15. Timo Kos - Jenny Schings

15. Timo Kos
... over de mogelijkheden
van internet die het
onderwijs zullen opschudden

Het onderwijs kan niet achter blijven
De toekomst van het onderwijs
ligt in handen van leerlingen
en enthousiastelingen
buiten de sector. Dat denkt
Timo Kos, voorzitter van
de Stichting Khan Academy
NL. De mogelijkheden om
het onderwijssysteem te
veranderen, zijn voorhanden
en worden wereldwijd al door
miljoenen mensen gebruikt.
Het internet speelt daarin
een essentiële rol. Met de
Khan Academy als voorbeeld
betoogt Timo Kos waarom
het onderwijs niet langer kan
achterblijven.
“De ontwikkelingen die we nu
meemaken, zullen het onderwijs
opschudden”, voorspelt Timo Kos.
Met die ontwikkelingen doelt hij
op de groeiende rol die internet
in het onderwijs gaat spelen en
de mogelijkheden die daardoor
ontsloten worden. De manier waarop
jongeren leren, verandert in hoog
tempo. Het onderwijs zelf echter,
blijft nu nog achter. Volgens Kos is
dat geen reden tot zorg: “Het zijn
parallelle ontwikkelingen.
Timo Kos is sinds januari 2012
voorzitter en medeoprichter van
de Nederlandse tak van de Khan
Academy. Doel van Khan Academy
NL is om zoveel mogelijk materiaal
van de Khan Academy beschikbaar
te maken in het Nederlands, door
nasynchronisatie, vertaling en
ondertiteling. Ook vult Khan
Academy NL het materiaal aan
met specifieke Nederlandse
onderwerpen, zoals Nederlandse
geschiedenis en Nederlandse taal.
Daarnaast is Timo Kos sinds
2003 werkzaam bij Capgemini
Consulting. Hij is management-
en organisatieadviseurs die
werkzaam zijn in de publieke en
educatieve sector. Als adviseur was
hij ondermeer secretaris van de
Commissie Onderwijstijd.
www.khanacademy.nl
Timo Kos is afgestudeerd als
historicus met een specialisatie
in wetenschapsgeschiedenis.
Zijn afstudeerscriptie handelde
over de verspreiding van vroege
evolutietheorieen in Nederland
in de periode voor Darwin
(1809-1859).
213

Hoewel het onderwijssysteem maar
langzaam verandert, houdt dat de
innovatie in het leren van leerlingen
niet tegen.” De Khan Academy is een
goed voorbeeld hiervan.
Verandering van onderop
“De Khan Academy is ontwikkeld
van onderop. De oprichter, Salman
Khan, begon in 2004 met het
geven van wiskundebijles aan zijn
nichtje. Doordat zij ver van elkaar
af woonden, maakte Khan filmpjes
van zijn uitleg, die hij op YouTube
plaatste. Al snel bleek dat niet alleen
zijn nichtje van de filmpjes gebruik
maakte, maar veel meer jongeren”,
vertelt Kos. In 2009 besloot Khan
zijn baan als manager van een
investeringsfonds op te zeggen
en zich volledig te richten op deze
nieuwe vorm van onderwijzen.
“Doordat de Khan Academy op
deze manier is ontstaan, buiten het
reguliere onderwijssysteem om,
vormt dat logge onderwijssysteem
geen belemmering voor het succes
van de Academy”, aldus Kos. Het
voorbeeld van de Khan Academy
toont aan dat de ontwikkelingen al
niet meer te ontkennen zijn. “Vroeg
of laat zal de wal het schip keren.
Het onderwijs moet – en zal – inzien
dat leerlingen, overal ter wereld, op
een andere manier leren dan in het
reguliere onderwijs gebruikelijk is.”
Gratis onderwijs
van wereldklasse
De Amerikaanse Khan Academy
bestaat sinds 2006. In Nederland
is de Khan Academy sinds vorig
jaar actief. Het doel is duidelijk:
gratis onderwijs van wereldklasse
voor iedereen. “De Khan Academy
is geen vervanging van het
reguliere onderwijs”, benadrukt
Kos. “Het is eerder een aanvulling.
Docenten die voor verandering
openstaan, kunnen de video’s en
de leeromgeving van de Academy
gebruiken in de les. De instructie
wordt opgenomen op video. Zo
kan elke leerling de instructie
bekijken wanneer het hem of haar
uitkomt – en zo vaak als hij of zij
zelf nodig vindt. “ De leerkracht kan
zo tijd vrij maken voor individuele
aandacht, groepsopdrachten en
verdieping ( ‘flipping the classroom’
noemt Salman Khan dit concept:
thuis instructie volgen, in de klas
opdrachten maken).
Salman Khan heeft, met zijn
team, inmiddels meer dan 3000
instructievideo’s gemaakt. De
Nederlandse tak van de Khan
Academy probeert zoveel mogelijk
van deze video’s toegankelijk
te maken voor Nederlandse
leerlingen, door ondertiteling en
nasynchronisatie.

Ook worden nieuwe filmpjes
verzameld. die specifiek over
Nederlandse onderwerpen gaan,
zoals geschiedenis of taal. “Maar
het mooiste aan de Khan Academy
is eigenlijk de leeromgeving
rondom de video’s”, vindt Kos.
“Die leeromgeving biedt de
mogelijkheid om de voortgang van
elke individuele leerling bij te houden
en te vergelijken met de voortgang
van de hele groep. Zo krijg je als
docent inzicht in hoe elke leerling
zich ontwikkelt en in waar de
problemen zitten. Je kunt dan extra
aandacht besteden aan de specifieke
onderwerpen die moeilijkheden
opleveren. Onderwijs wordt op die
manier veel meer maatwerk.” De
Khan Academy is een voorbeeld
van een trend richting adaptief
onderwijs: onderwijs waarbij elke
leerling, in het eigen tempo en op de
eigen manier, kennis kan opdoen.
De leeromgeving is specifiek
gericht op jongeren, door er allerlei
spelelementen aan toe te voegen.
Docent wordt meer
gids dan expert
Wil het reguliere onderwijs mee in
deze ontwikkelingen, dan zullen
docenten moeten inzien dat hun rol
verandert.
De tijd van de docent als eenzijdige
overbrenger van informatie is
voorbij. “De docent krijgt bij deze
manier van onderwijzen een meer
begeleidende en coachende rol. Hij
wordt meer een gids dan een expert.
De docent moet de mogelijkheden
van het internet kennen, maar
hoeft niet van alles evenveel af te
weten. Het bijzondere is dat het
systeem op deze manier veel opener
wordt. Niet alleen docenten maken
filmpjes, maar mensen uit allerlei
beroepsgebieden. Er worden nu al
filmpjes gemaakt door artsen, maar
ook door automonteurs. Leerlingen
kunnen bovendien zelf hun coaches
uitzoeken, dus naast de docent
bijvoorbeeld ook een ouder, oom of
grootouder”, aldus Kos.
Het onderwijs wordt op die manier
van iedereen. “Aan de huidige
Khan Academy werken wereldwijd
17.000 mensen mee – de meesten
op vrijwillige basis, zonder dat ze
er geld voor krijgen. Alles gebeurt
op basis van crowdsourcing. Er zijn
wereldwijd al meer dan 10 miljoen
gebruikers. Op die manier wordt de
kwaliteit ook gewaarborgd; als er
iets niet klopt, wordt dat heel snel
teruggekoppeld.”
215

Ook het curriculum kan zo
uitgebreider worden. Naast de
standaardvakken als wiskunde,
biologie en geschiedenis, vind
je in het Khan Academy-aanbod
ook lessen in gezondheidszorg en
computerwetenschap. “Leerlingen
leren dan bijvoorbeeld met
behulp van een instructievideo
spelenderwijs programmeren.”
Ook voor vakken waarvoor
docenten schaarser worden, zoals
autotechniek, biedt het internet de
mogelijkheid om kennis te bewaren
en zo beschikbaar te houden voor
potentiële leerlingen. Bovendien
is er in de filmpjes ruimte voor
alternatieve manieren van uitleg.
“Een van de mooiste filmpjes vind
ik Doodling in Math van Vi Hart.
Zij legt op een heel creatieve en
toegankelijke manier de Fibonaccireeksen
uit.” De autoriteit van de
docent maakt plaats voor specialisten
uit verschillende sectoren. Kennis
kan zo directer worden overgebracht.
“In het hoger onderwijs gaan de
ontwikkelingen ook zeer snel.
Geinspireerd door Khan bieden
topuniversiteiten sinds kort gratis
onderwijs via korte YouTubefilmpjes,
in een onlineleeromgeving
met oefeningen en examens waarmee
studenten zelfs certificaten kunnen
verdienen.”
Toekomst
Voor Timo Kos is de manier van
werken van de Khan Academy de
onderwijsvorm van de toekomst.
“Echte verandering in het
onderwijssysteem zal lang duren. Nu
zijn scholen voornamelijk gericht op
reproductie van kennis. Maar deze
verandering van onderop zal sneller
gaan dan gedacht”, verwacht Kos.
“Meer en meer wordt erkend dat
kinderen allemaal verschillend zijn
en allemaal verschillend leren. Er is
behoefte aan differentiatie, maar het
blijkt moeilijk om dat in het huidige
onderwijs te bieden. De succesfactor
van een werkwijze als de Khan
Academy is dat leerlingen persoonlijk
geholpen worden.”
Voor de jongeren is de overstap
naar deze manier van leren niet al
te groot, denkt Kos. “De site is heel
intuïtief en gemakkelijk, je hoeft
jongeren niet te helpen om ermee
te werken. Ze kunnen direct aan de
slag. Bovendien werken jongeren al
veel met schermen. Voor hen is het
een logische stap.” Voor sommige
docenten zal het echter wel een grote
verandering zijn. “Een belangrijk
verschil met het huidige systeem
is dat je als docent niet meer
lesmethodegebonden werkt. Nu is de
methode vaak de kern van de les. Dat
valt weg.”

De onderwijskundige kant, die nu
voor een groot deel wordt overgelaten
aan uitgeverijen, komt dan meer
in handen van de docent te liggen.
“De filmpjes alleen vormen nog
geen onderwijs, er is structuur en
begeleiding nodig. Daar moet de
docent voor zorgen.” Het is volgens
Kos niet de bedoeling dat het
klaslokaal wordt omgebouwd tot
een computerlokaal. “De klas en het
contact met andere leerlingen en
de docent, blijven belangrijk. Een
mogelijkheid als de Khan Academy
moet door docenten daar worden
ingezet waar hij gewenst is. Met de
Khan Academy kan een docent meer
interactie in de klas invoeren.”
Via de leeromgeving is goed te zien
wie van de klasgenoten erg goed is in
sommen van een bepaald onderwerp
– en wie juist minder goed. Zo
kunnen leerlingen elkaar opzoeken
voor extra begeleiding. Timo Kos:
“Leren doe je uiteindelijk met
mensen, niet met computers. Je moet
de computers alleen gebruiken om
instructie beter aan te laten sluiten
op de diverse leerstijlen en behoeften
van leerlingen. De docent blijft nodig
om te motiveren en inspireren.”
Wereldwijd denken
“Wat we nu beschikbaar hebben,
is nog maar het begin”, denkt
Timo Kos.
“Het kan allemaal nog veel beter,
maar we zitten op de juiste weg.
De mogelijkheden worden steeds
uitgebreider, steeds slimmer.”
Kos is niet de enige die iets ziet
in deze vernieuwende manier van
onderwijzen. Het onderwijsmateriaal
van de Khan Academy wordt in 48
talen vertaald. “Graig Silverstein,
de allereerste werknemer van
Google, heeft zelfs zijn baan daar
opgezegd en is in dienst getreden
bij de Khan Academy om zijn leven
aan dit innovatieve onderwijs te
wijden. De kracht van dit soort
ontwikkelingen, die zonder internet
niet mogelijk zouden zijn geweest,
is dat er wereldwijd gedacht wordt”,
meent Kos. “Voor Nederland biedt
het mogelijkheden om het onderwijs
te innoveren, maar voor veel
andere landen is het dè oplossing
voor het ontbreken van een goed
onderwijssysteem. Daar is dit
gewoon hard nodig.”
Favoriete
nieuwemediatool
“Mijn favoriete nieuwemediatool is
zeker de iPad. Ik vind mijn laptop
inmiddels een onding, de iPad
is zoveel gebruiksvriendelijker.
Eigenlijk kan ik er alles mee wat ik
wil. Het mooie van de iPad is dat
het gebruik en productie ineen is;
je kunt er informatie vanaf halen,
maar je kunt er ook eenvoudig
filmpjes mee maken.”
217