VAREN NAAR MEKKA - Maritiem Museum Rotterdam

EEN UITGAVE VAN HET MARITIEM MUSEUM ROTTERDAM
NUMMER I - JULI 2006
HAVENMUSEUM GROEIT EN BLOEIT PAG.3
STADSHAVENS IN ROTTERDAM PAG.6
‘LA BLOEMEN’ OP ‘KOP & KONT’ PAG.8
KUNST OF NIET PAG.9
AFSCHEID ANJA DIJKHUIZEN PAG.10
DE ‘SCHAT VAN CORPUS CHRISTI’ PAG.11
VAREN NAAR MEKKA
PAG.4

2 3
F. Loomeijer T. Tierolff
PERSONALIA
OUDE & NIEUWE
GEZICHTEN
F. van Hamburg
M.T. Konsten
In het vorige MMJournaal heeft u kunnen lezen over de ‘wisseling van de wacht’ in
het dagelijks bestuur van het Maritiem Museum Rotterdam. Bij de verzelfstandiging
van het museum, in januari van dit jaar, trad Coen Schimmelpenninck van der Oije
af. Momenteel is hij voorzitter van de Raad van Toezicht. Frits Loomeijer, daarvoor
hoofd collecties, is vanaf dat moment algemeen directeur.
Maar het afgelopen jaar zijn er nog meer nieuwe gezichten bijgekomen. Hoe ziet
het ‘nieuwe’ Management Team er nu precies uit? En met wie werken zij samen?
Hierbij stelt MMJournaal enkele oude bekenden en nieuwe medewerkers aan u
voor:
Per 1 januari is Frans van Hamburg, voormalig hoofd algemene zaken, tot de
directie toegetreden als zakelijk directeur. Als zodanig houdt hij alles nauwlettend
in de gaten. Niet alleen heeft hij een scherp oog voor de aantallen bezoekers die
in- en uitlopen, ook heeft hij de zorg voor in- en uitgaande valuta. En zijn talent als
informatica-adviseur is onmisbaar!
Sinds juli vorig jaar is Marie-Thérèse Konsten als hoofd presentatie verbonden aan
het museum. Haar grootste wens is dat het Maritiem Museum een instelling wordt
waar het publiek een onvergetelijke ervaring opdoet; “ze moeten ervan dromen, al
hun vrienden erover vertellen, en hun vakanties er voor verschuiven”, aldus Marie-
Thérèse . Hiertoe wil zij sprankelende tentoonstellingen maken, samen met de
medewerkers van haar afdeling; projectleiders en educatoren. Een nieuw gezicht
bij de projectleiders is Lucie Kuijpers, zij werkte hiervoor bij het Noordbrabants
Museum in Den Bosch.
Thomas Tierolff is sinds een jaar hoofd Marketing & Communicatie. Samen met
medewerkers Esther van den Berg en Marina Fidder wordt er hard gewerkt aan de
uitstraling van het museum. Zijn grootste ambitie is om nieuwe publieksgroepen
aan te trekken; immers, de Rotterdamse haven schuift steeds verder naar zee,
waardoor doelgroepen die ‘iets met de haven hebben’ langzamerhand zullen
verminderen … juist nu moet het Maritiem Museum de band tussen haven en stad
opnieuw versterken!
Frits, Frans, Thomas en Marie-Thérèse vormen samen het dagelijks management,
het MT. Hun recente besluit is het instellen van een Programma Advies Commissie
(PAC). Deze commissie onderzoekt de levensvatbaarheid van ideeën voor nieuwe
exposities en brengt hierover advies uit aan het MT. MMJournaal houdt u hiervan
op de hoogte!
HAVENMUSEUM GROEIT EN BLOEIT
Het gaat goed met onze buren
van het Havenmuseum. Na een
omvangrijke herinrichting van het
kadeterrein en van de Leuvehaven
zelf, waardoor de schepen van het
museum veel beter tot hun recht
komen, is een van de paviljoens
ingrijpend verbouwd.
Al langer leefde de wens om een echte
publieksingang te creëren aan de kant
van de Schiedamsedijk. Met financiële
steun van de Verolme Trust gebeurt er
nu veel meer. Behalve de entree wordt
er gewerkt aan een expositieruimte
met aandacht voor de geschiedenis
van de Verolmewerven, een auditorium
voor ontvangsten en seminars,
plus wandruimte waarop de diverse
hulpdiensten in de Rotterdamse haven
gepresenteerd worden. Onnodig te
vermelden dat het Maritiem Museum
van harte meewerkt aan de inrichting
van het zogenaamde Verolme
paviljoen, dat een stevige bijdrage
vormt aan de professionele museale
uitstraling in het Leuvehavengebied.
LEREN VAN KOP EN KONT
Het educatieve programma ‘KOP &
KONT-scheepssier van boeg tot spiegel’
levert veel positieve reacties op van de
deelnemers. Inmiddels hebben ruim
500 leerlingen en docenten van het
voortgezet onderwijs de tentoonstelling
bezocht, mét gebruik van het
educatiepakket.
[foto’s] Havenmuseum

4 5
VAREN NAAR MEKKA
Mekka? Wat heeft dat met
scheepvaart te maken? Mekka
ligt toch in de woestijn? Het zijn
meestal de eerste vragen die we
krijgen over de tentoonstelling die
vanaf 22 september 2006 te zien is.
DE REIS VAN JE LEVEN
Ook voor het Maritiem
Museum was het een
verrassing dat achter
de bedevaart naar
Mekka zo’n interessant
scheepvaartverhaal
schuilgaat. In het depot bleek
een schat aan materiaal
te liggen over de rederijen
die jaarlijks duizenden
pelgrims vervoerden
vanuit Nederlands-Indië.
Zij zagen zoveel brood
in deze passagiers, dat
ze in 1927 zelfs een
samenwerkingsverband
oprichtten onder de naam
‘Kongsi Tiga’ (driemanschap).
Toch wilden we ons niet
beperken tot Indonesië. Er
waren nog zoveel vragen!
Hoe zat het bijvoorbeeld met
de bedevaart vanuit onze
andere voormalige kolonie,
Suriname? En waren er
ook Nederlandse schepen
die pelgrims vervoerden
uit Marokko en Turkije?
‘Varen naar Mekka’ dompelt
bezoekers onder in het leven
van pelgrims op zee…
Indonesië
Bij binnenkomst wordt de bezoeker
verrast met een groot model van een
VOC-schip. Zelfs in de zeventiende
en achttiende eeuw reisden er al
islamitische pelgrims op Nederlandse
schepen. Vaak waren dit hooggeplaatste
personen met een groot gevolg, die
toestemming vroegen om als passagier
mee te varen. Maar ook minder
gefortuneerden waagden de reis, die
maanden duurde. Ze zwierven langs
de kusten van de ene naar de andere
haven en leden zware ontberingen.
Met de komst van het stoomschip rond
1870 in Nederlands-Indië werd de reis
naar Mekka sneller, aangenamer en
veiliger. Daardoor nam het jaarlijkse
aantal pelgrims snel toe. De meesten
van hen waren minder draagkrachtig: ze
konden zich geen hut veroorloven. Deze
onderdeks- of tussendekspelgrims zaten
met honderden tegelijk in een lage,
bedompte ruimte.
‘De schommelingen van het schip
zijn altijd duidelijk waarneembaar in
de diepte van de luiken. Ik nam die
schommelingen duidelijk waar op het
gelaat der menschen, die met hun
verstoorde maag naar ruimte hunkeren.
Geen wonder, dat men in dergelijke
omstandigheden spoediger last van
zeeziekte had dan boven aan dek! …
Meer en meer bemerkte ik, dat de
hitte in de ruimen ondraaglijk werd. De
oude menschen lagen maar te slapen,
lusteloos en afgemat en hoe de kinderen
zich er door heen sloegen, begreep ik
niet. Vrijwel allen bestudeerden den
Manasik (leidraad voor pelgrims) of lazen
dreunend in den kor’an. Den geheelen
dag hoorde ik dat zangerig geluid van de
geloovigen.’
Zo beschrijft de regent van Bandoeng
in 1924 de situatie aan boord van het
s.s. ‘Soerakarta’ van de Rotterdamsche
Lloyd. Hij was overigens wél een
hutpassagier…
Suriname
Het geringe aantal pelgrims dat vanuit
Suriname per schip naar Jeddah
voer staat in schril contrast met de
massaliteit van het vervoer vanuit
Indonesië. De meeste moslims in
Suriname hebben hun wortels in Brits-
Indië (tegenwoordig Pakistan en India)
of Java. Aan het eind van de negentiende
eeuw kwamen uit die gebieden
duizenden contractarbeiders werken op
de Surinaamse plantages. Pas aan het
eind van de jaren veertig was een deel
erin geslaagd een beter bestaan op te
bouwen. Enkelen wisten te sparen voor
de reis van hun leven: de bedevaart naar
Mekka. Dat was niet eenvoudig: hier was
geen georganiseerd pelgrimsvervoer en
bovendien voeren er vanuit Paramaribo
geen schepen direct naar Jeddah, de
havenstad van Mekka.
In de tentoonstelling verbeelden we het
bijzondere levensverhaal van misschien
wel de eerste Surinaamse pelgrims
die per schip naar Jeddah voeren: het
echtpaar Soekhai. Ze reisden terug via
Nederland, en vlogen mee op een van de
eerste KLM-vluchten naar Suriname.
Marokko en Turkije
Wie had gedacht dat Nederlandse
schepen ook betrokken waren bij
het vervoeren van pelgrims over de
Middellandse Zee? Het Maritiem Museum
bezit een mooie collectie foto’s van een
pelgrimsreis in 1960. Toen voeren meer
dan duizend Marokkaanse pelgrims met
het schip ‘Tabinta’ naar Jeddah.
In zijn reisverslag beschreef een
stuurman van de ‘Tabinta’ hoe
aangrijpend het vertrek naar het
verre Saoedi-Arabië was, zowel voor
de pelgrims als de familieleden die
achterbleven…
‘Varen naar Mekka - de reis van je leven’
is een aansprekende tentoonstelling
over het verlangen naar religieuze
vervulling versus de handelsgeest
van de Hollanders; zij zagen in de
pelgrimstochten simpelweg een bron
van inkomsten. Respectvol en beeldend
vertelt de tentoonstelling dit verhaal;
vanaf 22 september 2006 t/m 4 maart
2007 in het Maritiem Museum.

6
TENTOONSTELLING OVER STADSHAVENS IN ROTTERDAM
OVER EEN ANDERE BOEG
Vroeger waren het belangrijke Rotterdamse
zeehavens, nu spreken we van stadshavens.
Sinds de belangrijkste havenactiviteiten in
de richting van de Noordzee zijn verplaatst,
liggen de meeste van die havens er verlaten
bij. Weinig herinnert meer aan hun glorietijd,
toen tienduizenden havenwerkers er dagelijks
hun brood verdienden. In bepaalde gevallen,
zoals bij de Zalmhaven en de Dokhaven, is
er zelfs geen vaarwater meer te vinden!
Ondertussen hebben vele stadshavens
een woonbestemming, recreatiefunctie of
aangepaste scheepvaartbestemming gekregen.
Maar er zijn ook stadshavens waar nog weinig
gebeurt. Maak je bijvoorbeeld een metrorit
naar Rotterdam-Zuid, dan passeer je een
vrijwel lege Rijnhaven en dito Maashaven…
Het Maritiem Museum brengt in de tentoonstelling ‘Over een
andere boeg’ de veranderingen van tien bekende Rotterdamse
stadshavens in beeld. Aan de hand van foto’s, schilderijen en
tekeningen wordt per haven de ontwikkeling geschetst. Het is
boeiend te zien welke bedrijvigheid er vroeger in de havens was.
Zoals het bevoorraden van oude zeegaande zeilschepen in de
Oudehaven en de Leuvehaven, graanelevatoren in de Maashaven
en overslagactiviteiten in de Sint-Jobshaven en Waalhaven. Maar
ook de situatie van 2006 wordt verbeeld. Speciaal voor deze
gelegenheid heeft de Rotterdamse fotograaf Freek van Arkel
eigentijdse opnamen van de tien stadshavens gemaakt.
In de tentoonstelling wordt ook aandacht besteed aan de
‘Historische Atlas van de Rotterdamse havens 1905-2005’.
Deze publicatie (juni 2006) is samengesteld in opdracht van
Ontwikkelingsmaatschappij Stadshavens NV. Deze organisatie
zit in het oude RDM-kantoor op Heijplaat en beijvert zich voor
de herstructurering van de Waalhaven, RDM-havens, Eemhaven,
Merwehaven en de Vierhavens. CZ
TERUGBLIK
Stadshavens in Rotterdam
17 juni – 1 oktober 2006
‘De Scheepswerf’ van A. Willaerts
AANKOOP MYSTERIEUZE VOC KAARTEN UIT OXFORD
‘De grootste maritieme
aankoop ooit van een
Nederlands museum’, zo
worden de dertig 17 e -eeuwse
SFEERVOL BEELD VAN LEVENDIGE SCHEEPSWERF
Een 17 de -eeuws schilderij doet iedereen met
gevoel voor schilderkunst al snel opveren…
De leeftijd en de kwaliteit van het werk, de
naamsbekendheid van de kunstenaar en de
grandeur van de Gouden Eeuw geven een
speciale glans aan deze schilderijen. De
17 de eeuw mag zich roemen op beroemde
maritieme kunstenaars: Ludolf Bakhuizen, de
Willem van de Velde’s, Cornelis van Wieringen
en Adam Willaerts zijn slechts enkelen die
faam maakten in het jonge Holland waar
handel, oorlog en scheepvaart de wereld van
alledag bepaalden. Zij schilderden serene
rivier- en zeegezichten, woeste zeeslagen en
levendige scheepsportretten.
Eén schilderij is al jaren bij maritieme- en kunstliefhebbers
bekend, zonder dat het tot een museale collectie behoorde:
het qua onderwerp zeer opvallende schilderij ‘De scheepswerf’
van Adam Willaerts (1577-1664). Afbeeldingen van 17 de -
eeuwse scheepsbouw zijn zeer zeldzaam, zeker wanneer ze
zo gedetailleerd zijn als dit paneel. Recent kocht het Maritiem
Museum het werk, waarmee een parel aan de collectie is
toegevoegd!
Op het schilderij zien we een scheepswerf waar een zeegaand
schip in aanbouw ligt, mogelijk een boeier voor de kustvaart.
Tientallen werklieden werken aan de scheepshuid. Het schip
zeekaarten wel omschreven.
In 1715 kwamen ze in
het bezit van het Corpus
Christi College te Oxford.
De toenmalige president,
dr.Thomas Turner, liet de
kaarten na aan dit instituut
waaraan hij sinds 1687
leiding gaf. Hoe hij aan de
kaarten gekomen was, is tot
op heden niet duidelijk. Maar
opvallend is het wel!
De VOC hechtte namelijk grote
waarde aan geheimhouding van de
handelsroutes naar en in ‘de Oost’.
Vandaar dat VOC zeekaarten tot in de
achttiende eeuw met de hand gemaakt
werden. Hoe minder ervan in omloop
waren, hoe minder kans dat ze in
handen van de concurrentie – met name
de Engelsen- zouden vallen, zo was de
filosofie.
Het was oud-bestuurslid van de
Vrienden, Gerrit Doeksen, die eind
2004 het Maritiem Museum vroeg
of het geïnteresseerd was in een
bijzondere collectie zeventiende eeuwse
zeekaarten. Toenmalig directeur Coen
Schimmelpenninck hapte toe. Maar liefst
acht van de kaarten op perkament zijn
van de hand van de grote kaartenmaker
Joan Blaeu (I). De museumcollectie
behelst nu een kwart van alle bekende
Blaeu-kaarten op perkament in de
wereld! Onze Vrienden hebben royaal
bijgedragen om deze schitterende
aankoop mogelijk te maken.
wordt gestut met ‘dommekrachten’. Boven de spiegel staat een
boompje, waarschijnlijk ten teken dat het hoogste punt van de
romp bereikt is. Op het werfterrein staan twee gebouwen en
een grote slijpsteen. Rechtsvoor staat een kaapstander, die tot
de uitrusting van de werf behoorde.
De werfarbeiders tonen verschillende aspecten van het werk.
Twee mannen zagen een balk in de lengterichting door met
een trekzaag. De éen staat op een schraag, de ander op de
grond. Zowel de vrouw met een mand op haar rug als twee
‘spaanderrapers’ ruimen de houtspaanders van het terrein
op. Elders hakken twee mannen hout met een bijl, dat tot het
persoonlijk gereedschap van de vakman behoorde. Naast de
werklieden lopen enkele rijk geklede mensen over de werf,
mogelijk de werf- of scheepseigenaren en toezichthouders.
De scheepsbouwmeester meet met zijn maatstok een stuk
hout op. De man en jongen links op de voorgrond trekken de
aandacht – zij worden door een bedelaar benaderd voor een
aalmoes.
Dit prachtige schilderij is de afgelopen jaren enkele malen op
de TEFAF in Maastricht te zien geweest. In 1996 maakte het
werk deel uit van de tentoonstelling ‘Lof der Zeevaart’ in het
Museum Boijmans Van Beuningen. Het Maritiem Museum heeft
het werk aangekocht via de Londense kunsthandelaar Rafael
Valls. Nu is het dus permanent terug in Rotterdam!
7

TERUGBLIK
8 9
KOP & KONT
SCHEEPSSIER VAN BOEG TOT SPIEGEL
Iedereen was jaloers! Al haar collega’s wilden optreden in het Maritiem,
vertelde Karin Bloemen tijdens de opening van Kop & Kont. En ja, ze
begreep wel waarom het museum haar had gevraagd; iets met Kop en Kont
en voloptueuze boegbeelden…
Met een daverend (lach)concert opende Karin Bloemen donderdagavond
23 maart de tentoonstelling ‘Kop & Kont – Scheepssier van boeg tot
spiegel’.
Vele bezoekers hebben inmiddels al genoten van de prachtige beelden, de
parmantige roerkopjes én de levendige werkplaats van ‘De Delft’, waar vrijwilligers
met vakmanschap scheepssier maken. Ook het maken van een digitale foto van
jezelf als boegbeeld is een groot succes! De tentoonstelling is nog tot en met 3
september te bewonderen in het Maritiem Museum. RJ
VOOR U GELEZEN
Zeemansverhalen zijn altijd
aantrekkelijk voor mensen aan wal.
Reikhalzend wordt er uitgekeken
naar een boek waarin dappere
zeelieden ‘landrotten’ meenemen
op avontuur naar verre oorden
en exotische streken. Die
verhalen worden echter
steeds schaarser omdat de
traditionele bemanningen
zijn vervangen door zeelui
uit lagelonenlanden; zelfs de
offi cieren komen soms al niet
meer uit Nederland.
Net tegen het eind van de
tentoonstelling ‘Zeemansleven’,
in 2004-2005 in ons museum,
verschenen twee boeken die
hierbij aansluiten en het verhaal
van de zeeman uit de praktijk
vertellen. Van de hand van
Edward P. de Groot verscheen
‘Varen was mooi, varen was prachtig:
verhalen over de Nederlandse
koopvaardij tussen 1945 en 2000,
verteld door oud zeevarenden’ en
Willem H. Moojen schreef ‘Midscheeps:
de zeeman vertelt’.
De Groot laat zich in zijn boek leiden
door zeelieden die hun ervaringen
opschreven en, al schrijvend, bij zichzelf
te rade gingen wat er zo avontuurlijk,
romantisch of bijzonder aan hun
BOEGBEELD ‘LA BLOEMEN’
vaartijd was. Ze kwamen nogal eens
tot de ontdekking dat die jaren ook
hun minder prettige kanten hadden. De
reizen waren langer, de schepen minder
comfortabel, zwaar vies werk kwam
regelmatig voor en de gevaren van het
werken aan boord
waren niet te onderschatten! Toch
blikken de meeste zeelui met genoegen
terug naar die tijd. De Groot laat de
zeelieden vertellen wat er doorklinkt
over het leven aan boord van de
Nederlandse schepen in de laatste helft
van de twintigste eeuw.
Het boek van Moojen is een vervolg
op zijn in 2002 verschenen uitgave
‘Voor en achter: het verhaal achter
de zeeman’, waarin hij een aantal op
schrift gestelde zeemansherinneringen
bijeen bracht. De zeeman zelf vertelde
zijn belevenissen aan zijn maten tijdens
de vrije uren. Sommige verhalen lijken
aangedikt en zijn na jaren een eigen
leven gaan leiden, maar ze hebben
allemaal een kern van waarheid.
Een van de verhalen betreft het
vervoer van pelgrims met de
‘Tarakan’ van de Stoomvaart
Maatschappij ‘Nederland’ in de
jaren ’50 van de 20 ste eeuw. Op de
komende tentoonstelling ‘Varen
naar Mekka - de reis van je leven’
komen dergelijke verhalen niet
alleen in woord, maar ook in
beeld tot leven.
Literatuur:
Edward P. de Groot, Varen
was mooi, varen was prachtig:
verhalen over de Nederlandse
koopvaardij tussen 1945 en 2000,
verteld door oud-zeevarenden (Alkmaar,
De Alk, 2005. ISBN 90-6013-276-9,
paperback, prijs € 19,95)
Willem H. Moojen, Midscheeps: de
zeeman vertelt (Emmen, Lanasta, 2005.
ISBN 90-807822-9-7, gebonden,
prijs € 34,95) RB
KUNST OF NIET?
Zondagmiddag 21 mei, even voor half één. De Tuinzaal
in Museum Boijmans Van Beuningen stroomt langzaam
vol. Tassen, mappen, dekens, dozen, allemaal gevuld
met dierbare bezittingen. De vriendenverenigingen van
Boijmans, Wereldmuseum, Maritiem Museum en het
Gemeentearchief Rotterdam/Historisch Genootschap
Roterodamum stellen hun leden in de gelegenheid om
hun voorwerpen te laten bekijken en beoordelen. Een
exclusieve middag dus, alleen voor de ‘Vrienden’.
De conservatoren van de musea hebben elk hun
eigen discipline. Dat is een van de voordelen van deze
samenwerking. Of men nu een scheepsmodel, een object
uit Azië of Zuid-Amerika, textiel, grafi ek of een schilderij
meegenomen heeft, er is altijd wel iemand die de vragen kan
beantwoorden. Tevoren was duidelijk gemaakt dat er niet
getaxeerd zou worden, omdat de musea geen commerciële
instellingen zijn.
De conservatoren van het Maritiem Museum, Irene Jacobs en
Sjoerd de Meer, doen hun best om uitleg en advies te geven
aan de mensen die bij hen aankloppen. Hoewel het aanbod aan
maritieme voorwerpen niet echt groot is, heeft een enkeling
een verrassend mooie aquarel of kaart meegenomen. De sfeer
is goed, de gesprekken zeer geanimeerd, in elk geval een
evenement om te herhalen. De foto geeft een indruk van de
middag. AD

VOORUITBLIK
10 11
EEN EINDE MAAR OOK EEN NIEUW BEGIN
Januari 1985. Aan de Leuvehaven wordt
een nieuw maritiem museum gebouwd,
een voor die tijd modern gebouw. De
collectie van het museum staat dan al
een tijdje in het depot, het personeel
is ‘opgehokt’ in krappe kamertjes aan
de Scheepmakershaven. Een ‘Vriendenvereniging’
is net opgericht en men
zoekt een steunpilaar. Tijdens het eerste
gesprek met Marieke Burgers en Pieter
van Empelen blijkt dat het klikt. Met
veel enthousiasme gaan we, samen met
de collega’s, aan het werk om museum
en Vrienden op de kaart te zetten. Door
het organiseren van sponsoravonden
of rondleidingen door de nieuwbouw
(samen met architect Wim Quist) wordt
het Maritiem Museum weer zichtbaar in
Rotterdam. De bestuursvergaderingen
worden, bij gebrek aan ruimte, gehouden
in de Longroom aan boord van de ‘ Buffel’.
Dit museumschip is in die periode dé
attractie in de Leuvehaven.
Nu, ruim 21 jaar later is het tijd om het werk
voor de Vrienden aan anderen over te laten.
In die jaren heb ik veel geleerd en veel leuke
dingen gedaan: de productie van de kerstkaarten
met objecten uit de rijke museumcollectie,
stands op maritieme beurzen,
lezingen en depotrondleidingen. De excursies
naar andere maritieme musea in binnen- en
buitenland of – in samenwerking met enkele
leden - een bezoek aan een mosselveiling,
een kreeftenkwekerij en een bijzondere
theeproeverij, maken niet alleen het werk
erg leuk, maar zorgen ook dat ‘ Vrienden’
vrienden worden. Met het meeste plezier kijk
ik terug op de vijf reizen met de ‘ Eendracht’
naar Londen, Bremerhaven en Hastings. Heftige
storm of juist windstilte, zon of regen, de
sfeer aan boord was altijd goed. Bijzondere
momenten, veel gelach en soms diepgaande
gesprekken met interessante mensen. Ik
denk met plezier terug aan een fijne periode.
In het museum ga ik nu, naast het werk voor
de tentoonstellingen dat ik al enige jaren doe,
nog weer andere werkzaamheden oppakken
en dingen organiseren. Ik dank de Vrienden
en (oud)bestuursleden voor hun vertrouwen,
enthousiasme en steun en ik dank mijn collega’s
voor hun hulp en medewerking. Einde
én een nieuw begin. Het ga u goed!
Anja Dijkhuizen
Intens, verwonderend en
onbekend, de zwart-wit
foto’s van de Amerikaanse
fotograaf Claudio Cambon.
Indrukwekkende beelden
van de sloop van een schip;
de laatste vaart – het
scheepskerkhof in Bangladesh.
In vijf maanden tijd
wordt het schip ontmanteld.
Zonder machines, door
mensen op blote voeten. Zij
verdienen hiermee de kost
en recyclen het materiaal,
maar ten koste van wat? En
hoe worden schepen daar
gesloopt?
Vanaf 7 oktober te zien. RJ
In de tentoonstelling ‘Schatten van
Nedlloyd’ in het Maritiem Museum zijn
ruim honderd van de mooiste objecten
uit de collectie van Koninklijke Nedlloyd
te zien. Kunstwerken die ooit te zien
waren aan boord van schepen of in de
kantoren van rederijen die fuseerden
tot het Nedlloyd-concern. Schilderijen,
scheepsmodellen, sculpturen, meubilair,
kaarten, affiches en tegeltableaus
van o.a. Ludolf van Bakhuizen, Willem
van Diest, vader en zoon Israëls. De
rijk geïllustreerde catalogus bij deze
tentoonstelling getuigt van de bijzonder
warme relatie tussen kunstenaars en
reders. Conservator Irene B. Jacobs
belicht de kunsthistorie van de objecten
én hun vervaardigers.
Graag stellen wij u in staat in te tekenen
op de exclusieve, in linnen gebonden
en met de hand genummerde luxe
uitgave van Schatten van Nedlloyd.
Indien u nú intekent, profiteert u van
de speciale intekenprijs van € 49,50
(plus verzendkosten). Na verschijning
van het boek (oktober 2006) bedraagt
de prijs € 69,50. Bovendien is deze
exclusieve uitgave niet verkrijgbaar in
de boekhandel.
DE SCHAT VAN CORPUS CHRISTI:
UNIEKE VOC-KAARTEN IN HET MARITIEM
MUSEUM
Het is zover: de VOCkaarten
zijn terug op eigen
bodem! Nog een maand of
4 geduld, en dan is de schat
ook zichtbaar voor het
publiek. Dertig bijzondere
kaarten die 3 eeuwen lang
verborgen zijn geweest
in de diepe kelders van
het Corpus Christi College
in Oxford. Perkamenten
kaarten waarvan we van
het bestaan niet wisten
en die door de tand des
tijd totaal onberoerd zijn
gebleven. Een ware schat
op cartografisch gebied.
Bijzonder aan de Corpus
Christi kaarten is vooral het feit dat zij nooit op zee zijn geweest. Hoe
dat komt, dat weten we niet. Dat blijft een mysterie. Maar dat maakt
het juist ook zo bijzonder en speciaal. Vanaf 19 november kan iedereen
in het Maritiem Museum zelf deze schat komen bewonderen.
SPECIALE LEZERSAANBIEDING!!
‘Schatten van Nedlloyd’ 128 pagina’s
rijk geïllustreerd met ruim 120 beelden
in kleur. ISBN 90.5730.352.3
BON:
Ja, ik teken in op: ___ exempla(a)r(en) van de gelimiteerde luxe gebonden editie
Schatten van Nedlloyd (ISBN 90.5730.352.3) voor de speciale intekenprijs en
ontvang mijn persoonlijke handgenummerde exempla(a)r(en) à € 49,50.
Ik stel prijs op vermelding in de lijst van intekenaren: ja/nee *
Dhr./Mw.* Titel + initialen _____ Naam _____________________________
Adres ___________________ Postcode/plaats ______________________
Telefoon _________________ Handtekening
Stuur deze bon naar: Uitgeversmaatschappij Walburg Pers,
Antwoordnummer 87, 7200 VB ZUTPHEN (postzegel niet nodig) Of fax
deze bon naar 0575-542289. De genoemde prijs is exclusief verzendkosten.
Na verschijning wordt de prijs van deze luxe editie € 69,50. Deze exclusieve
gebonden uitgave is niet verkrijgbaar in de boekhandel.
* Doorhalen wat niet van toepassing is.
* Indien uw betaling vóór 15 juli a.s. is ontvangen, wordt uw naam opgenomen in de lijst van intekenaren
achterin het boek. Indien u hier geen prijs op stelt, geeft u dit dan s.v.p. aan op de bon.

12
SPEELSCHIP WORDT VRIENDSCHIP!
In het vorige MMJournaal
lieten wij al weten dat er uit
de vele suggesties een winnende
naam is gekozen voor
het kinderspeelschip op het
plein voor het museum.
Mevrouw Persoon en haar zoontjes
Steven, Teun en Hein schoten met de
naam ‘Vriendschip’ in de roos. Zoals
mevrouw Persoon zelf schreef: ‘Vriend’
refereert uiteraard aan de Vrienden
van het Maritiem Museum, het woord
‘schip’ spreekt natuurlijk voor zich bij
dit speelscheepje en de collectie van het
museum. Ook lijkt het woord ‘vriendschip’
erg op vriendschap. En wat is er
tenslotte belangrijker in een kinderleven
dan vriendjes?”
De familie Persoon kreeg een warm
onthaal in het Maritiem Museum om hen
te bedanken voor dit winnende voorstel.
De lunch in museumrestaurant Lloyds
lieten ze zich goed smaken. Aanvankelijk
wat schuchter gingen de jongens op
de foto, maar al snel gingen de remmen
los en werd er flink gespeeld op de
FACTS &
FIGURES
Ingenieuze ingenieur
In de publieksverkiezing van de
‘Greatest Briton’ in 2002 stond hij
lange tijd op de eerste plaats, maar
werd hij nog nét voorbijgestreefd
door Winston Churchill. Het gaat om
Isambard Kingdom Brunel (1806-
1859), de uitzonderlijk bekwame
(werktuig)bouwkundig ingenieur. Hij
werd op 9 april 1806 geboren. Zijn
naam is onlosmakelijk verbonden met
de beginperiode van de stoomvaart. Hij
ontwierp en bouwde de stoomschepen
‘Great Western’, ‘Great Britain’ en
‘Great Eastern’, en diverse spoorwegen,
bruggen en tunnels.
De winnaars aan
boord van
de Vriendschip
Vriendschip. We hopen de familie nog
vaak in het schip en het museum te
begroeten.
Nogmaals willen we alle inzenders
bedanken voor de genomen moeite;
hopelijk doet u een volgende keer weer
mee?
Scheepsportrettist
Op 24 april 1806 werd in Amsterdam
Jacob Spin geboren, de belangrijkste
scheepsportrettist van de negentiende
eeuw. ‘Maritiem Digitaal’, het digitale
foto-archief, telt ruim 250 ‘Spinnen’.
Zijn totale productie bestaat uit
vijfhonderd à achthonderd werken!
Spin kwam voort uit een zeevarende
familie, maar hij ging zelf niet naar
de Kweekschool voor de Zeevaart.
Desondanks werd hij zeeman op zijn
achttiende. Die ervaring kwam hem
later goed van pas. Zijn artistieke
carrière omspant een halve eeuw.
Maritiem publicist Bram Oosterwijk
schreef ter gelegenheid van de Spinherdenking
het boek ‘Wind in de zeilen.
Scheepstekenaar Jacob Spin
(1806-1875)’.
COLOFON
MM Journaal is een uitgave van het Maritiem
Museum Rotterdam en de Vereniging Vrienden van
het Maritiem Museum Rotterdam.
Redactie:
Marina Fidder, Marie-Therese Konsten,
Frits Loomeijer, Thomas Tierolff
Aan deze uitgave werkten mee:
Marieke van Bommel, Ron Brand, Anja Dijkhuizen,
Marina Fidder, Irene Jacobs, Rinske Jurgens,
Hanneke Kempen, Andrea Kieskamp,
Ineke van Klink, Lucie Kuijpers,
Frits Loomeijer, Cees Zevenbergen
Illustraties:
Foto-archief Maritiem Museum Rotterdam, Freek
van Arkel, Claudio Cambon, Collectie Corpus
Christi College Oxford, Anja Dijkhuizen, Fred Ernst,
collectie Havenmuseum
Vormgeving:
Marinus de Rooij
Redactie-adres:
Postbus 988,
3000 AZ Rotterdam
Leuvehaven 1,
3011 EA Rotterdam
Tel. (010) 402 92 49
Fax (010) 413 73 42
E-mail: voorlichting@maritiemmuseum.nl
ISSN 1569-3384
Koninklijke rederij
Het was op 17 mei precies 150
jaar geleden dat Koning Willem III
besloot tot de oprichting van de
Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-
Maatschappij. Het eerste schip droeg
dan ook de naam ‘Willem III’. Met de
oprichting van de KNSM begon de
geschiedenis van Nedlloyd, dat P&O
Nedlloyd werd en uiteindelijk verdween
bij de recentelijke overname door de
Deense gigant Maersk. RB