STATUS CO - Ko-Raad
STATUS CO - Ko-Raad
STATUS CO - Ko-Raad
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>STATUS</strong> <strong>CO</strong><br />
Periodiek voor co-assistenten<br />
Een uitgave i.s.m de KO-<strong>Raad</strong><br />
<strong>CO</strong>-ASSISTENT & ONDERZOEK<br />
Maar natuurlijk ook:<br />
De ethiek van de co-assistent<br />
De nieuwe<br />
geneeskundestudie<br />
En<br />
Co-assistenten over hun<br />
verkeerde studiekeuze<br />
En veel meer………………<br />
23ste jaargang<br />
2005,<br />
nummer 1
VOORWOORD............................................................................................................1<br />
ZONDER VEEL BAGAGE NAAR LONDEN..........................................................2<br />
DE ONZEKERHEID VAN DE KOOKBOEKGENEESKUNDE ...........................3<br />
DE ONZEKERHEID VAN DE KOOKBOEKGENEESKUNDE (2): TWEE<br />
REACTIES ....................................................................................................................4<br />
EEN GIDS VOOR EFFECTIEF WETENSCHAPPELIJK <strong>CO</strong>MMUNICEREN.6<br />
EEN ONDERZOEKER IN AFRIKA.........................................................................8<br />
DOE IK HET OF DOE IK HET NIET? HET VAGINAAL TOUCHER ONDER<br />
NAR<strong>CO</strong>SE ...................................................................................................................11<br />
HET VERBORGEN CURRICULUM: DE ETHIEK VAN EEN <strong>CO</strong>-ASSISTENT<br />
......................................................................................................................................11<br />
TUSSEN AFRIKA EN ZUID-AMERIKA...............................................................13<br />
SAMI KIJKT OMHOOG..........................................................................................15<br />
<strong>CO</strong>-LUMN ..................................................................................................................16<br />
EVALUATIES <strong>CO</strong>-SCHAPPEN ..............................................................................17<br />
NOTULEN KO-RAADVERGADERINGEN ..........................................................18<br />
HAAR EERSTE DAG ...............................................................................................23<br />
DE NIEUWE GENEESKUNDESTUDIE ................................................................24<br />
BEN JE NOG TEVREDEN OVER JE STUDIEKEUZE?.....................................25<br />
<strong>CO</strong>-SCHAP VAN HET JAAR VERKIEZING .......................................................26<br />
Tijd over?<br />
Vast niet…<br />
Maar, de status co zoekt medewerkers. Dus wil je<br />
schrijven, plakken, regelen of bedenken…<br />
Mail dan naar:<br />
statusco@hotmail.com
<strong>STATUS</strong> <strong>CO</strong> REDACTIONEEL<br />
<strong>STATUS</strong> <strong>CO</strong><br />
PERIODIEK VOOR <strong>CO</strong> ASSISTENTEN<br />
Jaargang 23, nummer 1,<br />
Maart 2005<br />
REDACTIEADRES<br />
Universitair medisch centrum St Radboud<br />
Geert Grote Plein 15, kamer 3.06<br />
6525 EZ Nijmegen<br />
tel:024-3616901<br />
HOOFDREDACTEUR<br />
Jolijn van Baar<br />
LAYOUT EN EINDREDACTIE<br />
Sami Simons<br />
REDACTIE<br />
Evelien Kuip, John Stevens, Floor Pieper,<br />
Jolijn van Baar, Heleen Ribbers, Sami Simons,<br />
Judith Sparidans, Marieke Roelofs & Moniek<br />
de Goeij<br />
PENNINGMEESTER<br />
Judith Sparidans<br />
MET DANK AAN<br />
Prof. dr. B. Kiemeney, Dr. H. Wollersheim,<br />
Hanneke Joosten, Frank Toonen, Elke Peters<br />
Hinke van Netten & Mattijs Hennekam<br />
Drukwerk<br />
Copycenter The Print, Nijmegen, oplage:500<br />
Plaatsing van artikelen, mededelingen of<br />
brieven houdt niet noodzakelijkerwijs in dat<br />
de redactie de boodschap, doelstellingen of<br />
meningen van de instelling of persoon in<br />
kwestie onderschrijft. De redactie behoudt<br />
zich het recht voor artikelen, brieven of<br />
mededelingen te wijzigen, in te korten of niet<br />
te plaatsen.<br />
Niets in dit tijdschrift mag openbaar worden<br />
gemaakt door middel van druk, microfilm of op<br />
welke wijze dan ook, zonder schriftelijke<br />
toestemming aan de redactie. Status co is een<br />
periodiek voor alle co-assistenten van de KUN<br />
en verschijnt zo’n 4 keer per jaar. Status co<br />
wordt verzonden naar alle co-assistenten,<br />
afdelingen van St. Radboud, geaffilieerde<br />
ziekenhuizen en verpleeghuizen waar coassistenten<br />
van de KUN aanwezig zijn.<br />
VOORWOORD<br />
Hallo co-assistenten!<br />
Klamboe, muggenmelk, Lariam, Oxford Tropical<br />
Medicine en woordenboek Swahili….wederom een<br />
Status Co-er naar de tropen. Over vijf dagen vlieg ik naar<br />
Tanzania om daar mijn laatste drie maanden te gaan<br />
beleven. Ontzettend spanend maar ik heb er erg veel zin<br />
in. Uiteindelijk worden dat natuurlijk een kleine vijf<br />
maanden, wie grijpt nou niet zijn kans om lekker rond te<br />
reizen? Ik hoorde dat de top van de Kilimanjaro<br />
tegenwoordig een ontmoetingsplaats is voor coassistenten<br />
uit Nijmegen, dus ik hoef er geen heimwee te<br />
hebben!<br />
Voor jullie ligt alweer de eerste Status Co van 2005, waar<br />
we met een bijna nieuwe commissie hard aan gewerkt<br />
hebben. Worden we in onze opleiding eigenlijk wel<br />
klaargestoomd voor de wetenschap? En zo ja, gebruiken<br />
we dat dan tijdens onze co-schappen, en nog belangrijker,<br />
onze wetenschappelijke stages? Docenten en coassistenten<br />
laten er hun licht op schijnen. En heb jij wel<br />
eens op het punt gestaan iets te weigeren tijdens je coschappen,<br />
maar het omwille van de lieve vrede (of een<br />
goede beoordeling) toch maar besloten het te doen? Codilemma’s<br />
en ethische discussies uit de praktijk kun je in<br />
deze Status Co vinden. Uiteraard willen we jullie ook de<br />
belevenissen van onze commissieleden niet laten missen,<br />
John en Evelien hebben elkaar gemaild vanuit Nicaragua<br />
naar Ghana en weer terug.<br />
Voor de tweede Status Co van 2005 zijn jullie<br />
ervaringen, frustraties of reacties natuurlijk altijd van<br />
harte welkom. Floor, Heleen, John en Evelien zijn dan<br />
inmiddels terug uit de diverse tropische werelddelen om<br />
er weer een spetterende Status Co van te maken!<br />
Jolijn van Baar<br />
1
2<br />
Zonder veel bagage naar Londen<br />
Prachtig plan: een wetenschappelijke<br />
stage in Engeland, via het Socratesprogramma,<br />
studeren aan Imperial<br />
College, op de department of General<br />
Practice: mooi onderzoeksvoorstel,<br />
enthousiaste supervisors, wat wil je nog<br />
meer? We hadden ons prima<br />
voorbereid, Jolijn en ik, beide<br />
vierdejaars geneeskundestudenten……..<br />
althans dat dachten we, want hoe bereid<br />
je eigenlijk een wetenschappelijke stage<br />
goed voor?<br />
Hanneke Joosten,<br />
co-assistent<br />
We hebben ons een maand gesettled in de<br />
Nijmeegse bieb met veel koffie en<br />
literatuur over ons onderzoeksthema: dus<br />
veel gelezen, samenvattingen geschreven<br />
en een onderzoeksopzet uitgewerkt.<br />
En daar stonden we dan begin februari, in<br />
hartje Londen, op een verlaten<br />
metrostation ‘Gold Hawk Road’, een paar<br />
honderd meter van onze nieuwe thuisbasis.<br />
De komende drie maanden zouden we<br />
samen doorbrengen in een studentenhuis<br />
met een aantal Britse huisgenoten en onder<br />
leiding van een postdoc GP en een<br />
professor in de huisartsgeneeskunde ons<br />
onderzoek gaan uitvoeren. Onze<br />
trekkersrugzak bevatte alle praktische<br />
dingen die we nodig hadden voor de<br />
komende drie maanden, maar of we voor<br />
het doen van een wetenschappelijk<br />
onderzoek wel voldoende cerebrale bagage<br />
hadden meegekregen in de afgelopen vier<br />
jaar zou nog moeten blijken.<br />
Het leren van enkele basisvaardigheden,<br />
nodig voor het opzetten en uitwerken van<br />
een onderzoek, zouden we aan het einde<br />
van deze wetenschappelijke stage onder de<br />
knie moeten hebben; dat was een einddoel.<br />
Maar hoe zet je een onderzoek op en waar<br />
begin je? Wij hadden eigenlijk ‘not the<br />
slightest idea’. Na een aantal gesprekken<br />
met onze supervisor werd ons duidelijk dat<br />
de maand literatuuronderzoek in Nederland<br />
niet erg efficiënt was geweest. Zonder<br />
een scherp afgebakend onderwerk, een<br />
gerichte zoektocht en terugkerende<br />
evaluatie ten aan zien van interessante<br />
onderzoeksvragen en onbeantwoorde<br />
vragen in de geneeskunde, kun je je<br />
eindeloos verdiepen in een zee aan<br />
literatuur.<br />
Het formuleren van een relevante en<br />
concrete vraag heeft ons nog eens een paar<br />
weken aan literatuurstudie en discussie<br />
gekost. Want een onderzoeksvraag (en de<br />
onderzoeksopzet die daaraan verbonden is)<br />
is meer dan een aantal woorden op papier<br />
met een vraagteken er achter. Is de vraag<br />
relevant en heeft het beantwoorden ervan<br />
een toegevoegde waarde aan de reeds<br />
bestaande literatuur? Is het haalbaar om de<br />
vraag te beantwoorden binnen de beperkte<br />
tijd? Is het ethisch gezien haalbaar en zou<br />
het project door de ethische commissie<br />
goedgekeurd worden? Hoe beperken we<br />
onze onderzoekspopulatie en hoe blijft de<br />
onderzoekspopulatie binnen de<br />
beperkingen representatief?<br />
Voor het uitvoeren van de literatuurstudie<br />
hadden we in Nijmegen vaardigheden<br />
geleerd voor het opzoeken van goede<br />
literatuur. Ook het lezen van artikelen is<br />
iets dat in de eerste vier jaar geneeskunde<br />
veel getraind wordt. Zo kwamen we een<br />
heel eind met onze literatuurstudie. Echter,<br />
in de wekelijkse gesprekken met onze<br />
supervisors kwamen we tot de ontdekking<br />
dat het inhoudelijk beoordelen van een<br />
onderzoek(sopzet) en het discussiëren<br />
hierover tekort schoot in onze opgedane<br />
bagage. Als daar binnen de opleiding meer<br />
aandacht voor was geweest, waren we<br />
beter ‘bepakt’ en beslagen ten ijs<br />
gekomen.<br />
De onderzoeksopzet uitwerken was een<br />
andere uitdaging, daar hadden we nog<br />
geen enkele ervaring mee. Met name het<br />
kiezen van de soort studie en een passende<br />
methode bij de onderzoeksvraag bleken<br />
moeilijk. Ondanks de veertig studieblokken<br />
die inmiddels achter ons lagen,<br />
was er bij ons niet veel blijven hangen dat<br />
ons leidraad en inzicht gaf bij het kiezen<br />
van een onderzoeksmethode. Dit leek met<br />
name gelegen in het feit dat veel studiestof<br />
hierover moeilijk grijpbaar is: ‘het zegt je<br />
niets, als je geen onderzoek doet’. Je<br />
gebruikt het ook niet, en dus valt het<br />
inzicht snel weer uit je rugzakje.
Het uitvoeren van het onderzoek liep<br />
prima, al loop je onderweg regelmatig in<br />
verschillende valkuilen, waar begeleiders<br />
je netjes uit helpen of soms tijdig<br />
waarschuwen vóór de val. Dit lijkt vooral<br />
een kwestie van veel doen en veel oefenen<br />
(promoveren bijvoorbeeld), dat kan je niet<br />
in de collegezaalbanken leren.<br />
Analyse en interpretatie van het onderzoek<br />
bleek het moeilijkste deel van de stage.<br />
Helaas hadden we hiervoor relatief weinig<br />
weken meer over. Het uitvoeren en<br />
voorbereiden van een onderzoek in het<br />
buitenland lijkt toch vaak meer tijd te<br />
vergen en wij raden mensen aan om een<br />
maand langer te uit te trekken als ze<br />
plannen hebben om dat te gaan doen.<br />
Uiteindelijk hebben we met (best) hard<br />
werken de deadline wel gehaald, gelukkig.<br />
Dat harde werken werd mogelijk gemaakt<br />
door de grote hoeveelheid energie die we<br />
opdeden door alles wat Londen te bieden<br />
heeft. Wij hebben het als geweldig ervaren<br />
om een tijd in een wereldstad te leven en<br />
ergens tijdelijk een nieuw leventje op te<br />
bouwen. Het communiceren in een andere<br />
taal, het werken in een ander land met<br />
collega’s uit heel Europa en het ontdekken<br />
van al het culturele en toeristische dat een<br />
stad te bieden heeft, is een mooie ervaring,<br />
die naar meer smaakt.<br />
Als we terugkijken naar de bagage die we<br />
in de vier jaar studie meegekregen hadden,<br />
kwamen we met ons rugzakje een heel<br />
eind, maar blijkt ook dat er bagage mist,<br />
met name inzicht in onderzoeksmethoden<br />
en een kritische kijk op literatuur.<br />
De onzekerheid van de kookboekgeneeskunde<br />
Als je als co-assistent vraagt naar het<br />
waarom van bepaalde handelingen,<br />
krijg je vaak als antwoord dat het<br />
evidence-based is. In zeldzame gevallen<br />
wil de arts je ook nog wel het<br />
betreffende artikel in handen stoppen.<br />
Dit typeert de geneeskunde van<br />
vandaag. Evidence-based geneeskunde<br />
lijkt het hoogst haalbare dat je als<br />
dokter kan uitoefenen. Vaak genoeg<br />
claimen arts-onderzoekers dan ook de<br />
“evidence” in handen te hebben.<br />
Door Sami Simons<br />
Echter met deze hausse aan evidencebased<br />
geneeskunde is een even grote<br />
stroom tegenartikelen verschenen;<br />
artikelen die gaan over dubieuze<br />
subgroepanalyses, of over verkeerd<br />
gekozen inclusiecriteria. Het zijn deze<br />
artikelen die de kwaliteit en daarmee de<br />
bewijsvoering van grote groepen<br />
gerandomiseerde studies aan de kaak<br />
willen stellen.<br />
Het merkwaardige van deze discussie is<br />
dat die zich alleen afspeelt in<br />
internationale artikelen. Op de universiteit,<br />
in onze opleiding geneeskunde, lijkt deze<br />
discussie ongehinderd gepasseerd te zijn.<br />
Wij geneeskundestudenten worden nog<br />
steeds opgevoed volgens het kookboek<br />
van de geneeskunde.<br />
Het contrast tussen dit kookboek en de<br />
werkelijke onzekerheid van de evidencebased<br />
geneeskunde wordt pas duidelijk als<br />
je met het artikel van de arts in je handen<br />
staat en gevraagd wordt het artikel te<br />
beoordelen. Wat weten wij nu over<br />
betrouwbaarheidsintervallen, eenzijdig<br />
toetsen, of logistische regressie? De lacune<br />
van de geneeskundestudie wordt hiermee<br />
pijnlijk geopenbaard. Zou het daarom ook<br />
niet logischer zijn als wij tijdens onze<br />
opleiding beter getraind worden in de<br />
beoordeling van artikelen?<br />
Ten eerste zouden we zo de “evidence” die<br />
onze elke dag tegemoet komt via artsen,<br />
farmaceuten of medeco-assistenten beter<br />
op waarde kunnen schatten. Bovendien is<br />
het goed kunnen beoordelen van een<br />
gerandomiseerde studie van wezenlijk<br />
belang in je vervolgopleiding. Geen enkele<br />
collega is immers zo snel de mond te<br />
snoeren als met evidence-based<br />
argumenten. Tenslotte zou het beter<br />
kunnen beoordelen van artikelen ons<br />
zelfstandiger leren denken en daarmee het<br />
etiket “kookboekgeneeskunde” overbodig<br />
maken.<br />
De co-schappen is bij uitstek de plek deze<br />
vaardigheid te oefenen. Het dagelijkse<br />
3
ziekenhuiswerk is immers de kweekvijver<br />
voor de evidence-based geneeskunde. Wij<br />
als co-assistenten hebben echter geen<br />
flauw idee waar we moeten vissen. Het is<br />
dan ook de hoogste tijd voor gedegen<br />
onderwijs in evidence-based geneeskunde<br />
tijdens de co-schappen.<br />
Leessuggesties:<br />
AJ Jahad. Randomised controlled trials. A<br />
user’s guide. (1998). BMJ Books: London.<br />
Te bekijken op www.bmjpg.co.uk/rct/<br />
4<br />
DG Altman, KF Schulz, e.a. (2001). The<br />
revised <strong>CO</strong>NSORT statement for reporting<br />
randomised trials: explanation and<br />
elaboration. (2001). Annals of Internal<br />
Medicine, 134(8), 663-694.<br />
P Jüni, DG Altman & M Egger. (2001).<br />
Systematic reviews in health care:<br />
assessing the quality of controlled clinical<br />
trials. British Medical Journal, 323(7), 42-<br />
46.<br />
De onzekerheid van de kookboekgeneeskunde (2):<br />
Twee reacties<br />
In “mijn” tijd als co assistent was het<br />
nog niet gebruikelijk en ik geloof ook<br />
niet de bedoeling om zaken die je in de<br />
zorg om je heen zag gebeuren ter<br />
discussie te stellen. Het werd in ieder<br />
geval door de supervisoren niet op prijs<br />
gesteld en als een aantasting van hun<br />
autoriteit beschouwd. Ik heb dit altijd<br />
merkwaardig gevonden: de basis van<br />
wetenschappelijke vorming is verwondering<br />
over en kritische evaluatie van<br />
datgene wat er in je aandachtsgebied, in<br />
dit geval de gezondheidszorg, gebeurt.<br />
Door dr. Hub Wollersheim, internist,<br />
afdeling Kwaliteit van Zorg.<br />
Het is opvallend dat een dergelijke attitude<br />
niet op prijs wordt gesteld. Zeker als je<br />
werkt in een Academisch Ziekenhuis en<br />
dus gekozen hebt en pretendeert studenten<br />
en co-assistenten op te leiden tot kritische<br />
innovatieve artsen. Nog sterker: een<br />
kritisch vragen stellende co assistant die<br />
aanwezig is bij mijn spreekuur waardeer ik<br />
enorm. Hij of zij stimuleert mij tot<br />
kritische reflectie over wat ik zeg en doe.<br />
In de latere fase van mijn opleiding tot<br />
internist en de periode erna viel mij op dat<br />
er vaak door collegae bij besprekingen en<br />
discussies gesteld werd dat zijn of haar<br />
argumenten ondersteund werden door<br />
gegevens uit wetenschappelijk onderzoek.<br />
Tegenwoordig zegt men dat iets “evidence<br />
based” is. Meestal klinkt dat zo<br />
overtuigend dat de discussie daarna<br />
verstomd. Dit, terwijl de discussie dan net<br />
zou moeten starten. Meestal als ik vraag<br />
naar een bronverwijzing kijkt men mij<br />
vragend aan: geloof je niet wat ik zeg?<br />
Ook als je aandringt is het uiterst zelden<br />
dat je later een artikel of bronverwijzing<br />
ontvangt. Indien wel bevat het artikel<br />
meestal geen ondersteuning van datgene<br />
wat zo stellig beweerd werd. En indien wel<br />
is of het evidence gehalte laag, het<br />
onderzoek kwalitatief onvoldoende of zijn<br />
de conclusies niet van toepassing op de<br />
betreffende casus.<br />
Daarnaast maakt een zwaluw nog geen<br />
zomer en ik heb nog nooit van iemand een<br />
systematic review of meta-analyse gekregen.<br />
Uit de literatuur is bekend dat de<br />
meeste collegae de tijd en vaardigheid<br />
ontberen om een zoekvraag te formuleren,<br />
evidence te vinden en de artikelen<br />
kwalitatief en methodologisch te wegen.<br />
Opvallend is dat wij als artsen ook vooral<br />
kijken naar biologische effectiviteit en<br />
andere aspecten die in de patiëntenzorg<br />
van belang zijn, zoals veiligheid en kwaliteit<br />
van leven, niet of minder zwaar<br />
wegen.<br />
Overigens is de toepassing van evidence<br />
niet hetzelfde als het leveren van optimale<br />
zorg. Uiteraard moet hiervoor koppeling<br />
plaatsvinden met ervaringskennis en met<br />
(patho-)fysiologisch denken. Tenslotte<br />
moet deze mixture dan nog toegepast<br />
worden bij een unieke patiënt met diens<br />
unieke ziekte in een soms ook unieke<br />
situatie. De skills van de arts, de<br />
organisatie van de zorg en patiënten-
wensen bepalen dan in combinatie met de<br />
beschikbare evidence wat er in de concrete<br />
praktijk gedaan wordt.<br />
Het is goed om te horen en te lezen dat er<br />
veel meer tijd tijdens de opleiding aan wat<br />
Amerikanen “evidence based debriefing”<br />
noemen gestoken wordt. Die term betekent<br />
dat er structureel tijd in gestructureerde<br />
evaluatie van het handelen gestoken wordt.<br />
Vooral tijdens overdracht (bijv na diensten<br />
of de chirurgie overdracht) of bij patiëntbesprekingen<br />
kunnen problemen in en<br />
vragen rond geleverde of te leveren zorg<br />
geselecteerd worden. Daarna dient dit te<br />
worden uitgezocht waarna terugrapportage<br />
volgt. Overigens wil dit niet altijd zeggen<br />
dat het geleerde erna ook telkens in de<br />
praktijk toegepast wordt.<br />
Tenslotte heb ik bezwaar tegen het woord<br />
“kookboek”. <strong>Ko</strong>okboekgeneeskunde wil<br />
zeggen dat men een richtlijn klakkeloos<br />
opvolgt zonder na te denken en rekening te<br />
houden met bovenstaande. <strong>Ko</strong>okboekgeneeskunde<br />
is dom en gevaarlijk. Het<br />
kritisch gebruik maken van wetenschappelijke<br />
gegevens in de geleverde<br />
patiëntenzorg nastrevenswaardig, zelfs<br />
noodzakelijk. Zonder dit beoefent men de<br />
alternatieve geneeskunde. Zonder dit mag<br />
zelfs het woord genees”kunde” niet<br />
gebruikt worden.<br />
Tja. Dezelfde dag dat ik het verzoek<br />
krijg om te reageren op “De<br />
onzekerheid van de kookboekgeneeskunde”<br />
geeft de Antwerpse<br />
hoogleraar Joost Weijler een seminar in<br />
Nijmegen over het onderwijs in<br />
medisch-wetenschappelijk onderzoek in<br />
België. Arts-epidemioloog Weijler<br />
besteedt het grootste gedeelte van zijn<br />
tijd aan het onderwijzen van onderzoeksmethodologie<br />
en biostatistiek aan<br />
Belgische studenten geneeskunde. Toch<br />
stelt Weijler dat zijn behandelend arts<br />
idealiter een soort “garagist” is: een<br />
automonteur die een goede diagnose<br />
moet kunnen stellen en een adequate<br />
reparatie moet kunnen uitvoeren. Hij<br />
wil geen monteur die onderzoek doet<br />
naar nieuwe foefjes voor nog betere<br />
auto’s, zelfs geen monteur die door<br />
anderen bedachte foefjes beoordeelt op<br />
hun waarde. Weijler vraagt zich dan<br />
ook af of de 4 onderwijsblokken<br />
methodologie en statistiek voor Antwerpse<br />
geneeskundestudenten geen<br />
verspilde tijd zijn.<br />
Door Prof. dr. B. Kiemeney<br />
Is Weijler op zijn achterhoofd gevallen?<br />
De Nederlandse visitatiecommissie<br />
Geneeskunde heeft immers geconcludeerd<br />
dat er wel wat meer gedaan mag worden<br />
aan de wetenschappelijke vorming van de<br />
geneeskundestudent. In verband daarmee<br />
wordt bij de Nijmeegse curriculumherziening<br />
voor de BaMa invoering meer<br />
ruimte gereserveerd voor theoretisch en<br />
praktisch onderwijs in medisch-wetenschappelijk<br />
onderzoek. Persoonlijk ben ik<br />
niet betrokken bij deze curriculumherziening<br />
en ik weet daarom ook niet<br />
precies welk doel wordt beoogd met dat<br />
onderwijs. Maar als mij zou worden<br />
gevraagd waarom en tot welk niveau een<br />
student geneeskunde onderwijs in<br />
medisch-wetenschappelijk onderzoek moet<br />
genieten begin ik toch even te twijfelen:<br />
- Moet elke medicus practicus voor<br />
een goede uitoefening van zijn<br />
beroep wetenschappelijk<br />
onderzoek in de literatuur kunnen<br />
beoordelen?<br />
- Krijgen we zonder een<br />
onevenredig grote inspanning elke<br />
arts wel op het niveau dat hij/zij<br />
dat daadwerkelijk kan?<br />
- Is het niet beter dat anderen (in<br />
onderzoek gespecialiseerde<br />
collegae) dat onderzoek<br />
beoordelen en verwerken in<br />
adviezen / richtlijnen?<br />
- Als een arts voor de uitoefening<br />
van zijn vak de literatuur op<br />
validiteit moet kunnen beoordelen,<br />
geldt dat dan ook niet voor andere<br />
beroepsgroepen zoals<br />
fysiotherapeuten?<br />
- Of is onderwijs in medischwetenschappelijk<br />
onderzoek misschien<br />
louter onderdeel van de<br />
“academische vorming” van een<br />
arts die een meer indirect<br />
(kritische houding) dan direct doel<br />
dient?<br />
5
De vragen zijn voldoende suggestief voor<br />
mijn persoonlijke mening. Geef mij maar<br />
een “garagist”. Maar dan wel een die zich<br />
afvraagt of hij voldoende kennis heeft om<br />
die toevallige Ferrari te repareren, een die<br />
kritisch kijkt naar de resultaten van de<br />
onverwachte computerdiagnose en een die<br />
overweegt of ook in dit geval de<br />
voorgeschreven reparatie nog wel nodig is.<br />
En vooral ook een met wat collegae in de<br />
buurt die hij om advies kan vragen.<br />
Maar hoe vertaalt dit zich naar de<br />
geneeskundestudent? Ik zou zeggen dat<br />
men de grondbeginselen van medischwetenschappelijk<br />
onderzoek moet snappen<br />
om te kunnen beoordelen of er überhaupt<br />
waardevolle “evidence” uit gepubliceerde<br />
literatuur is te halen. En dan heb ik het niet<br />
over bijzaken als betrouwbaarheidsintervallen,<br />
een- of tweezijdig toetsen of<br />
logistische regressie: volstrekt (nou ja?)<br />
irrelevant. Het gaat erom dat men kan<br />
beoordelen of een motief voor onderzoek<br />
vertaald is in een adequate en onderzoekbare<br />
vraagstelling. Dat men kan<br />
beoordelen of voor die vraagstelling op<br />
een valide wijze de juiste onderzoekspopulatie<br />
is geselecteerd, de tijdsrelatie bij<br />
die vraagstelling goed is gedefinieerd en<br />
de determinant/interventie en uitkomst<br />
goed zijn gemeten. Pas dan heeft het zin<br />
6<br />
om naar de resultaten te kijken. En wat<br />
zijn die resultaten dan (gewoon op een<br />
houtjes touwtjes manier, zonder<br />
ingewikkelde statistiek)?<br />
<strong>Ko</strong>rtom, een arts zou mijns inziens op een<br />
relatief simpele wijze kaf van<br />
wetenschappelijk koren moeten kunnen<br />
scheiden. Om gevoel te krijgen voor de<br />
praktische problemen en belemmeringen<br />
die zich in onderzoek (kunnen) voordoen<br />
(maar ook om de lol te ervaren van het zelf<br />
doen van onderzoek) is een<br />
wetenschappelijke stage daarbij een must.<br />
In zo’n stage zal al snel blijken dat<br />
‘evidence’ en dus ook evidence-based<br />
geneeskunde geen zwart-wit begrippen<br />
zijn. Evidence-based medicine is niet<br />
alleen gebaseerd op wetenschappelijk<br />
onderzoek (al dan niet gerandomiseerd),<br />
maar ook uit bijvoorbeeld ervaring en<br />
flexibiliteit ten aanzien van de specifieke<br />
situatie.<br />
Allemaal arts-onderzoeker? Nee. Allemaal<br />
kookboekgeneeskundige? Nee! Niet omdat<br />
elke arts steeds maar weer zelf de evidence<br />
moet gaan beoordelen maar omdat de<br />
evidence slechts onderdeel is van<br />
adequaat medisch handelen.<br />
Een gids voor effectief wetenschappelijk<br />
communiceren<br />
De volgende zinnen, die frequent in<br />
wetenschappelijke tijdschriften gevonden<br />
worden, zullen voor jullie<br />
wetenschappelijke vorming verduidelijkt<br />
worden.<br />
Van het internet<br />
“It has long been known…” – I haven’t<br />
bothered to look up the reference<br />
“ Of great theoretical and practical<br />
importance…” - Interesting to me<br />
“ The 4 hour determination was not<br />
studied.” – I dropped it on the floor<br />
“ Three of the samples were chosen for<br />
detailed study.” – The results on the others<br />
didn’t make any sense and were ignored<br />
“ correct within a magnitude.” – wrong<br />
“ It is clear that much additional work will<br />
be required before a complete<br />
understanding…” - I don’t understand<br />
“ Thanks are due to Joe Glotz for technical<br />
assistance and to John Doe for valuable<br />
discussions.” – Joe did all the work and<br />
John explained to me what it meant
Zoals elke geneeskundestudent, heb ook<br />
ik een onderzoeksstage gedaan. Het doel<br />
hiervan is om de student in te wijden in<br />
het fenomeen onderzoek doen. Hiervoor<br />
heb ik vijf maanden in Senegal gezeten.<br />
Ik heb onderzoek gedaan naar malaria<br />
tropica, een van de vier soorten die de<br />
mens kan infecteren.<br />
Door de AfriCo<br />
16 december 2004, voorwoord<br />
De stage is als grap begonnen. Ik viel in,<br />
omdat een vriendin niet alleen wilde te<br />
gaan. Het zou mijn eerste verre reis<br />
worden. Verder dan Kreta was ik tot dan<br />
toe nog nooit geweest. Het leek daarom<br />
leuk een dagboek bij te houden voor mijn<br />
vrienden. Ik verwachtte er niet veel van.<br />
Reisverhalen zijn meestal grote lappen<br />
tekst die vooral leuk zijn als je er zelf<br />
geweest bent. Tot mijn verbazing kreeg ik<br />
brieven terug; vrienden die met me<br />
meeleefden, vrienden die samen met mij<br />
konden lachen om dwaze Senegalezen,<br />
anderen die elk weekend hun e-mail<br />
checkte of ik alweer geschreven had. Ik<br />
groeide door dit contact. Ik begon niet<br />
alleen mijn gebeurtenissen op te schrijven,<br />
ik begon verhalen te vertellen.<br />
Toen gebeurde het. “Waarom schrijf je je<br />
verhalen niet eens op?” Vroeg een<br />
vriendin mij toen ik terug was in<br />
Nederland. Ik was verbaasd; het was nooit<br />
de bedoeling deze te publiceren. Mijn<br />
brieven waren persoonlijk documenten,<br />
een ontsnappingsmogelijkheid uit het soms<br />
wrede Afrika. Ik heb lange tijd geaarzeld<br />
om mijn verhalen op papier te zetten. Maar<br />
langzamerhand ontstond een nieuwsgierigheid<br />
om ook aan anderen mijn<br />
verhalen te vertellen, om anderen mijn<br />
Afrika te kunnen laten zien. Deze<br />
nieuwsgierigheid verhalen te vertellen<br />
heeft uiteindelijk gewonnen. Omdat het<br />
onthullen van je gedachtewereld soms<br />
beangstigend kan zijn, heb ik voor een<br />
pseudoniem gekozen om dit te doen.<br />
22 augustus 2004, het begin<br />
Senegal openbaarde zich toen mijn<br />
vliegtuig het wolkendek doorboorde. Mijn<br />
ogen moesten wennen aan wat ze zagen;<br />
8<br />
Een onderzoeker in Afrika<br />
geen stedelijk Amsterdam, of groenbruine<br />
kavels, maar een ruige zee, stekelige<br />
rotsblokken, en dieprood zand. Het<br />
vliegtuig scheerde over de huizen. Het is<br />
een heel apart gezicht het wasgoed van<br />
mensen te zien wapperen door het geronk<br />
van deze Boeing. Geluidsnormen waren<br />
even ver te zoeken.<br />
Je komt het vliegtuig uit en gelijk stroomt<br />
de warme, natte Afrikaanse lucht je<br />
tegemoet. En dan die bedrijvigheid,<br />
Senegalezen hebben dat tot een kunst<br />
verheven. Overal zie je mannetjes tussen<br />
de honden en geiten door rennen, verwoed<br />
hun armen zwaaiend. Je ergert je niet aan<br />
zulke klunzigheid, je romantiseert het:<br />
c’est la vie Africaine….het heeft ook zijn<br />
minder leuke kanten. In de drukte wordt er<br />
van alle kanten naar je geschreeuwd door<br />
allerlei Afrikanen die iets van je willen.<br />
“Monsieur, taxi?” “Non, pourquoi non?”<br />
“Votre ami, il est lá-bas, il vous attend, je<br />
vais vous accompagner.” <br />
Staand tussen dwingende handen werd<br />
mijn grootste nachtmerrie werkelijkheid.<br />
Er was geen Bouffon (mijn begeleider ter<br />
plaatse) om me op te wachten. Donkere<br />
visioenen vlogen door mijn hoofd: ”Zou<br />
hij het vergeten zijn?” Ik had TenKate<br />
(mijn begeleider in Nederland) toch wel de<br />
goede datum doorgegeven? Ik kon mezelf<br />
wel voor de kop slaan dat ik geen geld had<br />
gepind of niet even van tevoren een hotel<br />
had uitgezocht. Vijf minuten wachten<br />
werden twintig minuten wachten. De<br />
aankomsthal werd steeds leger, de<br />
mannetjes steeds brutaler. Wat een<br />
opluchting was het dan ook toen Bouffon<br />
na drie kwartier kwam opdagen.<br />
23 augustus, de voetbalwedstrijd<br />
Senegal heeft drie soorten huizen: huizen<br />
in aanbouw, huizen die afgebroken worden<br />
en huizen die hoognodig afgebroken<br />
moeten worden .Bouffon woont in het<br />
laatste soort huis. De keren dat ik het<br />
roestige raam open kan krijgen, kan ik een<br />
voetbalstadium zien dat tegenover zijn<br />
huis ligt. Vooral in het weekend zit ik uren<br />
aan het raam te trekken, dan is er namelijk
een voetbalwedstrijd. Tijdens een<br />
wedstrijd is het er een drukte van jewelste.<br />
Kinderen die zich tussen de kieren van de<br />
poorten proberen te wringen, of in de<br />
bomen naast het stadium klimmen,<br />
waardoor deze onheilspellend voorover<br />
buigt. Onderaan deze bomen hebben<br />
slimme Senegalezen de monumentale<br />
woorden gekalkt: “Verminder uw<br />
snelheid! Er kunnen kinderen in de bomen<br />
hangen.”<br />
Ik heb de neiging niet kunnen weerstaan<br />
en ben gaan kijken. Het is onwerkelijk om<br />
daar als enige blanke tussen al die<br />
uitzinnige Senegalezen te staan: klappend<br />
bij iedere beetje goede bal, joelend om een<br />
verkeerde beslissing van de scheidsrechter<br />
(waar niet ter wereld?) en lachend als een<br />
speler weer eens over de bals struikelt. Het<br />
was tijdens die wedstrijd dat ik merkte hoe<br />
cultuurafhankelijk lichaamstaal is. Ik kan<br />
nog helemaal geen hoogte krijgen van de<br />
gelaatsuitdrukkingen van de zwarte<br />
mensen hier. Is het daardoor dat ik nog<br />
angstig werd toen ik tussen een groep<br />
Senegalezen stond, of was het die<br />
jarenlange Nederlandse indoctrinatie die<br />
zwarten in een hokje van boemannen heeft<br />
geduwd?<br />
Bouffon heeft het hier duidelijk niet naar<br />
zijn zin, vertelde hij mij al de eerste avond.<br />
Hier in Senegal is niets te beleven, de<br />
mensen zijn dom en kunnen niet werken,<br />
maar zijn te trots om dat toe te geven, en<br />
het allerergste, er is hier te weinig malaria.<br />
Bij ieder regenbuitje zie je een glimlach op<br />
zijn gezicht verschijnen.<br />
Niet alleen kan Bouffon goed klagen over<br />
het weer in Senegal, ook in een supermarkt<br />
is hij niet van een Nederlander te<br />
onderscheiden. Alles wat hij koopt wordt<br />
van tevoren van alle kanten besnuffeld en<br />
becommentarieerd (in welk land is die<br />
grapefruitsap nu toch gemaakt?) en, na<br />
geklaag over de te dure prijs, wordt<br />
steevast het goedkoopste product gekocht.<br />
25 augustus, de eerste werkdag<br />
Op de afdeling waar ik werk is Bouffon<br />
werkelijk dé baas. Er werken daar alleen<br />
maar Senegalezen en Bouffon heeft een<br />
aparte manier om met hen te<br />
communiceren. Hij buldert, bromt en<br />
schreeuwt, met af en toe een scheldwoord<br />
ertussen. Putain (hoer) is zijn favoriet. Zo<br />
werd afgelopen dinsdag een werkstuk van<br />
een student nagekeken, of liever gezegd,<br />
drie uur lang werd het minutieus de grond<br />
in geboord. Ik vrees voor mijn eigen<br />
verslag dat hij over drie maanden in<br />
handen gaat krijgen.<br />
De afdeling is op zijn Afrikaans; Bouffon<br />
die een Senegalees uitfoetert, terwijl een<br />
schoonmaakster tussen de benen door met<br />
een zwabber de vloer “schoonmaakt”; een<br />
assistent die in het Wolof (de inheemse<br />
taal) door de telefoon schreeuwt om boven<br />
het geweld van Bouffon heen te kunnen<br />
komen & het in- en uitlopen van tientallen<br />
mensen. Daartussen zit een kleine<br />
Hollander zich in te spannen om parasieten<br />
te tellen.<br />
Op mijn eerste werkdag werd ik bedolven<br />
onder de namen van mijn toekomstige<br />
collega’s. Op een gegeven moment heb ik<br />
ze die laten opschrijven, omdat ik ze maar<br />
niet kon onthouden: Niang Oumar,<br />
Fadharba Faye, Ablaye Giadaga. Het is<br />
een cliché maar waar, al die zwarten lijken<br />
op elkaar. Het duurde dagen voordat ik de<br />
namen bij de juiste persoon kon plakken.<br />
Omgekeerd kan ook. Op mijn eerste<br />
werkdag kwam er iemand op me afgelopen<br />
en schudde hartelijk mijn hand. Hij<br />
vertelde me dat hij zo blij was om me weer<br />
te zien, waarop Bouffon hoofdschuddend<br />
antwoordde dat ik toch echt iemand anders<br />
was. De goede man had me verward met<br />
de student die hier vorig jaar was. Ook wij<br />
blanken lijken blijkbaar op elkaar. Voor de<br />
goede orde, de student van vorig jaar had<br />
blond haar en blauwe ogen, ik heb zwart<br />
haar en bruine ogen.<br />
9
29 augustus, de eerste tegenslag<br />
Ik word wel gespannen van Bouffon’s<br />
gebulder op het werk. Gelukkig dat ik wat<br />
kan hardlopen in het park naast het<br />
instituut waar ik werk. Hardlopen in<br />
Senegal is een hele belevenis. Senegalezen<br />
lopen niet zomaar hard. Eerst moeten ze<br />
met veel uiterlijk vertoon rek- en<br />
strekoefeningen doen om daarna in een<br />
sukkeldrafje (nee, niet alle Afrikanen<br />
rennen hard) rond te rennen. Vaak klinkt<br />
vanaf een nabijgelegen minaret een gebed<br />
en staan er genoeg mensen aan de kant om<br />
je aan te moedigen. Blanken rennen<br />
namelijk niet in Senegal. Zo waan je je<br />
soms in een stadion, de minaret als<br />
stadionspeaker, de locals als enthousiast<br />
publiek. Het geeft me dan ook veel<br />
voldoening als ik langs iemand kan puffen.<br />
Ik heb een tegenslag te verwerken<br />
gekregen. Op vrijdag had ik een<br />
onverwacht examen. We moesten 25<br />
bloeddruppels determineren en tellen in<br />
twee uur. In Nederland krijgt een<br />
geoefende analist twintig minuten per<br />
druppel. Omdat ik maar vier dagen<br />
voorbereidingstijd had gehad in Nederland<br />
was dit gedoemd te mislukken. Het staartje<br />
van het verhaal is dat ik nu ook in het veld<br />
niet mag determineren. De helft van de<br />
week zal ik dus niets te doen hebben.<br />
Misschien dat ik koffie kan halen?<br />
Ook ben ik donderdag geveld door de<br />
beruchte reizigersdiarree. Het toilet van<br />
Bouffon heeft voor mij geen geheimen<br />
meer.<br />
2 september, het onderzoeksdorp<br />
Mijn nieuwe kamer in Dakar; ik doe de<br />
kastdeur op slot en krijg de deur niet meer<br />
open; ik wil een touwtje bevestigen aan de<br />
airco en de voorkant van de airco valt naar<br />
10<br />
beneden; ik doe de kraan open om mijn<br />
gezicht te wassen en er komt bruin water<br />
uit. Nu brult de airco weer en zit ik aan<br />
een gammel tafeltje te schrijven, al 20<br />
minuten wachtend op de klusjesman die<br />
naar eigen zeggen onmiddellijk lang zou<br />
komen.<br />
Deze dag begon met een tochtje naar het<br />
onderzoeksdorp Kedougou, 80 km van<br />
Dakar. Dit kostte ons 3 uur, waarvoor een<br />
heleboel redenen zijn aan te wijzen. Er is<br />
bijvoorbeeld maar één uitvalsweg uit<br />
Dakar, waarover elke dag honderden<br />
auto’s moeten rijden. Files van meer dan<br />
50 km zijn hier de gewoonste zaak van de<br />
wereld. Als het daarnaast heeft geregend<br />
staan er grote plassen op de weg, waardoor<br />
auto’s genoodzaakt zijn een voor een over<br />
het kleine stukje droog asfalt hun weg te<br />
vervolgen. Natuurlijk wordt er geen enkele<br />
actie ondernomen dit overtollige water op<br />
te zuigen, waarom zouden ze, het droogt<br />
toch immers op? Bovendien kan het<br />
wegsijpelen in de vele kuilen die her en<br />
der verspreid liggen op de weg. Als je<br />
daaroverheen rijdt ben je gegarandeerd je<br />
band kwijt. Dat dit nog wel eens wil<br />
gebeuren getuigen de vele kapotte<br />
autobanden langs de kant van de weg.<br />
Volgens mij is de plaatselijke autobandenfabrikant<br />
groot sponsor van het wegennet.<br />
En dan zijn er nog de Afrikaanse auto’s, of<br />
liever gezegd de Nederlandse, Deense,<br />
Belgische en Engelse auto’s die aan hun<br />
dertigste eigenaar toe zijn. Het zijn vaak<br />
deze auto’s die plotsklaps stil komen te<br />
staan aan de linkerkant van de rijbaan.<br />
Alle verkeer moet dan stoppen, want de<br />
taxi moet met 6 á 7 man naar de rechterkant<br />
worden geduwd. En als je dit alles<br />
hebt gehad en je vrijbaan waant, word je<br />
tegengehouden door de politie omdat de<br />
rijbaan vrijgehouden moet worden voor de<br />
hoogwaardigheidsbekleder die langs komt<br />
rijden.<br />
Maar uiteindelijk kwam ik dan aan in het<br />
onderzoeksdorp. Gelijk werd ik de<br />
hoofdattractie van het dorp.<br />
WORDT VERVOLGD…………………...
Doe ik het of doe ik het niet?<br />
het vaginaal toucher onder narcose<br />
Tja, daar stond ik dan op de OK. Vlak<br />
voor mij op de operatietafel lag een<br />
jonge vrouw met verdenking endometriose<br />
en aan de andere kant van de<br />
OK was de operatieassistente alles aan<br />
het klaarzetten. De anaesthesist had de<br />
patiënte al onder narcose gebracht. Ik<br />
wist even niet goed wat ik moest doen.<br />
Door Hinke van Netten<br />
De gynaecoloog had net tevoren gezegd<br />
dat ik de patiënte wel vaginaal mocht<br />
toucheren in de tijd dat hij aan het wassen<br />
was. Toen ik vroeg of zij daar<br />
toestemming voor had gegeven (ze was<br />
immers al onder narcose) had hij mij<br />
vreemd aangekeken. “Natuurlijk niet”, had<br />
hij geantwoord, “dit is toch een opleidingsziekenhuis,<br />
patiënten kunnen weten<br />
dat er studenten zijn die het vak moeten<br />
leren”. Daarna was hij de wasruimte<br />
binnengelopen.<br />
En daar stond ik dus. Ik had wel eens<br />
gehoord over soortgelijke situaties, maar<br />
dacht eigenlijk dat dit verhalen uit de oude<br />
doos waren. En dit was een jonge<br />
gynaecoloog, net afgestudeerd, dus als het<br />
goed is helemaal ethisch verantwoord<br />
opgeleid.<br />
Ik heb overwogen om wél te toucheren,<br />
omdat ik verder tijdens het co-schap<br />
weinig gelegenheid had gekregen om te<br />
toucheren en stiekem dacht “wat niet weet,<br />
wat niet deert”. Maar uiteindelijke heb ik<br />
het niet gedaan, omdat ik het toucher<br />
zonder supervisie niet zinvol achtte. Ook<br />
wist ik dat er geen afwijkingen te voelen<br />
waren. Wat ik had gedaan als er wel<br />
palpabele pathologie was, weet ik eerlijk<br />
gezegd niet. Ik voelde me ook niet prettig<br />
bij het idee iemand te toucheren, zonder<br />
dat zij ervan af wist.<br />
Ik heb het er later nog wel even met de<br />
gynaecoloog over gehad, maar hij snapte<br />
mijn dilemma geloof ik toch niet helemaal.<br />
Wat zouden jullie gedaan hebben?<br />
Het verborgen curriculum:<br />
de ethiek van een co-assistent<br />
Als co-assistent verword je vaak tot<br />
kameleon. Hoe snel ga je niet mee in de<br />
brutale grappen van de chirurgen om<br />
het co-schap erna het belang van<br />
psychosociale hulpverlening te verkondigen<br />
bij je huisartsbegeleider.<br />
“Hypocriet.” Zullen sommigen zeggen.<br />
“Noodzakelijk om te overleven tijdens<br />
je co-schappen.” Zal het weerwoord van<br />
anderen zijn. Hoe het ook zij, ik denk<br />
dat iedere co-assistent wel een keer<br />
tijdens de co-schappen enkele van zijn<br />
of haar principes opzij heeft geschoven.<br />
Door Sami Simons<br />
Maar aan sommige principes valt niet te<br />
tornen, zou je zeggen. Kan iemand zich<br />
voorstellen dat hij of zij de eed van<br />
Hippocrates naast zich neerlegt, of de<br />
autonomie van de patiënt wegbonjourt? Is<br />
het dan bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend<br />
dat je een vaginaal toucher onder narcose<br />
zonder toestemming van de patiënt weigert<br />
uit te voeren? En zou je niet zonder meer<br />
boos reageren als een chirurg je vraagt<br />
extra onnodige hechtingen te zetten, zodat<br />
hij een “grote ingreep” kan declareren?<br />
Een Canadees onderzoek laat zien dat in<br />
zulk soort situaties de ethiek van<br />
Hippocrates en de autonomie van de<br />
patiënt toch aan het kortste eind trekken<br />
(1). Slechts een minderheid van de coassistenten<br />
weigerde vergelijkbaar<br />
onethisch gedrag uit te voeren.<br />
Beweegredenen voor het uitvoeren van dit<br />
onethische gedrag waren bijvoorbeeld<br />
angst voor represailles (“ze beoordelen ons<br />
11
immers”) of conformering aan een<br />
meerdere (“de arts zal wel beter weten”).<br />
De onderzoekers schrijven dit onethische<br />
gedrag toe aan ongeschreven regels en<br />
gebruiken die heersen in het ziekenhuis en<br />
die co-assistenten aangeleerd krijgen<br />
tijdens hun opleiding. Zij noemden dit het<br />
verborgen curriculum van de geneeskunde.<br />
De vraag is natuurlijk welke regels dit nu<br />
zijn, maar vooral hoe die ontstaan zijn.<br />
Andere onderzoekers lichtten een puntje<br />
van de sluier op (2). Zij onderzochten door<br />
middel van vraaggesprekken hoe coassistenten<br />
de onderwijsmomenten tijdens<br />
de co-schappen beleefden en destilleerden<br />
daaruit enkele ongeschreven regels in het<br />
medisch curriculum.<br />
Eén ongeschreven regel beschreef de grote<br />
betekenis van hiërarchie binnen de<br />
geneeskunde. Conformering aan een<br />
meerdere zoals omschreven in een van de<br />
vorige alinea’s lijkt daar een voorbeeld<br />
van. Het onderzoek geeft als rede voor het<br />
ontstaan hiervan, dat deze betekenis van<br />
hiërarchie co-assistenten “aangeleerd”<br />
wordt door middel van vernederingen.<br />
63% van de studenten was wel eens keer<br />
vernederd.<br />
Maar daar moet je boven kunnen staan,<br />
zullen mensen misschien zeggen. Dit is<br />
voor een deel terecht, maar vooronderstelt<br />
een gelijkwaardige relatie. Deze<br />
gelijkwaardige relatie ontbreekt nu juist bij<br />
de co-schappen. Artsen en arts-assistenten<br />
hebben volgens mij weinig notie van de<br />
invloed die zij uitoefenen op coassistenten.<br />
Mijn neurologisch onderzoek<br />
is een samenraapsel van aanwijzingen van<br />
de assistent met wie ik heb meegelopen.<br />
Mijn anamnestische vaardigheden kijk ik<br />
af van de uren dat ik op een kruk naast de<br />
arts poli loop. Er is een natuurlijk<br />
machtsverschil in deze leerling-docentrelatie<br />
met betrekking tot kennis en<br />
vaardigheden. Dit natuurlijke machtsverschil<br />
maakt co-assistenten gevoeliger<br />
voor hiërarchie.<br />
Een tweede ongeschreven regel van het<br />
verborgen curriculum betrof de drang naar<br />
competitiviteit die co-assistenten aangeleerd<br />
krijgen. Co-assistenten zagen<br />
competitiviteit als een onderscheidende<br />
karakteristiek van de geneeskunde. Zij<br />
12<br />
probeerden dan ook vaak hun meerderen te<br />
imponeren of zichzelf beter af te<br />
schilderen ten opzichte van andere coassistenten.<br />
Ik denk dat dit heeft kunnen<br />
ontstaan enerzijds doordat co-assistenten<br />
vaak beoordeeld worden, anderzijds<br />
doordat er in het ziekenhuis er inderdaad<br />
een competitieve sfeer heerst tussen<br />
specialismen, specialisten en artsassistenten.<br />
In zo een sfeer van<br />
competitiviteit en het goed in de smaak<br />
willen vallen bij je begeleiders is het goed<br />
indenkbaar dat je de eigen principes laat<br />
varen.<br />
Tenslotte kun je jezelf afvragen waarom<br />
het zo lang ongeschreven regels zijn<br />
geweest van een verborgen curriculum.<br />
Hierin schuilt naar mijn mening een derde<br />
element. De verborgenheid van een<br />
verborgen curriculum getuigt volgens mij<br />
van een gebrek aan metacommunicatie bij<br />
arts(docent)en. En dat wij co-assistenten er<br />
zelf nooit over begonnen zijn, is misschien<br />
wel een symptoom dat wij ook dit gebrek<br />
aan het overnemen zijn. In een<br />
arbeidsethos zonder metacommunicatie<br />
zullen onethische gedragingen weinig<br />
bespreekbaar zijn en misschien daardoor<br />
wel oogluikend goedgekeurd worden.<br />
Het is de combinatie van al deze factoren<br />
die bijdraagt aan het ontstaan van<br />
onethisch gedrag onder co-assistenten,<br />
mijzelf incluis. Het besef van de stuwende<br />
kracht van dit verborgen curriculum in de<br />
vorming van ons ethisch gedrag verdient<br />
volgens mij prioriteit in het onderwijs aan<br />
co-assistenten. Het zou een eerste stap zijn<br />
in de vorming naar een goede arts.<br />
(1) Ginsburg S, Regehr G & Lingard L.<br />
(2003). The disavowed curriculum:<br />
understanding students’ reasoning in<br />
professionally challenging situations. J<br />
Gen Intern Med, 18:1015-1022<br />
(2) Lempp H & Seale C. (2004). The<br />
hidden curriculum in undergraduate<br />
medical education: qualitative study of<br />
medical students’ perceptions of teaching.<br />
BMJ 329: 770-773
Tussen Afrika en Zuid-Amerika<br />
Twee van onze redactieleden zitten voor<br />
drie maanden in het buitenland in<br />
verband met hun co-schap. Zij e-mailen<br />
elkaar over hun avonturen.<br />
Door John –Juan- Stevens & Evelien Kuip<br />
Hola amiga,<br />
Hoe is het leven daar in Afrika? Hier in<br />
Nicaragua gaat alles op rolletjes, ben nu<br />
officieel al 6 weken beig aan mijn coschap<br />
hier in het Centro de Salud en heb al<br />
2 weken vakantie achter de rug. In deze<br />
vakantie heb ik samen met Teun de kust<br />
voor Honduras maar eens grondig<br />
bekeken. We hebben daar op een eiland<br />
(Utila) een duikcursus gevolgd en het rif<br />
en de vissen van heel dichtbij bekeken.<br />
Helemaal geweldig. Alleen de terugreis<br />
werd één dag uitgesteld omdat de oceaan<br />
te ruw was om te varen. Hierdoor kon mijn<br />
reis naar Costa Rica niet doorgaan, maar<br />
daar heb ik gelukkig aan het eind nog een<br />
maand de tijd voor. Hierdoor heb ik met<br />
de lokale mensen in de Jungle, zonder<br />
stroom en vuurwerk het feest van Oud en<br />
Nieuw gevierd. Was erg gezellig en ik kan<br />
je vertellen de rum die ze hier in<br />
Nicaragua maken (Flor de Caña) erg goed<br />
is!<br />
Maar ja, er wordt natuurlijk ook gewerkt<br />
hier. Mijn eerste 3 weken waren bij de<br />
vrouwen afdeling van het Centro de Salud.<br />
Veel privacy kennen ze hier niet, want de<br />
3 dokters die deze afdeling runnen hebben<br />
allemaal hun bureau in één ruimte.<br />
Hierdoor kun je dus lekker mee genieten<br />
van de klachten van de vrouw die naast je<br />
zit. Gelukkig is dat veelal hetzelfde:<br />
vaginale afscheiding met een ´flora mixta´<br />
oftewel geen idee welke maar we<br />
behandelen ze allemaal wel! daarnaast<br />
veel zwangerschapscontroles en<br />
uitstrijkjes. Over dit laatste ga ik een<br />
onderzoek doen hier en ik kan je alvast<br />
wel wat verklappen: van de 806 uitstrijkjes<br />
die gedaan zijn in 2003 zijn er maar liefst<br />
2 negatief. De rest heeft allemaal één of<br />
andere ontsteking of een metaplastische<br />
afwijking (deze laatste niet ze heel veel),<br />
je kunt dus al de conclusie trekken dat het<br />
uitstrijkje hier niet wordt verricht als<br />
preventief diagnosticum.<br />
Nu verblijf ik op de kinderafdeling, maar<br />
daarover en over het Centro de Salud zal<br />
ik de volgende keer meet schrijven.<br />
Buen suerte,<br />
Juan<br />
Akwaaba Obruni!<br />
Ja, alles prima hier in Berekum! Helaas<br />
kon ik je nog niet eerder mailen, internet<br />
lag hier namelijk helemaal op z'n gat, er<br />
heerst 1 of ander hardnekkig virus. En ze<br />
kunnen hier al wel een internetcafe<br />
aanleggen, maar het daarna onderhouden<br />
is nog even moeilijk.<br />
En ben je al een beetje gewend aan het<br />
leven daaro als blonde god? Hier hoor je<br />
de hele dag 'Obruni' en als kleine kinderen<br />
je zien, wordt dit gevolgd door een liedje<br />
in de trant van 'o blanke, met je rode huid<br />
(en we hebben allemaal zonnefactor 30 bij<br />
ons), tra la la la la en dan hoort er ook nog<br />
een dansje bij, wil je het helemaal goed<br />
doen. We kunnen het nu zo goed als<br />
meezingen en oogsten dan een hoop<br />
gelach...<br />
We hebben al een hoop vrienden gemaakt<br />
en hebben afgelopen week fufu gegeten bij<br />
de burgemeester! Was weer een hele<br />
ervaring. Fufu is een soort broodje bapao,<br />
maar dan zonder vulling, en dat krijg je<br />
geserveerd in een bord met soep, lekker<br />
peperig, en je wordt geacht dit met je<br />
rechterhand vakkundig naar binnen te<br />
werken. Je hoeft het niet te kauwen, want<br />
Ghanezen kauwen niet op hun eten! En de<br />
burgemeestersvrouw was tevreden over<br />
onze fufu-eet-techniek, dus we mogen nog<br />
een keer terugkomen.<br />
Het ziekenhuisleven was wel even<br />
wennen, behalve dat ik nog nooit zoveel<br />
malaria-, anemie- en geïnduceerde<br />
abortuspatienten hebt gezien, gebeuren<br />
hier ook de meest afgrijselijke road-trafficaccidents.<br />
Met volgepropte busjes,<br />
dronken en vermoeide chauffeurs en veel<br />
te hard rijden. Vorige week in mijn<br />
weekend dienst was het dus weer zover, de<br />
hele ER vol met gillende, bloedende,<br />
kreunende en steunende mensen. Binnen<br />
13
een uur konden we al 6 lijken naar buiten<br />
dragen en nog 4 mensen volgden in de<br />
volgende 24 uur. Tja, wat nou<br />
traumatoloog, ATLS, IC enz... Een<br />
weekend vol leermomenten...<br />
Hee, chico, tot de volgende mail, ik ga<br />
even het zand uit m'n ogen spoelen, de<br />
hamattan is hier namelijk begonnen en dat<br />
is de koude periode hier, maar het is hier<br />
nu zo ongelooflijk stoffig!!!!!!!<br />
Hasta luego,<br />
Evelien<br />
Hola Amiga,<br />
Er is weer het een en ander gebeurd hier in<br />
León wat het schrijven waard is.<br />
Ik ben nu verhuisd naar een andere<br />
werkplek en wel een pusto de salud, dit is<br />
een kleiner variant van het centro de salud<br />
en lijkt verdomd veel op een huisartsen<br />
post in Nederland alleen dan in een warme<br />
en stoffige wijk. Er werkt één arts en twee<br />
verpleegkundigen die de family planning<br />
en de vaccinaties van de kinderen voor<br />
hun rekening nemen. De rest van de<br />
consulten gaat naar ons. Ik heb er mijn<br />
eigen kleine kamertje en doe mijn eigen<br />
consulten daar. En dat is wel zo prettig<br />
want op het centro de salud waren zoveel<br />
artsen dat ik geen eigen werkplek had en<br />
dus regelmatig met de artsen mee moest<br />
kijken. En je weet vanuit Nederland dat<br />
meekijken niet het meest boeiende van de<br />
co-schappen zijn.<br />
Maar nu dus lekker zelfstandig werken. Ik<br />
zie van allerlei soorten infectie ziektes de<br />
revue passeren. Huisinfecties (die de hele<br />
familie rond gaan), diarree en heel veel<br />
(echt heel veel) hoesten. Niet dat dit<br />
allemaal pneumonieёn zijn, maar vooral<br />
droge hoestjes vanwege het vele stof hier.<br />
Het is namelijk droog seizoen en het stof<br />
waait je aan alle kanten om de oren. Maar<br />
dat zal jou wel bekend in de oren klinken<br />
(daar in Ghana zal ook wel weinig regen<br />
vallen, toch?). Helaas is het zeer moeilijk<br />
14<br />
hier om de mensen uit te leggen dat<br />
genoeg drinken voldoende is en dat er<br />
geen medicijnen nodig zijn. Dus hebben ze<br />
hier Ambroxol (een soort van Natterman)<br />
dat we op recept uitschrijven en dan is<br />
iedereen weer helemaal gelukkig.<br />
Ik ben laatst op zoektocht meegeweest<br />
naar niet gevaccineerde kinderen. Met een<br />
Jeep het platteland in en een koelbox met<br />
vaccinaties. Echt helemaal geweldig. Om<br />
te zien hoe die mensen echt leven. Ik heb<br />
huizen gezien die gemaakt zijn van<br />
kartonnen dozen, op een houten frame<br />
gespijkerd. De huizen bestaan hier uit<br />
ongeveer 1 ruimte waar alles gebeurd. Er<br />
staan een paar bedden, meestal niet genoeg<br />
om iedereen een bed te geven, een paar<br />
kasten en daartussen scharrelen de kippen<br />
over de aarden vloer. De rest van het vee<br />
staat onder het afdakje waar ook het vuur<br />
brandt om te koken. Het water wordt uit<br />
een put gehaald, waar je volgens mij niet<br />
alleen water uit haalt maar zeker ook een<br />
heleboel ziektes en de latrine is een gat<br />
met een zeiltje erom heen. Wij moesten<br />
hier een half uur voor rijden met de jeep<br />
(die niet al te hard kan met de wegen daar)<br />
maar die mensen moeten deze afstand<br />
lopend afleggen!! Toen ik met ze sprak<br />
over wanneer zij naar de dokter gaan<br />
antwoorden ze iets in de trant van: “als het<br />
echt nodig is!” en dat geloof ik graag.<br />
Toen ik weer inde jeep zat terug naar het<br />
puesto de salud (na een lange warme dag)<br />
zat ik mij voor te stellen hoe het zal zijn<br />
om dit leven te leiden. Ik die even aan de<br />
andere kant van de wereld een co-schap<br />
loop en zij die hoogstwaarschijnlijk nooit<br />
verder zullen komen dan León (dat 7 km<br />
verder op ligt). En terwijl de jeep een grote<br />
stofwolk achterlaat weet ik dat deze<br />
ervaring veel meer bij mij achterlaat dan<br />
een stofwolk die langzaam door de wind<br />
wordt weggeblazen.<br />
Saludos<br />
Juan
W I E B E N<br />
I K?<br />
Door<br />
Sami Simons<br />
SAMI kijkt omhoog<br />
Ik voel me in de co-schappen als een zeilschip dat met alle winden<br />
meewaait. “Je bent wie je omgeving is.” Heeft ooit iemand tegen mij<br />
gezegd. Tijdens de co-schappen word ik me daar maar al te goed bewust<br />
van.<br />
Zo slik ik op sommige dagen mijn eigen mening in om de goede vrede te<br />
bewaren tussen mij en mijn begeleiders. Op andere dagen wil ik nog wel<br />
eens lachen om grappen die mij normaliter niet kunnen bekoren. Ook<br />
betrap ik mezelf erop vaker dan normaal vriendelijk te glimlachen ook al<br />
ben ik met het verkeerde been uit bed gestapt. Ik besef dat ik dit allemaal<br />
doe om mezelf toch een beetje “erbij” te voelen.<br />
Ook in mijn leerproces word ik door mijn omgeving beïnvloed. Zo is mijn<br />
lichamelijk onderzoek een samenraapsel van wat ik door de maanden<br />
heen heb opgepikt tijdens het verslijten van tientallen assistenten. En mijn<br />
gesprekstechnieken heb ik afgekeken door uren op een kruk naast mijn<br />
begeleiders te zitten.<br />
Erger nog is, dat ik mezelf ook onbewust dingen aanleer tijdens mijn coschappen.<br />
Zo merk ik bij mezelf dat ik met familie en vrienden ga<br />
communiceren zoals ik met patiënten doe. Ook spiegelt mijn houding zich<br />
maandelijks naar de begeleiders met wie ik meeloop. Het is gek maar<br />
waar, sinds mijn co-schap chirurgie ben ik toch echt botter tegen patiënten<br />
geworden.<br />
Binnen deze sociale druk probeer je tijdens de co-schappen jezelf te<br />
vinden, of te handhaven. Maar soms, meestal zo in het midden van je coschappen,<br />
wordt het je allemaal teveel. Je veracht jezelf omdat je te vaak<br />
jezelf verloochend hebt. Je bent vermoeid van elke dag handen schudden<br />
en glimlachen. En je als je in de spiegel kijkt zie je ongeïnteresseerde,<br />
hautaine en berekenende co-assistent. Tenslotte begin je het ziekenhuis en<br />
de artsen die er werken te haten omdat zij diegenen zijn die je dit<br />
aangedaan hebben.<br />
Het is dat moment waarop je jezelf afvraagt: “Wie ben ik eigenlijk?” Je<br />
begint te beseffen dat maanden van co-schappen lopen je hebben<br />
afgedreven van diegene die je zou willen zijn. Dit besef heeft mij somber<br />
gestemd. Ik had aan het begin van mijn studie geneeskunde nooit durven<br />
denken dat mijn omgeving een dergelijke negatief stuwende kracht op mij<br />
zou kunnen hebben. “Je bent wie je omgeving is.” Heeft voor mij een<br />
wrange bijsmaak gekregen. Helaas ben ik er nog niet achter gekomen hoe<br />
ik tijdens de komende co-schappen het roer om kan gooien. Twee jaar coschappen<br />
lopen lijkt opeens een heel korte tijd om daarachter te komen.<br />
15
D E<br />
I N T R O –<br />
C O<br />
Door Moniek<br />
de Goeij<br />
16<br />
<strong>CO</strong>-lumn<br />
De existentiële crisis waarin mijn collega-co zich bevindt is voor mij nog<br />
een ver van m’n bed show. Ik ben net intro-co af en zie nog geen<br />
berekenende co-assistent wanneer ik in de spiegel kijk. Eerder een buiten<br />
de boot gevallen vis op het droge. Spartelend en wel. De grootste prestatie<br />
die ik tot nu toe in mijn carrière als co-assistent heb bereikt is mijn<br />
promotie tot kern-co. Dan ben ik dus het op 1 na meest nietige wezen in de<br />
hiërarchie van het ziekenhuis. Zou dat betekenen dat ik nu wel iets moet<br />
weten en kunnen?<br />
Afgelopen maand heb ik als intro-co gebivakkeerd op de afdeling<br />
psychiatrie. Inderdaad niet de plek bij uitstek om lekker te kunnen oefenen<br />
met lichamelijk onderzoek. En ja, er staat daar inderdaad een<br />
pingpongtafel. Ondanks de plechtige belofte aan mezelf om me daar niet<br />
aan te gaan zondigen stond ondergetekende al op dag 1 te pingpongen.<br />
Buiten een aantal rustige uurtjes om heb ik toch een aantal ervaringen<br />
opgedaan die me in de toekomst wel eens van pas zouden kunnen komen.<br />
Zo weet ik inmiddels dat ik m’n stethoscoop nooit meer uit ga lenen. Het<br />
maakt me niet uit welke professor smachtend zijn blik werpt op mijn<br />
exemplaar. Nee! Afgelopen maand was ik zo snugger om hem in bruikleen<br />
te doen en dat heb ik geweten. Op de valreep heb ik ‘m nog teruggevonden<br />
in een verlaten kastje. Verder heb ik een geweldige palmtopvaardigheid<br />
ontwikkeld. In het meest flitsende tempo vind ik wat ik zoek. Niet dat ik al<br />
zoveel gebruik heb gemaakt van de lading literatuur die ik erin gepropt<br />
heb. Psychiatrie doe je immers op gevoel! Het psychiaterjargon beheers ik<br />
inmiddels ook. Ik benoem, bekrachtig en koppel terug dat het een lieve lust<br />
is. Of is dat ziekenhuisjargon? Het zal nog blijken.<br />
Al met al is mijn intro-coschap me goed bevallen en heb ik er veel van<br />
geleerd. Psychiatrie is namelijk wel de afdeling bij uitstek om een<br />
interessante relatie met patiënten op te bouwen. Ook al ben ik tot de<br />
schokkende ontdekking gekomen dat niet elke patiënt diepe gevoelens van<br />
genegenheid bij me oproept heb ik wel gemerkt dat ik het contact met<br />
patiënten erg leuk vind. Ook heb ik gesmuld van elk beetje somatiek dat er<br />
op mijn pad kwam. Als ik die combinatie erin kan houden komt het vast<br />
wel goed met die co-schappen.
Als co-assistent wil je natuurlijk graag<br />
weten wat je te wachten staat bij de<br />
diverse co-schappen. De Status-Co<br />
publiceert daarom samenvattingen van<br />
de co-schap-evaluaties. Deze samenvattingen<br />
zijn gebaseerd op de<br />
eindverslagen zoals goedgekeurd door<br />
het OMT-2. Dit houdt in dat de<br />
informatie afkomstig is uit de enquêtes,<br />
panelevaluaties en gesprekken gevoerd<br />
met de opleiders.<br />
Evaluaties Sociale geneeskunde, periode<br />
30 juni 2003 t/m 25 juni 2004<br />
Cijfers: werksfeer 7.9, leerzaamheid 6.8 &<br />
organisatie 7.0<br />
Samenvatting: Een matig georganiseerd<br />
co-schap, waarbij vele instellingen<br />
betrokken zijn die alle slechts een beperkt<br />
aantal co-assistenten een stage plaats<br />
bieden. Terugbrengen van het aantal<br />
stageplaatsen zou de kwaliteit kunnen<br />
doen toenemen.<br />
Er zijn in dit co-schap geen structurele<br />
mogelijkheden voor reflectie. In het vorige<br />
verslag werd in overweging gegeven om,<br />
vergelijkbaar met het co-schap zorg,<br />
terugkomdagen in te voeren. Deze<br />
overweging heeft nog niet tot acties geleid.<br />
Het OMT2 spoort de stagecommissie<br />
daarnaast aan om zich nadrukkelijk te<br />
concentreren op de kwaliteitsverbetering<br />
van de kortere stages. Dit is van belang<br />
omdat in het nieuwe klinische traject van<br />
het Bachelor-Master curriculum het coschap<br />
sociale geneeskunde een verplicht<br />
onderdeel wordt met een duur van 2<br />
weken. Het dilemma van “snuffel”stage<br />
versus een langere, meer op inhoud<br />
gerichte, stage zal dan niet langer bestaan.<br />
Evaluaties Psychiatrie, periode 2 juni<br />
2003 t/m 28 mei 2004<br />
Cijfers: Geen betrouwbare cijfers beschikbaar,<br />
vanwege lage respons. De cijfers die<br />
er zijn, zijn erg hoog.<br />
Evaluaties co-schappen<br />
Samenvatting: Het co-schap wordt in<br />
totaliteit goed gewaardeerd door<br />
studenten, met een gemiddelde van 7.4<br />
(voorheen 7.2).<br />
Hoewel het Rijnstate aanzienlijk beter<br />
scoort dan de vorige maal (rapportcijfer<br />
6.2, was 5.1) is de tevredenheid nog niet<br />
zo groot. Rijnstate blijft t.o.v. de andere<br />
locaties duidelijk achter in waardering,<br />
ondermeer voor de begeleidingsgesprekken,<br />
de begeleiding in het<br />
algemeen en het aantal observaties en<br />
gegeven nuttige adviezen. Ook het<br />
patiëntaanbod is minder gevarieerd dan<br />
wenselijk. Dit laatste is overigens op meer<br />
locaties een punt voor aandacht.Verder<br />
geven de co-assistenten aan dat de<br />
bibliotheekvoorzieningen in Rijnstate<br />
onder de maat zijn.<br />
Opvallend zijn de hoge beoordelingscijfers<br />
bij de GGZ Nijmegen (7 maal 7, 23 maal<br />
8, 2 maal 9); dit niveau lijkt weinig<br />
realistisch.<br />
Het OMT2 is er niet van overtuigd dat alle<br />
beoordelingseisen en doelstellingen<br />
werkelijk behaald worden. Ter verhoging<br />
van de leerzaamheid en voor meer variatie<br />
in de pathologie suggereert zij om een<br />
programma aan te bieden met een<br />
polistage in combinatie met een<br />
crisisdienststage en/of kliniekstage. Het<br />
OMT2 verzoekt de stagecoördinator om te<br />
onderzoeken welke locaties hij hiervoor<br />
geschikt acht en welke niet, en hierover<br />
vóór 1 maart 2005 te rapporteren.<br />
17
18<br />
Notulen <strong>Ko</strong>-raadvergaderingen<br />
Notulen <strong>Ko</strong>-raadvergadering d.d. 29-<br />
11-2004.<br />
Mededelingen<br />
- Er is een brief gemaakt om aan de<br />
nieuwe co-groepvertegenwoordiger<br />
mee te geven bij hun eerste <strong>Ko</strong>raadvergadering.<br />
Hierin worden kort<br />
de taken van de co-groepvertegenwoordiger<br />
toegelicht.<br />
Verslagen<br />
LOCA<br />
Er heeft een bestuurswissel<br />
plaatsgevonden waarin onder andere<br />
Anneleen als secretaris en Mattijs als<br />
algemeen bestuurslid zijn benoemd.<br />
De dag van de co-assistent is dit jaar<br />
komen te vervallen. Het LOCA wil<br />
deze dag eerst goed opzetten, zodat<br />
het een jaarlijks terugkerende<br />
festiviteit zal kunnen worden.<br />
Het is moeilijk om sponsors te vinden<br />
voor het Lustrum. Anneleen peilt of er<br />
in interesse is om zelf geld te betalen<br />
als entree voor een lustrumfeest. Hier<br />
blijkt een gemengde interesse voor te<br />
zijn. Sommigen geven aan dat ze al<br />
helemaal niet snel naar een dergelijk<br />
feest zouden gaan. Ook zal het<br />
moeilijk zijn om een geschikt tijdstip<br />
te vinden.<br />
Het LOCA is bezig om uit te zoeken<br />
of het mogelijk is dat co-assistenten,<br />
die in de nieuwe BaMa-structuur een<br />
semi-artsstage lopen, recht hebben op<br />
een stagevergoeding.<br />
OMT-2<br />
Naar aanleiding van een brief van een<br />
co-assistent betreffende het niet<br />
kunnen lopen van een keuzeco-schap<br />
Gynaecologie in het Rijnstate, doordat<br />
een keuze-co uit Amsterdam in de<br />
betreffende periode daar een keuzecoschap<br />
loopt, kijkt het OMT-2 wat de<br />
verplichtingen van de affiliatieziekenhuizen<br />
zijn over de plekken<br />
voor keuzeco-schappen. Dit is ook<br />
teruggekoppeld naar de betref-fende<br />
co-assistent.<br />
Er moeten goede overgangs-egels<br />
komen wanneer studenten vertraging<br />
oplopen in het oude curriculum en<br />
daardoor in de BaMa-structuur terechtkomen.<br />
Dit geldt natuurlijk ook<br />
voor co-assistenten.<br />
De evaluatie van Sociale Geneeskunde<br />
leek erg op die van afgelopen jaar. Het<br />
is moeilijk dit co-schap te evalueren<br />
aangezien niet alle plekken altijd zijn<br />
opgevuld. De hoop is dat met de<br />
aanstelling van een nieuwe professor<br />
Sociale Geneeskunde er verbetering<br />
zal plaatsvinden in de indeling van het<br />
co-schap.<br />
Het <strong>Ko</strong>-raadbestuur heeft geen directe<br />
medewerking kunnen geven aan de<br />
visitatie van het CWZ doordat de<br />
zelfstudie niet bij Anneleen is aangekomen.<br />
OLC<br />
Er is een dik stuk over de BaMastructuur<br />
bij de OLC aangekomen.<br />
Assessor<br />
De BaMa-commissie heeft enthousiast<br />
gereageerd op de petitie, die namens<br />
alle studenten naar hen is verstuurd.<br />
Er is landelijk overleg van de<br />
onderwijsdirecteuren over het feit dat<br />
co-assistenten slecht weten wat te<br />
doen bij een prikaccident. De<br />
bedoeling is dat de co-assistent te allen<br />
tijde weet wat hij moet doen bij een<br />
prikaccident, bv. d.m.v. een protocol.
Mogelijk kan dit onderwerp eerder in<br />
het curriculum aan bod komen.<br />
Klachten<br />
Huisartsgeneeskunde<br />
de uitslag van het co-schap was pas na<br />
2,5 maand bekend.<br />
Algemeen<br />
Er waren ergernissen omtrent de<br />
onduidelijk gang van zaken rond het<br />
afstuderen.<br />
Gynaecologie<br />
In Winterswijk werden drie coassistenten<br />
als teveel ervaren.<br />
De toegevoegde waarde van het<br />
Radboud-gedeelte is nihil aangezien<br />
een co-assistent niet veel mag doen en<br />
veel dezelfde dingen ziet als in de<br />
periferie.<br />
Er is een wisselend enthousiasme over<br />
de diverse pijlers.<br />
PKO-2<br />
Bij het stationsexamen werden plaatjes<br />
gebruikt bij Dermatologie van een<br />
CD-ROM, die niet in het blok aan bod<br />
is gekomen.<br />
Het meten van de centrale veneuze<br />
druk bij het stationsexamen werd als<br />
niet nuttig bevonden. Andere zaken<br />
zouden het meer verdienen op deze<br />
plek aan bod te komen.<br />
Er was een slechte inleiding van de<br />
kindermiddagen. Het was onduidelijk<br />
op de afdeling wat de bedoeling van<br />
het onderwijs voor de co-assistenten<br />
was.<br />
Het ECG-onderwijs van Bellersen was<br />
slecht. Dit lijkt een terugkerend<br />
probleem dat de kwaliteit van het<br />
onderwijs docentafhankelijk is.<br />
Interne Geneeskunde<br />
In het UMCN was er geen contact<br />
geweest voor de beoordeling tussen de<br />
begeleidende arts-assistent en de<br />
eindbeoordelaar. Prof vd Meer hoopt<br />
dat dit probleem is opgelost wanneer<br />
er een onderwijscoördinator is<br />
aangesteld voor de Interne<br />
Geneeskunde.<br />
In Tilburg werd de week, die men<br />
loopt in het ziekenhuis in Waalwijk,<br />
als positief ervaren aangezien er veel<br />
patiënten voor de co-assistenten<br />
waren.<br />
Introductieco-schap<br />
een buitenlandse arts heeft een 6<br />
gekregen op de afdeling Gynaecologie<br />
vanwege een vermeend taalprobleem.<br />
De co-assistent zelf heeft hier niks van<br />
gemerkt tijdens contacten met<br />
patiënten en begeleiders.<br />
Huisartsgeneeskunde<br />
Er bleken twee studenten zelf een<br />
huisarts geregeld te hebben. De<br />
betreffende huisartsen wilden alleen<br />
deze twee studenten begeleiden. Dit is<br />
tegen de regels in. Een co-groep als<br />
geheel kan hier bezwaar tegen<br />
aantekenen. De <strong>Ko</strong>-raad vindt het zelf<br />
regelen van stageplekken een zorgwekkende<br />
ontwikkeling.<br />
De locaties van huisartsgeneeskunde<br />
worden steeds verder, waardoor<br />
sommigen co-assistenten 2,5 uur<br />
durende heen- en terugreizen hebben.<br />
Dit is niet bevorderlijk voor de<br />
kwaliteit van het co-schap.<br />
CC02<br />
De werkgroep Klinische Genetica zou<br />
beter georganiseerd kunnen worden<br />
wanneer co-assistenten zelf een casus<br />
tijdens het co-schap zouden<br />
documenteren i.p.v. ter plekke tijdens<br />
de werkgroep.<br />
Dr. Schoonderwald vond dat er de<br />
verkeerde verdiepingsopdrachten waren<br />
uitgewerkt. Het bleek dat zij een<br />
andere opvatting had over de<br />
opdrachten dan de tutoren. Zij wilde<br />
eigenlijk de patiënt bespreken i.p.v.<br />
een specifieke verdiepingsvraag. Hier<br />
is wat voor te zeggen.<br />
Kindergeneeskunde<br />
In Doetinchem waren er maar 2<br />
patiënten voor de co-assistenten in de<br />
hele maand. Dit komt doordat een<br />
HAIO de wachtlijst heeft weggewerkt.<br />
19
20<br />
De beoordeling in Arnhem werd snel<br />
afgehandeld doordat de opleider geen<br />
tijd meer had voor de laatste coassistent.<br />
Hierna is de co-assistent naar<br />
de tussentijdse beoordelaar gegaan en<br />
de gang van zaken uitgelegd. Beide<br />
begeleiders hebben daarna met elkaar<br />
overlegd. De uitslag hiervan volgt.<br />
In het CWZ was er geen introductie<br />
voor de co-assistenten.<br />
Psychiatrie<br />
Wanneer men Wolfheeze kiest kan<br />
men in Wolfheeze, Tiel of Ede<br />
terechtkomen. Het zou beter zijn als je<br />
dit al weet bij het kiezen van de<br />
stageplek.<br />
Kindergeneeskunde<br />
In Den Bosch zitten er 5 co-assistenten<br />
i.p.v. de gebruikelijke 4. Ze waren er<br />
ter plekke niet op voorbereid.<br />
Bestuurswissel<br />
Kees en Loes nemen afscheid van de<br />
<strong>Ko</strong>-raad. Beiden hebben uitgebreide<br />
carrière in de diverse onderwijscommissies.<br />
Beiden worden bedankt<br />
voor hun voortreffelijke inzet en<br />
worden een goede toekomst<br />
toegewenst.<br />
Notulen <strong>Ko</strong>-raadvergadering d.d. 10-<br />
01-2004<br />
Mededelingen<br />
18 januari is er een lunchbijeenkomst<br />
georganiseerd door Medidiscussie<br />
naar aanleiding van een onderzoek van<br />
de KNMG over de studiekeuze van<br />
medische studenten. De bijeenkomst is<br />
in de Aesculaaf van 12.45-13.30. Coassistenten<br />
zijn uitgenodigd om uit te<br />
leggen welke stappen zij gedaan<br />
hebben om hun studiekeuze uit te<br />
zoeken. Mattijs zal zitting nemen in<br />
het discussiepanel.<br />
Het studentenplatform van de KNMG<br />
heeft de <strong>Ko</strong>-raad benaderd om meer<br />
contact met elkaar te hebben. Het doel<br />
is dat we beter weten van elkaar waar<br />
we mee bezig zijn. Twee maal per jaar<br />
zal er een dergelijk overleg zijn.<br />
Terugkomend op de discussie over de<br />
extracurriculaire cursussen deelt<br />
Mattijs mede dat deze er goed lopen in<br />
andere steden. In Amsterdam is er<br />
bijvoorbeeld de mogelijkheid om een<br />
radiologie en ECG-cursus te volgen.<br />
Verslagen<br />
LOCA<br />
In april houdt de KNMG een<br />
symposium met als onderwerp<br />
internationalisering. Het LOCA zal er<br />
een workshop houden. Ook het<br />
lustrum zal er aandacht krijgen in de<br />
vorm van een borrel met cabaret. In<br />
principe zullen alle onderwijsactieve<br />
co-schappers worden uitgenodigd.<br />
OMT-2<br />
Hiske Kneepkens wordt als het nieuwe<br />
lid van het OMT-2 gepresenteerd. Zij<br />
volgt Kees Hendricksen op.<br />
Mochten er ervaringen zijn dat keuzeco’s<br />
uit andere steden co-assistenten<br />
uit Nijmegen in de weg zitten in de<br />
affiliatieziekenhuizen dan zou het<br />
OMT-2 daar graag weet van hebben.<br />
Prof. Van den Bosch gaat de beoordelingsprocedure<br />
van de huisartsstage<br />
bespreken vanwege het soms laat<br />
bekend worden van de cijfers. Dit is<br />
met name lastig wanneer je snel wil<br />
afstuderen.<br />
Prof. Braat treedt af als<br />
stagecoordinator van Gynaecologie-<br />
/Verloskunde. Dr. Dukel volgt haar<br />
op.<br />
De semi-artsstages zullen mogelijk<br />
eerder worden ingevoerd. Gedacht<br />
wordt om 4 studenten per co-groep de<br />
mogelijkheid te geven om 3 maanden<br />
een co-schap te volgen op een afdeling<br />
i.p.v. sociale geneeskude/ een keuzecoschap<br />
en afsluitend co-schap.<br />
Barbara wijst op de mogelijkheid om<br />
een vergoeding via de IB-groep te<br />
krijgen wanneer je niet op tijd op je<br />
stageplek kan zijn.<br />
De studenten van het OMT-2 zijn een<br />
pilot naar de werktijden van coassistenten<br />
gestart onder de coassistenten<br />
Interne Geneeskunde.
Wanneer de kinderziekten uit het<br />
onderzoek zijn zal het mogelijk voor<br />
de gehele groep co-assistenten gebruikt<br />
worden.<br />
Assessor<br />
Er wordt hard gewerkt aan een plan<br />
om de dubbele golf van co-assistenten,<br />
die als gevolg van de invoering van de<br />
Bama-structuur wordt veroorzaakt, op<br />
te vangen. Mogelijk dat er voor<br />
langere tijd 30 co-assistenten per<br />
groep zullen starten.<br />
Vanwege de nieuwe beroepen in de<br />
gezondheidszorg, zoals nurse<br />
practitioner en physician assistant,<br />
wordt er gekeken naar de opbouw van<br />
de sector. Mogelijk dat er een<br />
drietrapspakket zal komen bestaande<br />
uit een basisarts, specialist en topspecialist.<br />
Klachten<br />
Heelkunde<br />
In Tilburg zijn er geluiden vanuit de<br />
Heelkunde om een co-huis op te<br />
richten. De <strong>Ko</strong>-raad zal een email<br />
sturen naar de affiliatiecoordinator<br />
Dessels om hun zeer positieve<br />
waardering over een eventueel co-huis<br />
uit te spreken.<br />
CC01<br />
de lesuren Bacteriologie/Virologie<br />
zouden beter kunnen worden ingevuld.<br />
Met name is er meer behoefte aan<br />
uitleg over antibiotica.<br />
Interne Geneeskunde<br />
In het CWZ dienen de co-assistenten 8<br />
diensten te lopen. Dr. Van Turnhout<br />
denkt er over om dit terug te brengen<br />
naar 4.<br />
In Den Bosch werd 1 week poli als te<br />
weinig ervaren. Verder dienden de coassistenten<br />
zelf hun patienten op te<br />
bellen om te vragen of ze eerder<br />
wilden komen. Ook diende de coassistent<br />
zelf een ruimte te vinden om<br />
de patient te onderzoeken.<br />
In Waalwijk is men nog onbekend met<br />
de doelstelling van het co-schap. Ze<br />
zijn er overigens zeer enthousiast over<br />
co-assistenten.<br />
In Tilburg was er weinig reflectie als<br />
gevolg van tijdsgebrek om iets na te<br />
vragen.<br />
PKO-2<br />
Er werden tegenstrijdige over de<br />
volgorde van het afnemen van buizen<br />
bloed gezegd tijdens twee<br />
verschillenden colleges. Het priklab<br />
prefereert een andere volgorde dan<br />
Klinische Chemie.<br />
Er ligt veel nadruk op de SCEGS<br />
waardoor het leren van praktische<br />
vaardigheden zoals een ECG lezen<br />
mogelijk achter blijven. Na een<br />
discussie blijkt dat de teksten over het<br />
lezen van het ECG onduidelijk zijn,<br />
maar dat het college zelf wel de<br />
doelstellingen haalt. Er zal een email<br />
gestuurd worden naar de blokcoördinator<br />
of er mogelijk een betere<br />
tekst is dan diegene uit Kumar.<br />
Er was behoefte aan meer begeleiding<br />
door de tutor bij de uitvoering van het<br />
algeheel lichamelijk onderzoek.<br />
1 deelgroep hebben vier verschillende<br />
tutoren gehad. Dit kwam mede door<br />
overmacht, maar het blijft erg storend.<br />
Heelkunde<br />
door de groepsuitbreiding komen coassistenten<br />
in de knel met hun<br />
werktijden op de eerste hulp. Er<br />
werken twee co’s, die allebei 48 uur<br />
dienen te werken. Er zal worden<br />
afgewacht om te kijken hoe dit zich in<br />
de praktijk oplost.<br />
Samenstelling bestuur<br />
Het <strong>Ko</strong>-raadbestuur is op zoek naar<br />
nieuwe leden. Geïnteresseerden dienen<br />
een sollicitatiebrief te schrijven voor<br />
24 januari.<br />
Status Co<br />
Co-groep 58 heeft geen Status Co<br />
gehad. Gekeken wordt of het mogelijk<br />
is deze na te sturen.<br />
21
Notulen <strong>Ko</strong>-raadvergadering d.d. 07-02-<br />
2005<br />
Mededelingen<br />
De Medidiscussie was een succes,<br />
d.w.z. er werd een leuke discussie<br />
gevoerd over het lopen van coschappen.<br />
De MFVN is van plan vaker<br />
dit soort discussies te houden, die ook<br />
interessant zijn voor co-assistenten.<br />
15 februari is er een workshop,<br />
georganiseerd door de MFVN, voor de<br />
co-assistent over de mogelijkheden na<br />
het behalen van de artsenbul. Op dit<br />
moment zijn er echter nog te weinig<br />
inschrijvingen om de workshop<br />
doorgang te laten vinden.<br />
De brief over het ECG-onderwijs in<br />
PKO2 is bijna klaar en zal naar dr.<br />
Postma gestuurd worden<br />
Verslagen<br />
LOCA<br />
alle co-assistenten zullen worden<br />
uitgenodigd om een enquête in te<br />
vullen op de site van het LOCA over<br />
nosocomiale infecties<br />
er wordt geprobeerd om een<br />
geplastificeerd protocol te maken wat<br />
te doen bij een prikaccident.<br />
OMT-2<br />
In april stopt Barbara Schout met haar<br />
werk voor het OMT-2. Geïnteresseerden<br />
om haar plek op te vullen<br />
kunnen een sollicitatiebrief stu-ren<br />
naar de Facultaire Studentenraad, ten<br />
name van Anne Honingh<br />
(achoningh@hotmail.com) voor 21<br />
maart. Barbara heeft een<br />
“informatiepakket” gemaakt, die via<br />
de <strong>Ko</strong>-raadnieuwsbrief zal worden<br />
verspreid onder alle co-assistenten<br />
In september 2005 wordt er gestart<br />
met uitbreiding van de co-groepen van<br />
22 naar 30 om een piek rond de<br />
dubbele instroming van het oude<br />
curriculum en BaMa-curriculum<br />
zoveel mogelijk te kunnen opvangen.<br />
Er is een pilot gaande om de<br />
werktijden van de co-assistenten<br />
tijdens het co-schap Interne<br />
Geneeskunde te inventariseren. Na<br />
deze pilot wordt gekeken hoe alle co-<br />
22<br />
schappen geïnventariseerd kunnen<br />
worden.<br />
Klachten<br />
Interne Geneeskunde<br />
In het UMCN dienden de 5 coassistenten<br />
alle diensten onderling te<br />
verdelen. Normaal zijn er 6 coassistenten,<br />
maar er was iemand<br />
uitgevallen.<br />
In het CWZ hoeven er nog maar 2<br />
avonddiensten en 2 weekenddiensten<br />
gedaan te worden<br />
Introduktieco-schap<br />
Vanwege het kleine verloop aan<br />
patienten bij de Psychiatrie is er<br />
weinig mogelijkheid voor de introco’s<br />
om het lichamelijk onderzoek te<br />
oefenen.<br />
Huisartsgeneeskunde<br />
Er is een groot verschil tussen<br />
huisartsen met het invullen van het<br />
beoordelingsformulier. Ervaren<br />
huisartsen weten precies hoe ze het<br />
punt van een co-assistent kunnen<br />
bepalen door het invullen van het<br />
aantal goeds en ruim voldoendes,<br />
terwijl jongere huisartsen dit niet<br />
weten.<br />
Huisartsen hebben aan co-assistenten<br />
een brief laten zien, waarbij ze werden<br />
verzocht niet meer snel hoge punten<br />
uit te delen.<br />
Neurologie<br />
In het CWZ zijn de co-assistenten als<br />
groep beoordeeld. Dit is reeds vaker<br />
voorgekomen. Aangezien dit natuurlijk<br />
niet de bedoeling is van het<br />
beoordelen zal het bestuur een brief<br />
aan dr. Prik sturen.<br />
De begeleiding in het UMCN op de<br />
afdeling Neurochirurgie is slecht,<br />
omdat er weinig tijd is voor de coassistent<br />
vanwege grote tijdsdruk op<br />
de arts-assistenten en chirurgen.<br />
CC01<br />
het onderwijs over de Microbiologie is<br />
niet doorgegaan.<br />
Bij het onderwijs over het neurologisch<br />
onderzoek kwam de begeleider
pas 10 minuten voor het verstrijken<br />
van de tijd. Er zijn reeds eerdere<br />
ervaringen met het te laat verschijnen<br />
van begeleiders, zodat er een brief<br />
naar dr. Schoonderwald te sturen om<br />
dit aan te kaarten.<br />
Psychiatrie<br />
In Tiel is het co-schap nog niet goed<br />
geregeld, d.w.z. de werkzaamheden<br />
van de co-assistenten zijn niet<br />
duidelijk.<br />
Heelkunde<br />
Bij de beoordeling in Den Bosch is er<br />
geen overleg geweest met de Urologie<br />
of Orthopedie, waardoor de coassistenten<br />
vooral op hun eerste<br />
maand zijn beoordeeld.<br />
In Den Bosch gaat er geregeld maar 1<br />
co-assistent naar de OK, omdat de<br />
andere co-assistent patiënten moet<br />
opnemen. Verder heeft de derde coassistent<br />
avonddienst. Hier is dus nog<br />
ruimte om een co-assistent te plaatsen,<br />
zodat iedereen naar OK zou kunnen.<br />
Gynaecologie<br />
Er is geen informatie op de website te<br />
vinden over het co-schap in Den<br />
Bosch, terwijl hier wel naar verwezen<br />
wordt in de introductiebrief<br />
In Winterswijk hoeft de co-assistent<br />
geen huur te betalen voor het co-huis<br />
Kleine co-schappen<br />
Bij de oogheelkunde zijn er twee<br />
kamers voor 4 co-assistenten om<br />
De gehele dag zit ze voorovergebogen<br />
over haar studieboeken; zenuwbanen<br />
worden nagelopen en hersenzenuwen<br />
geteld. De stethoscoop en de reflexhamer<br />
worden alvast klaargelegd. Nieuwgekochte<br />
naslagboekjes liggen ongeopend op tafel.<br />
Het avondeten wordt al na vier happen<br />
opzij geschoven. De gebruikelijke<br />
gezelligheid ontbreekt. Al vroeg moeten<br />
de lichten uit en wordt het stil in huis. ’s<br />
Haar eerste dag<br />
patiënten te zien, waarvan in 1 kamer<br />
slecht materiaal staat om patiënten te<br />
onderzoeken. Verder is het tweemaal<br />
voorgekomen dat een staflid een<br />
kamer nodig had om op de PC te<br />
werken, waardoor er nog maar 1<br />
ruimte overbleef.<br />
CC02<br />
er waren veel presentaties op 1 dag (in<br />
totaal 17) met weinig feedback<br />
co-assistenten werden opgenomen<br />
voor video zonder dat ze het wisten<br />
Coschap-van-het-jaarverkiezing<br />
De begroting is tevens door de CVSV<br />
afgekeurd. Besloten is om de<br />
uitreiking wat kleiner op te zetten dan<br />
tot nu toe gepland. Het symposium is<br />
komen te vervallen. De uitreiking zal<br />
plaatsvinden op vrijdag 24 juni.<br />
Co-assistentenfeest<br />
Er is brede interesse in een soort<br />
MFVN-feest voor co-assistenten. Het<br />
bestuur zal gaan overleggen met de<br />
MFVN over de mogelijkheid om<br />
samen een feest te organiseren.<br />
Samenstelling bestuur<br />
Joyce van der Vegt wordt als nieuw<br />
bestuurslid gepresenteerd.<br />
Nachts hoor ik haar nog tweemaal de wc<br />
doortrekken.<br />
’s Ochtends staat ze voor me. Ik voel een<br />
vluchtige kus, voordat de deur dichtvalt.<br />
“Veel plezier met je eerste dag coschappen!”<br />
Wil ik haar naroepen. Maar ik<br />
bedenk dan net op tijd dat dit haar eerste<br />
dag als arts-assistent is. Wie zei ook al<br />
weer: “Alle dingen veranderen en volgen<br />
elkaar op”?<br />
23
24<br />
De nieuwe geneeskundestudie<br />
Wellicht hebben jullie al opgevangen<br />
dat per september van dit jaar de<br />
nieuwe lichting GNK-studenten zal<br />
starten aan een Bachelor-Master-studie<br />
(BaMa). Het afgelopen jaar is in rap<br />
tempo gewerkt aan de opzet van deze<br />
nieuwe structuur. In deze Status Co<br />
willen we jullie graag wat vertellen over<br />
de redenen voor deze wijziging, de<br />
organisatie ervan en de huidige stand<br />
van zaken. Tevens zullen we ingaan op<br />
wat vragen die er mogelijk zijn ten<br />
aanzien van gevolgen voor de huidige<br />
studenten Geneeskunde. Via de<br />
studenteningang van de website is het<br />
mogelijk om informatie te krijgen over<br />
het project.<br />
Door Frank Toonen & Elke Peters<br />
(studentleden Stuurgroep BaMa)<br />
In 1999 is door de leden van de Europese<br />
Unie de Bologna-verklaring ondertekend,<br />
met als doel het onderwijs te<br />
internationaliseren. De meeste<br />
Nederlandse universitaire studies draaien<br />
inmiddels een bachelor-master curriculum.<br />
Geneeskunde is een van de<br />
uitzonderingen. Dit heeft veel te maken<br />
met de bijzondere opzet van de studie<br />
(doctoraal-fase en klinische fase). Toch<br />
gaan nu ook de faculteiten medische<br />
wetenschappen langzaam maar zeker over<br />
op het nieuwe systeem.<br />
De primaire organisatie van dit project is<br />
in handen van dr. Laan (curriculumcoördinator<br />
Geneeskunde), drs. Bulte<br />
(Onderwijs & Onderzoek) en dr. Van de<br />
Lisdonk (voorzitter opleidingscommissie<br />
Geneeskunde). Zij vergaderen maandelijks<br />
met een zogenaamde stuurgroep bestaande<br />
uit twaalf leden. Deze leden zijn personen<br />
die nauw bij het onderwijs betrokken zijn,<br />
waaronder twee studenten.<br />
Het curriculum-ontwerp is nog niet<br />
definitief, maar in grote lijnen gaat er het<br />
volgende veranderen: de opleiding tot<br />
basisarts wordt verdeeld in een driejarige<br />
Bachelor-fase (B-fase) en een drie jarige<br />
master-fase (M-fase). In de B-fase komen<br />
grotendeels de blokken uit de huidige<br />
eerste drie jaar terug. Een groot verschil is<br />
dat er een blokoverstijgend programma<br />
(ongeveer 80 uur per jaar) gaat komen<br />
waarin studenten kennismaken met<br />
vaardigheden bij acute geneeskunde,<br />
werken in de praktijk en wetenschappelijk<br />
onderzoek. Je zult je afvragen: gaat het<br />
vierde jaar dan gewoon de prullenbak in?<br />
Nee, natuurlijk niet. Er is gekozen om<br />
bepaalde theoretische vakken wat dichter<br />
bij de co-schappen te brengen. Blokken als<br />
bijvoorbeeld Zintuigen & Huid en<br />
Leeftijdsafhankelijke Problematiek zullen<br />
ondergebracht worden Centraal Klinisch<br />
Onderwijs (CKO) blokken. Deze blokken<br />
zijn enigszins vergelijkbaar met de huidige<br />
Centrale Co-schappen. In die CKOblokken<br />
zal de nadruk meer komen te<br />
liggen op toetsing van voorafgaande coschappen,<br />
onderwijs en voorbereiding op<br />
de komende co-schappen en wat minder<br />
op reflectie. Daarnaast komt er in de<br />
masterfase meer ruimte voor KNO,<br />
oogheelkunde en dermatologie en worden<br />
de co-schappen ouderenzorg en sociale<br />
geneeskunde verplicht. Een andere grote<br />
verandering is een uitbereiding van de<br />
keuzevrijheid in het laatste jaar tot drie<br />
maanden keuzestage. Bovendien wordt<br />
een afsluitende semi-artsstage van drie<br />
maanden ingevoerd.<br />
Dit zijn in grote lijnen de veranderingen<br />
die de BaMa met zich mee zal brengen.<br />
De meesten van jullie zullen niets van<br />
merken van deze wijziging, aangezien de<br />
verandering alleen de nieuwe lichting<br />
studenten gaat betreffen. De invoering van<br />
dit systeem betekent echter dat na drie jaar<br />
de eerste Bachelors aan hun Master willen<br />
beginnen, terwijl dan de laatste studenten<br />
‘oude stijl’ aan hun co-schappen zouden<br />
beginnen. Dat zou leiden tot een dubbele<br />
golf co-assistenten die onmogelijk<br />
gehuisvest kan worden. Daarvoor worden<br />
in principe drie maatregelen genomen: de<br />
capaciteit bij de ziekenhuizen zal<br />
uitgebreid worden (o.a. door nieuwe<br />
locaties), de omvang van de co-groepen<br />
zal uitgebreid worden en waarschijnlijk zal<br />
er geprobeerd worden om de golf ‘oude<br />
stijl’-studenten al wat sneller in te laten<br />
stromen in de klinische fase. Aan de
uitwerking van dit probleem wordt op dit<br />
moment hard gerekend. Het is natuurlijk<br />
niet de bedoeling dat studenten straks<br />
ineens een jaar langer over hun studie<br />
moeten doen. Anderzijds komt er<br />
natuurlijk een tijd dat de co-schappen oude<br />
stijl niet meer aangeboden worden. Voor<br />
de studenten die studievertraging op<br />
dreigen te lopen door de<br />
curriculumaanpassing zal te zijner tijd een<br />
passende regeling gezocht worden.<br />
info: www.umcn.nl/student<br />
Ben je nog tevreden over je studiekeuze?<br />
De geneeskunde studie is lang en na het<br />
doorlopen van je co-schappen blijf je<br />
altijd nog doorstuderen. Desondanks<br />
kiezen er ieder jaar weer ruim 4600<br />
mensen ervoor om mee te loten voor de<br />
studie en de meesten zijn blij als ze<br />
uiteindelijk mogen beginnen. Het imago<br />
van de witte jas en de stethoscoop blijkt<br />
dus erg aantrekkelijk. In de praktijk is<br />
het jammer genoeg nog zo dat je die<br />
attributen de eerste vier jaar in de kast<br />
zult moeten laten hangen tot je de coschappen<br />
gaat lopen. Maar is het<br />
enthousiasme waarmee je de studie<br />
begonnen bent dan nog wel aanwezig?<br />
En klopt het beeld wat je als student<br />
hebt van het werk als dokter nog wel<br />
met wat je in de co-schappen ervaart?<br />
Door Mattijs Hennekam,<br />
Voorzitter <strong>Ko</strong>-raad<br />
Enkele jaren is er vanuit het KNMG een<br />
onderzoek (1) geweest onder coassistenten,<br />
over hun enthousiasme voor<br />
de geneeskunde opleiding en hoe die<br />
verandert is in de loop van de jaren.<br />
Nu was dit niet echt een hoogstaand<br />
wetenschappelijk onderzoek. Slechts 44<br />
co-assistenten werden ondervraagd. Maar<br />
het resultaat was toch verbazend. Een<br />
kwart van de ondervraagde co-assistenten<br />
had een andere studie gekozen wanneer ze<br />
zouden weten wat ze nu wisten over de<br />
praktijk van het co-schappen lopen en het<br />
(bijna) arts-zijn.<br />
18 januari j.l. was er een Mediscussie in<br />
café de Aesculaaf met als onderwerp<br />
‘tevredenheid over studiekeuze’. Onder<br />
leiding van Erik Theunisse van de MFVN<br />
werd er een paneldiscussie gehouden over<br />
dit onderwerp, met hierin dr.<br />
Schoonderwaldt, Pieter de Mol (co-groep<br />
50) en mijzelf. Hierin werden we<br />
uitgenodigd om te praten over de eigen<br />
ervaringen van de omschakeling van<br />
student, naar co-assistent.<br />
Nu kan ik alleen voor mijzelf spreken,<br />
maar ik heb die omschakeling niet als heel<br />
erg schokkend ervaren. Natuurlijk, de tijd<br />
van lang uitslapen is voorbij. Maar je went<br />
er snel aan om rond zes uur op te staan. Je<br />
dagen zijn ook wat langer geworden.<br />
Afhankelijk van waar je stage loopt ben je<br />
meestal (hopelijk) rond zes uur klaar en<br />
om zeven uur weer thuis. Dan heb je<br />
gelukkig nog alle tijd om je voor te<br />
bereiden op een nieuwe dag met nieuwe,<br />
frisse leermomenten. Rond een uur of tien<br />
kruip je dan je bed weer in om genoeg<br />
slaapuren te hebben, zodat je er de<br />
volgende dag niet als een zombie bij zit.<br />
Als je dit vergelijkt met hoe het<br />
studentenleven was, zijn er dus wel een<br />
aantal dingen verandert.<br />
Ik geef toe dat het ook echt wel even<br />
omschakelen geweest is. Maar wat had je<br />
anders kunnen verwachten? En is niet een<br />
deel van de charme van het arts-zijn juist<br />
dat lange, harde werken? Die eindeloze<br />
diensten draaien en het diep in de nacht<br />
gepiept worden om weer ergens op te<br />
komen draven? Zijn dat nou niet de dingen<br />
die je als beginnend student zo spannend<br />
leken en waarom je geneeskunde wilde<br />
gaan studeren? Het hoeft natuurlijk niet,<br />
maar ik denk dat voor een groot gedeelte<br />
van ons co-schappers dat zeker wel het<br />
geval is geweest. En als je dit alles nog<br />
niet wist voordat je ging studeren dan<br />
hoorde je het wel via vrienden tijdens de<br />
eerste vier jaar studie. Naarmate je verder<br />
komt in je opleiding begin je een steeds<br />
duidelijker beeld te krijgen van wat het<br />
artsenberoep nu eigenlijk inhoud en wat<br />
25
voor invulling jij daaraan kan geven. Voor<br />
de een zal dat misschien wel het ‘ER’<br />
leven zijn, voor de ander is dat het werk<br />
als huisarts. Ook zullen sommigen<br />
verdwijnen in onderzoek of in de sociale<br />
geneeskunde. Gelukkig zal slechts een<br />
heel klein gedeelte van ons na aanleiding<br />
van de co-schappen stoppen met<br />
geneeskunde en zijn heil ergens anders<br />
gaan zoeken. En dat moet ook kunnen,<br />
waarom doorgaan met iets waarvan je<br />
ongelukkig wordt?<br />
De co-schappen zijn bij uitstek geschikt<br />
om je op je eigen wensen te kunnen<br />
oriënteren. Je komt er eindelijk achter hoe<br />
26<br />
het er in de praktijk aan toe gaat.<br />
Teleurstelling hoort hierbij. Het vakgebied<br />
wat je zo geweldig leek, blijkt<br />
verschrikkelijk te zijn. Je ziet artsen aan<br />
het werk op een manier waarop jij nooit<br />
zou willen werken. Je sociale leven wordt<br />
geminimaliseerd. En het blijkt opeens dat<br />
de taken van een arts vooral bestaan uit het<br />
handtekeningen zetten op allerlei<br />
formulieren. Dat is nu iets, wat ik ze in<br />
‘ER’ nou nooit zie doen…<br />
(1) gepubliceerd in KNMG-Info, nr 2,<br />
jaargang 13, november 2001<br />
Co-schap van het jaar verkiezing<br />
Zoals jullie allemaal wel weten is er<br />
ieder jaar een co-schap van het jaar<br />
verkiezing. Zo ook dit jaar. Dit jaar<br />
hebben we gekozen voor een<br />
professionelere aanpak. We hebben<br />
hiervoor een thema gekozen: beoordeling<br />
en toetsing.<br />
De <strong>Ko</strong>-<strong>Raad</strong><br />
Om te bepalen welke co-schap dit jaar het<br />
beste is, gaan we kijken naar de door jullie<br />
ingevulde enquête (IOWO) formulieren.<br />
Hier zullen we een aantal onderwerpen<br />
uitpikken en aan de hand daarvan zullen er<br />
een aantal genomineerden bekend gemaakt<br />
worden.<br />
Op de avond zal er een spreker aanwezig<br />
zijn en zal er een stukje cabaret zijn.<br />
Daarna zal de winnaar bekend worden<br />
gemaakt en zal de uitreiking van de<br />
wisseltrofee officieel plaatsvinden.<br />
Na de uitreiking zet de avond zich voort in<br />
café de aesqulaaf. Dit in combinatie met<br />
de Costa-borrel. Jullie zijn allemaal<br />
welkom op vrijdagavond 24 juni.<br />
Zet deze datum alvast in je agenda!<br />
Precieze tijd en plaats volgen nog.
GESLAAGDEN<br />
De volgende co-assistenten hebben hun bul<br />
ontvangen:<br />
M. Amani, J. Azizi, E. Baggen, K. Bernart, G.<br />
Beunders, I. van Beurden, E. Bischoff, W. Bisseling,<br />
S. Blok, M. Brink, E. Bunthof, M. Buurkes, Y. El-<br />
Massoudi, T. Fassaert, N. Goossen, A. ’t Hart, E.<br />
Harting, R. van den Hazelkamp, K. Hendricksen, W.<br />
Hoefsloot, A. Hoekstra, K. ter Horst, D. Idzenga, M.<br />
Kleinpenning, H. Kloek, C. Lardenoije, S. Mahboeb, B.<br />
Merten, H. Meuleman, M. van Niekerk, R. Nijk, D.<br />
Oude Lansink, F. Paris, E. van de Plasse, L. Robins,<br />
N. Saridjan, K. Sarwari, R. Scholten, C. Schouten,<br />
C. Scheurs, K. van Son, A. van Tiel, N. Tosun, M.<br />
Ttito Fernandez Baca, N. Van Venrooij, A de Vries, G.<br />
Weijers, R. Welsing<br />
Van harte gefeliciteerd!!! Wij wensen jullie veel<br />
succes met jullie verdere carrière.<br />
De Status Co redactie
Change language