Pediculosis pubis - Soa Aids Nederland voor professionals

Urogenitale Chlamydia trachomatis-infectie en lymfogranuloma venereum 

Urogenitale Chlamydia trachomatis-infectie en 

lymfogranuloma venereum A56 

1. Algemeen 

Urogenitale Chlamydia trachomatis (CT) veroorzaakt in Nederland de meest voorkomende 

bacteriële seksueel overdraagbare aandoening (soa), en is een verzamelnaam voor CTinfecties 

van urethra en cervix. Daarnaast komt CT-infectie van het proctum, CT-proctitis, 

veelvuldig voor. CT kan echter ook voorkomen in de orofarynx. CT kent varianten die worden 

aangeduid met een serotype. CT-serotype A, B en C veroorzaken trachoom en worden hier 

niet besproken. CT-serotype D tot en met K veroorzaken de urogenitale CT-infecties. 

Daarnaast bestaat er een door chlamydia veroorzaakte soa, genaamd lymfogranuloma 

venereum (LGV), die wordt veroorzaakt door CT-serotype L1, L2 en L3 met een veelal 

heftiger beloop dan de urogenitale CT-infectie. Tot 2003 werd LGV in Nederland vrijwel 

alleen gezien als import-soa uit de LGV-endemische gebieden. Dit zijn met name landen en 

gebieden rond de evenaar zoals Oost- en West-Afrika, India, Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika en 

de Caraïben. Echter, sinds de LGV-uitbraak in Rotterdam in 2003, onder mannen die seks 

hebben met mannen (MSM), is er sprake van LGV-transmissie in Nederland. Er worden nog 

maandelijks nieuwe gevallen van LGV gemeld. 

De behandelaar draagt in principe zorg voor zowel de behandeling als voor (secundaire) 

preventie. Vanuit de Wet publieke gezondheidszorg, de vangnetfunctie van GGD’en en de 

mogelijkheid van anonimiteit bij screenen en behandelen hebben GGD’en een belangrijk 

aandeel in de soabestrijding. Behandelaren en cliënten kunnen voor de uitvoering van nietcuratieve 

taken een beroep op de GGD doen, waarbij de GGD en met name de 

sociaalverpleegkundige zorgt voor contactonderzoek, partnerwaarschuwing en (verwijzing 

voor) partnerbehandeling en een preventieve boodschap. Zie voor sociaalverpleegkundige 

handelingen de bijlage ‘Niet-curatieve zorg Chlamydia trachomatis’. 

Historie 

In 1907 beschreven en isoleerden Halberstaedter en Prowazek Chlamydia trachomatis. In 

1957 werd CT voor het eerst geïsoleerd uit materiaal van een genitale infectie. Door de 

ontwikkeling van een bruikbare isolatietechniek – de weefselkweek – werd het in 1965 

mogelijk om klinisch onderzoek naar CT-infecties te doen. Daarna heeft het nog enige tijd 

geduurd voordat uit de groep niet-specifieke of niet-gonorroïsche urethritiden CT als een 

specifieke verwekker van urethritis/cervicitis naar voren kwam. LGV werd voor het eerst als 

seksueel overdraagbare entiteit beschreven in 1913 door Durand, Nicolas en Favre. In 1930 

werd CT als oorzakelijk organisme voor LGV vastgesteld. 

2. Ziekte 

2.1 Verwekker 

CT is een gramnegatieve bacterie met een grootte van 0,2 micrometer die obligaat intracellulair 

leeft en zich daar vermenigvuldigt. Lichtmicroscopisch zijn CT-organismen niet - 

waarneembaar. De serotypen D tot en met L zijn seksueel overdraagbaar (horizontaal), en 

van moeder op kind tijdens een vaginale bevalling (verticaal). Bij de neonaat betreft het over 

het algemeen een oog- of luchtweginfectie met CT. De serotypen A, B, Ba en C zijn 

verantwoordelijk voor trachoom, een oogontsteking die tot blindheid leidt en met name in 

tropische gebieden voorkomt. 

2.2 Pathogenese 

CT heeft een voorkeur voor cilindrisch epitheel van de cervix, de urethra en het rectum. 

Soms vindt er verspreiding plaats naar epididymus, endometrium, salpinx of perineum. De 

bacterie vermenigvuldigt zich in de cel waarbij de cel wordt vernietigd en de bacteriën 

vrijkomen om weer andere cellen te infecteren. (Stam99, Stam08) 

LCI/CIb/RIVM richtlijn infectieziektebestrijding 1


De serotypen D tot en met K veroorzaken de vaak asymptomatische urogenitale CTinfecties, 

terwijl serovartypen L1, L2 en L3 de invasiever verlopende LGV veroorzaken. 

(Mabe02) Dit verschil in klachtenpresentatie wordt veroorzaakt doordat de serotypen D-K 

alleen slijmvliesepitheel infecteren terwijl de L-typen invasiver zijn en de dieper gelegen 

lagen infecteren wat leidt tot versleping van de infectie en heftiger immunologische reacties. 

2.3 Incubatieperiode 

Vanwege het veelal asymptomatische verloop van urogenitale CT-infecties (met name bij 

vrouwen) is het moeilijk een incubatieperiode vast te stellen. Als er sprake is van klachten 

(zoals urethritisklachten) dan is de incubatieperiode één tot drie weken. 

2.4 Ziekteverschijnselen 

Verschijnselen passend bij de CT-infecties veroorzaakt door de serotypen D tot en 

met K 

Urogenitale chlamydia infecties bij de vrouw 

Tot 70-90% van de gevallen verloopt zonder klachten. (Peip03) Slechts een klein deel van 

de vrouwen bij wie CT uit de cervix en/of urethra is geïsoleerd heeft klachten als pijn of een 

branderig gevoel bij het plassen, veranderde afscheiding (qua geur, kleur of consistentie), 

bloedverlies tussen de menstruaties, pijn of bloedverlies bij seksueel contact, en 

onderbuiksklachten (verdenking op Pelvic Inflammatory Disease). (Ross03) 

Complicaties van CT-infecties bij de vrouw ontstaan door opstijgen van de infectie en 

bestaan uit endometritis, salpingitis en tubo-ovarieel abces. Dit syndroom is ook bekend 

onder de verzamelnaam Pelvic Inflammatory Disease (PID), wat overigens ook door andere 

organismen kan worden veroorzaakt. (Ross03) 

Gevolgen van (recidiverende) PID kunnen zijn: chronische onderbuikspijn, verminderde 

vruchtbaarheid of zelfs onvruchtbaarheid en buitenbaarmoederlijke zwangerschap. 

Bovendien kan de ontsteking zich uitbreiden in de buik naar het buikvlies en rond de lever 

(perihepatitis). CT speelt een bescheiden rol in ontstekingen van de klier van Bartholin 

(bartholinitis). 

Een onbehandelde urogenitale CT-infectie tijdens de zwangerschap kan een verhoogd risico 

geven op voortijdige weeën, vroegtijdig gebroken vliezen, vroeggeboorte en een laag 

geboortegewicht. (Chin00, Baud08) Tevens bestaat bij de vrouw na de bevalling een 

verhoogd risico op endometritis. (Mang99) 

Urogenitale chlamydia infecties bij de man 

Mannen met een urogenitale CT-infectie hebben vaker klachten dan vrouwen, maar ook bij 

mannen verloopt een CT-infectie in 50% van de gevallen asymptomatisch. De prevalentie 

van asymptomatische mannelijke CT-patiënten varieert van 3-5% in algemeen medische 

praktijken tot 10-20% in soaklinieken. Als mannen klachten hebben dan zijn dat een 

branderig gevoel bij het plassen, vooral ‘s ochtends waterige tot pusachtige afscheiding, en 

soms pijn in de balzak (wat kan wijzen op epididymitis). In 1-4% van de gevallen kan een 

opstijgende CT-infectie bij mannen leiden tot een chronische prostatitis en/of epididymitis. 

(Stam99, Stam08) Dit kan uiteindelijk urethrastricturen en mannelijke infertiliteit veroorzaken. 

Chlamydia proctitis bij zowel mannen als vrouwen 

Bij zowel mannen als vrouwen kan infectie met CT een proctitis geven. Non–LGV-serotypen 

geven over het algemeen veel minder symptomatische infecties. Symptomen bij een anale 

CT-infectie zijn irritatie, jeuk en slijmerige afscheiding Het klachtenspectrum varieert van 

asymptomatisch tot pijn, (bloederige) afscheiding en diaree. (Stam99, Stam08) 

Onder MSM wordt een aanzienlijk deel van de CT-infecties (alleen) anaal gevonden. 

2 LCI september 2008


Bij de neonaat 

CT-infecties bij de pasgeborenen ontstaan na besmetting tijdens de uitdrijvingfase bij een 

vaginale bevalling. Het risico op besmetting bedraagt 50 tot 75%. Veelal gaat het om 

conjunctivitis en pneumonie. 

Overige ziekteverschijnselen 

Sexually acquired reactive arthritis (SARA, voorheen ziekte van Reiter) ontstaat door 

antistoffen gericht tegen CT-organismen die kruisreageren met lichaamseigen structuren, 

wat aanleiding kan geven tot een reactief syndroom. Dit gaat gepaard met een scala aan 

klachten waaronder urethritis, arthritis, conjunctivitis en mucocutane afwijkingen. 

Specifieke symptomen bij keelinfectie zijn niet bekend. Ooginfecties beginnen vaak eenzijdig 

en geven voornamelijk roodheid. 

Verschijnselen passend bij CT-infecties veroorzaakt door het serotype L, 

Lymfogranuloma venereum (LGV) 

Een infectie met CT-type L (LGV-type) kan gepaard gaan met ernstige klachten. 

Er zijn drie LGV-stadia te onderscheiden. 

1. Het inoculatiestadium: ter hoogte van de port d’entrée ontstaat een wondje dat vaak 

weinig opvalt en kortdurend aanwezig is (enkele dagen) waardoor het vaak gemist wordt. 

2. Het locoregionale stadium: door invasie van CT in de onderliggende weefsels ontstaat 

een soms heftig verlopende ontsteking van het slijmvlies. Daarnaast kan door versleping 

van CT naar de regionale lymfeklieren lymfadenopathie ontstaan. Wanneer ontstoken 

lymfeklieren ruptureren kunnen zij langdurig bestaande fistels achterlaten. 

3. Het late stadium: ten gevolge van een langdurig onbehandelde LGV-infectie kunnen door 

fibrose van geïnfecteerd weefsel irreversibele complicaties optreden zoals stricturen, 

infertiliteit en het zogenaamde ‘frozen pelvis syndrome’. Hierbij kunnen verklevingen 

ontstaan rond alle organen in het bekken, zoals de blaas, darmen, baarmoeder en 

eierstokken met een scala aan klachtenpresentaties zoals plasklachten, 

darmpassagestoornissen en onvruchtbaarheid. Daarnaast kan irreversibel lymfeoedeem 

van externe genitaliën (elefantiasis) ontstaan ten gevolge van lymfevatdestructie. 

Naast de verschillende LGV-stadia bepaalt de inoculatieplaats het klachtenpatroon. Bij een 

infectie van de uitwendige genitaliën (labia, penis en peri-anaal) kunnen de klassieke 

inguinale bubo’s (pijnlijk, fluctuerende en abcederende lymfeklieren in de liezen) ontstaan. 

Inwendige infecties (vagina, cervix, proctum) kunnen langdurig onopgemerkt blijven omdat 

hierbij drainerende lymfeklieren betrokken zijn die bij uitwendig lichamelijk onderzoek gemist 

worden. 

Er worden drie LGV-syndromen onderscheiden. 

1. Anorectale LGV: een infectie van het proctum die klachten geeft zoals anale afscheiding, 

pijn, jeuk, krampen en obstipatie. Hoger gelegen infecties (proctocolitis) geven aanleiding 

tot diarree. De LGV-uitbraak onder MSM zoals die nu in Nederland voorkomt presenteert 

zich met name als anorectale LGV. (Mmwr04) 

2. Inguinale LGV: een infectie van de uitwendige genitaliën geeft vaak aanleiding tot pijnlijke 

fluctuerende en abcederende lymfeklierzwelling (bubo’s). Hierbij hoeven ter plekke van 

port d’entrée geen afwijkingen (meer) aanwezig te zijn. Daarnaast verloopt deze infectie 

veelal zonder (CT) urethritis. Dit impliceert dat bij de aanwezigheid van bubo’s 

aanvullende diagnostiek dient te worden ingezet om het oorzakelijk organisme te 

identificeren (zie verder onder diagnostiek). (Wolk04) 

3. Faryngeale LGV: inoculatie van de keelholte is zeldzaam en kan aanleiding geven tot 

slijmvliesafwijkingen ter plekke en cervicale lymfadenopathie. 

2.5 Verhoogde kans op ernstig beloop 

Een CT-cervicitis kan opstijgen en dan een verhoogd risico op complicaties (PID) geven bij 

instrumentele ingrepen zoals een abortus en plaatsing van een IUD. Dit komt doordat de 



cervixbarrière wordt doorbroken. Ook bij mensen met een verlaagde afweer kan het beloop 

ernstiger zijn. 

Onbehandelde CT-LGV-infecties verlopen vaker ernstiger en geven vaak meer complicaties 

dan gewone CT-infecties (zie onder ziekteverschijnselen). 

2.6 Immuniteit 

Een eerdere CT-infectie resulteert niet in bescherming tegen re-infectie met CT. Mogelijk 

treedt zelfs juist extra schade op door een heftiger immuunrespons. (Cohe99) Een IgMantilichaamrespons 

treedt bij een ongecompliceerde infectie met serovar D-K slechts bij een 

deel van de patiënten op. (Stam99) Serologische testen kunnen derhalve niet gebruikt 

worden bij de diagnostiek van asymptomatische CT-infecties met de serotypen D-K. Bij 

invasief verlopende ernstiger CT-infecties zoals bij LGV maar ook bij pelvic inflammatory 

disease (PID) is er meestal wel sprake van hoge antistofproductie. 

3. Diagnostiek 

3.1 Microbiologische diagnostiek 

Diagnostiek bij urogenitale CT-infecties 

Diagnostische technieken: 

1. Nucleïnezuuramplificatietechnieken (NAT) (zoals PCR) op materiaal afgenomen door een 

professional uit cervix en urethra (rectum, anus, oropharynx en conjunctiva op indicatie). 

2. Nucleïnezuuramplificatietechnieken (NAT) (zoals PCR) op door arts (of de patiënt zelf) 

afgenomen materiaal zoals urine bij de man, een vaginale swab bij de vrouw of een 

anale swab (op indicatie). 

3. Kweek, EIA/ELISA en DNA-hybridisatie. Deze technieken voor het aantonen van CTinfecties 

zijn minder sensitief en daarom in Nederland weinig gebruikt. 

ad 1. en 2. Sensitiviteit en specificiteit van materiaal afgenomen door de professional dan 

wel de (goed ingelichte) patiënt zijn vergelijkbaar. Urinemonsters bij vrouwen zijn minder 

sensitief omdat cervicale infecties kunnen worden gemist. 

ad 3. Uit kostenoverwegingen worden deze technieken wel elders gebruikt. 

Bij het maken van een uitstrijkje van de cervix of urethra moet wat harder met een 

wattenstok worden geschraapt of ten minste tien seconden gedraaid worden om voldoende 

epitheelcellen in het afname materiaal te verzamelen. Serologische bepalingen hebben geen 

plaats in de diagnostiek van urogenitale CT-infecties. 

Diagnostiek bij LGV 

De definitieve diagnose LGV wordt gesteld op basis van een positieve PCR voor CTserotype 

L1, L2 of L3. Materiaal voor LGV-diagnostiek moet direct afgenomen worden in 

geval van verdachte afwijkingen bij patiënten uit de risicogroep (MSM). Dit kan zijn bij 

ernstige proctitissymptomen, genitale of anale ulcera al dan niet in combinatie met de 

aanwezigheid van bubo’s. In geval van proctitis en ulcera is onderzoek op weefselbiopten 

het meest gevoelig voor het aantonen van LGV. Als de setting afname van biopten niet 

toelaat kan ook worden volstaan met PCR-wattenstokuitstrijkjes. Wanneer bubo’s aanwezig 

zijn moet pus uit de lymfeklier worden geaspireerd door middel van een steriel injectiespuitje 

(nooit incideren). Het spuitje met hierin de pus kan zonder naald worden ingestuurd voor 

LGV-diagnostiek. 

Helaas is typering van CT niet mogelijk met de routine PCR-technieken zoals die door de 

meeste microbiologische laboratoria wordt gebruikt. Wel kan deze typering elders worden 

uitgevoerd op het zelfde materiaal waarop in eerste instantie de standaard chlamydia-PCR is 

uitgevoerd. Op dit moment heeft slechts een beperkt aantal gespecialiseerde laboratoria 

specifieke CT-PCR testen voorhanden voor subtypering. (Morr05) Heeft men niet de 

beschikking over specifieke CT-PCR dan is het mogelijk een LGV- 



waarschijnlijkheidsdiagnose te stellen op basis van het klinische beeld (ernstige proctitis, 

ulcera en/of bubo’s). 

3.2 Overige diagnostiek 

Pelvic Inflammatory Disease (PID) en epididymitis zijn primair klinische diagnosen. Ter 

ondersteuning kunnen algemene inflammatieparameters zoals BSE, CRP en leucocytose 

behulpzaam zijn. Bij de verdenking op PID is laparoscopie de gouden standaard voor het 

vaststellen van de diagnose. De positief voorspellende waarde van een klinische diagnose is 

65%-90% vergeleken met de laparoscopische diagnose. 

4. Besmetting 

4.1 Reservoir 

De mens. 

4.2 Besmettingsweg 

Via seksueel contact (horizontale transmissie), waarbij slijmvliezen met elkaar in 

aanraking komen. 

De belangrijkste verspreidingsweg is onbeschermd seksueel contact, te weten contact 

tussen penis-vagina (genitogenitaal) en penis-anus (genitoanaal). Bij orogenitaal contact 

(pijpen en beffen) is eveneens transmissie mogelijk. Dit is echter zelden het geval. Het is 

mogelijk dat bij LGV het gebruik van besmette dildo’s en vuistneuken een rol spelen in de 

overdracht, naast de beschadiging van het slijmvlies door het gebruik van anale douches. 

Van moeder op kind (verticale transmissie): tijdens de baring kan het kind worden 

geïnfecteerd. Aan een CT-infectie moet ook worden gedacht als één week tot 30 dagen 

na de bevalling bij de pasgeborene conjunctivitis optreedt (denk hierbij ook aan andere 

verwekkers zoals N. gonorrhoeae). Neonatale pneumonie veroorzaakt door CT-infectie 

kan optreden één tot drie maanden na de bevalling. Een perinataal geacquireerde CTinfectie 

kan langer dan een jaar aanwezig blijven in nasopharynx, tractus urogenitalis en 

rectum van zuigelingen. (Ham99) Bij 18 tot 50% van de geïnfecteerde pasgeborenen 

ontwikkelt zich een conjunctivitis en bij 3 tot 18% een neonatale pneumonie. (Hamm99) 

Een neonatale pneumonie kan optreden vanaf 1 tot 3 maanden na de bevalling. 

4.3 Besmettelijke periode 

Vanwege het hoge percentage asymptomatische infecties is er weinig bekend over de 

gemiddelde infectieduur. Er bestaat onvoldoende inzicht in het natuurlijke beloop van de 

infectie. In meerdere studies is aangetoond dat in een jaar bij ongeveer 50% van de vrouwen 

met een asymptomatische CT de infectie zonder antibioticabehandeling spontaan klaarde. 

(Morr02, Mola05) Soms worden infecties al in korte tijd geklaard. (Geis08) Langdurig 

persisterende infecties zijn echter ook gerapporteerd. 

4.4 Besmettelijkheid 

Hierover zijn weinig betrouwbare gegevens beschikbaar omdat infectie met CT veelal een 

asymptomatisch verloop kent. In een oudere studie waarbij diagnostiek middels kweek 

plaatsvond is gekeken naar de transmissiekans tussen mannen en vrouwen wanneer een 

van de partners een dubbele infectie heeft met zowel gonorroe als CT. (Lyck80) Voor 

gonorroe is de transmissiekans van vrouw naar man 77% en van man naar vrouw 80%. Voor 

chlamydia is de transmissiekans van vrouw naar man 28% en van man naar vrouw 45%. De 

conclusie luidde dat gonorroe besmettelijker is dan CT. Men kan op basis van deze getallen 

aannemelijk maken dat de transmissie van CT van man naar vrouw gemakkelijker verloopt 

dan van vrouw naar man. Uit partnerstudies waarbij gebruik is gemaakt van NATs blijkt bij 

2/3 van de partners een CT-infectie te worden geconstateerd. (Quin96). Een recente studie 

vond aanwijzigingen dat zo genaamde ‘low dose’ infecties minder besmettelijk zijn. 

5. Desinfectie 



Oppervlakken (geen bloed, wel vaginaal vocht of sperma): standaardmethode 2.1.1 

Oppervlakken (bloed): standaardmethode 2.1.2 

Instrumenten (niet huid- of slijmvliesdoorborend, geen bloed, 

wel vaginaal vocht of sperma): 

standaardmethode 2.2.1 

Instrumenten (niet huid- of slijmvliesdoorborend, wel bloed) 

zoals speculae: 

standaardmethode 2.2.2 

Instrumenten (wel huid- of slijmvliesdoorborend): standaardmethode 3.1 

Textiel: standaardmethode 2.3.2 

Intacte huid: niet van toepassing 

Niet-intacte huid: niet van toepassing 

Handen: standaardmethode 2.4.3 

6. Verspreiding 

6.1 Risicogroepen 

Recente Amerikaanse studies tonen aan dat met name jonge seksueel actieve vrouwen 

risico lopen op een urogenitale CT-infectie. Dit wordt ook bevestigd in Nederlandse studies. 

(Berg05, Götz05) Hierbij gaat het om vrouwen onder de 25 en met name onder de 20 jaar. 

Dit risico is vooral gerelateerd aan grotere seksuele activiteit maar daarnaast waarschijnlijk 

ook aan het vaker voorkomen van ectropion op jonge leeftijd (het slijmvlies waaruit ectropion 

is opgebouwd is gevoeliger voor CT-infectie). Ook onder jonge mannen komt chlamydia vaak 

voor. Het risico op CT-infecties blijkt af te hangen van een combinatie van risicofactoren 

(zoals leeftijd, sekse, seksueel gedrag, opleidingsniveau) en seksueel netwerk. In grote 

steden en onder Surinaamse en Antilliaanse personen wordt vaker CT-infectie vastgesteld. 

(Götz05) 

Anogenitale LGV komt in Nederland vooralsnog alleen voor onder MSM die onbeschermde 

receptieve anale seks hebben met meerdere partners. (Spaa05) Daarbij is het grootste deel 

hivpositief. Anogenitale LGV is geassocieerd met hoog risico seksueel gedrag en het gebruik 

van klysma’s (darm spoelingen) voordat anaal seksueel contact plaats vindt. (Vrie08) 

6.2 Verspreiding in de wereld 

Urogenitale CT wordt in geïndustrialiseerde landen beschouwd als de meest voorkomende 

bacteriële soa. Al naar gelang de onderzochte populatie, de aan- of afwezigheid van 

klachten en de leeftijd worden sterk uiteenlopende prevalentiecijfers gerapporteerd. 

Prevalentiestudies naar CT in de Verenigde Staten onder specifieke doelgroepen zoals 

vrouwelijke studenten, bezoeksters van een geboorteregelingkliniek en bezoeksters van een 

soapolikliniek brachten resp. 2-7%, 4-12% en 6-20% prevalentie aan het licht. Onder 

bezoekers van geboorteklinieken en huisartspraktijken in Groot-Brittanië is 10,1% van de 

vrouwen en 13,3% van de mannen geïnfecteerd met CT. (Mont04) 

LGV is een soa die vooral in de tropen en subtropen voorkomt. In 2003 is in Rotterdam een 

epidemie gesignaleerd. (NIEU03, NIEU04) Vanaf 2004 volgden meldingen van LGVuitbraken 

uit de rest van Nederland, omringende landen in Europa en de Verenigde Staten 

hoofdzakelijk onder MSM. De eerste gevallen van heteroseksuele LGV-transmissie in Spanje 

en Portugal zijn echter reeds gerapporteerd en wijzen op een verloop van de LGV-epidemie 

buiten de MSM- gemeenschap. (Muna08, Gome09) 

6.3 Voorkomen in Nederland 

Screening vanuit 15 huisartsenpraktijken in Amsterdam in 1996, waarbij urinemonsters per 

post werden verstuurd, toonde een prevalentie van 2,3% bij mannen en van 2,9% bij 

vrouwen. (Valk99) Bij een screening van huisartsbezoek(st)ers zonder soaklachten in 1999 

werd een prevalentie gevonden van 4,7% bij mannen en 4,9% bij vrouwen. (Hoek99, Welt02) 

In dit laatste onderzoek werd bij vrouwen een afnemende prevalentie gezien bij het 

toenemen van de leeftijd: van 13,4% bij vrouwen van 15-19 jaar tot 2,3% bij vrouwen van 35- 



40 jaar. Bij Surinaams-Creoolse vrouwen van 15-24 jaar werd een prevalentie van 22% 

gevonden. 

Recentere data afkomstig uit een bevolkingsonderzoek onder 21.000 jong volwassenen door 

heel Nederland (PILOT CT), toonde CT-prevalenties aan uiteenlopend van 0,6% in 

plattelandsgebieden tot 3,2% in de grote steden. (BERG05) Bij vrouwen, deelnemers met 

meerdere partners, en deelnemers van Surinaamse of Antilliaanse afkomst werd significant 

vaker CT aangetroffen. (Götz05) 

Het aantal nieuwe chlamydia-infecties per jaar wordt in Nederland geschat op 60.000. In 

2006-2007 bezochten per jaar ongeveer 28000 personen met chlamydia de huisarts. 

Anogenitale LGV komt in Nederland vooralsnog alleen voor onder MSM die onbeschermde 

receptieve anale seks hebben met meerdere partners. Van deze MSM is het grootste deel 

hivpositief. (Er is een aantal LGV-patiënten beschreven met een Hepatitis C-co-infectie. 

(Götz04, Agtm04)). In 2008 werden in de soa-centra 9433 nieuwe chlamydiadiagnoses 

gesteld. Een LGV-infectie werd 100 keer gediagnosticeerd in 2008, allemaal in MSM, 

waarvan 71% hiv-positief was. (Koed09) 

7. Behandeling 

Medische behandeling 

Cervicale en/of urethrale CT-infecties worden bij voorkeur behandeld met een eenmalige gift 

azitromycine (2 x 500 mg per os ineens). Als alternatief en bij anale infecties is een 

doxycyclinekuur (2 dd 100 mg gedurende 7 dagen) aan te bevelen. In geval van 

zwangerschap of bij allergie voor azitromycine en doxycyline kan eventueel amoxycilline 

(dosering 3 dd 500 mg gedurende 7 dagen) worden voorgeschreven met een nacontrole. De 

behandeling moet zonder onderbreking worden afgemaakt. Azithromycine kan ook voor de 

behandeling van urogenitale chlamydia infecties bij zwangere vrouwen worden overwogen. 

Dit middel is superieur ten opzichte van amoxycilline, vanwege een onacceptabel hoog 

aantal gevallen van behandelfalen dat bij dat middel optreedt. (Blake 2008) Vanwege de 

ongewenste complicaties bij moeder en kind die samenhangen met een niet goed 

behandelde urogenitale chlamydia infectie is daarom nu gekozen voor azithromycine als 

eerstekeusmiddel. Hiermee wordt het advies van de Amerikaanse CDC-behandelrichtlijn 

gevolgd die is gebaseerd op 3 studies waaruit de veiligheid van azithromycine tijdens de 

zwangerschap aannemelijk wordt geacht. (Jaco01, Kacm01, Raha06) Desondanks wordt in 

Nederland door fabrikanten en het college voor zorgverzekeringen overigens nog 

steeds het gebruik van azithromycine en doxycycline tijdens de zwangerschap (en 

lactatie) ontraden. 

Tot nu toe is er bij CT-infectie geen noemenswaardige resistentie tegen de gebruikte 

geneesmiddelen gebleken. 

Om ‘pingponginfecties’ te voorkomen moet(en) uiteraard ook de huidige partner(s) 

behandeld worden. Bij complicaties (PID of epididymitis) wordt een langere kuur met 

meerdere antibiotica aangeraden vanwege mogelijke menginfecties. 

Behandeling van LGV bestaat uit doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 21 dagen of 

erytromycine 4 dd 500 mg voor 21 dagen. Wanneer er bubo’s bestaan moeten deze worden 

ontlast om suppuratie en fisteling te voorkomen. C. trachomatis type LGV is in staat tot 16 

dagen te persisteren onder doxycycline therapie. (VRIE09) Om die reden wordt langduriger 

behandeld dan bij de overige C. trachomatis-typen. Er zijn geen aanwijzingen dat LGVinfecties 

langer dan deze 21 dagen behandeld behoeven te worden vanwege het persisteren 

van klachten. Aansluitend op een antibioticakuur kan bij persisterende klachten/afwijkingen 

nacontrole en voortgezette behandeling worden overwogen. Bij verergering van de klachten 

of het optreden van anatomische complicaties (stricturen, oedemen, fistels) dient direct 

verwezen te worden naar een specialist. 



Nacontrole 

Nacontrole bestaat uit het herhalen van een CT-PCR-test van de eerder besmette locatie. Er 

kunnen twee redenen voor nacontrole bestaan: ter uitsluiting van therapiefalen (1) en ter 

opsporing van een reïnfectie (2). 

ad 1) Indien bij CT mogelijk therapiefalen kan zijn opgetreden is nacontrole 4 tot 6 weken na 

het afronden van de behandeling aan te bevelen. Dit is het geval indien niet is behandeld 

met de eerstekeusmiddelen azitromycine of doxycycline of wanneer er twijfels bestaan over 

therapietrouw. Nacontrole is niet zinvol binnen de periode van 4 weken na behandeling 

omdat dit bij gebruik van PCR-testen fout-positieve uitslagen kan geven. 

ad 2) Uit studies is gebleken dat met name bij vrouwen veelvuldig reïnfecties optreden, ook 

na adequate behandeling, contactopsporing en partnerwaarschuwing. Daarom worden 

vrouwen met de diagnose CT (ongeacht de therapiekeuze) in de VS geadviseerd CTcontrole 

te herhalen drie maanden na het stellen van de diagnose. (Peip03) Voor vrouwen 

die veel risico lopen (bijvoorbeeld vanwege meerdere seksuele partners, vrouwen onder de 

25, of bij onveilig seksueel gedrag) is het aan te bevelen zich jaarlijks te laten controleren op 

soa, inclusief CT. 

8. Primaire preventie 

8.1 Immunisatie 

Een vaccin tegen CT is vooralsnog niet beschikbaar. 

8.2 Algemene preventieve maatregelen 

Vermijden van genitaal slijmvliescontact. Seksuele overdracht van CT kan sterk worden 

verminderd doch niet in alle gevallen worden voorkomen door het gebruik van condooms, 

aangezien condooms niet altijd bijtijds of goed (denk bijvoorbeeld aan scheuren of afglijden) 

worden gebruikt. 

De kosteneffectiviteit van chlamydiascreening wordt in de literatuur erg wisselend 

beoordeeld. Aan de hand van de PILOT CT-studie is selectieve screening geadviseerd op 

basis van een risicoprofiel. Risicofactoren zijn hierbij: het hebben van wisselende partners, 

woonachtig zijn in een stedelijk gebied, een leeftijd hebben onder de 20 jaar, van 

Surinaamse of Antilliaanse afkomst zijn, een lagere opleiding hebben, soagerelateerde 

klachten hebben en vrijen zonder condoom. (Götz05) 

In 2008 is een proefimplementatie Chlamydia Screening gestart in 3 regio’s in Nederland 

(Amsterdam, Rotterdam en zuid Limburg). Deze proefimplementatie beoogt inzicht te geven 

in haalbaarheid, kosteneffectiviteit en impact van populatiescreening. Op basis van de 

resultaten van deze proefimplementatie zal de minister een besluit nemen over 

implementatie van deze populatiescreening. 

9. Maatregelen naar aanleiding van een geval 

9.1 Bronopsporing 

Soazorg is niet compleet zonder partnerwaarschuwing en partnerbehandeling. Hierbij is de 

patiënt bij wie de soadiagnose is gesteld de indexpatiënt. Wanneer nu alle risicopartners (zie 

onder contactonderzoek) kunnen worden opgespoord, onderzocht en behandeld (inclusief 

verdere bron- en contactopsporing) worden infectieketens doorbroken, wat bewezen leidt tot 

een daling van soaprevalentie. 

Partnerwaarschuwing voor chlamydia kan in Nederland nooit afgedwongen worden. De cliënt 

moet altijd toestemming geven. Met de cliënt wordt besproken òf en door wie welke 

partner(s) gewaarschuwd worden. Het meegeven en gebruiken van zogenaamde 

waarschuwingsstroken en schriftelijk informatiemateriaal kan ondersteunend zijn bij het 

waarschuwen en behandelen van partner(s). 

Grote aantallen (anonieme) partners kunnen partnerwaarschuwing aanzienlijk bemoeilijken. 

Als er hierbij sprake is van een of enkele specifieke locaties waar deze contacten zijn 

opgedaan dan kan actieve waarschuwing ter plekke uitkomst bieden. Dit is met name een 

taak van lokale GGD’en. 



9.2 Contactonderzoek 

Partnerbehandeling is gebaseerd op het principe dat alle risicopartners blind (dat wil zeggen 

in afwachting van laboratoriumonderzoek) worden meebehandeld. Dit blind behandelen 

gebeurt om verdere verspreiding via de risicopartners in een zo vroeg mogelijk stadium te 

voorkomen. De behandeling wordt ingezet direct na afname van materiaal voor een volledige 

soascreening. De behandeling bestaat uit een antibioticakuur die standaard wordt gegeven 

voor de soa waarmee de risicopartner mogelijk is besmet. Contacten van een LGV-patiënt 

worden behandeld als een urogenitale chlamydiainfectie. Indien bewezen is dat zij zelf ook 

een LGV-infectie hebben, dan worden zij hiervoor alsnog aanvullend behandeld. Het uitdelen 

van medicatie aan indexpatiënt ten behoeve van zijn/haar risicopartners die de voorschrijver 

niet kent (’patient delivered partner therapy’: PDPT) is in Nederland niet toegestaan en nog 

controversieel, hoewel inmiddels wel een randomized controlled trial heeft uitgewezen dat 

deze PDPT leidt tot meer behandelde partners en minder re-infecties bij de indexpatient. 

(Golden partner deliverd partner therapy). (Steck05) 

Bij symptomatische infecties worden seksuele partners van de afgelopen 4-6 weken 

benaderd. Op praktische gronden vindt bij asymptomatische CT-infectie als ook bij LGVinfecties 

partnerwaarschuwing plaats van alle seksuele partners uit de zes maanden 

voorafgaand aan de klachten. Als duidelijk is dat de infectie al langer moet hebben bestaan 

(bijvoorbeeld omdat er de afgelopen 6 maanden geen seksueel contact heeft 

plaatsgevonden), wordt zo mogelijk verder teruggegaan in de tijd. Het is bekend dat CTinfecties 

meerdere jaren asymptomatisch kunnen persisteren. Het is belangrijk dit zowel de 

indexpatiënt als de risicopartner uit te leggen om misverstanden binnen vaste relaties te 

voorkomen. 

9.3 Maatregelen ten aanzien van patiënt en contacten 

Tot 1 week na het begin van de behandeling wordt seksueel contact afgeraden. Indien dit 

advies niet kan worden opgevolgd, wordt aangeraden in elk geval een condoom of bij beffen 

een beflapje te gebruiken, ook als de partner gelijktijdig wordt behandeld. 

9.4 Profylaxe 

Buiten de blinde behandeling van partners in het kader van contactopsporing is er geen 

indicatie voor profylactische behandeling. 

9.5 Wering van werk, school en kinderdagverblijf 

Wering is vanuit volksgezondheidsperspectief niet zinvol. 

10. Overige activiteiten 

10.1 Meldingsplicht 

Voor CT-infecties bestaat geen meldingsplicht. 

10.2 Inschakelen van andere instanties 

Voor contactopsporing en partnerwaarschuwing kunnen sociaal verpleegkundigen van de 

GGD worden ingeschakeld. 

10.3 Andere protocollen en richtlijnen 

Korte samenvatting soarichtlijn ‘Diagnostiek en behandeling van seksueel overdraagbare 

aandoeningen (SOA)’, NVDV 

Het Soaconsult, NHG M82, dec 2004 

www.soaaids-professionals.nl/index, zie medische richtlijnen 

Internet: 

www.cdc.gov 

www.who.int 

www.soaaids-professionals.nl/medische_richtlijnen/ 

www.nhg.artsennet.nl 



www.bashh.org/ 

www.iusti.org/ 

10.4 Landelijk beschikbaar voorlichting- en informatiemateriaal 

- Patiëntenbrochure ’Chlamydia’ Soa Aids Nederland 

- Patiëntenbrochure ’Seksueel Overdraagbare Aandoeningen’ Soa Aids Nederland 

- Patiëntenbrochure ’LGV’ Schorer, Amsterdam 

- NHG-Patiëntenbrief CT 

- NHG-Patiëntenfolder Seksueel overdraagbare aandoening. 

10.5 Literatuur 

- Agtmael MA van, Perenboom RM. Twee hivpositieve mannen met anorectale 

lymphogranuloma venereum en hepatitis C: opkomende soa’s. Nederlands Tijdschrift 

voor Geneeskunde 2004;148(51):2547-2550. 

- Baud D, Regan L, Greub G (2008) Emerging role of Chlamydia and Chlamydia-like 

organisms in adverse pregnancy outcomes. Curr Opin Infect Dis 21, 70-6.Chin J. Control 

of Communicable Diseases Manual. American Public Health Association. Washington, 

2000. 

- Bergen J van, Götz HM, Richardus JH, Hoebe CJ, Broer J, Coenen AJ. PILOT CT study 

group. Prevalence of urogenital Chlamydia trachomatis increases significantly with level 

of urbanisation and suggests targeted screening approaches: results from the first 

national population based study in the Netherlands. Sex Transm Infect. 2005;81:17-23. 

- Blake DR, Maldeis N, Barnes MR, Hardick A, Quinn TC, Gaydos CA.Cost-effectiveness 

of screening strategies for Chlamydia trachomatis using cervical swabs, urine, and selfobtained 

vaginal swabs in a sexually transmitted disease clinic setting. Sex Transm Dis. 

2008 Jul;35(7):649-55. 

- Cohen CR, Brunham RC. Pathogenesis of chlamydia induced pelvic inflammatory 

disease. In: Sexually Transmitted Infections 1999; 75: 21-24. 

- Gomes JP, Nunes A, Florindo C, Ferreira MA, Santo I, Azevedo J, Borrego MJ. 

Lymphogranuloma venerum in Portugal:unusual events and new variants during 2007. 

Sex Transm Dis. 2009 Feb;36(2):88-91. 

- Götz HM, Ossewaarde JM, Nieuwenhuis RF, Meijden WI van der, Dees J, Thio B. et al. 

Cluster van lymphogranuloma venereum onder homoseksuele mannen in Rotterdam, 

met grensoverschrijdende gevolgen. Ned. Tijdschr Geneeskd 2004;148:441-2. 

- Götz HM, van Bergen JE, Veldhuijzen IK, Broer J, Hoebe CJ, Richardus JH. A prediction 

rule for selective screening of Chlamydia trachomatis infection. Sex Transm Infect. 2005 

Feb;81(1):24-30. 

- Hammerschlag MR. Chlamydial infections in infants and children. Sexually transmitted 

diseases Chapter 83 Holmes KK (ed), McGrw-Hill, NYC, 1999, ISBN 007029688X 

- Hoek JAR van den, Mulder-Folkerts DKF, Coutinho RA, Dukers NHTM, Buimer M en 

Doornum GJJ van. Opportunistische screening op genitale infecties met Chlamydia 

trachomatis onder de seksueel actieve bevolking in Amsterdam. I. Meer dan 90% 

deelname en bijna 5% prevalentie. Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 

1999;143(13);668-72. 

- Jacobson GF, Autry AM, Kirby RS, Liverman EM, Motley RU. A randomized controlled 

trial comparing amoxicillin and azithromycin for the treatment of Chlamydia trachomatis in 

pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2001;184:1352-56. 

- Kacmar J, Cheh E, Montagno A, Peipert JF. A randomized trial of azithromycin versus 

amoxicillin for the treatment of Chlamydia trachomatis in pregnancy. Infect Dis Obstet 

Gynecol 2001; 9:197-202. 

- Koedijk FDH, HJ Vriend HJ, Veen van MG, ELM Op de Coul ELM, Broek van den IVF, AI 

van Sighem AI, Verheij RA, Sande van der MAB. Sexually transmitted infections, 

including HIV, in the Netherlands in 2008, 210261005 / 2009. 



- La Montagne DS, Patrick LE, Fine DN, Marrazzo JM. Behalf of the Region X Infertility 

Prevention Project. Re-evaluating selective screening criteria for Chlamydial infection 

among women in the U S Pacific Northwest. Sex Transm Dis. 2004;31:283-9. 

- Lycke E, Lowhagen GB, Hallhagen G, Johannisson G, Ramstedt K. The risk of 

transmission of genital Chlamydia trachomatis infection is less than that of genital 

Neisseria gonorrhoeae infection. Sex Transm Dis. 1980;7: 6-10. 

- Mabey D, Peeling RW. Lymphogranuloma venereum. Sex Transm Infect. 2002;78:90-2 

(review). 

- Mangione-Smith EJ, O'Leary J, McGlynn EA. Health and Cost-Benefits of Chlamydia 

Screening in Young Women. In: Sexually Transmitted Diseases. 1999;26:309-316. 

- Molano M, Meijer CJ, Weiderpass E, Arslan A, Posso H, Franceschi S, Ronderos M, 

Munoz N, van den Brule AJ. The natural course of Chlamydia trachomatis infection in 

asymptomatic Colombian women: a 5-year follow-up study. J Infect Dis. 2005;191:907- 

16. 

- Morré SA, van den Brule AJ, Rozendaal L, Boeke AJ, Voorhorst FJ, de Blok S, Meijer CJ. 

The natural course of asymptomatic Chlamydia trachomatis infections: 45% clearance 

and no development of clinical PID after one-year follow-up. Int J STD AIDS. 2002; 13 

Suppl 2:12-8. 

- Morré SA, Spaargaren J, Fennema JSA, de Vries HJC, Coutinho RA, Peña AS. Realtime 

polymerase chain reaction to diagnose lymphogranuloma venereum. Emerg Infect 

Dis. 2005. 

- MMWR Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Lymphogranuloma 

venereum among men who have sex with men--Netherlands, 2003-2004. MMWR Morb 

Mortal Wkly Rep. 2004 Oct 29; 53(42):985-8. 

- Munain JL de, Ezpeleta G, Imaz M, Del Mar Camara M, Esteban V, Santamaría JM, 

Cisterna R. Two lymphogranuloma venerum cases in a heterosexual couple in Bilbao 

(Spain). Sex Transm Dis. 2008 Nov;35(11):918-9 

- Nieuwenhuis RF, Ossewaarde JM, Meijden WI van der, Neumann HA. Unusual 

presentation of early lymphogranuloma venereum in an HIV-I infected patient: effective 

treatment with 1 g azithromycin. Sex Transm Infect 2003; 79:453-5. 

- Nieuwenhuis RF, Ossewaarde JM, Götz HM, Dees J, Thio HB, Thomeer MG et al. 

Resurgence of lymphogranuloma venereum in Western Europe: an outbreak of 

Chlamydia trachomatis serovar l2 proctitis in The Netherlands among men who have sex 

with men. Clin Infect Dis. 2004 ;39: 996-1003. 

- Peipert JF. Clinical practice: Genital chlamydial infections. N Engl J Med. 2003; 

18;349:2424-30 (review). 

- Rahangdale L, Guerry S, Bauer HM, et al. An observational cohort study of Chlamydia 

trachomatis treatment in pregnancy. Sex Transmit Dis 2006; 33:106-10. 

- Rogers S, Miller W, Turner C et al. Concordance of Chlamydia trachomatis infections 

within sexual partnerships. Sex Transm Infect 2008;84:23-28. 

- Ross JD. Pelvic inflammatory disease: how should it be managed? Curr Opin Infect Dis. 

2003 16:37-41 (review). 

- Spaargaren J, Fennema HSA, Morré SA, Vries HJC de, Coutinho RA. New 

lymphogranuloma venereum Chlamydia trachomatis variant, Amsterdam. Emerg Infect 

Dis 2005; 11:1090-2,. 

- Stamm WE. Clamydia trachomatis infections of the adult. In: Sexually transmitted 

diseases. Chapter 29; Holmes KK (ed), McGrw-Hill, NYC, 1999, ISBN 007029688X. 

- Stekler J, Bachmann L, Brotman RM, Erbelding EJ, Lloyd LV, Rietmeijer CA, Handsfield 

HH, Holmes KK, Golden MR. Concurrent sexually transmitted infections (STIs) in sex 

partners of patients with selected STIs: implications for patient-delivered partner therapy. 

Clin Infect Dis. 2005; 40:787-93. 

- Valkengoed, IGM. van, Boeke AJP et al. Systematische opsporing van Chlamydia 

trachomatis infecties bij mannen en vrouwen zonder klachten in de huisartsenpraktijk met 

behulp van per post verstuurde urinemonsters. Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 

1999;143 672-676. 



- Vries HJ de, van der Bij AK, Fennema JS, Smit C, de Wolf F, Prins M et al. 

Lymphogranuloma venereum proctitis in men who have sex with men is associated with 

anal enema use and high-risk behavior. Sex Transm Dis 2008; 35(2):203-8 

- Vries HJ de, Smelov V, Middelburg JG, Pleijster J, Speksnijder AG, Morré SA. 

Clin Infect Dis. 2009; 48(5):e53-6 

- Welte R, Kretzschmar M, Jager JC, Leidl R, Hoek JAR van den, Postma MJ. 

Opportunistische screening op genitale infecties met Chlamydia trachomatis onder de 

seksueel actieve bevolking van Amsterdam. IV. Kosteneffectiviteitsanalyse van screening 

uitgebreid het het oog op de specifieke dynamiek van een infectieziekte. Nederlands 

Tijdschrift Geneeskunde 2002;146;514-7. 

- Wolkenstorfer A, de Vries HJC, Spaargaren J, Fennema JSA, van Leent EJM. Inguinale 

lymphogranuloma venereum bij een man die seks heeft met mannen: wellicht een 

voorbeeld van de ontbrekende schakel ter verklaring van de transmissie bij de recent 

vastgestelde anorectale epidemie. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 

2004;148:2544-6. 

LCI 2008, laatst gewijzigd september 2009 



Bijlage I Verpleegkundig Stappenplan Infectieziektebestrijding (VSI) Gonorroe – 


Dit verpleegkundig stappenplan is een werkinstructie, voortkomend uit de multidisciplinaire 

LCI-richtlijnen Gonorroe en Urogenitale Chlamydia trachomatis-infectie en lymfogranuloma 

venereum (LGV). De richtlijnen beschrijven onder andere de ziekte, de medische 

microbiologie, de medische behandeling, de preventie en interventies. In dit stappenplan 

worden de verpleegkundige doelen en de verpleegkundige interventies stap voor stap 

uitgewerkt. Indien gesproken wordt over chlamydia wordt naast chlamydia trachomatis ook 

LGV bedoeld, tenzij specifiek anders vermeld. 

Voor de achtergronden en het tot stand komen van dit stappenplan wordt verwezen naar de 

algemene toelichting en de verantwoording op de site van de LCI, 

www.rivm.nl/cib/infectieziekten-A-Z/stappenplannen/. 

De sociaal verpleegkundige is verantwoordelijk voor zijn/haar eigen handelen. De arts 

soabestrijding van de GGD-soa polikliniek (regionaal soa-centrum) is verantwoordelijk voor 

de medische inhoud. 

Doelen 1 

De cliënt kan aangeven wat chlamydia/gonorroe is. 

De cliënt kan aangeven hoe chlamydia/gonorroe wordt overgedragen. 

De cliënt kan aangeven welke consequenties chlamydia/gonorroe kan hebben. 

De cliënt kan het belang van de behandeling aangeven. 

De cliënt is behandeld voor chlamydia/gonorroe. 

De cliënt kan aangeven op welke manier hij/zij zich in de toekomst tegen 

chlamydia/gonorroe kan beschermen. 

De cliënt kan het belang aangeven van partnerwaarschuwing. 

De cliënt heeft zelf of met ondersteuning van de sociaal verpleegkundige de partner(s) 

gewaarschuwd. 

De cliënt kan de relatie aangeven tussen zijn/haar seksueel gedrag en het hebben van 

veilig/onveilig seksueel contact. 

De cliënt weet wat hij/zij nodig heeft om tot gedragsverandering te komen. 

Stap 1 Diagnose 1,2,3 

a. Overleg de uitslag met de arts en laat deze de medische diagnose vaststellen. Stel zelf 

de verpleegkundige diagnoses vast. 

b. De arts geeft aan welke behandeling voor de cliënt geïndiceerd is. 

c. De arts of de verpleegkundige legt de medische diagnose vast in het soa elektronisch 

patiëntendossier (soa-epd). 

Stap 2 Interventies 

2.1 Planning 2 

a. Neem contact op met de cliënt nadat de medische diagnose is gesteld. 

b. Geef de medische diagnose door, en maak een afspraak voor behandeling, het 

bespreken van primaire preventieve maatregelen, het contactonderzoek en 

partnerwaarschuwing. 

c. Regel zo nodig een tolk (of tolkentelefoon). 

2.2 Voorlichting 1 

a. Bepaal samen met de cliënt de behoefte aan voorlichting. 

b. Geef de cliënt uitleg op maat over wat chlamydia/gonorroe is. 

c. Geef de cliënt uitleg op maat over de transmissiewijze van chlamydia/gonorroe. 

d. Geef de cliënt uitleg op maat over eventuele consequenties van chlamydia/gonorroe. 

e. Geef de cliënt uitleg op maat over de behandelingswijze van chlamydia/gonorroe en het 

belang hiervan. 



f. Geef de cliënt uitleg op maat over risicoreductie. 

g. Geef de cliënt uitleg op maat over partnerwaarschuwing, de reden en het belang hiervan. 

2.3 Risicoreductie 4,5,8,9,10 

Maatregelen die je kunt nemen om het risico op chlamydia/gonorroe te reduceren noemen we 

ook preventie van chlamydia-/gonorroe-overdracht. Er is een aantal maatregelen van belang: 

a. Consistent en correct condoomgebruik. Factoren die van invloed zijn op het al dan niet 

gebruiken van een condoom: 

Kennistekort: geef uitleg over risico’s; 

Vaardigheid: oefen condoomgebruik; 

Omgevingsfactoren: geef uitleg; 

psychosociale factoren: bespreek omgangsmethoden. 

b. Testen op soa bij klachten en na onveilig seksueel contact. 

c. Vermijden van gebruiken die schadelijk zijn. 

d. Aantal sekspartners beperken. 

e. Bepaalde sekstechnieken wel of niet gebruiken en alternatieve manieren van vrijen 

bespreken. 

2.4 Partnerwaarschuwing 4,5,6,7 

a. De cliënt moet altijd toestemming geven voor partnerwaarschuwing. 

b. Bij een cliënt met symptomatische chlamydia/gonorroe vindt partnerwaarschuwing plaats 

van alle seksuele partners van de 4 tot 6 weken voorafgaand aan de klachten. 

c. Bij een cliënt met asymptomatische chlamydia/gonorroe vindt partnerwaarschuwing 

plaats van alle seksuele partners van de laatste 6 maanden. 

d. Bij een cliënt met LGV vindt partnerwaarschuwing plaats van alle seksuele partners van 

de laatste 6 maanden voor het ontstaan van de klachten. 

e. Stel samen met de cliënt vast welke seksuele partner(s) in aanmerking komen voor 

partnerwaarschuwing. 

f. Bespreek de verschillende methoden van partnerwaarschuwing. 

g. Bepaal samen met de cliënt welke methode het best kan worden toegepast. 

h. Maak een afspraak met de cliënt om na 1 – 2 weken de partnerwaarschuwing te evalueren, 

indien de cliënt zelf contacten gaat waarschuwen. 

2.5 Counseling 4,5,8,11 

a. Bepaal samen met de cliënt in welke fase van gedragsverandering deze zich bevindt. 

b. Onderzoek ambivalentie(s) bij de cliënt. 

c. Ondersteun de cliënt en help de voor- en nadelen van het huidige gedrag en de 

gedragsverandering in te zien (bijvoorbeeld m.b.t. onbeschermd seksueel contact, 

meerdere seksuele partners). 

d. Bespreek met de cliënt wat hij/zij nodig heeft om tot gedragsverandering te komen 

(bijvoorbeeld condoomdemonstratie, deelname zelfhulpgroepen/lotgenoten, digitale 

educatie). 

e. Ondersteun en motiveer de cliënt bij zijn keuzes in de richting van gedragsverandering. 

2.6 Registratie en rapportage 2 

a. Registreer en rapporteer in het soa-epd. 

b. Verzamel gegevens voor verslaglegging, registratie en epidemiologie. Leg alle activiteiten 

vast in een rapportage met datum en initialen. 

c. Maak een melding van het dossier in het soa-peilstation (SOAP). 

Stap 3 Evaluatie 6 

a. Beoordeel, indien mogelijk, samen met de cliënt of de doelen behaald zijn. 

b. Ga bij de cliënt na of de seksuele partner(s) zijn gewaarschuwd en/of behandeling van 

partner(s) is ingesteld. 



c. Bespreek bijzonderheden (bijvoorbeeld risicopersonen, partnerwaarschuwing) in een 

casuïstiekbespreking. 

d. Indien van toepassing, verzorg de evaluatie van grootschalige profylaxeverstrekking. 

e. Meld trends en bijzonderheden in het jaarverslag. 

Referenties 

1. Carpenito-Moyet LJ. Handbook of Nursing Diagnosis, 12th Edition, 2008. 

2. Werkgroep kwaliteit aanvullende curatieve soa-zorg; Kwaliteitseisen en richtlijnen in de 

soa centra, 2005. 

3. Boomen IJHC van den, Vlaskamp AAC. Onder voorbehoud, informatie over de 

bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen in de Wet BIG, 1996. 

4. Feijter E de, Heijeman T. Handleiding counselen met het soaaids gespreksmodel, 2008. 

5. Feijter E de, Heijeman T. Handleiding soa/hiv-gespreksvoering, counselen op maat met 

motiverende gespreksvoering, 2007. 

6. LCI Draaiboek Partnerwaarschuwing bij soa, 2006, herziening 2009. 

7. Davis CF, et al. Alternative approach to partner notification, diagnosis and treatment: 

perspectives of New York county health departments, 2007; Sexually Transmitted 

Diseases, March 2009, vol. 36, number 3. 

8. Shain RN, et al. Prevention of Gonorrhoea and Chlamydia through behavioural 

intervention, results of a two-year controlled randomized trial in minority women, STI, 

2004. 

9. Kirkland LG. New Developments in the management of STDs, the nurse practitioner 

2006. 

10. King K Holmes et al. Effectiveness of condoms in preventing sexually transmitted 

infections; bulletin of the World Health Organization, The International Journal of Public 

Health, June 2004, 82. 

11. Grimley DM, et al. A 15-minute interactive, computerized condom use intervention with 

biological endpoints; Sexually Transmitted Diseases, February 2009, vol. 36. number 2.

Pediculosis pubis - Soa Aids Nederland voor professionals

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?