Schelde Estuarium - Varen in het Scheldeland

Rupelmonde). Gaat men nog verder stroomopwaarts dan heeft men nog enkel zoet water (tussen
Rupelmonde en Gent).
De variatie in zoutgehalte, in waterstand, in stromingssnelheid en in bodemstructuur zorgt voor een grote
verscheidenheid in leefgebieden voor planten en dieren.
De Schelde is een getijdenrivier. Wat wil dat nu zeggen. Het is een moeilijke materie maar ik probeer het
eenvoudig uit te leggen.
Het getij op de Schelde wordt veroorzaakt door waterbewegingen die ontstaan in open zeeën en
oceanen.
De waterdeeltjes op aarde worden aangetrokken door de maan en in mindere mate door de zon.
Tegelijkertijd ontstaan er op de waterdeeltjes middelpuntvliedende krachten ten gevolge van de
draaiing van de aarde en de maan rond een gemeenschappelijke draaias.
Er ontstaat dus een opeenhoping enerzijds langs de kant van de aarde recht tegenover de maan
en anderzijds langs de achterkant van de aarde.
Doordat de aarde op 24 uur 1 maal rond zijn as draait, passeren alle meridianen 1 maal voorbij
de maan en passeren ze allen 1 maal langs de achterkant.
Zodoende wordt elke plaats binnen de 24 uur 2 maal aangetrokken en 2 maal niet aangetrokken.
Nog gemakkelijker gezegd: getij ontstaat door de aantrekkingskracht van water ten opzichte van de stand
van de maan.
Door het 2 maal opkomende en 2 x afgaande water krijgen we vloed (hoogwater) en eb (laag water).
Hierdoor ontstaan slikken en schorren waar ik jullie strak nog op attent zal maken.
Even verder aan stuurboord varen we voorbij Rupelmonde.
Oorspronkelijk was Rupelmonde een Romeinse oeverpost ter bewaking van Schelde en Rupel.
De graven van Vlaanderen bouwden in de 12 de eeuw een burcht met 17 torens welke dienst deed als
centraal archief en staatsgevangenis. De Graventoren die we nu nog zien is een overblijfsel van één van
die 17 torens. Sinds 1955, en door toedoen van Bert Pelemans, dichter, schrijver en promotor van het
Schelde toerisme, doet deze toren dienst als Schelde- en Mercatormuseum.
Mercatormuseum genoemd naar de welgekende Gerardus Mercator, geboren hier te Rupelmonde in
1512 onder de naam Geraard de Cremer. Hij was theoloog, cartograaf en aardrijkskundige en
bekwaamde zich in het maken van aard- en hemelglobes en het graveren van kaarten. In 1543 werd hij
beticht van ketterij en gevangen gezet in het Gravenkasteel. Na zijn vrijlating week hij uit naar Duisburg,
waar hij in 1594 overleed. De verzameling kaarten die hij vervaardigde en die in een album werden
uitgegeven noemde hij naar de Griekse god Atlas, welke naam we nu nog gebruiken.
Ook leuk om te zeggen is dat de Rupelmondenaars tollenaars worden genoemd omdat hier op de
Schelde tol werd geëist. Behalve tollenaar werden ze ook muggenblussers genoemd.
Een Europees unicum is de 16 de eeuwse getijdenmolen. Het molenrad is met zijn doorsnede van zes en
een breedte van anderhalve meter het grootste binnenrad van België. Het mechanisme heeft een zeer
groot rendement en kan vier molenstenen tegelijk aandrijven. Het werd ontworpen door Poncelet, een
waterbouwkundige ingenieur uit het leger van Napoleon.
De molen werkt met het water dat bij vloed wordt opgevangen in de vliet. Bij eb wordt het rad in beweging
gebracht. Er kan slechts bij eb gemalen worden. Tijdens het toeristisch seizoen wordt op de maaldagen
(dit volgens de maalkalender) getoond hoe het graan wordt gemalen. Deze gerestaureerde getijdenmolen
is zonder twijfel één van de parels aan de Schelde.
Aan de kaai van Rupelmonde ligt één van de drie Westhinder lichtschepen van België aangemeerd. Het
is een historisch lichtschip op rust. Lichtschepen beveiligden tot voor kort de kust van op de zee. Ze
waarschuwden voor verraderlijke ondiepten en loodsten de schepen veilig naar de havens. De
Westhinder werd gebouw in 1950 in Oostende als eerste in een reeks van drie lichtschepen. De laatste
lichtschepen langs de Vlaamse kust, waaronder de Westhinder, zijn verdwenen begin jaren ’90 van vorige
eeuw. Dankzij de steun van de provincie Oost-Vlaanderen heeft het gemeentebestuur van Kruibeke deze
Westhinder aangekocht, gered van de sloop en omgebouwd tot een multifunctioneel maritiem
bezoekerscentrum.
Nog even vertellen dat het verhaal van Reinaert de vos in Rupelmonde helemaal tot leven komt.
Ik zou zeggen hou alvast een dagje vrij voor een bezoek aan Rupelmonde.
15