HVO Nieuws najaar 2008 (pdf-1155 kB)
HVO Nieuws najaar 2008 (pdf-1155 kB)
HVO Nieuws najaar 2008 (pdf-1155 kB)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong><br />
jaargang 9, 10, <strong>najaar</strong> 2007 <strong>2008</strong><br />
Kinderrechtenspel ‘Nodig of overbodig?’<br />
uitgebreid met handleiding en leerling-boekje<br />
Programma’s ‘Waarde(n)vol communiceren’<br />
van trainersopleiding <strong>HVO</strong> multi-inzetbaar
Inhoud<br />
3<br />
Een eigen vorm vinden …<br />
4<br />
Pleidooi voor rijksbekostiging<br />
8<br />
Eindwerkstukken<br />
11<br />
Grip op de groep met het ‘Opkikkerspel’<br />
12<br />
<strong>HVO</strong> in de stad van Erasmus<br />
13<br />
Feestelijke afronding bij SPOOR<br />
van de cursus Levensbeschouwelijke vorming<br />
14<br />
Waarde(n)vol communiceren met kinderen? Blijven DOEN!<br />
16<br />
Bijscholing en verdieping <strong>2008</strong>-2009 G<strong>HVO</strong>-project<br />
17<br />
Startdag Verdiepingsfasen lerarenopleiding HL<br />
18<br />
Bijscholing ‘Tot je recht komen’<br />
Workshop ‘Nodig of overbodig?’<br />
19<br />
Het recht op televisie, internet en patat<br />
20<br />
‘Niet meteen het ergste denken’<br />
22<br />
Socrates en de gifbeker<br />
23<br />
De school, een veilige plek?!
Een eigen vorm vinden …<br />
Humanisme en vorming zijn twee kanten van<br />
eenzelfde medaille. De titel verwijst naar de essentie<br />
van die vorming voor alle domeinen van het<br />
leven. Vorming is het kernwoord van de twee<br />
vernieuwde kleinschalige lerarenopleidingen in<br />
deeltijd van Stichting <strong>HVO</strong>. Een initiële lerarenopleiding<br />
Humanistisch vormingsonderwijs en<br />
Levensbeschouwing (HL) voor het basisonderwijs<br />
en de onderbouw van het voortgezet onderwijs,<br />
vmbo en middelbaar beroepsonderwijs (hbobachelor)<br />
en een postinitiële lerarenopleiding voor<br />
de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en<br />
hoger beroepsonderwijs (hbo-master).<br />
Hbo-bachelor HL<br />
Na een experimentele fase van enkele jaren is in september <strong>2008</strong> de vernieuwde<br />
opleiding van start gegaan. De opleiding kent een basisfase van<br />
twee jaar en twee verdiepingsfasen van respectievelijk twee jaar en een jaar.<br />
Na de basisfase kan de beginnend vakdocent zelfstandig voor de klas. Werken<br />
en leren worden in de twee verdiepingsfasen gecombineerd. Het opleidingsplan<br />
heeft niet toevallig als titel Een eigen vorm vinden …<br />
Hbo-master HL<br />
Na de bachelor HL kan worden doorgestroomd naar de master HL. Deze<br />
deeltijdopleiding van twee jaar wordt in samenwerking met de Universiteit<br />
voor Humanistiek verzorgd. Aan deze postinitiële opleiding kunnen ook studenten<br />
met een andere bachelor- of masteropleiding deelnemen. Het opleidingsplan<br />
van de masteropleiding heeft als titel De eigen vorm verdiepen …<br />
Het zal duidelijk zijn waarom.<br />
Begeleide zelfvorming<br />
De vakdocent HL begeleidt de zelfvorming van kinderen en jongeren. Zelfvorming<br />
als mens is een continu proces dat een leven lang doorgaat. Voorbeeldgedrag<br />
van de docent, aandacht voor en betrokkenheid bij de leerlingen;<br />
deze gedragskenmerken en veel kennis van relevante inhouden zijn nodig om<br />
de streefdoelen van humanistische vorming in het vizier te houden en te concretiseren<br />
voor de leerlingen. Vanzelfsprekend worden deze streefdoelen niet<br />
opgelegd, wel worden de leerlingen uitgedaagd te onderzoeken wat waardevol<br />
voor hen kan zijn. De streefdoelen in de opleidingsplannen verwoorden<br />
samengevat de inhoud van sociale en ecologische levenskunde, gebaseerd<br />
op de grondwaarde humaniteit.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 3
Humaniteit<br />
De opgeleide vakdocenten HL inspireren hun leerlingen<br />
tot toepassing van de grondwaarde humaniteit of menselijkheid<br />
in hun leven. In een recent verschenen boek<br />
(André Comte-Sponville, De geest van het atheïsme. Kunnen<br />
we het zonder godsdienst stellen?) stelt de schrijver<br />
op p. 53: “Trouw aan de menselijkheid en de plicht tot<br />
4 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
menselijkheid! Dat is wat ik praktisch humanisme noem,<br />
dat geen religie, maar een moraal is.” Wie een belangrijker<br />
opdracht voor een humanist kan noemen, mag het<br />
zeggen. Ik kan er geen bedenken.<br />
Nico Stuij<br />
10 jaar samenwerking APS en <strong>HVO</strong><br />
Op 1 januari 1999 werd APS de gastheer van <strong>HVO</strong>.<br />
Sindsdien is een stevige samenwerkingsrelatie gegroeid.<br />
APS is een gerenommeerd onderwijsadviesbureau dat<br />
professioneel en met passie aan verbetering van het<br />
onderwijs in binnen- en buitenland werkt. <strong>HVO</strong> werkt<br />
Twintig samenwerkende organisaties hebben<br />
het hele jaar bij leden van de Tweede Kamer<br />
gepleit om nu eindelijk eens rijksbekostiging van<br />
docenten hvo en gvo in het openbaar basisonderwijs<br />
te realiseren. Ondanks veel sympathie<br />
van de kant van verschillende Tweede Kamerleden<br />
is helaas tot nu toe succes uitgebleven.<br />
met eenzelfde professionaliteit en passie aan zingeving<br />
en humanisering in onderwijs en opvoeding. <strong>HVO</strong> zal<br />
de dubbele verbondenheid, inhoudelijk met de Humanistische<br />
Alliantie en huishoudelijk met APS, duurzaam<br />
bestendigen.<br />
Pleidooi voor rijksbekostiging<br />
De eerste pleidooironde in het voorjaar<br />
was erop gericht rijksbekostiging<br />
structureel onder te brengen in de<br />
onderwijsbegroting. Dat is niet gelukt.<br />
De tweede ronde in augustus en<br />
september was erop gericht rijksbekostiging<br />
tijdens de algemene beschouwingen<br />
na Prinsjesdag geregeld te<br />
krijgen. Ook niet gelukt. De derde pleidooironde<br />
zal plaatsvinden in oktober<br />
en november om via een amendement<br />
op de onderwijsbegroting rijksbekostiging<br />
te realiseren.<br />
Als rijksbekostiging uitblijft, zal de consequentie zijn dat<br />
een groot aantal leerlingen in het openbaar basisonderwijs<br />
niet zal kunnen kiezen voor humanistisch vormingsonderwijs,<br />
dat een vormingsvak voor het leven genoemd<br />
kan worden. Regering en Tweede Kamer zouden moeten<br />
inzien, dat zij daarmee het algemeen belang van een<br />
optimale openbare basisschool behoorlijke schade<br />
toebrengen.
Even voorstellen<br />
Mijn naam is Christine van der<br />
Mars. Sinds 1 augustus ben ik werkzaam<br />
bij Stichting <strong>HVO</strong>.<br />
Daarnaast werk ik als docent levensbeschouwing<br />
op een middelbare<br />
school. Ik vind het heerlijk om met<br />
beide benen in de onderwijspraktijk<br />
te staan, maar ook om op metaniveau<br />
met onderwijs bezig te zijn.<br />
Hoewel ik mijn bul nog niet officieel<br />
ontvangen heb, heb ik eind augustus mijn studie humanistiek<br />
afgerond. Tijdens mijn studie ging mijn interesse<br />
uit naar educatie en geestelijke begeleiding. Deze twee<br />
Sinds 1 september ben ik, Fanny de Groot, netwerkmanager<br />
van de Humanistische Alliantie. Samen met<br />
medewerkers van lidorganisaties (waaronder <strong>HVO</strong>) wil<br />
ik de samenwerking en verbondenheid binnen de Alliantie<br />
faciliteren en stimuleren.<br />
Ik heb vier jaar in Ierland gestudeerd en behaalde daar<br />
een bachelor Engelse Literatuur en Sociologie en een<br />
master Filmwetenschappen. Daarna verbleef ik twee jaar<br />
in België, waar ik filosofie en journalistiek studeerde. Tijdens<br />
mijn studie deed ik werkervaring op bij diverse nonprofit<br />
organisaties en bij EchtVrij, de jongerenkrant van<br />
de Humanistische Vrijzinnige Vereniging Vlaanderen.<br />
Als netwerkmanager onderhoud ik contacten binnen de<br />
Mijn naam is Gundalyn Hemmink.<br />
Ik ben in 2006 afgestudeerd bij de<br />
eerstegraadsopleiding <strong>HVO</strong> en Levensbeschouwing.<br />
Daarvoor heb ik op<br />
de Universiteit voor Humanistiek mijn<br />
bachelordiploma gehaald. Ik heb een<br />
aantal jaren lessen Levensbeschouwing<br />
en Sociale Vaardigheden in voornamelijk<br />
de onderbouw van het voortgezet<br />
onderwijs gegeven. Daarnaast heb ik<br />
mij gespecialiseerd in keuzebegeleiding en lessen keuzevaardigheden<br />
ontworpen en gegeven. Ik train daarbij<br />
Mag ik mij even … blootstellen?! U als bewuste lezer<br />
bent ongetwijfeld op de hoogte dat we ons middenin<br />
een, zo mogen we dit tijdperk toch wel noemen, communicatietijdperk<br />
bevinden. De overdracht van kennis kan<br />
zich binnen enkele seconden van de ene kant naar de<br />
andere kant begeven. We chatten, msn’nen, hyv’en en<br />
e-mailen er massaal op los om maar een paar van deze<br />
gebieden komen ook terug in het onderwerp van mijn<br />
afstudeeronderzoek: persoonsvormende schoolreizen.<br />
In het kader hiervan heb ik onderzocht in hoeverre de<br />
persoonsvormende schoolreis van de school waar ik<br />
werk, bijdraagt aan de identiteitsvorming van leerlingen.<br />
Stiltemomenten, een veilige sfeer in de groep, reflectieopdrachten<br />
waarin men aan de slag gaat met het eigen<br />
levensverhaal, open en eerlijke ontmoetingen en een<br />
zeer persoonlijke begeleiding tijdens zo’n reis blijken bij<br />
te dragen aan de identiteitsvorming van leerlingen.<br />
Naast mijn werk volleybal, fotografeer en tuinier ik<br />
graag.<br />
Alliantie en daarbuiten. Ik denk mee<br />
over de communicatie tussen lidorganisaties<br />
en organiseer onder meer de<br />
jaarlijkse Alliantiedag in maart. Daarnaast<br />
ondersteun ik het bestuur bij de<br />
voorbereiding, uitvoering en evaluatie<br />
van het Alliantiebeleid.<br />
Kunt u mijn hulp als netwerkmanager<br />
goed gebruiken? Of wilt u gewoon<br />
even kennismaken? U kunt mij telefonisch<br />
bereiken op 020 - 52 19 012 of via e-mail:<br />
f.degroot@humanistischealliantie.nl. Ook ideeën, vragen<br />
en opmerkingen zijn van harte welkom!<br />
ook mentoren om aan de slag te kunnen gaan met deze<br />
lessen. Op dit moment geef ik lessen Levensvaardigheden<br />
aan 2 havo/vwo en ben ik sinds 1 juli begonnen bij<br />
<strong>HVO</strong>. Hier zal ik het komende jaar vooral werkzaam<br />
zijn binnen de Verdiepingsfasen HL (zie ook artikel Startdag<br />
Verdiepingsfasen HL op p. 17) van het G/<strong>HVO</strong>project<br />
en ben ik betrokken bij intervisie. Vooral wat<br />
betreft vragen over lesgeven in de onderbouw van het<br />
voortgezet onderwijs kun je bij me terecht. Mijn uitgangspunten<br />
zijn het geloof in de kracht en de mogelijkheden<br />
van ieder mens en dat het belangrijkste principe<br />
van groei ligt in de menselijke keuzemogelijkheden.<br />
razendsnelle communicatiemiddelen op te noemen.<br />
De jongeren onder ons vinden dit normaal, sommige<br />
ouderen vinden dit vreemd. Maar ach, normaal is<br />
vreemd en vreemd is normaal, zou mijn moeder zeggen.<br />
En een wijze vrouw is ze. Leven en laten leven is haar<br />
motto. Nu wil ik dat ook wel, leven en laten leven, als ik<br />
af en toe maar mag grommen.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 5
Dus grom ik erover dat het mij moeite<br />
kost om mij de moderne manier van<br />
communiceren eigen te maken. Is het<br />
misschien zo dat onze kinderen een<br />
hogere vorm van communiceren aan<br />
het ontwikkelen zijn? Straks staan we<br />
tegenover elkaar en kunnen we elkaars<br />
gedachten lezen, door allerlei klanken<br />
te maken als een soort MSN-taal, grmf,<br />
fof, plonk, lol. Er zijn namelijk zo veel<br />
hoogsensitieve kinderen; allergisch voor pleisters, nikkel,<br />
pinda’s, melk en noem maar op. Kinderen met allerlei<br />
vormen van gedragsstoornissen, zoals ADHD, borderline,<br />
lichte vormen van autisme (gaat deze eeuw later<br />
de Duistere eeuw der geneeskunst heten? vroeg Linda<br />
Goodman, een astrologe zich af). Maar goed ik dwaal<br />
af. Voor hen is achter een scherm zitten om zich niet<br />
bloot te stellen aan te veel prikkels via de zintuigen misschien<br />
de manier bij uitstek om zich toch in verbinding te<br />
kunnen stellen met de ander. En is het een veilige manier<br />
om je eigen ik te kunnen presenteren? Heb je dan 231<br />
‘vrienden’ op Hyves nodig om hetzelfde gevoel van<br />
verbondenheid te ervaren, dat ik vroeger had met onze<br />
vriendenclub van 10 waarmee ik in het fietsenhok ‘hing’<br />
na schooltijd?<br />
Mijn naam is Ibeline Polak en<br />
sinds 1 augustus jl. ben ik werkzaam<br />
als onderwijskundig medewerker bij<br />
Stichting <strong>HVO</strong>. Vijf jaar geleden ging<br />
ik nieuwsgierig op weg naar mijn<br />
intakegesprek voor de opleiding van<br />
de tweede graad. Op weg naar een<br />
beroep dat ik na veel zoeken bij toeval<br />
Daarom denk ik dat ik uitstekend op mijn plaats ben bij<br />
het secretariaat van <strong>HVO</strong> sinds 1 juni jl. Ik word betaald<br />
(want praktisch als ik ben, moet er brood op de plank<br />
komen) om de inhoudelijk medewerkers <strong>HVO</strong> te ondersteunen<br />
bij hun werk voor humanisme en levensbeschouwelijk<br />
onderwijs. Tegelijkertijd word ik geïnformeerd,<br />
geïnspireerd op velerlei manieren om mijn eigen visie te<br />
verbreden. Een plek bij uitstek om te leren leven en laten<br />
leven, toch mams? Hoewel je dat uitstekend hebt overgedragen;<br />
ik grom alleen nog af en toe. Maar dat ben ik.<br />
Mag ik u dan hartelijk bedanken, dat ik mijzelf middels<br />
een brief aan u kon presenteren. En dat ik mijn gedachten<br />
met u kon delen over de manier waarop de jeugd<br />
zichzelf momenteel veelal presenteert via internet. Ook<br />
dank ik mijn collega Freek Zwanenberg, die mij inspireerde<br />
met zijn visie over mediawijsheid.<br />
Hoogachtend,<br />
Daisy Dinsbach<br />
PS Ik beantwoord graag uw vragen over wie ik ben in<br />
een persoonlijk gesprek. Ik ben namelijk helaas niet te<br />
googelen.<br />
op internet tegenkwam, en leek te zijn wat ik maar niet<br />
had kunnen vinden. Het tweede deel van mijn leven<br />
wilde ik me graag bezighouden met studie en werk dat<br />
volledig mijn keus zou zijn. Na enkele weken was het<br />
duidelijk, zoals je dat maar met een paar dingen in je<br />
leven hebt. Het was liefde op het eerste gezicht!<br />
Sindsdien werk ik met veel enthousiasme op diverse<br />
basisscholen als hvo-leerkracht in de regio Noord-<br />
Mensenrechten op elke school<br />
Leerlingen in het Nederlandse<br />
onderwijs hoeven 60 jaar na<br />
het aannemen van de Universele<br />
Verklaring van de Rechten<br />
van de Mens blijkbaar<br />
niet te weten dat er bepaalde<br />
rechten zijn die je gewoonweg<br />
hebt, omdat je mens bent.<br />
6 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Barbara Oomen is hoogleraar rechten<br />
en ook voorzitter van het Platform<br />
Mensenrechteneducatie. Zij stelt dat<br />
het ontbreken van de mensenrechten<br />
in de leerplannen zelfs in strijd is<br />
met internationale verplichtingen van<br />
Nederland. Bovendien vindt zij het<br />
heel zorgelijk in een tijd van toe-<br />
nemende polarisatie en verminderend<br />
draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking.<br />
<strong>HVO</strong> is het daar<br />
helemaal mee eens.<br />
Het Platform Mensenrechteneducatie<br />
bepleit bij de regering dat kennis<br />
van de mensenrechten en daaraan<br />
verbonden verplichtingen tot de
Kennemerland en als secretaris van het regionale hvoleerkrachtenteam.<br />
Ook heb ik op verzoek projecten ‘Pesten’,<br />
‘Respect’ en ‘Kinderen en rouw’ gegeven. Voor Pro-<br />
Biblio heb ik een pilot ontworpen waarin leerlingen van<br />
groep 7 en 8 leren debatteren. Deze workshop maakt nu<br />
deel uit van het onderwijsaanbod van alle bibliotheken<br />
in Noord- en Zuid-Holland. Daarnaast ben ik lid van<br />
comité Kamp Schoorl en begeleid ik basisscholen door<br />
middel van lessen voorafgaand aan de jaarlijkse herdenking.<br />
Als vertegenwoordiger van de geleding Levensbeschouwing<br />
heb ik zitting in de programmaraad van<br />
Radio en TV Noord-Holland.<br />
In de afgelopen jaren heb ik bovendien samen met mijn<br />
Mijn naam is Freek Zwanenberg<br />
(1980). Sinds mei <strong>2008</strong> ben ik<br />
werkzaam voor <strong>HVO</strong>, nadat ik op de<br />
Universiteit voor Humanistiek 1 afgestudeerd<br />
ben op het onderwerp ‘Mediawijsheid<br />
op school’ 2 . Dit onderzoek liet<br />
zien hoe er binnen het onderwijs praktisch<br />
aandacht besteed kan worden<br />
aan het intensieve internetgebruik van<br />
jongeren, met onderwerpen als digitaal<br />
pesten, online gaming, privacy en online seksualiteit.<br />
Voor <strong>HVO</strong> houd ik mij bezig met ‘virtuele vorming’, een<br />
1) Zie www.uvh.nl.<br />
2) Mijn scriptie met deze titel is als <strong>pdf</strong> te downloaden via de volgende url:<br />
http://www.freekzwanenberg.nl/media/text/822fed273691c616653f5739db94893f_ScriptieFreek_total.<strong>pdf</strong>.<br />
3) Zie www.wpkeesboeke.nl.<br />
4) Zie www.mijnkindonline.nl.<br />
vaste lesstof van elke school gaan<br />
behoren. In dit jubileumjaar heeft het<br />
Platform een wedstrijd uitgeschreven<br />
voor scholen met opdrachten voor<br />
verschillende groepen leerlingen:<br />
• Organiseer een verjaardagsfeestje<br />
voor de mensenrechten (groepen 7<br />
en 8 van de basisschool).<br />
• Ontwerp promotiemateriaal voor<br />
een mensenrecht (klassen 3 en 4<br />
van het vmbo).<br />
• Ontwerp een preambule bij de<br />
Nederlandse grondwet (bovenbouw<br />
havo/vwo).<br />
collega’s gewerkt aan het professionaliseren van het vak<br />
door middel van gesprekken met gemeentebesturen en<br />
schoolbesturen. Maar ook door het geven van informatiebijeenkomsten<br />
voor ouders, leerkrachten en andere<br />
geïnteresseerden. Het vak zichtbaar maken en uitdragen<br />
geeft me enorm veel plezier.<br />
Voor Stichting <strong>HVO</strong> ga ik mij daarom bezighouden met<br />
innovatie en kwaliteitszorg ten behoeve van een ondernemend<br />
<strong>HVO</strong>. Daarnaast zal ik taken binnen de opleiding<br />
gaan vervullen. En dat allemaal door het toevallig<br />
ontdekken van de <strong>HVO</strong>-site … Het is dat ik als humanist<br />
geloof in de toevalligheid van het bestaan …<br />
nieuw gebied binnen het humanistisch vormingsonderwijs,<br />
gericht op het aan kinderen leren reflecteren op<br />
hun persoonlijke mediagebruik en hun ‘digitale identiteit’.<br />
Ik ontwikkel en geef bijscholingen virtuele vorming,<br />
en werk ook aan de verbetering van de website www.<br />
hvo.nl.<br />
Afgezien van mijn werkzaamheden voor <strong>HVO</strong> werk ik<br />
als docent mediawijsheid op de Kindergemeenschap<br />
de Werkplaats 3 in Bilthoven, en geef ik ouderavonden,<br />
docententrainingen en presentaties over jongeren en<br />
internet voor Stichting Mijn Kind Online 4 .<br />
Op mijn website www.freekzwanenberg.nl is informatie<br />
over mediawijsheid te vinden, evenals concrete lessen en<br />
Scholen die mee wilden doen, kregen<br />
gratis een koffer met onderwijsmaterialen<br />
toegestuurd.<br />
Vele bekende organisaties zijn lid<br />
van het Platform, om er enkele te<br />
noemen: Amnesty International,<br />
Anne Frank Stichting, Centrum voor<br />
Mondiaal Onderwijs, Unicef, het<br />
Rode Kruis, Unesco en ook <strong>HVO</strong>.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 7
tips om mediawijsheid in het onderwijs te behandelen.<br />
Eindwerkstukken van gecertificeerde studenten<br />
voor de basisfase opleiding HL op 18 juni <strong>2008</strong><br />
Caroline Antonio – ‘Is het een Grap of …?’<br />
Als Caroline haar zelfstandige praktijkstage gaat doen,<br />
blijkt die praktijk lastiger te zijn dan ze had verwacht.<br />
Ze wordt geconfronteerd met de hardheid van kinderen<br />
onderling; met pesten en met grappenmakerij die niet<br />
voor iedereen leuk is. Ze leest een artikel van psycholoog<br />
Stefan Lievers die schrijft dat lachen onze zoetste<br />
emotie is, maar dat het fingerspitzengefühl en empathie<br />
vraagt om te weten welke humor de ander al dan niet<br />
kan waarderen. Haar fingerspitzengefühl zegt haar<br />
dat het thema pesten te groot is om als hvo-juf in haar<br />
eentje aan te pakken. Ze wil het klein houden en vanuit<br />
een positieve invalshoek benaderen. Als eindwerkstuk<br />
maakte ze daarom een lessenserie over de grens tussen<br />
humor en pesten, die in verschillende groepen zijn uitgeprobeerd.<br />
De conclusie is dat de meeste leerlingen tot<br />
het besef zijn gekomen dat de grens is bereikt als je aan<br />
degene waarmee je een grapje uithaalt, merkt dat die<br />
het niet meer leuk vindt. Daarnaast hebben de leerlingen<br />
ontdekt dat het belangrijk is om duidelijk te kunnen zeggen<br />
als je het niet meer leuk vindt en hebben ze geleerd<br />
hoe ze dat kunnen doen.<br />
Bianca Boers – Literatuuronderzoek en<br />
drie artikelen<br />
Bianca schreef drie boeiende artikelen en deed hiervoor<br />
grondig literatuuronderzoek.<br />
‘Interactief voorlezen’. Hierin schrijft ze hoe interactief<br />
voorlezen werkt en over het belang van kinderen actief<br />
erbij betrekken. Ze onderbouwt hoe interactief voorlezen<br />
kinderen helpt bij het ontwikkelen van inleving en<br />
beleving, taalgebruik, samenwerken, luisteren, denken<br />
en de dialoog.<br />
‘Wie niet luisteren wil moet voelen’. In dit artikel gaat<br />
Bianca verder in op de waarde en dynamiek van luisteren<br />
en hoe je hieraan in hvo kunt werken. Uiteindelijk<br />
gaat het om actief en bewust leren luisteren. Tegelijkertijd<br />
gaat het over ‘gehoord worden’.<br />
‘Ieder mens heeft een verhaal’. Dit artikel gaat erover<br />
dat verhalen van alle mensen en alle tijden zijn. Het<br />
is van belang bij het verklaren van gebeurtenissen in<br />
iemands leven, bij het vormen van een identiteit. Verhalen<br />
vertellen en naar verhalen luisteren raakt mensen.<br />
Het is een middel om zware thema’s verwerkbaar te<br />
maken. Ze geeft aan waarom het belangrijk is dat verhalen<br />
voor en door kinderen verteld worden in de lessen<br />
hvo.<br />
8 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Priska ten Bruggencate – ‘Jaarfeesten in het hvo’<br />
“De betekenis der dingen ligt niet in de dingen zelf,<br />
maar in onze houding tot hen.” Door deze uitspraak van<br />
Antoine de Saint-Exupery heeft Priska zich laten inspireren<br />
bij het maken van haar eindwerkstuk over jaarfeesten.<br />
In haar werkstuk gaat ze in op de betekenis die het<br />
vieren van feesten voor een gemeenschap kan hebben.<br />
In haar regio wordt alleen hvo gegeven aan groepen<br />
7 en 8, die zich veelal in de prepuberteit bevinden. Ze<br />
vergelijkt de wijze van feestvieren bij peuters en kleuters<br />
met die bij pubers. De betekenis van het vieren van een<br />
feest kan voor pubers worden versterkt als ze er hun<br />
eigen invulling aan mogen geven. Op deze manier aandacht<br />
geven aan het vieren van feesten past voor haar<br />
heel erg bij hvo en bij de gedachte die bovenstaande<br />
uitspraak van Saint-Exupery uitdrukt. Ook beschrijft<br />
ze mogelijkheden om aan de hand van jaarfeesten<br />
een jaarplanning te maken, waarbij veel verschillende<br />
thema’s kunnen worden ingepast. Ze heeft grootse plannen<br />
om hier op maat gesneden projecten van te maken<br />
die ze aan de scholen in haar regio kan aanbieden.<br />
Anke Dijkstra – ‘De natuur achter het raam’<br />
Anke maakte een lessenserie ‘De natuur achter het<br />
raam’, ontstaan vanuit de eigen waarde die zij aan<br />
de beleving van natuur hecht. Kinderen kunnen zich<br />
daar veelzijdig ontwikkelen door ervaren; het doet een<br />
beroep op vele zintuigen. Daaromheen zijn de lessen<br />
opgebouwd. Startend bij de kastanjeboom die Anne<br />
Frank uit haar raam zag, laat ze kinderen met elkaar<br />
praten over de betekenis ervan. Ook gaat ze met de<br />
leerlingen naar buiten en laat ze door<br />
oefeningen hun zintuigen aan het werk<br />
zetten. Leerlingen worden zich door<br />
die ervaringen er bewuster van dat de<br />
natuur door middel van vele kleuren,<br />
geuren en geluiden, het leven betekenis<br />
geeft.<br />
Gerrie Meijer – ‘Een deugdelijke<br />
benadering van tevredenheid en<br />
ontevredenheid’<br />
Voor Gerrie heeft tevredenheid de<br />
betekenis van een deugd. Die deugd wil<br />
ze bij de leerlingen in haar hvo-groepen<br />
ontwikkelen. Dat wil voor haar echter<br />
niet zeggen dat ergens ontevreden over<br />
zijn niet mag bestaan. Een gezonde
dosis ontevredenheid kan je helpen om niet in tevredenheid<br />
weg te zakken. Als je iets in je eigen ogen niet<br />
goed hebt gedaan, of als je tegenslagen te verwerken<br />
krijgt, mag je daar ontevreden over zijn en kan die<br />
ontevredenheid een motor zijn om iets aan de situatie te<br />
gaan doen. Gerrie noemt dat in haar werkstuk ‘levensmoed’<br />
en wil daar in de lessen hvo met haar leerlingen<br />
aan werken. Daartoe heeft ze een lessenserie gemaakt<br />
over tevredenheid versus ontevredenheid, die ze in haar<br />
eindwerkstuk onderbouwt. Een invalshoek daarbij is<br />
de uitspraak van kinderpsycholoog Ludo Driesen: “Als<br />
verwenning van kinderen systematisch in de opvoeding<br />
wordt toegepast, kan dit leiden tot ernstige vormen van<br />
onaangepast gedrag.”<br />
Lieke Hoogland – ‘Levensbeschouwelijke vorming<br />
vanuit een humanistische ontdekkingstocht’<br />
Tijdens de opleiding worstelde Lieke met de vraag wat<br />
nu het specifieke van hvo is en waarom er op scholen<br />
een apart vak voor zou moeten zijn. Is het niet veel beter<br />
als de eigen groepsleerkracht de thema’s die bij hvo aan<br />
de orde komen, zelf met de leerlingen behandelt? Kan<br />
een leraar hvo in één uur in de week wel de doelstellingen<br />
van hvo waarmaken? Is het dan nodig dat de<br />
groepsleerkracht en de leraar hvo op elkaar afstemmen<br />
om het gewenste resultaat te krijgen?<br />
In haar werkstuk gaat ze op zoek naar antwoorden op<br />
haar vragen. Ze start dat onderzoek bij de wettelijke inkadering<br />
van levensbeschouwelijke vorming op de openbare<br />
basisschool en eindigt met de conclusie dat leerkrachten<br />
aandacht voor levensbeschouwing op school belangrijk<br />
vinden. Het speciale van hvo is het werken aan de morele/<br />
ethische ontwikkeling van de leerlingen: het leren vragen<br />
stellen en zaken ter discussie stellen; werken aan het besef<br />
dat dingen niet vanzelfsprekend zijn; het<br />
leren formuleren van een mening en deze<br />
mening onderbouwen; het leren samen<br />
te leven en over elkaar levenswijze in<br />
gesprek te gaan. Een leraar die dit vak<br />
geeft heeft daarvoor speciale scholing<br />
nodig omdat ‘hij de leerlingen geen boodschap<br />
mee moet geven maar ze moet<br />
leren boodschappen te doen, waarbij de<br />
toon die de muziek maakt, heel belangrijk<br />
is’ (‘c’est le ton qui fait la musique’).<br />
Jochem Huisman – ‘De Zelfontdekkende<br />
<strong>HVO</strong>-lotkubus’<br />
De zelfontdekkende <strong>HVO</strong>-lotkubus is op<br />
basis van eerste leservaring bedacht<br />
en gemaakt door Jochem Huisman.<br />
Het is een aan vier kanten gekleurde kubus van 20 x<br />
20 x 20 cm, aan de bovenzijde geopend. De kubus is<br />
soepel naar alle kanten te draaien, hierdoor kunnen er<br />
allerlei spelletjes mee gedaan worden en dingen worden<br />
aangewezen. Ook kunnen er dingen, of briefjes in<br />
worden gestopt. Op alle zijden staan duidelijk zichtbare<br />
startwoorden, die kinderen bijvoorbeeld helpen vragen<br />
te bedenken over het onderwerp.<br />
De kubus is mooi vormgegeven, vrolijk en uitnodigend en<br />
geeft structuur aan de les, waarin je een vragende houding<br />
van kinderen wilt helpen ontwikkelen om te komen<br />
tot verkenning en onderzoek.<br />
“Uit vragen stellen blijkt een bepaalde houding, waarbij<br />
niet alles vanzelfsprekend wordt genomen”, aldus<br />
Jochem.<br />
Bea de Ridder – ‘Bekendheid van hvo onder<br />
leerlingen’<br />
In het tweede jaar van de opleiding bij het lesgeven liep<br />
Bea aan tegen de onbekendheid van hvo bij de leerlingen:<br />
“Wanneer ik de kinderen vroeg wat de letters hvo<br />
betekenen of wat hvo inhoudt, wisten ze daar zelden of<br />
geen antwoord op te geven.” Ze besloot daar wat aan te<br />
gaan doen door het maken van een brochure over hvo,<br />
speciaal voor kinderen. Ze heeft daarbij de hulp ingeroepen<br />
van de leerlingen door ze te vragen een enquêteformulier<br />
in te vullen en feedback te geven op het resultaat.<br />
Zo sloeg ze twee vliegen in één klap: ze liet de leerlingen<br />
op onderzoek gaan naar wat maakt dat ze in een<br />
brochure geïnteresseerd raken én zij kreeg een duidelijk<br />
beeld van hoe de brochure eruit moest gaan zien. Het<br />
resultaat is er dan ook naar.<br />
Tineke van Tatenhove – ‘Het rugzakje van de<br />
leerkracht’<br />
Tineke kreeg in haar lessen onvoorbereid te maken met<br />
leerlingen die soms heftig storend gedrag vertoonden:<br />
zogenaamde rugzakkinderen, waaronder een kind met<br />
Gilles de la Tourette. In plaats van ze buiten de les te<br />
plaatsen, zette zij haar hele hebben en houden in om ze<br />
erbij te kunnen houden. Dit proces beschreef ze in haar<br />
eindwerkstuk: ‘Het rugzakje van de leerkracht’. Juist deze<br />
kinderen horen in hvo, vond zij. Ook heeft ze onderzocht<br />
wat je als leraar zoal in je eigen rugzakje moet hebben<br />
om (de groep te helpen) met deze kinderen om te gaan<br />
binnen de hvo-les. Ze beschrijft het vele wikken en wegen<br />
tussen de belangen van deze leerlingen en van de leerlingen<br />
die zich makkelijker aanpassen. Ze moest concluderen,<br />
dat er grenzen zijn aan het handhaven van kinderen<br />
die, ongewild, zeer storend kunnen zijn.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 9
Annemieke Wijnhorst – ‘Seksuele Vorming’<br />
(een artikel, film en lessenseries)<br />
In mijn praktijk als hvo-juf werd mij herhaaldelijk van<br />
alles gevraagd rondom seks. Ik startte een klein onderzoekje<br />
over hoe alles rondom dit onderwerp geregeld<br />
was in het basisonderwijs.<br />
Tot mijn grote schrik bleek er bijna niets geregeld. Ik<br />
besloot mijn eindwerkstuk hieraan te wijden en heb<br />
een artikel, film en lessenseries gemaakt. Het artikel is<br />
een pleidooi voor hvo als intermediair tussen de onderzoeksuitkomsten<br />
van de Rutgers Nisso Groep en de<br />
leerlingen van de openbare basisscholen. Het was voor<br />
mij bevreemdend als humanist om tegen zo’n muur van<br />
weerstand te lopen. Het onderwerp blijkt nog steeds een<br />
groot taboe te zijn. Kinderen hebben recht op goede<br />
evenwichtige informatie en die bleek niet beschikbaar.<br />
Ouders verwachten van de school dat er aandacht<br />
aan besteed wordt en veel groepsleerkrachten vinden<br />
het een taak van de ouders. Hier kan mijns inziens een<br />
rol liggen voor hvo. De film is bedoeld als de H van<br />
HOKE tijdens een ouderavond of teambijeenkomst. Het<br />
geeft op een luchtige manier de tragiek weer van grote<br />
mensen die het allemaal niet zo weten en kleine mensen<br />
die snakken naar informatie. De film blijkt te werken als<br />
een uitnodiging tot gesprek. De film relativeert meteen<br />
de zwaarte, zoals die vaak bij dit onderwerp ervaren<br />
wordt, zodat er ruimte is voor een open gesprek en er<br />
zich langzaam een beleid kan ontwikkelen dat voor alle<br />
betrokkenen bevredigend is. Voor informatie, mail naar<br />
miek71@gmail.com.<br />
Geslaagd!<br />
Gecertificeerd voor de basisfase opleiding HL<br />
Caroline Antonio, Bianca Boers-Suurenbroek, Inge<br />
Breeveld, Anke Dijkstra, Lieke Hoogland, Jochem<br />
Huisman, Gerrie Meijer, Eveline Oostdijk, Bea de Ridder,<br />
Tineke van Tatenhove-Valks, Annemiek Wijnhorst,<br />
Jacqueline Zweering.<br />
Geslaagd voor de masteropleiding HL<br />
Grietje Braam, Mark Bos, Kim Dush, Gwen Groenveld,<br />
Marijke van de Hel, Janet Houweling, Pier Jaarsma,<br />
Edda Kammenga-Damstra, Beverly Schuil-Palanzi,<br />
Marianne de Vos, Aukje van Weert.<br />
10 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Jacqueline Zweering – ‘Muziek in hvo en hvo<br />
in muziek?’<br />
De opzet van mijn eindwerkstuk was een lessenserie<br />
te maken rondom het thema muziek. Het resulteerde in<br />
een schriftelijk werkstuk, met daaraan gekoppeld een<br />
lessenserie.<br />
Ik ging terug naar de oorsprong van wat muziek eigenlijk<br />
is en vooral ook: wat muziek voor de mens betekent.<br />
Een belangrijke bijdrage leverde het boek van Jef de<br />
Schepper Levensbeschouwelijke ontwikkelingen, met<br />
name het hoofdstuk ‘Muziek en levensbeschouwing’.<br />
“Muziek is het samengaan van klank en ritme”, aldus Jef<br />
de Schepper. En daarmee was de toon gezet voor een<br />
interessante lessenserie die gericht is op klank, ritme en<br />
sfeer. Muziek komt bij veel mensen naar binnen en raakt<br />
snaren, daar waar woorden niet kunnen komen. Ze zet<br />
iets in beweging. Kinderen vinden klassieke muziek bij<br />
voorbaat niet leuk, maar als ze de muziek horen, dan<br />
komen de bewegingen als vanzelf op gang …<br />
Muziek kan mensen met elkaar verbinden, maar ze kan<br />
ook ergernis en zelfs agressie opwekken, wat tot morele<br />
vraagstukken kan leiden, zoals bijvoorbeeld: Mag je<br />
bepaalde muziek verbieden? Is mijn muziek beter dan<br />
die van jou? En de belangrijke bestaansvraag: wat betekent<br />
muziek voor de mens?<br />
Muziek is magisch, muziek is beweging, muziek is<br />
emotie … zintuiglijk ervaren … muziek is geluid, stilte …<br />
spanning, ontspanning, creativiteit, een groeimiddel, een<br />
medicijn … Mijn slotakkoord was: er zit muziek in hvo<br />
en hvo in muziek!<br />
Geslaagd voor de bacheloropleiding HL<br />
Ans ter Heide-Kooijman.<br />
Voorlopige verklaring van bekwaamheid<br />
Priska ten Bruggencate.<br />
Getuigschrift<br />
Youssef el Hachioui.<br />
Allen van harte gefeliciteerd. Veel plezier en succes in je hvo-lespraktijk!
Grip op de groep met<br />
het ‘Opkikkerspel’<br />
Op mijn zoektocht naar een<br />
interessant en actueel onderwerp<br />
voor mijn eindwerkstuk voor hvo<br />
stuitte ik begin dit jaar op het<br />
thema ‘virtuele vorming’ van het<br />
<strong>HVO</strong>-symposium, dat in maart<br />
zou plaatsvinden. Kennelijk was<br />
er behoefte aan een combinatie<br />
van hvo en de nieuwe media.<br />
Uitgaande van mijn eigen ervaringen<br />
met digitale media kwam<br />
ik op de vraag: hoe zou ik de voordelen van moderne innovaties kunnen inpassen in<br />
het basisprincipe ‘grip op de groep hebben’, de basis voor prettig en succesvol onderwijs?<br />
In mijn stage had ik reeds geëxperimenteerd met het<br />
digitale schoolbord, de digitale video- en fotocamera en<br />
allerlei interessante software. Het leek me leuk om deze<br />
media te combineren met hvo, en met de uitgangspunten<br />
en werkwijzen van het Daltononderwijs, omdat ik ook<br />
bezig was deze bevoegdheid te behalen. Na het bestuderen<br />
van literatuur, het interviewen van mensen uit het<br />
veld, het ontwikkelen, uitproberen en evalueren van zelf<br />
ontworpen materiaal ontstond er na verloop van tijd het<br />
‘Opkikkerspel’.<br />
Dit spel bestaat uit een tiental uitgewerkte hvo-lessen,<br />
een beloningsbord, een speelbord, een box met daarin<br />
het spellenboek, de complimentenbeer, het eigenschappenkwartet,<br />
de opkikkertrofee en enkele kleine speelmaterialen.<br />
Belangrijke aspecten bleken onder andere:<br />
• het tijdstip van de activiteiten;<br />
• de manier van het betrokken maken van de kinderen;<br />
• de informatieverspreiding naar de ouders toe;<br />
• het leerkrachtgedrag;<br />
• en de evaluatie van het product en proces.<br />
Het grootste voordeel van de mogelijkheden van film- en<br />
geluidsfragmenten, educatieve interactieve spellen via<br />
bijvoorbeeld internet is, dat ze herkenbaar zijn en een<br />
duidelijke beginsituatie neerzetten waar de kinderen<br />
zich mee kunnen identificeren. Een ander aspect dat heel<br />
goed naar voren gebracht kan worden, is de reflectie.<br />
Beelden van bijvoorbeeld situaties uit de klas kunnen<br />
worden teruggekeken en reflectie daarop kan vrijwel<br />
direct plaatsvinden, waardoor het zeer effectief is. Een<br />
citaat dat mij erg bijgebleven is, is dat hvo kinderen leert<br />
“dát ze moeten denken en niet wát ze moeten denken.”<br />
Als leerkracht is het je taak leerlingen te stimuleren zich<br />
te ontwikkelen tot betrokken en kritisch denkende kinderen,<br />
die al in de basisschool kennisgemaakt hebben met<br />
mogelijke conflictsituaties uit de maatschappij. Dit vind ik<br />
persoonlijk de kern waar onderwijs om moet draaien.<br />
Door hvo-lessen kun je ze handvatten aanreiken om met<br />
vertrouwen de wereld in te trekken. Je kunt kinderen niet<br />
voor alles beschermen, maar je kunt ze wel leren bewust<br />
te zijn van hun eigen positie in een maatschappij. Voorkomen<br />
is nog altijd beter dan genezen!<br />
Miranda Kempers<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 11
<strong>HVO</strong> in de stad van Erasmus<br />
Met diverse instellingen, de brug, het ziekenhuis,<br />
die allemaal naar de grote Nederlandse<br />
filosoof Erasmus zijn vernoemd, mag<br />
Rotterdam zich met recht stad van Erasmus<br />
noemen. Wie hij was en wat zijn vooruitstrevende<br />
humanistische denkbeelden waren,<br />
dat weten echter maar heel weinig Rotterdammers.<br />
Een veertigtal pabo-studenten van<br />
de Hogeschool Rotterdam vormt daarop een<br />
uitzondering, sinds zij de levensbeschouwelijke<br />
keuzemodule over het humanisme hebben<br />
gevolgd.<br />
In het studiejaar 2007-<strong>2008</strong> hebben deze studenten zich<br />
gedurende zes lessen verdiept in het humanisme van<br />
vroeger en nu en de betekenis daarvan in onze geseculariseerde<br />
maatschappij. Bovendien hebben vijftien van<br />
hen gekozen voor de keuzecursus over hvo, omdat zij<br />
enthousiast geworden waren voor het geven van levensbeschouwelijke<br />
vorming vanuit humanistisch perspectief<br />
(of dat al waren, vanuit eigen ervaring op de basisschool).<br />
De pabo vond al enige tijd dat er een keuzecursus zou<br />
moeten zijn voor studenten die op openbare scholen de<br />
actieve pluriformiteit nader zouden kunnen invullen. Die<br />
levensbeschouwelijke thema’s kunnen hanteren op een<br />
manier, die past bij de leeftijd van kinderen in het primair<br />
onderwijs. Want vanuit de openbare achtergrond<br />
van de pabo lijkt het logisch om naast de mogelijkheden<br />
die IKOS (christelijke vorming op openbare scholen)<br />
biedt, ook te werken aan een aanbod vanuit <strong>HVO</strong>.<br />
Humanistisch vormingsonderwijs wil kinderen op en<br />
kritische manier laten nadenken over vragen die betrekking<br />
hebben op waarden en normen en hen stimuleren<br />
het eigen leven inhoud en vorm te geven.<br />
Dit heeft ertoe geleid dat eind juni <strong>2008</strong> tien enthousiaste<br />
tweedejaarsstudenten hun <strong>HVO</strong>-certificaat in<br />
ontvangst konden nemen uit handen van Nico Stuij,<br />
directeur van Stichting <strong>HVO</strong>. Deze studenten hebben bij<br />
Hetty Brouwer, docent hvo en levensbeschouwing, een<br />
keuzecursus gevolgd die bestaat uit twee modules van<br />
elk zes lessen en aansluit bij de levensbeschouwelijke<br />
module ‘Humanisme en <strong>HVO</strong>’.<br />
In het eerste deel staat de pedagogische competentie<br />
centraal, leren werken vanuit de humanistische ideeën<br />
over opvoeding en onderwijs. In het tweede deel ontwik-<br />
12 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
kelen de studenten vooral hun didactische competentie<br />
voor het geven van levensbeschouwelijke vorming.<br />
De studenten gaven in hun evaluaties vooral aan, dat zij<br />
het gevoel hebben nu beter met kinderen over ‘moeilijke<br />
onderwerpen’ te kunnen praten. Dat ze geleerd hebben<br />
hoe je jezelf opstelt als leraar in gesprekken over gevoelige<br />
thema’s. Dat je thema’s over de persoonlijke, sociale<br />
en morele ontwikkeling van kinderen beter leert herkennen<br />
en deze kan uitwerken tot leuke lessen. Dat er spelvormen<br />
zijn die het werken over dit soort thema’s leuk en<br />
interessant maken en dat je deze spel- en werkvormen<br />
ook bij andere vakken en leergebieden kunt toepassen.<br />
Het was voor de pabo-studenten een oriëntatie op het<br />
vak hvo en levensbeschouwing. Via stichting <strong>HVO</strong> kunnen<br />
studenten die dat willen, nu of later, hun volledige<br />
bevoegdheid halen voor het verzorgen van hvo. Voor nu<br />
is het al een goede ontwikkeling dat studenten van de<br />
pabo zich kunnen oriënteren op dit vak. Deze studenten<br />
hebben straks op de arbeidsmarkt een dikke plus bij hun<br />
diploma.<br />
Hetty Brouwer
Feestelijke afronding bij SPOOR<br />
van de cursus Levensbeschouwelijke vorming<br />
In september 2006 startte de cursus<br />
Levensbeschouwelijke vorming voor<br />
groepsleraren in de gemeente Zeevang.<br />
32 deelnemers hadden zich aangemeld en<br />
werden verdeeld over twee cursusgroepen.<br />
Gedurende twee jaar kwamen deze<br />
groepen maandelijks bijeen op de woensdagmiddag.<br />
Op 23 april <strong>2008</strong> werd de<br />
cursus afgerond met de feestelijke uitreiking<br />
van de certificaten.<br />
Tijdens de lesmiddagen kwamen de onderdelen pedagogiek,<br />
filosoferen met kinderen, didactiek, levensbeschouwing<br />
en interculturele vorming aan de orde. Er werd met<br />
veel inzet en betrokkenheid gewerkt, waarbij het vaak<br />
voorkwam dat er bijzondere ontmoetingen plaatsvonden<br />
tussen collega’s die al langere tijd met elkaar samenwerkten.<br />
Op levensbeschouwelijke manier met elkaar<br />
communiceren was nieuw en werd door alle deelnemers<br />
als plezierig en heel bijzonder ervaren. De opkomst was<br />
altijd goed: soms moest iemand verstek laten gaan, maar<br />
altijd met goede redenen en vooraf aangekondigd.<br />
Opmerkingen die we vaak hoorden, waren: “Het was<br />
boeiend, spannend, verhelderend, emotioneel, ontwapenend,<br />
filosofisch, tot denken zettend, spiegelend, bevrijdend,<br />
horizon verbredend, eyeopenend.<br />
De Stichting Primair Openbaar<br />
Onderwijs Regio Waterland en<br />
Oostzaan (SPOOR) bestaat sinds<br />
1 januari 2004. SPOOR is opgericht<br />
omdat zeven gemeenten in<br />
West Friesland (Noord Holland)<br />
hun ambtelijke expertise wilden<br />
bundelen. Onder SPOOR vallen<br />
26 scholen, die samen 5300<br />
leerlingen en 500 personeelsleden<br />
Kortom, het was goed!” Opvallend is dat veel cursisten<br />
meer van humanisme wilden weten en zich meer wilden<br />
verdiepen in de didactiek van levensbeschouwelijk<br />
onderwijs. Vaak werd genoemd dat men tot<br />
nadenken was aangezet en dat de reflectiebekwaamheid<br />
was vergroot. Heel veel waardering<br />
was er ook voor elkaar: de openheid,<br />
de bereidheid om te luisteren, het respect<br />
waarmee men elkaar bejegende. Op 23 april<br />
zijn, na een feestelijke lunch, de certificaten<br />
uitgereikt.<br />
Inmiddels is er een nieuwe cursus van start<br />
gegaan, waarvan het eerste jaar in november<br />
<strong>2008</strong> afgerond zal worden.<br />
Elly Vollmann<br />
hebben (onderwijsgevend en<br />
onderwijsondersteunend).<br />
De stichting is aanspreekpunt<br />
voor iedereen die met de school<br />
te maken heeft (ouders, leerlingen<br />
en leraren) en is verantwoordelijk<br />
voor onder meer schoolinhoudelijke<br />
zaken, financiën,<br />
personeelsaangelegenheden, PR<br />
en contacten met externen.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 13
Waarde(n)vol communiceren met<br />
kinderen? Blijven DOEN!<br />
Trainersopleiding voor hvo-leraren dit jaar gratis<br />
In mei van dit jaar werd een pilot gehouden van de<br />
weekendvariant van DOEN!, het programma voor<br />
ouders. Met tien deelnemers is intensief gewerkt en werden<br />
plannen gemaakt voor een vervolgweekend in oktober.<br />
Enkele reacties van deelnemers na het weekend:<br />
• “Ik heb me ontzettend ontspannen gevoeld, waarschijnlijk<br />
door de complete mix.”<br />
• “Het was rustig en er was verdieping, ik had moeite<br />
met het zweverige van sommige deelnemers.”<br />
• “Voor mij was er een nieuwe ‘tool’: het plussen en<br />
minnen en bij je gevoel blijven.”<br />
• “Wij praten nu over de opvoeding, dat is pure winst<br />
en ik heb mijn zoon ‘van de borst af!’.”<br />
• “Zo’n weekend is vol en het is veel, ik moet het laten<br />
bezinken, maar ben wel anders naar mezelf en<br />
opvoeden gaan kijken.”<br />
Tijdens de zomermaanden hielden we contact en ontvingen<br />
de deelnemers informatie en inspiratie via kaartjes,<br />
artikelen en het werkboek over eigen stijl en conflicthantering.<br />
Helaas bleek de helft van de deelnemers het<br />
geplande weekend niet te kunnen. We werken nu nog<br />
een keer een hele dag met elkaar op 10 oktober.<br />
Ik wil je nog even bedanken<br />
voor alle moeite die je rondom<br />
de cursus hebt gedaan. Natuurlijk<br />
snap ik dat het een stukje<br />
werk is, maar toch. Ook wil<br />
ik je zeggen dat ik het enorm<br />
jammer vind dat het weekend<br />
niet door heeft kunnen gaan,<br />
want het eerste weekend vond ik<br />
meer dan fantastisch. Waarom?<br />
Omdat ik echt uit was met<br />
Tristan, verschrikkelijk verwend<br />
ben door Sjoerd met eten, de<br />
omgeving heerlijk rustgevend<br />
was en de cursus waardevol.<br />
Groetjes,<br />
Saskia<br />
14 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Wat jammer! Ik had me alweer<br />
verheugd op het weekend in<br />
Boxtel. Maar ik zie ook wel in<br />
dat dit niet reëel en kostendekkend<br />
is.<br />
Ik heb er dit weekend over<br />
nagedacht, maar wil toch afzien<br />
van je aanbod voor een vervolgdag<br />
in Utrecht. De combinatie<br />
van een weekend intensief met<br />
de stof bezig zijn, op een prachtige<br />
locatie had voor mij zoveel<br />
meerwaarde.<br />
Ik ga je boek nog bestellen en<br />
bestudeer de laatste map nog<br />
die je hebt toegestuurd.<br />
Met vriendelijke groet,<br />
Wilma van Zoomeren<br />
Uit de reacties van de deelnemers mag je concluderen<br />
dat de weekendvorm duidelijk zijn eigen waarde heeft.<br />
In het voorjaar van 2009 zal het opnieuw mogelijk zijn<br />
in te schrijven voor het ouderprogramma DOEN! in de<br />
weekendvariant. Nu voor het hele pakket in één keer:<br />
twee weekenden met een tussenliggende periode voor<br />
thuiswerk van twee maanden. Kosten: € 600,- p.p.,<br />
echtparen € 1000,- p.e.<br />
Jaarlijkse trainersmeeting<br />
11 en 12 september kwamen de trainers van <strong>HVO</strong><br />
bijeen voor een jaarlijkse uitwisseling. Het vernieuwde<br />
materiaal voor de cursus DOEN! werd gepresenteerd,<br />
we wisselden uit met elkaar en deden nieuwe ervaringen<br />
op met oefeningen uit het Systemisch Werk.<br />
Op de digitale werkplaats voor gecertificeerde trainers<br />
werden de volgende impressies van het weekend<br />
geplaatst:<br />
De trainersgroep bestaat momenteel uit twaalf<br />
enthousiaste mensen. Zij gaan het komende jaar<br />
op diverse manieren aan de slag met de gereed-
De sfeer van de dagen gaat in op het<br />
moment dat ik op de prachtige locatie<br />
aankom.<br />
Indrukwekkend is voor mij geweest: het<br />
zien van de invloed van de opstellingen.<br />
De verbinding tussen de trainers ook al<br />
heb je elkaar soms twee jaar niet gezien.<br />
Er wordt verder gegaan waar men ooit<br />
gebleven is. Na de eerste bijeenkomst<br />
ontspannen bij een glas wijn en hapjes,<br />
wat een luxe!<br />
In de late avond en begin van de nacht<br />
ontstaan er bijzondere gesprekken die<br />
bijdragen aan het leren van elkaar door<br />
DOEN! De volgende dag gaan we verder<br />
met oefeningen en uitproberen wat bij<br />
kan dragen aan verdieping in de diverse<br />
cursussen.<br />
Hulde voor het nieuwe materiaal. Het<br />
maakt dat ik me opnieuw geïnspireerd voel<br />
om nieuwe mogelijkheden uit te proberen.<br />
Géa van den Elsen<br />
schappen uit de digitale werkplaats en de programma’s<br />
Waarde(n)vol communiceren.<br />
Een opsomming: uitvoering van het programma NU<br />
WIJ! voor ouders in risicogroepen; IKJIJWIJ voor gedetineerde<br />
moeders; thema-avonden op kinderdagverblij-<br />
Het was weer een cadeautje, de ontmoeting in Boxtel.<br />
De gedreven geest van Annemarie Geelhoed wist<br />
mij weer te boeien en inspireren.<br />
Het was een warm samenzijn van gelijkgestemden<br />
waarin ruimte was voor uitwisseling, oefenen, verdieping,<br />
lol en aan verbijstering grenzende nieuwe<br />
ervaringen en inzichten.<br />
Ook de nieuwe mogelijkheden met de deelmodules<br />
bieden een scala aan mogelijkheden die door ieder<br />
met veel enthousiasme werd ontvangen.<br />
Ik ging gelaafd, verrijkt, energiek en gemotiveerd<br />
naar huis. Concreet ga ik, samen met een ervaren<br />
collega-trainster, begin volgend jaar ‘mijn’ eerste<br />
training vormgeven en ‘Doen’.<br />
Ik was, ben en blijf overtuigd van de ‘Geelhoediaanse’<br />
visie en werkwijze en voel het als een geschenk dat ik<br />
de mogelijkheden krijg aangereikt deze verder uit te<br />
dragen.<br />
In drie woorden: een fantastische ervaring!<br />
Inge van der Vies<br />
aspirant-trainster<br />
ven; trainen van kinderbegeleiders; lezingen in de BIEP,<br />
terugkombijeenkomsten met als thema de persoonlijke<br />
vorming; ouderavonden; CONTACT!, het programma<br />
voor professionals; toepassen gereedschappen bij individuele<br />
ouderbegeleiding; werken met jongeren; teamtraining<br />
kader; vrouwenwerk; DOEN! voor Soedanese<br />
vrouwen; themadagen vrijwilligers; cursus Goed contact<br />
met je kind; communicatie met je kind voor gescheiden<br />
vaders; assertiviteitstrainingen; Kinderen en weerbaarheid<br />
voor kinderen uit multi-problemgezinnen.<br />
Op 26 november <strong>2008</strong> start weer een nieuwe opleiding.<br />
Gedurende drie blokken van twee dagen werk je<br />
aan je persoonlijke ontwikkeling als trainer ‘Waarde(n)vol<br />
communiceren’. Voor hvo-leraren is deelname aan<br />
de opleiding dit jaar gratis in verband met de eenmalig<br />
verstrekte subsidie in het kader van het G/<strong>HVO</strong>-project<br />
professionalisering g/hvo-leraren. Ben je geïnspireerd<br />
door de verhalen van de deelnemers of wilde je altijd<br />
al meer werken met volwassenen en opvoedingsgerelateerde<br />
zake, schrijf je dan nu in! Sluitingsdatum voor de<br />
training is 5 november.<br />
Meer informatie en aanmelden: Annemarie Geelhoed,<br />
tel. 030 - 28 56 615, e-mail: a.geelhoed@hvo.nl<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 15
Bijscholing en verdieping <strong>2008</strong>-2009<br />
G<strong>HVO</strong>-project<br />
Gedurende het schooljaar <strong>2008</strong>-2009 zal het<br />
professionaliseringsaanbod voor gvo/ivo/<br />
hvo-leraren gratis zijn. Zij kunnen zich voor<br />
deelname aanmelden via de websites van de<br />
verschillende organisaties. Onderstaand een<br />
globaal overzicht van het aanbod van <strong>HVO</strong>.<br />
1. Verdiepingsfasen opleiding HL (Humanistisch<br />
vormingsonderwijs en Levensbeschouwing). Duur twee<br />
jaar. Met deze scholing verwerf je het hbo-bachelordiploma<br />
en ben je naast de basisschool ook bevoegd<br />
les te geven in het vmbo, het mbo en de onderbouw van<br />
het voortgezet onderwijs. Dit traject is een versnelde<br />
en vernieuwde variant van de reguliere leerjaren 3, 4<br />
en 5 van de opleiding. Bij deze variant geldt dat deelname<br />
plaatsvindt op basis van een ontwikkelingsgericht<br />
assessment, dat bestaat uit een schriftelijke evaluatie van<br />
sterkere en zwakkere kanten van je professionaliteit, een<br />
praktijkbezoek en een persoonlijk gesprek. Het assessment<br />
geschiedt op grond van de zeven competenties, die<br />
voor het nieuwe opleidingsplan Humanistisch vormingsonderwijs<br />
en levensbeschouwing (HL) richtinggevend<br />
zijn. Het ontwikkelingsgericht assessment vond plaats in<br />
de periode begin juni tot begin september <strong>2008</strong>.<br />
De opleiding startte 13 september met 33 deelnemers<br />
(zie p.17).<br />
2. Professionele intervisie. Op 20 oktober a.s.<br />
zullen vijftien ervaren hvo-leraren worden getraind als<br />
begeleider van een intervisiegroep. Er zal gedurende het<br />
jaar <strong>2008</strong>-2009 gewerkt kunnen worden aan de persoonlijke<br />
professionaliteit door in de regio deel te nemen<br />
aan één van de intervisiegroepen, die samengesteld<br />
worden rondom de begeleiders in vijftien regio’s. Voor<br />
alle groepen wordt een intervisiekoffer samengesteld,<br />
Movies that Matter<br />
Movies that Matter is een<br />
initiatief van Amnesty<br />
International en wil door<br />
middel van film (actuele)<br />
mensenrechtenkwesties onder<br />
de aandacht brengen.<br />
16 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Film is een aansprekend en succesvol<br />
middel gebleken om jongeren te<br />
betrekken bij mensenrechten en de<br />
maatschappij in bredere zin.<br />
De films halen indrukwekkende<br />
verhalen, veelal van leeftijdsgenoten,<br />
dichtbij en brengen persoonlijke<br />
waarin een handboek met verschillende<br />
te gebruiken methodieken.<br />
In <strong>2008</strong>-2009 zal er vier maal<br />
een begeleide intervisie zijn. Na<br />
dit jaar kan de groep zelfstandig<br />
verder werken met de informatie uit<br />
het handboek als leidraad. Degenen<br />
die zich al eerder als belangstellende<br />
meldden, zijn middels<br />
een brief uitgenodigd zich aan te<br />
sluiten bij één van de groepen. Als<br />
je je nog niet aanmeldde en je wilt toch meedoen, dan<br />
kun je een mailtje sturen naar Annemarie Geelhoed of<br />
even bellen (zie onder).<br />
3. Bijscholing naar keuze. Voor iedereen die zich<br />
wil professionaliseren op onderdelen bestaat in <strong>2008</strong>-<br />
2009 de mogelijkheid gratis deel te nemen aan de<br />
bijscholingen die worden aangeboden door de organisaties<br />
GVO/IVO/<strong>HVO</strong>. Vanaf 22 september is dit aanbod<br />
te vinden op de websites van deze organisaties en kun je<br />
inschrijven voor deelname via een aanmeldingsformulier<br />
op de website. Het aanbod van de cursussen en workshops<br />
staat op de website www.hvo.nl onder de knop<br />
professionalisering. Voor wie een speciaal scholingsverzoek<br />
heeft is het mogelijk hiervoor een aanvraag in te<br />
dienen. Na goedkeuring door <strong>HVO</strong> worden ook deze<br />
scholingen vergoed. Deelname aan de trainersopleiding<br />
‘Waarde(n)vol communiceren’ is voor gvo/ivo/hvo-leraren<br />
dit jaar ook gratis (zie ook p.14 ).<br />
Voor meer informatie kun je terecht bij Marijke<br />
van Meenen (met name mogelijkheid 1), via<br />
m.vanmeenen@hvo.nl of 06 2617 4454, of bij<br />
Annemarie Geelhoed (met name mogelijkheid 2 en<br />
3) via a.geelhoed@hvo.nl of 06 2832 7129
Startdag Verdiepingsfasen HL<br />
Utrecht, zaterdag 13 september – Om 9.00 uur<br />
loop ik op het Janskerkhof langs de bloemenstalletjes<br />
naar de UvH aan de Drift. Er schijnt<br />
een heerlijke nazomerzon, er liggen al wat verkleurde<br />
blaadjes van de bomen op straat, de<br />
stad is nog aangenaam rustig en de bloemen<br />
en planten zijn schitterend om te zien. Aangekomen<br />
op de UvH tref ik voorbereidingen voor<br />
de groep die gaat komen. Ik verheug me erop:<br />
33 leraren hvo basisonderwijs uit het hele land<br />
hebben zich opgegeven voor de verdiepingsfasen<br />
van de opleiding HL1 en komen over<br />
een uur om officieel te starten met dit nieuwe<br />
studiejaar. Hoe mooi om dit jaar in te luiden in<br />
hartje Utrecht op een universiteit waar je de<br />
humanistische tradities zoet in je opsnuift.<br />
Na een inleiding van Nico Stuij, die een korte schets geeft<br />
van het hvo vanaf de jaren 60 tot heden, beginnen de verschillende<br />
docenten met de introductie van de opdrachten<br />
en modules. Wat staat deze leraren te wachten? Voor de<br />
ervaringen in beeld van mensen die<br />
de kracht verzamelen om een situatie<br />
te verbeteren. Aangeboden films<br />
gaan in op actuele vraagstukken,<br />
zoals HIV/AIDS, man/vrouwgelijkheid<br />
of terrorisme. Ook zijn er films<br />
die ingaan op moeilijk bespreekbare<br />
onderwerpen, zoals homoseksualiteit<br />
of racisme. Om deze films binnen<br />
eerste fase: een project uitvoeren in groep 8, het lezen<br />
van boeken, intervisieverslagen en reflectieopdrachten.<br />
Voor de tweede fase: kennis van levensbeschouwingen,<br />
ethiek, ontwikkelingspsychologie van 12- tot 16-jarigen<br />
en methodes en toetsen in het voortgezet onderwijs.<br />
Verder een twaalftal studiedagen gedurende het hele<br />
jaar, waarin veel ruimte is voor het verwerken van de studiestof.<br />
Hvo-leraren kennende weet ik dat het verwerken<br />
van de studiestof geen probleem zal zijn: de hele dag<br />
bespeur ik een actieve betrokkenheid en een geanimeerd<br />
samenwerken aan opdrachten.<br />
Na afloop van de dag vraag ik de deelnemers op te<br />
schrijven wat hun motivatie is om de opleiding te doen<br />
en welke verwachtingen zij hebben. De motivatie is<br />
divers: ‘blijven groeien’, ‘mijzelf verder ontwikkelen’,<br />
‘het vak hvo met meer diepgang te kunnen geven’, ‘mijn<br />
leerlingen hebben recht op een juf die ‘bij’ is’, ‘lekker<br />
weer naar ‘school’, ‘met een rietje alles opzuigen wat ik<br />
nodig kan hebben voor het toekomstige beroep’. Ook de<br />
verwachtingen variëren van ‘een hoop werk, maar ook<br />
inspiratie, ideeën en lol’, ‘dat het intensief maar boeiend<br />
wordt’ en ‘verdieping’ tot ‘vulling voor mijn geest’, ‘leren<br />
van en met elkaar’ en ‘competent worden’.<br />
Een prima startdag dus … Nu verder aan het werk en ik<br />
hoop dat alle deelnemers in juni hun theoriedeel van de<br />
opleiding succesvol kunnen afronden!<br />
Marijke van Meenen<br />
scholen te vertonen, biedt Movies<br />
that Matter een aantal mogelijkheden.<br />
MtM organiseert samen met<br />
middelbare scholen filmfestivals of<br />
adviseert docenten en leerkrachten<br />
kosteloos bij de keuze van een filmvertoning<br />
en helpt hen de vertoning<br />
van de film te realiseren, op school<br />
of in een filmtheater.<br />
1) Verdiepingsfasen opleiding HL (Humanistisch vormingsonderwijs<br />
en Levensbeschouwing). Duur twee jaar. Met deze scholing<br />
verwerven leraren hvo het hbo-bachelordiploma en zijn ze naast<br />
de basisschool ook bevoegd les te geven in het vmbo, het mbo<br />
en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Dit traject is een<br />
versnelde en vernieuwde variant van de reguliere leerjaren 3, 4 en<br />
5 van de opleiding.<br />
Meer informatie<br />
tel. 020 - 77 33 624,<br />
e-mail:<br />
educatie@moviesthatmatter.nl<br />
www.moviesthatmatter.nl<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 17
Bijscholing ‘Tot je recht komen’<br />
De kracht van de mensenrechten centraal<br />
‘Imagine no possessions<br />
I wonder if you can<br />
No need for greed or hunger<br />
A brotherhood of man<br />
Imagine all the people<br />
Sharing all the world’<br />
In 1971 zong John Lennon<br />
over een wereld zonder<br />
mensenrechtenschendingen.<br />
In <strong>2008</strong> staan we er bij stil dat 60 jaar geleden<br />
de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens<br />
is aangenomen in de Algemene Vergadering van de<br />
Verenigde Naties. Deze verklaring vormt een belangrijke<br />
basis voor democratie. <strong>HVO</strong> vindt dat hier recht aan<br />
moet worden gedaan. Want … het vormingsgebied<br />
hvo heeft naast kenmerken van zingevingsonderwijs en<br />
burgerschapsvorming ook kenmerken van mensenrechteneducatie<br />
in zich. Daarom is deze bijscholing ontworpen<br />
voor leraren hvo en levensbeschouwing en groepsleraren.<br />
Gekozen is voor een positieve insteek: de kracht<br />
van de mensenrechten staat centraal. We onderzoeken<br />
(in: Imagine, John Lennon)<br />
18 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
hoe we in het onderwijs aandacht kunnen besteden aan<br />
de mensenrechten.<br />
Hoe kun je rechtdoen aan jezelf, rechtdoen aan de<br />
ander, rechtdoen aan de wereld?<br />
De vraag of de droom van John Lennon slechts een utopie<br />
was, borrelt hierbij naar boven.<br />
Tot je recht komen betekent in deze bijscholing dat deelnemers<br />
nadenken over de UVRM, de betekenis hiervan voor<br />
henzelf en de door hen gegeven lessen. Daarnaast komen<br />
de deelnemers zelf ook tijdens deze dag tot hun recht<br />
door aan de slag te gaan met verschillende werkvormen.<br />
Enkele reacties van voorgaande deelnemers: ‘bijzonder<br />
interessant, toegankelijk gemaakt voor hvo-lessen’, ‘een<br />
nieuwe invalshoek voor mij’, ‘theorie en praktijk goed<br />
afgewisseld’, ‘boeiend, afwisselend qua werkvormen’,<br />
‘eenvoudig en toegankelijk lesmateriaal, verwijzing naar<br />
achtergrondinformatie’, ‘ik heb geleerd hoe op een speelse<br />
wijze de mensenrechten bij kinderen duidelijk te maken’.<br />
Marijke van Meenen<br />
Workshop ‘Nodig of overbodig?’<br />
Gelijknamig spel nu uitgebreid met handleiding en leerlingwerkboekje<br />
Op zaterdag 18 oktober <strong>2008</strong> verzorgen Gabi Berendt<br />
en Trees Luiten de workshop ‘Nodig of overbodig?’ op<br />
het festival Humanisten bijEEN (zie Agenda). Een eerste<br />
presentatie van het spel is reeds door beiden verzorgd<br />
op de Alliantiedag op 21 maart <strong>2008</strong> in het Vredespaleis.<br />
Het spel sluit naadloos aan bij het thema mensenrechten<br />
en geeft al doende een mooi beeld van de<br />
manier waarop kinderen betrokken kunnen worden bij<br />
het thema en hun ideeën en gedachten erover in beweging<br />
worden gezet. Het is steeds boeiend om te zien,<br />
dat dit bij volwassenen niet anders werkt.<br />
In het kader van 60 jaar UVRM in <strong>2008</strong> heeft Stichting<br />
<strong>HVO</strong> ten behoeve van hvo-leraren een handleiding en een<br />
werkboekje voor leerlingen bij het spel laten ontwerpen<br />
door Marjolijn Beuling en Trees Luiten. Met behulp van<br />
opdrachten in het werkboekje worden kinderen langs de<br />
spelrondes geleid. Bij elke stap worden ze door middel<br />
van allerlei reflectie- en verwerkingsopdrachten in het spel<br />
uitgenodigd om op onderzoek te gaan over onderwerpen<br />
die in het spel aan de orde komen. Afwisselend verdiepen<br />
ze zich individueel en in samenwerking met elkaar.<br />
Intussen heeft Gabi het spel verder uitgeprobeerd en<br />
bijgesteld door de vers ontworpen opdrachtjes bij de<br />
leerlingen in de praktijk te toetsen. Kijk bijvoorbeeld eens<br />
op www.human.nl. Daar staan wekelijks nieuwe filmpjes,<br />
die Gabi maakte over de groep waarmee zij het spel<br />
aan het spelen is. Ook verzorgde zij enkele workshops<br />
voor hvo-leraren met het spel.<br />
Belangstellenden die zich voor de workshop hebben<br />
aangemeld, zullen dit geheel op 18 oktober als eersten<br />
kunnen gaan ervaren. Het is de bedoeling dat het spel<br />
nieuwe stijl binnenkort aangeschaft kan gaan worden.<br />
Meer informatie<br />
• Over achtergrond en inhoud van het spel:<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> voorjaar <strong>2008</strong> (p. 12/13)<br />
• Over het spel nieuwe stijl, handleiding en<br />
werkschriften: Trees Luiten, tel. 06 1843 9381,<br />
e-mail: t.luiten@hvo.nl en www.hvo.nl<br />
• Online: om de filmpjes te bekijken www.human.nl<br />
• Online: informatie en aanmelding festival<br />
www.hivos.nl
Het recht op televisie,<br />
internet en patat<br />
‘Levensboom’ is het eerste filmpje in de reeks<br />
van Een Klas Apart over kinderrechten. ‘We<br />
discussiëren over de noodzaak van een mobieltje<br />
en playstation, terwijl de zon eigenlijk niet<br />
nodig is.’ In de filmpjes van Een Klas Apart<br />
komen kinderen die humanistisch vormingsonderwijs<br />
(hvo) volgen, aan het woord over<br />
‘knaagkwesties’. In de nieuwe driemaandelijkse<br />
serie is ervoor gekozen kinderen van<br />
verschillende scholen in beeld te brengen en<br />
niet langer alleen van basisschool de Margriet<br />
in Leidschendam.<br />
“We hopen zo dat de kinderen op elkaar gaan reageren”,<br />
vertelt José Krijnen van <strong>HVO</strong>. De eerste reeks gaat<br />
over kinderrechten omdat het dit jaar zestig jaar geleden<br />
is dat de VN het Mensenrechtenverdrag aannamen.<br />
‘Levensboom’ staat inmiddels online (zie www.human.nl).<br />
Recht op televisie<br />
Hvo-docent Gabi Berendt maakte de filmpjes aan de<br />
hand van het door haar ontwikkelde spel ‘Nodig of<br />
overbodig?’ Ze koppelt in het spel de behoeftepiramide<br />
van Maslow aan de kinderrechten. “Ik vraag hen<br />
bijvoorbeeld of een kind daadwerkelijk recht heeft op<br />
alles wat het vindt nodig te hebben. Heb je bijvoorbeeld<br />
recht op een televisie? Dan krijg je verbazingwekkende<br />
discussies met kinderen over de noodzaak van mobieltjes<br />
en playstations, terwijl de zon volgens hen eigenlijk niet<br />
nodig is”, lacht ze.<br />
“Een mobieltje vertegenwoordigt de behoefte aan veiligheid<br />
en zekerheid en de behoefte aan verbondenheid”,<br />
vervolgt ze. “Die behoeften kun je koppelen aan het<br />
kinderrecht op veiligheid en bescherming. Een televisie<br />
is te koppelen aan het recht op informatie”, verklaart<br />
ze. De kinderen mogen zelf aanvullende kinderrechten<br />
bedenken. “Ze komen met het recht op patat en het recht<br />
op een computer en internet. Dat laatste hoort voor hen<br />
vanzelfsprekend bij het recht op informatie.”<br />
Pesten<br />
Ook besteedt ze aandacht aan schendingen van kinderrechten.<br />
“Voor alle kinderen gelden dezelfde rechten,<br />
maar hebben ze die ook?”, vraagt ze de klas. “Je kunt<br />
het hebben over de rechten van kinderen in de sloppenwijken<br />
van Nairobi.” Ook dichter bij huis worden rechten<br />
geschonden. “Een voorbeeld is kinderen buitensluiten<br />
door ze te pesten. Rechten die je zelf zou willen hebben,<br />
moet je die ook aan iemand anders toekennen?”, vraagt<br />
ze haar leerlingen.<br />
Berendt kwam op het idee voor het spel tijdens haar<br />
opleiding tot hvo-docent. “De behoeften van de mens zijn<br />
in de mensenrechten verwerkt. Het leek me een leuk idee<br />
om die twee in een spel te verbinden. Ik hoop dat kinderen<br />
en volwassenen hun eigen idee proberen te vormen<br />
over de rechten en dat het tot vruchtbare discussie leidt.”<br />
Kinderrechten in Nederland<br />
HUMAN ontwikkelt samen met IKON naar aanleiding<br />
van het zestigjarig bestaan van de Internationale Verklaring<br />
van de Rechten van de Mens op 10 december een<br />
crossmediaal project over kinderrechten in Nederland.<br />
De bijbehorende filmpjes zullen rond die tijd op televisie<br />
vertoond worden.<br />
(Bron: Redactie human.nl, 3 september <strong>2008</strong>)<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 19
‘Niet meteen het ergste denken’<br />
De week tussen de diagnose en de operatie<br />
is de spannendste van mijn hvo-loopbaan tot<br />
nu toe. Ik wil, ik moet de leerlingen vertellen<br />
waarom ik in de komende tijd geen les kan<br />
geven. Dat maakt me enigszins nerveus want<br />
voor het gebied dat ik met ze wil ingaan heb<br />
ik geen stafkaart en hoever zal ik komen met<br />
alleen mijn kompas? Het voelt als het kappen<br />
van een pad door onbekend terrein met<br />
onbekende bestemming. Ik heb kanker, een<br />
operatie is gewenst en waarschijnlijk moeten<br />
nabehandelingen volgen.<br />
In mijn tijd als leerlingverpleegster, zo’n 35 jaar geleden,<br />
werd het woord kanker niet hardop uitgesproken.<br />
Het riekte te veel naar lijden en eindigheid. Tegenover<br />
de leerlingen praat ik in eerste instantie vanuit die oude<br />
schroom. Ik houd het er maar op dat er cellen in mijn<br />
baarmoeder uit de pas zijn gaan lopen en nu samen een<br />
akelig groepje hebben gevormd dat, als het niet tegengehouden<br />
wordt, nare plannen heeft met de rest van mijn<br />
lichaam.<br />
Twee meiden uit een groep 6 stoten elkaar zachtjes aan<br />
en knikken begrijpend: “Kanker.” Het woord is gevallen<br />
en wordt direct en luid, opgepikt door anderen.<br />
“Is het kanker, dat had mijn oma ook, die is nu dood.<br />
Maar ze was oud hoor, zes en vijftig jaar!” Kijk daar<br />
knapt iemand van mijn leeftijd (54) en onder mijn<br />
omstandigheden lekker van op.<br />
Joran komt, van zijn plekje achter in het lokaal, naar<br />
me toe. Dat is opmerkelijk want meestal ‘drukt’ hij zich.<br />
“Niet meteen het ergste denken.” Dat hij het is die dit<br />
zegt, troost me bijzonder. Vorig jaar om deze tijd overleed<br />
zijn moeder aan kanker.<br />
Nu komen de verhalen van de kinderen los. Het valt me<br />
op hoeveel er ervaring hebben met ziekte, operaties en<br />
overlijden in hun nabije omgeving.<br />
Wessel is kort geleden aan zijn blindedarm geopereerd.<br />
“Eitje. Ze maken je in slaap en daarna ben je beter.”<br />
Tim tilt zijn shirt op en ik mag het litteken van zijn liesbreukoperatie<br />
bewonderen.<br />
Een groepje meiden zegt niets maar ze verzamelen<br />
gekleurd papier, scharen en stiften en ze beginnen aan<br />
het maken van een kaart. Jaouad steekt zijn vinger op.<br />
Heel speciaal, want gewoonlijk kletst hij overal doorheen.<br />
“Bent u soms ziek geworden omdat u dat vaak<br />
tegen mensen hebt gezegd?” Het duurt even voor ik hem<br />
begrijp. Hij vraagt zich af of ik het woord kanker vaak<br />
20 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
bij wijze van scheldwoord heb gebruikt.<br />
“Nee Jaouad, zo werkt dat gelukkig niet. Wat niet wil<br />
zeggen dat het leuk is om elkaar nare ziektes toe te<br />
wensen.” Hij onderbreekt me halverwege mijn zin. Ja,<br />
dat snapt hij ook wel. Sorry Jaouad!<br />
Weer anderen storten zich op de feiten. “Heb je pijn,<br />
hoe ontdekte je het, wat gaan ze precies doen in het<br />
ziekenhuis?”<br />
Ik probeer zo eerlijk mogelijk antwoord te geven met het<br />
achterwege laten van al te persoonlijke details.<br />
Merel trekt de conclusie dat ik nu geen kinderen meer<br />
kan krijgen. Wonderlijk genoeg was dat ook een van<br />
mijn eerste reacties. Nooit heb ik eigen kinderen gewenst<br />
en berichten over bejaarde vrouwen die met behulp van<br />
een ‘wonderdokter’ toch nog zwanger worden heb ik<br />
altijd afgedaan met: “Dom!” Echter, nu is het een punt.<br />
Straks sterf ik kinderloos, of … ik blijf kinderloos leven.<br />
Dank je wel Joran, niet meteen het ergste denken. En<br />
ook niet sentimenteel worden, er is al genoeg drama op<br />
de wereld. De echo’s van mijn opvoeding zijn de laatste<br />
dagen even irritant als steunend.<br />
“Hoe rond ik deze les nu af?” Ik stel de vraag maar<br />
hardop. Roos vindt dat we gewoon een spelletje moeten<br />
gaan doen. Plaatsnamen met een A opnoemen of in één<br />
minuut zo veel mogelijk dingen die je kunt eten opschrijven.<br />
Goed idee!<br />
Veel kinderen geven me een hand bij het verlaten van<br />
het lokaal.<br />
“Zie ik u nou nooit meer?” “Vast wel Janiek, we spreken<br />
gewoon af tot over een paar maanden.”
Susan wenst me veel geluk toe bij de dokter. Dank je wel<br />
Susan. Een clubje jongens houdt het op: doei.<br />
Joran wacht tot iedereen weg is, hij kijkt me niet recht<br />
aan terwijl hij zegt: “Ik vroeg aan pappa hoe lang leeft<br />
mamma nog en toen zei hij, nog een week denk ik. Toen<br />
ging ze die avond dood.”<br />
Wat wil hij me vertellen? Heeft hij het idee dat hij de<br />
dood van zijn moeder heeft bespoedigd met zijn vraag?<br />
Waar sjouwt zo’n kind mee rond?<br />
“Gewoon toeval denk je niet?” Ik probeer hem nog even<br />
op zijn rug te kloppen maar hij stuift de trap af, zijn jas<br />
achter zich aan slepend. Buiten voor het hek begint hij<br />
als uit het niets twee klasgenoten te schoppen. Ze schoppen<br />
uiteraard terug. Zeer, zeerder, zeerst!<br />
Ondertussen ben ik er nog! De ziekte is bedwongen en<br />
mijn herstel verloopt voorspoedig.<br />
Samen met de kanker zijn er bij mij een aantal uitwassen<br />
van andere aard geëlimineerd.<br />
Regelmatig besprong me de twijfel: heeft het hvo wel<br />
zin, komen mijn (goede) bedoelingen wel over? Onthouden<br />
ze er wel wat van?<br />
En altijd als laatste … Ze vinden me toch wel een beetje<br />
aardig?<br />
“<strong>HVO</strong> is Heel Veel Opknappen”, schrijft Allard.<br />
“Ik ken je niet want ik zit op gvo maar ik hoop toch dat<br />
je snel beter wordt, want ik mis je.”<br />
In de drie maanden van gedwongen thuis-zijn, bracht de<br />
post dikke pakketten. Brieven met mooie wensen, puzzeltjes,<br />
spelletjes, beertjes, gelukssteentjes, kettinkjes en<br />
verhaaltjes.<br />
Vlak voor de ziekenhuisopname verzuchtte ik: “Dan krijg<br />
ik straks natuurlijk allemaal kaarten, nou dan ben ik pas<br />
echt zielig.”<br />
Hoe arrogant kan een mens zijn! De klap die je jezelf<br />
geeft, doet terecht het meeste pijn. Post ontvangen<br />
is heerlijk. De eerste weken thuis las ik al de brieven<br />
elke dag. Ik heb alle woordzoekertjes gemaakt en alle<br />
doolhofjes doorgelopen met mijn pen, alle raadseltjes<br />
opgelost en me gekoesterd in het feit dat de leerlingen<br />
wel degelijk wat van de hvo-lessen onthouden.<br />
Ik kom in de beterschappost heel veel ladders tegen:<br />
“Juf, u blijft toch wel in de plus?“<br />
Aan het eind van de les evalueer ik namelijk met elk kind<br />
zijn of haar gedrag door middel van het invullen van een<br />
min- of plus-ladder.<br />
Aan de hand van een aantal criteria zoals luisteren,<br />
samenwerken of zelfbeheersing tonen, vult ieder voor<br />
zichzelf de ladder in.<br />
Was ik vandaag in de min of in de plus?<br />
“Juf ik zat vorig jaar bij u en toen zei u altijd: denk positief,<br />
dan ben je blij. Nu moet u zelf positief blijven.” Zal<br />
ik doen, Özlem.<br />
Jurre heeft het hvo-lokaal helemaal nagetekend en erbij<br />
geschreven: “In dit lokaal hebben wij met zen alle gezelig<br />
gewerkt een half jaar door. Veel sterkte.”<br />
Veel kinderen verbinden mijn herstel aan hun mening<br />
over mij:<br />
“Ik hoop dat je snel beter wordt omdat je goed lesgeeft.”<br />
Eva is klaarblijkelijk zo onder de indruk van alles dat ze<br />
me sterkte toewenst en tegelijk belooft nooit meer ‘vervelend’<br />
te doen bij hvo.<br />
Langzaamaan pak ik mijn werk weer op. In een groep 8<br />
hebben we het erover dat de manier waarop je iets zegt<br />
uitmaakt voor het vervolg. We oefenen in ‘de waarheid’<br />
zeggen zonder dat de ander zich afgebrand voelt. Julia:<br />
“Hoe zei de dokter dat toen tegen jou, van je weet wel?<br />
Of ben je dat vergeten?” “Zeker niet, ik weet het nog,<br />
woord voor woord.” “Vertel, je moet het ons precies<br />
vertellen.”<br />
Nou graag, ik raak er niet over uitgepraat als je me de<br />
kans geeft.<br />
Mijn school in Amersfoort is de laatste waar ik mijn<br />
taken weer oppak. Bij aanvang van de eerste les toont<br />
Aron zich een beetje bedrogen in zijn bezorgdheid. Hij<br />
zegt verontwaardigd: “Moest dat nou zo lang duren,<br />
ik zie niets aan je.” Maar ik voel het wel hoor! Dat<br />
antwoord geef ik ook aan Mohammed bij zijn terloops<br />
uitgesproken vraag of ik ‘er’ nog last van heb.<br />
Als Micky me op het schoolplein ziet, slaat hij zijn armen<br />
om me heen en perst zijn linkeroor tegen mijn buik (au)<br />
en hij kreunt erbij als Monica Seles in haar beste dagen.<br />
Niet huilen nu,<br />
dat doe ik pas<br />
op de fiets naar<br />
het station. Van<br />
geluk maar dat<br />
hadden jullie<br />
vast al begrepen.<br />
augustus <strong>2008</strong><br />
Heleen Blaazer<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 21
Socrates en de gifbeker<br />
Janna Keulen, Hasselbraam<br />
De gifbeker van Socrates<br />
Op straat zie ik hem<br />
Niks anders dan zijn wijsheid<br />
Met vragen komt hij naar mij toe<br />
Met vragen waar geen antwoord<br />
voor is<br />
Alleen maar wijsheid zag ik in hem<br />
Verander de wereld<br />
Dat wou hij<br />
Niemand begreep hem<br />
de oude man<br />
Door wijsheid ging hij dood<br />
Jard van Lent, Groep 8 De Opbouw<br />
Socrates<br />
Hij had veel volgelingen<br />
En zei veel mooie dingen<br />
Dat was wat hij deed<br />
Denken was zijn hobby<br />
Hij werd niet gewaardeerd<br />
jammer<br />
want als hij nog bestond<br />
had ik hem geloofd<br />
Het was een goede man<br />
Denken kon hij goed<br />
Dat zat in zijn bloed<br />
Luc van de Ven, Groep 8, De Opbouw<br />
22 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
De kinderen van groep 8 van De Opbouw,<br />
het Karregat en De Hasselbraam hebben<br />
een project gedaan over Socrates.<br />
De opdracht was om een ‘Gifbeker’ te tekenen<br />
en een gedicht over Socrates te schrijven. Alles<br />
bij elkaar heeft dat vijf lessen gekost. De kinderen<br />
hebben een link gelegd met hoe de situatie is in de<br />
wereld van nu als het gaat om vrijheid van meningsuiting;<br />
wat kun je wel en niet zeggen, hoever kun je<br />
gaan als het om je leven gaat, enzovoorts.<br />
Ook vroegen de kinderen zich wel af waarom<br />
er toch zo weinig vrouwelijke filosofen waren en<br />
waarom Socrates alleen met jongens wilde praten?<br />
Ik heb eraan toegevoegd dat niet alle filosofen dat<br />
deden, want Plato attendeerde Socrates erop dat ook<br />
meisjes kunnen argumenteren. “Nou en of”, zeiden<br />
de meiden van de klas. Ik gaf een voorbeeld van<br />
Hypatia, de filosofe en sterrenkundige uit de tijd van<br />
Socrates, die medestanders had maar uiteindelijk<br />
toch werd vermoord door de christenen, mede omdat<br />
ze haar leerlingen leerde zich vrij te maken van de<br />
materiële wereld. Wij hebben de lessen afgesloten<br />
met vijgen en fruit.<br />
Charley van der Werff<br />
Stijn Rijnders, Het Karregat
De school, een veilige plek?!<br />
CSV ondersteunt scholen op het gebied<br />
van sociale veiligheid<br />
De maatschappij, dat zijn wij<br />
Individualisering, korte lontjes, grote monden, agressie<br />
… Verschijnselen in onze moderne samenleving die in<br />
het onderwijs hun weerslag niet missen. Ouders van<br />
basisschoolleerlingen reageren soms agressief als de<br />
school niet aan hun eisen tegemoet komt. Op een aantal<br />
middelbare scholen zijn leerlingen elkaar en personeelsleden<br />
zelfs met wapens te lijf gegaan.<br />
Veilige plek<br />
De school moet een veilige plek zijn, waar leerlingen en<br />
personeel met plezier en liefde kunnen leren en werken.<br />
Dat lijkt vanzelfsprekend, maar de praktijk leert dat<br />
zaken als pesterijen, agressieve leerlingen en ouders,<br />
calamiteiten en dergelijke de schoolveiligheid behoorlijk<br />
kunnen aantasten.<br />
Volgens de Arbowet zijn scholen verplicht om voor<br />
leerlingen en personeel een veilig klimaat te scheppen.<br />
Om scholen hierbij te ondersteunen werd in 2004 het<br />
Centrum School en Veiligheid (CSV) ingericht bij APS in<br />
opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en<br />
Wetenschap. CSV ondersteunt scholen voor basis- en<br />
voortgezet onderwijs op het gebied van sociale veiligheid<br />
met (praktische) informatie, handreikingen en<br />
lesmateriaal.<br />
De webredacteuren van CSV speuren dagelijks naar<br />
nieuwe ontwikkelingen op het gebied van sociale schoolveiligheid<br />
in nieuwsberichten, boeken, brochures, lesmaterialen<br />
et cetera. Via de website wordt deze informatie<br />
ontsloten voor de doelgroep.<br />
Website<br />
Een aantal van de thema’s waarover CSV informeert, ligt<br />
ook op het terrein van humanistisch vormingsonderwijs.<br />
Voor hvo-leraren is het dan ook zeker de moeite waard om<br />
eens een kijkje te nemen op www.schoolenveiligheid.nl waar<br />
informatie te vinden is over de volgende (elkaar deels<br />
overlappende) thema’s:<br />
Sociale competenties (grenzen stellen). Op de website<br />
van CSV worden tools aangeboden zoals lesmethodes en<br />
spelen waarin het trainen van sociale vaardigheden als<br />
opkomen voor jezelf en grenzen stellen centraal staan.<br />
Voorbeelden zijn: de handreiking C&SCO (Conflicthantering<br />
& Sociale Competentie in het Onderwijs) ontwikkeld<br />
door Sardes of het kwartet- en bordspel ‘De coole kikker’.<br />
Onder de knop ‘scholing’ staat een uitgebreid scholingsaanbod<br />
zoals de cursus ‘Plezier op school’; een training<br />
om aanstaande brugklassers weerbaarder te maken.<br />
Centrum<br />
Omgangsvormen<br />
(normen en waarden). Via<br />
de site kan het infoblad<br />
‘Gedragsregels op school’<br />
gedownload worden. Het<br />
infoblad biedt scholen tal van handvatten, tips, tools,<br />
ondersteuning en verwijzing middels links bij het maken<br />
van (schooleigen) gedragsregels. De regels kunnen<br />
betrekking hebben op bijvoorbeeld kleding, gebruik van<br />
mobiele telefoons en taalgebruik. De infobladen ‘Elkaar<br />
in de ogen kijken’ en ‘Hand erop’ gaan over respectievelijk<br />
gezichtsbedekkende kleding en handen schudden.<br />
Pesten. Hoe kan de school pesten en onveiligheid op<br />
internet aanpakken en voorkomen? Onder de keuzeknop<br />
‘tools’ staan lesmateriaal en kinderboeken om pesten<br />
aan te pakken. Ook de nieuwste vorm van pesten,<br />
cyberpesten, komt aan bod. Verder kan het CSV-infoblad<br />
‘Mobiele telefoon als wapen’ gedownload worden.<br />
Onder ‘scholing’ staat een uitgebreid scholingsaanbod<br />
voor docenten zoals het Prima antipestproject.<br />
Burgerschap(svorming). Scholen zijn per 1 februari<br />
2006 wettelijk verplicht in hun lesprogramma aandacht<br />
te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie.<br />
Burgerschap gaat onder meer over respect, normen<br />
en waarden. Hoe ga je met elkaar om, ook binnen de<br />
schoolmuren? Een duidelijk kader geeft veiligheid en<br />
duidelijkheid. Onder de knoppen tools en scholing kunnen<br />
scholen meer informatie vinden over lessen rondom<br />
burgerschap. Onderwerpen als gedrag en kleding en<br />
(homo)discriminatie en extremisme komen daarbij ook<br />
aan de orde.<br />
CSV-helpdesk<br />
Voor vragen op het gebied van schoolveiligheid kunnen<br />
scholen ook bellen of mailen met de CSV-helpdesk.<br />
De CSV-helpdeskmedewerkers geven informatie, advies<br />
en verwijzen door. Vragen die aan de orde komen zijn<br />
bijvoorbeeld: ‘hoe stel ik een schoolveiligheidsplan op’,<br />
‘waar vind ik een weerbaarheidstraining’, of ‘waar is<br />
informatie te vinden over Lonsdale-jongeren’. Telefoon:<br />
030 - 28 56 616 (maandag tot en met vrijdag van<br />
10.00 - 14.00 uur) of via schoolenveiligheid@aps.nl.<br />
<strong>Nieuws</strong>brief<br />
Drie maal per jaar geeft CSV/APS de digitale nieuwsbrief<br />
CSVisie uit. Wilt u de digitale nieuwsbrief gratis<br />
ontvangen? Stuur dan een mail naar:<br />
schoolenveiligheid@aps.nl.<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 23
Hvo-kids spuiten graffiti op<br />
jongerenfestival<br />
Ruim 70 hvo-tekentalenten van vijf basisscholen<br />
uit Hengelo hebben tijdens het<br />
Summer Square festival (de Twentse Lowlands)<br />
een bijzondere ervaring opgedaan.<br />
Als ‘beginnende jongere’, luisterend naar<br />
punkrock en deejee’s, met een respectvolle blik<br />
voor de breakdancers en met een consumptiebon<br />
op zak voor een sinas of colaatje, kregen<br />
ze een clinic van twee echte graffiti-kunstenaars.<br />
Het thema was: SAMEN.<br />
Het belang van de VDLG, ook voor<br />
leraren hvo<br />
(Vereniging van Docenten Levensbeschouwing en Godsdienst)<br />
Met ingang van 1 september <strong>2008</strong> is het eerste volledige<br />
verenigingsjaar van de VDLG ingegaan. De VDLG<br />
is de fusie van de oude verenigingen VDL (Vereniging<br />
van Docenten Levensbeschouwing) en de VGL (Vereniging<br />
van docenten Godsdienst en Levensbeschouwing).<br />
In de nieuwe vereniging werken docenten levensbeschouwing<br />
vanuit verschillende levensbeschouwelijke<br />
achtergronden (katholiek, protestant, humanistisch en<br />
islamitisch) gezamenlijk aan het uitbouwen van de status<br />
van het vak ‘levensbeschouwing’.<br />
24 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
Ze kwamen samen, met een gezamenlijke schets<br />
over het thema ‘samen’. Op een lengte van 30 meter<br />
leefden de kinderen zich uit en werden geënthousiasmeerd<br />
door hun ouders en door ‘oudere’ graffitikenners.<br />
Ze beloofden hiermee ook om nooit illegaal te<br />
zullen gaan spuiten.<br />
De prachtige panelen vinden een mooi plekje op de<br />
verschillende scholen. Een dag met trotse kinderen,<br />
leuke contacten en een mooi moment om mensen te<br />
werven voor onze opleiding voor ons fantastische<br />
vak!<br />
Jacky Lusthusz<br />
De vereniging stelt zich het volgende ten doel:<br />
1. Het vergroten van de professionaliteit van leden, die<br />
werkzaam zijn in het godsdienst- en levensbeschouwelijk<br />
onderwijs, met name in het voortgezet onderwijs.<br />
2. Het stimuleren van de ontwikkeling van het vakgebied,<br />
zowel vakinhoudelijk als vakdidactisch.<br />
3. Belangenbehartiging voor de leden bij derden, waar<br />
mogelijk en zinvol.
Voor de eerste doelstelling zijn er twee speerpunten: het<br />
stimuleren en ondersteunen van regionale kenniskringen<br />
van docenten Godsdienst/Levensbeschouwing en het<br />
organiseren van studieconferenties voor leraren in het<br />
levensbeschouwelijk onderwijs.<br />
Voor de tweede doelstelling zijn twee ontwikkelingen<br />
momenteel van belang: de rol van het vak Godsdienst/<br />
Levensbeschouwing bij de ontwikkeling van de leergebieden<br />
en de vormgeving van het examenvak Godsdienst/<br />
Levensbeschouwing in de Tweede fase.<br />
Voor de derde doelstelling tracht de vereniging onderlinge<br />
contacten te onderhouden en samenwerking te bevorderen<br />
met verenigingen, stichtingen en instellingen in binnen-<br />
en buitenland, voor zover werkzaam ten behoeve van<br />
godsdienst- en levensbeschouwelijk onderwijs.<br />
De VDLG is op dit moment nauw betrokken bij de Stichting<br />
Beroepskwaliteit Leraren (SBL), waar standaarden<br />
worden ontwikkeld voor een beroepsregister van ervaren<br />
leraren.<br />
Leden van de VDLG betalen een contributie van € 45,-<br />
per verenigingsjaar dat loopt van september tot september.<br />
Hierin is inbegrepen een abonnement op Narthex,<br />
het tijdschrift voor levensbeschouwing en educatie,<br />
waarin ook de ontwikkelingen bij de VDLG beschreven<br />
worden. Daarnaast is er de informatieverstrekking op<br />
de website van de vereniging (www.vdlinfo.nl), die in<br />
september <strong>2008</strong> in een nieuwe uitvoering op internet<br />
zal verschijnen. Ook wordt er enige keren per jaar een<br />
digitale nieuwsbrief verzonden.<br />
Meer informatie en opgave van lidmaatschap bij de<br />
secretaris van de VDLG:<br />
Hans Beckeringh (h.beckeringh@hvo.nl)<br />
Nationale spreekbeurtactie<br />
Dit jaar vindt de Nationale Spreekbeurtactie<br />
van Unicef plaats op<br />
donderdag 20 november. De datum van de<br />
actie is symbolisch: op 20 november 1989 legden<br />
de lidstaten van de Verenigde Naties kinderrechten<br />
vast in een Internationaal Verdrag.<br />
Op de verjaardag van het Kinderrechtenverdrag,<br />
20 november, vraagt Unicef wereldwijd<br />
aandacht voor kinderrechten. Want ondanks<br />
de goede intenties van de<br />
landen moet er nog veel<br />
gebeuren.<br />
De spreekbeurtactie van<br />
Unicef<br />
Kinderen die elkaar vertellen<br />
over kinderrechten en het werk<br />
van Unicef. Dit is de kern van de<br />
spreekbeurtactie die dit jaar voor<br />
de elfde keer gehouden wordt.<br />
Deze educatieve actie is bestemd<br />
voor de midden- en bovenbouwgroepen<br />
van het primair onder-<br />
wijs. De leerkracht<br />
hoeft niet veel voor te<br />
bereiden, de kinderen<br />
nemen zelfs een deel<br />
van het werk over!<br />
Meedoen?<br />
Meedoen is simpel.<br />
Leerkrachten geven<br />
hun groep(en) of school<br />
op via www.unicef.nl/<br />
Ken jij een kind dat het leuk zou<br />
vinden om een Unicef-spreekbeurt<br />
te houden? Wijs de leerkracht<br />
of school dan op de mogelijkheid<br />
om een klas via www.unicef.nl/<br />
spreekbeurtactie in te schrijven<br />
voor de Nationale Spreekbeurtactie.<br />
Op deze site is ook meer<br />
informatie te vinden.<br />
spreekbeurtactie. Deelnemende scholen ontvangen in de<br />
week voor de herfstvakantie het benodigde materiaal.<br />
Alle leerlingen die een spreekbeurt gaan houden, kunnen<br />
daarmee aan de slag. Een informatiemagazine helpt<br />
ze op weg. Met posters kunnen ze de klas versieren. Er<br />
is zelfs gedacht aan presentjes die ze na afloop kunnen<br />
uitdelen in hun klas. Nieuw dit jaar is de nationale<br />
SpreekbeurtQuiz op www.unicef.nl/spreekbeurtactie.<br />
Leerlingen die een spreekbeurt hebben gegeven, kunnen<br />
daarmee na afloop bepalen welke klasgenoot het meest<br />
over kinderrechten weet.<br />
(Bron: ‘Kinderen eerst!’, magazine Unicef, <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong>)<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 25
Agenda<br />
Training Zin in Spel?!<br />
Velen van jullie zullen al eens een dag gewerkt hebben<br />
met spelen en oefeningen die opgenomen zijn in het<br />
spellenboek Zin in Spel?!. Op basis van het boek is een<br />
training ontwikkeld, bestaande uit vier bijeenkomsten<br />
van tweeënhalf uur. Tijdens de training ga je niet alleen<br />
spelen leren kennen en oefenen, maar ook zelf aan het<br />
werk. Tussen twee trainingsbijeenkomsten in kun je in<br />
je eigen onderwijspraktijk oefenen en je ervaringen de<br />
volgende keer inbrengen en met elkaar bespreken.<br />
De training Zin in Spel?! is voor iedereen die graag met<br />
spel werkt in het onderwijs en is gericht op de leeftijdsgroep<br />
± 6 -14 jaar. Doe mee en oefen je in het jongens/<br />
meisjesmemoriespel of in het discriminatiespel ‘stoeltje<br />
apart’. De leermomenten ontstaan tijdens het spel maar<br />
vooral ook tijdens de reflectie nadat het spel gespeeld is.<br />
Groningen: 1 oktober, 19 november, 10 december<br />
<strong>2008</strong> en 14 januari 2009 van 14.00 - 16.30 uur.<br />
Utrecht: 7 en 28 januari, 4 en 18 februari 2009 van<br />
14.00 - 16.30 uur.<br />
Informatie en aanmelding<br />
• Meer informatie: Tryntsje de Groot, e-mail<br />
t.degroot@hvo.nl, tel. 0513 - 628 066<br />
• Online aanmelden: www.hvo.nl<br />
Festival Humanisten bijEEN<br />
Humanisten bijEEN is de nieuwe naam voor het festival<br />
dat de afgelopen jaren rond Wereldhumanismedag<br />
plaatsvond onder de namen Wereldburgerdag en<br />
Wereldhumanismefestival. Een festival over het internationale<br />
humanisme, met het accent op ontwikkelingssamenwerking.<br />
Het thema dit jaar is mensenrechten en humanisme. Het<br />
is namelijk zestig jaar geleden dat de VN de Universele<br />
Verklaring van de Rechten van de Mens hebben aangenomen.<br />
Op het programma staan gastspreker Boris Dittrich<br />
en workshops van onder andere Human, <strong>HVO</strong>, AIM<br />
for human rights, Hivos en Global Voices Online. De<br />
workshops hebben een divers karakter (discussiëren,<br />
zien, doen en beleven) en bieden inspiratie tot handelen.<br />
Tevens is er ontspanning in de vorm van film en muziek.<br />
Datum en locatie<br />
Het evenement vindt plaats op zaterdag 18 oktober<br />
<strong>2008</strong> van 12.00 tot 18.30 uur. Locatie is de landelijk<br />
26 <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong><br />
gelegen Herberg Vlietzigt in Rijswijk (Jaagpad 7, 2288<br />
AB Rijswijk, www.vlietzigt.nl).<br />
Humanisten bijEEN; samen strijden voor mensenrechten<br />
is een initiatief van ontwikkelingsorganisatie Hivos en de<br />
Humanistische Alliantie ter gelegenheid van de internationale<br />
Wereldhumanismedag.<br />
Meer informatie en aanmelden<br />
• Online: www.human.nl en www.hivos.nl<br />
• Telefonisch: 070 - 37 65 500<br />
• Toegang tot dit evenement, inclusief lunch en<br />
borrel, is gratis<br />
Crossmediaal project Kinderrechten<br />
in Nederland<br />
HUMAN ontwikkelt samen met IKON naar aanleiding<br />
van het zestigjarig bestaan van de Internationale Verklaring<br />
van de Rechten van de Mens op 10 december een<br />
crossmediaal project over kinderrechten in Nederland.<br />
De bijbehorende filmpjes zullen rond die tijd op televisie<br />
vertoond worden.<br />
Alumnidag HL<br />
Op zaterdag 1 november <strong>2008</strong> vanaf 11.00 uur<br />
vindt de jaarlijkse contactdag voor alumni (afgestudeerden)<br />
van de eerste- en tweedegraadsdocentenopleiding<br />
hvo en levensbeschouwing plaats. Deze dag zal plaatsvinden<br />
op de Universiteit voor Humanistiek, Drift 6 te<br />
Utrecht. Er is een beleven(i)swaardig programma samengesteld.<br />
Vier workshops worden verzorgd door alumni<br />
van de eerstegraadsopleiding hvo en levensbeschouwing.<br />
De dag wordt verzorgd door Christine van der Mars.<br />
Mocht je je nog niet aangemeld hebben, doe het dat nu!<br />
Meer informatie en aanmelding<br />
• Informatie: Christine van der Mars,<br />
tel. 010 - 51 20 820, e-mail: c.vandermars@hvo.nl<br />
• Aanmelden via hvo@hvo.nl<br />
Jubileum KIES<br />
Op zaterdag 1 november <strong>2008</strong> viert KIES (Kinderen<br />
In Echtscheiding Situatie) haar vijfjarig jubileum in<br />
Klooster ZIN te Vught. KIES is een preventief en curatief<br />
hulpverleningsprogramma, speciaal voor kinderen en
ouders die thuis een (echt)scheiding meema(a)k(t)en.<br />
Maaike de Kort en Nelly Snels, ervaren en ondernemende<br />
hvo-leraren, hebben dit aanbod destijds vanuit<br />
onderzoek en met ondersteuning van Stichting <strong>HVO</strong><br />
opgezet en ontwikkeld. <strong>HVO</strong> feliciteert KIES van harte<br />
en wenst haar een feestelijke dag toe!<br />
Meer informatie en aanmelding<br />
• Online: www.kiesinfo.com<br />
• Per e-mail: jubileum@kiesinfo.com<br />
Socrateslezing <strong>2008</strong>: ‘De betekenis<br />
en waarde van privacy’<br />
Bij het afwegen van veiligheid en privacy, lijkt privacy<br />
vaak het onderspit te delven. Nieuwe technologieën<br />
maken het mogelijk allerlei persoonlijke gegevens op<br />
te slaan en met elkaar te verbinden. De optelsom van<br />
overheidsmaatregelen waarbij privacy in het geding is,<br />
laat een alarmerend beeld zien. Een terechte behoefte<br />
aan controle, of een glijdende schaal? Beate Roessler en<br />
Britta Böhler willen het debat aanzwengelen. Het Humanistisch<br />
Verbond is bijzonder verheugd dat ze dit jaar<br />
de Socrateslezing zullen verzorgen. De Socrateslezing<br />
vindt plaats op donderdag 13 november <strong>2008</strong> in<br />
Felix Meritis te Amsterdam om 20.00 uur. Beate Roessler<br />
is Socrateshoogleraar in Leiden en hoogleraar Wijsbegeerte<br />
aan de Universiteit van Amsterdam. In 2005<br />
verscheen haar boek The Value of Privacy (orig. Duitse<br />
uitgave 2001), waarin ze onder meer laat zien hoe<br />
autonomie en privacy samenhangen en de normatieve<br />
achtergrond van privacy verkent. Britta Böhler is advocaat<br />
en namens Groen Links lid van de Eerste Kamer. Ze<br />
schreef onder meer het boek Crisis in de rechtsstaat.<br />
Aanmelden<br />
• Online: www.humanistischverbond.nl/actueel<strong>2008</strong>/<br />
socrateslezing<strong>2008</strong>.html<br />
Meer informatie<br />
Esther Wit, programmamedewerker Humanistisch<br />
Verbond en coördinator Socrateslezing,<br />
e-mail: E.Wit@humanistischverbond.nl<br />
Onderzoek kennis en beleving<br />
mensenrechten<br />
Op woensdag 19 november <strong>2008</strong> zal er een klein<br />
onderzoek plaatsvinden naar de kennis en beleving<br />
van mensenrechten bij een selectie leerlingen van een<br />
middelbare school in Rotterdam. Deze dag staat voor de<br />
brugklassers (mavo/havo/vwo) van deze school in het<br />
teken van de mensenrechten. Er zullen allerlei (les)activiteiten<br />
rondom mensenrechten georganiseerd worden.<br />
Van tevoren, maar ook nadien zal onderzocht worden<br />
wat deze leerlingen over mensenrechten weten en hoe<br />
ze er tegenaan kijken. Een soortgelijk onderzoek zal eerder<br />
al afgenomen worden bij een selectie van leerlingen<br />
uit 3 havo en 5 havo.<br />
Meer informatie<br />
• Christine van der Mars, tel. 010 - 51 20 820,<br />
e-mail: c.vandermars@hvo.nl<br />
<strong>HVO</strong> in Berlijn<br />
In week 10 van het jaar 2009 gaan we weer met een<br />
groep hvo-leraren een week naar Berlijn in het kader<br />
van uitwisseling met Lebenskunde. Deze keer samen met<br />
PABO Iselinge uit Doetinchem. Het programma bestaat<br />
uit bijdragen van Lebenskunde in Berlijn, PABO Iselinge<br />
en <strong>HVO</strong>. Als je meegaat, kun je daar een bijdrage aan<br />
leveren. Omdat het een gecombineerde reis is, zijn er<br />
niet heel veel plaatsen beschikbaar. Heb je interesse?<br />
Geef je dan snel op!<br />
Begin juli 2009 vindt het Internationaal Lebenkundecongres<br />
en aansluitend het internationaal vrouwencongres<br />
plaats. Lebenskunde in zijn huidige vorm bestaat 25<br />
jaar en dat wordt groots gevierd met een internationaal<br />
congres. Ook hvo-leraren zijn uitgenodigd. Bovendien<br />
heeft de vrouwengroep van het Humanistisch Verbond in<br />
Berlijn aansluitend een internationaal vrouwencongres<br />
georganiseerd met als thema ‘Humanisme en gender’.<br />
Er zal onder andere aandacht zijn voor het thema ‘gender<br />
in het onderwijs’. Hoewel het nog ver weg is, is het<br />
handig om het alvast in je agenda zetten.<br />
Meer informatie en aanmelding<br />
Tryntsje de Groot, e-mail: t.degroot@hvo.nl of<br />
tryntsje.degroot@wxs.nl, tel. 0513 - 628 066<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> / <strong>najaar</strong> <strong>2008</strong> 27
Colofon<br />
<strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong> is een uitgave van Stichting <strong>HVO</strong>,<br />
humanistisch centrum voor onderwijs en opvoeding,<br />
en verschijnt twee keer per jaar.<br />
De nieuwsbrief is bestemd voor hvo-leraren, regioleden,<br />
leden van de Humanistische Alliantie en<br />
overige belangstellenden. De nieuwsbrief wordt op<br />
aanvraag gratis toegezonden.<br />
Deze nieuwsbrief is gedrukt op Biotop 120 gr.<br />
Eindredactie<br />
Jeannine Corneille<br />
Vormgeving<br />
APS, Caro Dijkman<br />
Foto’s<br />
Charley Werff (inhoud 4e foto, p. 22)<br />
Heleen Blaazer (p. 20, 21)<br />
Jacky Lusthusz (inhoud 2e foto, p. 3, 24)<br />
Miranda Kempers (inhoud onderste foto, p. 11)<br />
Stichting SPOOR (p. 13)<br />
Trees Luiten (p. 8/9, 14/15, 19)<br />
U-See, Zoetermeer (alle andere foto’s inclusief<br />
omslag)<br />
Druk<br />
Giethoorn Ten-Brink, Meppel<br />
Redactieadres<br />
Postbus 85475, 3508 AL Utrecht<br />
Tel.: 030 - 28 56 663<br />
Fax: 030 - 28 56 891<br />
E-mail: hvo@hvo.nl<br />
Internet: www.hvo.nl<br />
Verschijningsdatum volgende <strong>HVO</strong> <strong>Nieuws</strong>:<br />
23 maart 2009.<br />
Sluitingsdatum kopij: 9 februari 2009.
Change language