. De basis: drie aaneengeschakelde blokken
van verschillende groottes. ,,Ze harmoniëren met de
bestaande bouw in Nagele zonder dat ze proberen
hetzelfde te zijn. Heldere, eenvoudige volumes met
een paar ramen.’’
Om aan de eisen van het Nieuwe Bouwen te
voldoen, heeft het nieuwe multifunctionele centrum
een haakse entree. Smith: ,,Ik had er nog nooit van
gehoord, maar het was heel belangrijk, zei Klaver.
Dus dat zal dan wel.’’ De bezoeker loopt niet recht op
de ingang van Het Rietveld af. Hij moet eerst links
een hoek van 90 graden om. En na binnenkomst,
moet hij weer een hoek om.

de huisarts
wil er de
jaarlijkse
griepprik
doen.

De architecten uit de jaren vijftig hechtten ook
veel waarde aan zichtlijnen in het gebouw. Als je nu
middenin in de gemeenschappelijke ruimte van het
nieuwe multifunctioneel centrum staat, ontwaar je
een rechte lijn tussen de buitendeuren aan de linker
en rechter kant van het gebouw. ,,Je kunt als het
ware door het gebouw heenkijken’’, verduidelijkt
Smith.
De steeN
Het Rietveld kan niemand die Nagele inrijdt, ontgaan.
Het is veel lichter van kleur dan de andere grote
gebouwen in het dorp. Klaver koos namelijk voor
een lichtgrijze, lichtbruine, vlekkerige steen met
structuur. ,,Het resultaat is een fris gebouw, maar
niet schreeuwend’’, verduidelijkt Klaver. Doordat de
steen een reliëf heeft, oogt de grote buitenmuur van
de sporthal minder massief.
Smith was niet meteen om toen Klaver die
steen op tafel legde. Smith kon zich er moeilijk een
voorstelling bij maken. ,,In Dalen, bij Coevorden
staat een gebouw waar dezelfde steen is gebruikt’’,
vertelde Klaver. Dus op een zondagmiddag reed
Smith daar eens heen. Hij raakte overtuigd. Klaver
zorgde nog voor een proefmuurtje. Smith was om.
De discussie over de steen is typerend voor
de manier waarop Klaver met het dorpsbestuur
samenwerkte. Betrokken, open, met respect voor
elkaars wensen. En intensief, dat vooral. ,,Dan wilde
ik toch nog even met de architect overleggen’’, zegt
Smith. ,,Maar dan was ik er die dag ervoor net
geweest. Belde ik op, of ik toch nog even mocht
komen. Kon altijd.’’
Het Rietveld in cijfers
90 heipalen (4,5 meter lang)
60 kubieke meter beton voor fundering
80 kubieke meter beton voor vloeren
40.000 kg vloerelementen
84.000 kg betonstaal
160.000 kg kalkzandsteen
35.000 kg dakelementen
63.000 metselstenen

eheerders Tom en
Diana Roth

RoBuust vaN eeNvouD
De twee lagere volumes waar Het Rietveld uit
bestaat (3,5 meter hoog) is voor de vergaderzalen
en kleedruimte. De gemeenschapsruimte & foyer,
(5,5 meter hoog) is een grote lichte ruimte met een
vloeroppervlakte van 170 vierkante meter. Hier
is ook de bar. De toneelvereniging geeft er straks
uitvoering. De damclub, de schaakvereniging, de
biljartclub, ze zijn hier allemaal wekelijks te vinden.
De Nagelezen vieren er voortaan hun familiefeestjes.
Een weekeinde met drie partijen is twee maanden na
opening al de gewoonste zaak van de wereld voor
uitbater Ton Roth. In de foyer hangt ook een beamer,
verscholen aan het plafond. Jawel, de dorpelingen
kunnen hier straks samen het oranje voetbalelftal
zien schitteren op groot scherm.
De foyer staat haaks op de sporthal (ruim 8
meter hoog). Dit is de ruimte die het meest intensief
wordt gebruikt omdat de schoolkinderen hier
gymmen. De lange buitenmuur van de gymzaal
wordt onderbroken door een vlak met perforaties.
De stenen verspringen. Het geeft een speels effect
als ’s avonds het licht in de sporthal aan is. In de
binnenmuur van de gymzaal zit ter grootte van het
vlak een ramenwand zodat het binnenlicht door de
uitsparingen naar buiten kan schijnen.
Het vlak met perforaties zit, uiteraard, precies
tegenover de as van de foyer. Want het gebouw
moest een centrale as behouden, naar de wetten
van het Nieuwe Bouwen. Klaver: ,,We wilden niet
doodlopen op een blinde wand. Zo kwamen we op
een muur met gaatjes, als een knipoog naar buiten.’’

De wand met uitzicht is de enige frivoliteit die
Klaver zich heeft veroorloofd. Het Rietveld oogt
eenvoudig. Drie kubussen. Robuust en sober.
Tegelijkertijd zijn de muren niet verworden tot
massieve vlakken dankzij de vlekkerige steen.
,,Als het er simpel uitziet, is de architect geslaagd
in zijn opzet’’, vindt Smith. Maar eenvoudig in
aanzien, betekent geen eenvoud in uitvoering.
,,We hebben bijvoorbeeld allemaal geweldig
ons best gedaan om niet van die kasten voor de
luchtbehandelingstechniek op het dak te krijgen.’’
Zulke kasten geven een onrustig aanzien. Het
betekende voor Klaver een ingewikkelde puzzel om
de kasten en buizen weg te werken in zijn ontwerp.
,,Zeer goed geslaagd’’, oordeelt Smith. ,,De mensen
zijn echt blij met het nieuwe multifunctionele
centrum. Het is de trots van Nagele.’’

4
is een uitgave van k4 architecten bna.
Vier vertelt het verhaal van architectuur-
en interieurprojecten van k4.
Concept + vormgeving: lab13
Tekst: Eva Vriend
Fotografie: Jorn Veerbeek

k4.nl