TMelgert Spaander

Beschrijving Nr. 200428 1/4
Betreffende Tafelklok
Type Haagse klok
Stijlperiode ca. 1660
Herkomst Nederland
TMelgert Spaander
Restauratie
van
Uurwerken en Speeldozen
Zutphen, 2 november 2004
Gesigneerd in plaatje op wijzerplaat gegraveerd en zwart ingelakt: Severijn Oofterwijck
Fecit Haghe
Met Privilege
Maten hoog breed diep diam.
kast 268 mm 211 mm 104 mm
wijzerplaat 232 mm 172 mm
cijferring 142 mm
Materiaal en voorstellende:
Kast van notenhout, aan de buitenzijde gefineerd met zwart ebbenhout en aan de
binnenzijde gefineerd met rood gekleurd padoek
hangend aan ronde messing ogen
aan de voorzijde zit een scharnierend glasdeurtje met ter vergrendeling aan de
rechterkant een sleutelgat met vierkante stift van dezelfde maat als het de
opwindstift, rondom schuine holle profiellijst
onderin een rond klankgat voor de bel
Wijzerplaat scharnierende grondplaat van uitgehamerd messing met zwart fluweel bekleed
de linker hoeken met opgeklonken messing scharnieren
middenin rechts een sluitveer van messing
boven het midden de uur/minuutring van messing, gegraveerd, zwart ingelakt en
verzilverd met Romeinse uurcijfers en symmetrische ornamentjes ertussen, langs de
binnenrand tussen cirkels kwartierstreepjes en langs de buitenrand tussen cirkels
Arabische minuutcijfers streepjes voor de overige minuten
onder het midden voor het slingervenster een scharnierend cartouche van
verzilverd koper met de gegraveerde signatuur geflankeerd door gedreven dolfijnen
met de onder- en bovenrand symmetrische bladmotieven
Wijzers van messing, uitgezaagd, gegraveerd, en verzilverd in symmetrisch gestileerd
bladrankmotief
minuutwijzer met geblauwd stalen punt

Beschrijving Nr. 200428 2/4
Geeft aan minuten en uren
Tikgetal 8424 per uur
Slaat hele uren voluit op bel
Uurwerk rechthoekige messing platines met 4 geprofileerde cilindervormige stellingpoten
achterplatine met rondom gegraveerde rechte lijnen langs de rand
Echappement horizontale spillegang
Slinger met peervormig slingerlichaam en draadophanging tussen cycloïdeboogjes;
lengteregulering onder aan de slinger met moertje
Aandrijving veer in losse veerton met 1 vaste en 1 draaibare tandkrans
Gangduur ruim 1 dag
Slagwerk sluitschijf met gegraveerde uurcijfers en geblauwde geprofileerd stalen wijzer
buiten op de achterplatine; geblauwd uitgewerkte stalen sluit- en voorslaglichter
Rep. tekens achterop de wijzerplaat gekrast: AHO 31 / 1 / 87
8 / 10 / 87
op de bodem in de kast geschreven: Bg 519
Literatuur * Morpurgo: Oosterwijk Adamszoon, Severijn. Werkzaam ca 1665 in "De Drie
Vergulde Mollen" aan het Spui te Den Haag. Bekend in Londen en Parijs. Werkte
na de dood van Salomon Coster voor Christiaan Huygens en vervaardigde
microscopen. Werkte in 1664 ook voor de Royal Society. Diende samen met zijn
zoon Adam in 1688 een verzoek aan het Haagse Magistraat om een
uurwerkmakergilde op te richten. Hij werd deken van dit gilde.
* Boomsma, Tijd voor Klokken: Nr. 1 dit exemplaar.
* Taylor, Huygens Legacy: No 11 dit exemplaar.
* Plomp, Spring-driven Dutch pendulum clocks: Nr 84, 85 Haagse klokken met
zijn signatuur. Leefde van voor 1637 tot tussen 1690 en 1694. Werd in Den Haag
het eerst genoemd in 1658. Maakte voor Huygens experimentele uurwerken met
secondeslinger, waarvan één voor William Brouncker van de Royal Society.
Basserman-Jordan, Uhren: pag 208 Monumentale klok gesigneerd Severyn &
Johann Oosterwyk, Amsterdam.
Vehmeyer, Antieke Uurwerken: pag 611 gegevens over Oosterwijck en klokken
van zijn hand. Nr. 35 Horizontale tafelklok met zijn signatuur. Nr 52 vroeg
exemplaar met zijn signatuur. Ongesigneerd exemplaar met schildpad kast en
vrijwel identiek uurwerk dat aan hem wordt toegeschreven.
Sotheby's AM 0772, 22 juni 2000 : Lotnr 414 Haagse klok met zijn signatuur.
Sotheby's AM 0848, 4 juni 2002 : Lotnr 257 Haagse klok met zijn signatuur.
Documentatie Spaander, Nederlands I: Haags klokje met zijn signatuur..

Beschrijving Nr. 200428 3/4
Opmerking De combinatie met een te sterke veer en omdat het centrumrad te ruim op de as en
alleen met tinsoldeer was vast gezet. Het uiteinde van de veer was ingescheurd en
het hakend gedeelte afgebroken, zodat dat de veer was los geschoten van de ton,
zodat door de klap het 2e rad los geraakt en de as krom geworden.
Opvallend is dat rijen tanden van het rad voor het slagwerk alle scheef staan in
dezelfde richting, hetgeen ook wijst op een te sterke veer.
Toestandbeschrijving:
Kast vuil; fineer plaatselijk los; achterplank incompleet en aangevuld; kleuring aan
binnenzijde vernieuwd na het uithakken van uitsparingen in de zijkanten t.b.v. de
slingeruitslag; fineer plaatselijk vastgezet
Wijzerplaat vuil; verzilvering gesleten en lak gedeeltelijk uit gravure
Wijzers vuil; verzilvering gesleten; sierklemplaatje vervangen
Uurwerk vuil; veel olie en vet gebruikt die is verkaasd; messing geoxideerd; slijtage aan
tappen en lagers; grof verbust; gangmechanisme gewijzigd en provisorisch
aangevuld; veer vervangen en gat bij ton ingescheurd; tonhaak los en hoekje
weggebroken; veervet naar buiten geperst; pal op het grondrad vervangen door
exemplaar van modern fabrieksuurwerk; moderne schroefje van wisselradkloof
past niet en 1 tand van het wisselrad is omhoog verbogen; vele tanden van het
grondrad van het slagwerk ontzet; voorslaglichter sterk verbogen en armen met tin
vastgesoldeerd; windvleugel op de as verplaatst en met sterk veertje vastgezet;
invallichter gewijzigd; as van het slagpenrad vervangen en rad op stalen aanzet
geklonken; stuitpen van het voorslagrad was afgebroken en op andere plaats is
een nieuwe ingezet; de lippen van de schakelradkloof zijn met tinsoldeer aangezet
Uitgevoerde werkzaamheden:
Uurwerk gedemonteerd; schoongemaakt; veereinde hersteld; tonhaak vastgeklonken;
centrumrad gericht; gat van het centrumrad vernauwd en met tin vastgesoldeerd
op as; nieuwe schroef van de wisselradkloof verwisseld met die voor de
hamerveer; gemonteerd; gang gesteld; slagwerk afgesteld; oliegegeven
Algemeen klok gedocumenteerd; verzekerd vervoerd en ter plaatse gesteld
©
Melgert Spaander Tel. 0575 - 513724 Handelsregister Nr. 08038277
Spittaalstraat 10 melgert.spaander@bigfoot.com
7201 ED Zutphen