Lesbrief Hooglede - Kinderen in bezet gebied

HOOGLEDE TIJDENS DE
EERSTE WERELDOORLOG

31 juli 1914: ten oorlog!
Het is oorlog! Het brandweerkorps wordt snel samengeroepen voor
het gemeentehuis. De brandweermannen moeten de jongens gaan
waarschuwen die naar het leger moeten. Ze laten de noodklokken
luiden, zodat iedereen weet dat er een belangrijk bericht komt.
De jongens vertrekken
De volgende dag al moeten de jongens
gepakt en gezakt klaarstaan aan de tramhalte.
Moeder-overste Philomena beschrijft de droeve taferelen
die ze daar ziet:
‘s Morgens aan den tram om 6 ure, wat een aandoenlijk schouwspel,
moeders met kinderkens die hun echtgenoot en vader een laatsten
zoen gaven. Vaders en moeders die op ‘t voorhoofd van hun zoon
een laatste kruiske drukten - een allerlaatste misschien - zou men
ze nog weerzien, die geliefden?
Het stoomtuig floot - raakte in beweging - en voerde ze weg naar
Antwerpen. De ontroerde menigte volgde ze met de ogen, wuifde
met de hand - de tram verdween uit het zicht en velen der
aanwezigen trokken kerkwaarts, waar de Heilige Mis zou
beginnen - terwijl de moeders met hun kinderen huiswaarts
keerden al wenend.

September 1914: op de vlucht voor de vijand
En dan komen de eerste vluchtelingen toe in Hooglede
en de omliggende dorpen. Ze komen uit Brussel, Mechelen,
Leuven..., op de vlucht voor het Duitse leger. Ze vertellen
vreselijke verhalen over de Duitsers. Het maakt de mensen
bang.
Duitse verkenners
Kort daarna verschijnen
de eerste Duitse soldaten.
Het zijn de ulanen:
verkenners te paard. Op
sommige plaatsen saboteren
ze spoorlijnen of knippen ze
telegraaf- en telefoonlijnen
door...

Legers marcheren voorbij
Begin oktober komen soldaten van het Belgisch leger voorbij.
Enkele dagen later trekt ook de Britse cavalerie voorbij en zien
de inwoners ook Franse soldaten.
19 oktober 1914: Schuwe Maandag
Op 19 oktober beschieten Franse soldaten de Duitsers
in de buurt van Hooglede. De Duitsers denken dat het
burgers zijn die hen beschieten. En ze nemen wraak door
huizen te plunderen en in brand te steken. Er vallen
ook veel burgerslachtoffers.

HO_01
Tijdens de oorlog: Hooglede is bezet gebied
Duitse soldaten in de straten van Hooglede. Sommige van die soldaten
logeren bij gezinnen in Hooglede. Het bejaardentehuis op ‘t Hoge
wordt een hospitaal, de kerk een paardenstal en in de meisjesschool
in de Kleine Stadenstraat richten de Duitsers een bakkerij en een
cinemazaal in. Gedurende de hele oorlog proberen de Hoogledenaars
zo goed mogelijk samen te leven met de Duitse bezetters.
HO_02
‘Ortskommandantur’ staat te lezen op dit gebouw.
Dat is Duits voor commandopost van het district.

1 augustus 1917: verplichte evacuatie
In 1917 dreigt gevaar: de Britten plannen een aanval op Duitse
stellingen. De Duitse bezetter geeft op 1 augustus het bevel aan de
burgers van Hooglede dat ze zich moeten klaarmaken om te vluchten.
Drie dagen later moeten ze de trein op, willen of niet. Op 4 augustus
moet iedereen vertrekken naar Limburg. Ze komen aan in Mol en
van daar naar Meerhout de omliggende gemeenten.
Oktober 1918: het einde van de oorlog
De Britten weten waar de Duitse stellingen liggen en beschieten
ze wekenlang. Op 15 oktober blazen de Duitsers de aftocht.
Op het einde van de oorlog is Hooglede een puinhoop.
de Iepersestraat in Hooglede
Herkennen jullie deze foto?
Bekijk de gebouwen.
Wat is er gebeurd?

de verwoeste school van Hooglede
De wederopbouw
De mensen die na de oorlog terugkeren, leven eerst in houten
barakken, tot ze hun huizen weer kunnen opbouwen.

HO_R01
De Duitse begraafplaats
Nee, dit is niet zomaar een veld. Als je goed kijkt,
zie je platte stenen tussen het gras. En vijf stenen
kruisjes. Onder elke platte steen ligt een Duitse
soldaat begraven.
Deze grote begraafplaats in Hooglede was op het einde
van de Eerste Wereldoorlog helemaal niet zo groot.
Er lagen toen slechts 1101 gesneuvelde soldaten
begraven. Tussen 1932 en 1937 worden verschillende
begraafplaatsen hier samen gebracht. In het totaal
liggen er nu 8257 slachtoffers van de Eerste
Wereldoorlog begraven.
Onder de knop ‘Excursies’ op de website
vinden jullie de lesbrief met opdrachten.
Aan de hand van deze opdrachten, kom je
nog meer over de oorlog te weten.

Zoek het eens op!
1. In de tijd van de Eerste Wereldoorlog schreven ze de naam van je gemeente zo:
Misschien vind je de oplossing als je de foto’s goed bestudeert. Zoek anders op het Internet of in de
bibliotheek van je gemeente.
2. Zoek op hoeveel inwoners je gemeente nu telt. Vind je ook hoeveel mensen er waren in het
begin van de 20ste eeuw, net voor de Eerste Wereldoorlog? En net erna?
Aantal inwoners vandaag:
Aantal inwoners rond 1910:
Aantal inwoners rond 1920;
Is het aanta inwoners van je gemeente
• afgenomen?
• toegenomen?
• gelijk gebleven?
3. Zoek je gemeente op in Google Maps. Druk de luchtfoto af en kijk of je enkele van de oude foto’s
op de kaart van je gemeente kan situeren.
1. Ga naar http://maps.google.be
2. Tik de naam van je gemeente in het zoekveld.
3. Je krijgt nu een kaart te zien van je gemeente. Verklein of vergroot de kaart en ga omhoog,
omlaag of opzij tot je de dorpskern mooi in het midden van je beeld krijgt.
4. Kies dan ‘Satelliet’: zo krijg je een luchtfoto, met de straatnamen erin.
5. Druk de luchtfoto af.
6. Kijk in het fotoalbum van je gemeente. Probeer de foto’s met straatnamen nu op je luchtfoto
te situeren.
Zelf aan de slag als fotoreporter!
Als je op stap bent in je gemeente, met de klas of met je ouders, neem dan een fototoestel mee
en het album met oude foto’s van je gemeente.
• Zoek de straten of plaatsen op die je bij de foto’s vindt.
• Zoek die plaats op en ga staan waar de fotograaf vroeger stond. Dat is zeker niet makkelijk,
maar als je goed naar de oude foto kijkt, vind je misschien wel aanwijzingen.
• Neem nu een foto.
• Druk de foto af en situeer hem ook op je luchtfoto: zo kun je zien hoe de plaats veranderd is.