de gevolgen van - Huidfonds

Wie nog nooit spataderen heeft gehad, denkt bij het woord waarschijnlijk aan
de zichtbare, vaak verdikte en kronkelige aderen op onderbenen en rond de knie.
Maar het zijn de dieper liggende spataderen die de meeste klachten geven.
Daarom moeten ze worden behandeld. Hiervoor bestaan verschillende methoden.
Om ook maar elke twijfel over de ernst van spataderen weg te
nemen, start Renate van den Bos, dermatoloog in opleiding en
onderzoeker in het Erasmus MC in Rotterdam, graag met het
geven van duidelijkheid over spataderen (Latijn: varices).“Het hart
pompt zuurstofrijk bloed via de slagaderen door ons lichaam. Via
aderen komt het zuurstofarme bloed weer bij het hart terug. Er
zijn oppervlakkige en diep liggende aderen. Spataderen ontstaan
vrijwel altijd in de benen, omdat het relatief moeilijk is het bloed
tegen de zwaartekracht in weer terug te laten stromen naar het
hart. Door spataderen wordt de terugstroom van bloed vanuit de
benen extra bemoeilijkt. Er kan dan vocht uit de vaten treden en
dan kan leiden tot vochtophoping (oedeem), vooral rond de enkels
en aan de onderbenen. Eerst ontstaan relatief milde klachten,
maar na verloop van tijd kan dat leiden tot slechte wondgenezing
en uiteindelijk zelfs tot een open been, het ulcus cruris. En maar
liefst één procent van de kosten in de gezondheidszorg geven we
uit aan de behandeling van deze chronische wonden. Dat komt
omdat zo veel oudere mensen er last van hebben. De behandeling
van spataderen is dus erg belangrijk.”
Terugpompen
Om het bloed vanuit de benen weer terug te krijgen naar het hart,
zijn de kuitspieren het belangrijkst. Van den Bos:“Als zij aanspannen,
duwen ze het bloed omhoog.” Dat komt omdat kleppen in de
bloedvaten ervoor zorgen dat het bloed maar één kant op kan.
Het bloed wordt dus als het ware één kant op geknepen. “Als de
vaatwanden slap worden, dijen ze uit en sluiten de kleppen niet
meer goed. Ook bij een trombosebeen sluiten de kleppen niet
goed. Het bloed sijpelt dan terug en de vaten zetten uit. Als de
kuitspieren dan ook nog niet of nauwelijks actief zijn, zoals bij
oude mensen die weinig lopen, dan wordt het nog moeilijker om
het bloed weer terug te krijgen in de richting het hart. U kunt zich
voorstellen dat de druk in die aderen dan steeds verder toeneemt,
waardoor het probleem steeds groter wordt.”
Vier typen (zie pagina 8 en 9)
Er zijn vier groepen spataderen, schetst Van den Bos: “Er zijn heel
kleine spataderen, die je vaak als fijne, kleine lijntjes op de benen
ziet. ‘Besenreiser’-spataderen heten ze, of takkenbosadertjes (1).
Wat minder oppervlakkig, maar nog steeds goed zichtbaar zijn de
reticulaire spataderen (2). De meest opvallende spataderen zijn de
zijtakspataderen (3). Dat zijn de dikke, vaak kronkelige spataderen
die je bijna kunt vastpakken tussen twee vingers. Deze zijtakken
zijn de wat grotere aderen die ontspringen vanuit de hoofdstam.
Die stam (4) ligt wat dieper in het been. Als zo’n stam een spatader
is geworden, leidt dit tot de grootste problemen. Meestal is
die afwijkende ader niet zichtbaar, daarvoor ligt hij net te diep.”
Er zijn nog dieper liggende aderen, binnenin de spieren van het been.
“Van dit diepe systeem blijven we af, want je kunt niet zonder
deze aderen. Meestal functioneren ze ook nog goed. Behalve na een
trombose, dan kan het zijn dat ze niet meer goed functioneren. De
behandeling bestaat dan uit steunkousen. Bij het behandelen van
spataderen schakelen we alleen de aderen uit die je kunt missen:
in de buurt liggende vaten nemen hun werk over.”
Klachten
“Mensen met spataderen geven aan dat ze een zwaar en moe
gevoel hebben in hun been. Daarnaast komt kramp in de kuiten,
vooral ’s nachts, regelmatig voor. Vaak klagen mensen ook over
gezwollen enkels na lang staan. Ook jeuk- en pijnklachten hoor ik
ook wel eens, en dat mensen niet met hun benen over elkaar
kunnen zitten.” Van den Bos vervolgt: “Als de situatie lang
aanhoudt, kan aan het huidoppervlak een eczeemachtig beeld
ontstaan. De huid wordt dunner en er ontstaat gemakkelijk een
wondje dat vervolgens maar moeilijk geneest. Komt die genezing
niet op gang, dan kan een open been ontstaan, een ulcus cruris.”
Al deze klachten worden veroorzaakt doordat het vocht zich in
de (onder)benen blijft ophopen. “De aan- en afvoer van bloed
zijn niet zoals het hoort, dus ook de aanvoer van zuurstof en
voedingsstoffen, en de afvoer van afvalstoffen verlopen niet
naar behoren.”
Kijken met geluidsgolven
Als iemand zich met spataderklachten meldt, voert men een
echo-onderzoek uit. “De oppervlakkige spatadertjes kunnen we
met het blote oog beoordelen, het echoapparaat maakt met
geluidsgolven zichtbaar hoe de dieperliggende aderen eruit zien
en wat er mis is. We zien of een ader verwijd is en met een
knijptest bootsen we het effect van de kuitspier na: het bloed
wordt door de ader gestuwd en we kijken of het daarna teruglekt.
Bij de behandeling richten we ons op wat medisch nodig is.
Een lekkende stam of zijtak behandelen we daarom altijd, ook
als de klachten nog mild zijn. We willen immers voorkomen dat
de situatie verslechtert. Blijkt dat alleen de oppervlakkige, kleine
adertjes niet goed functioneren, dan hoeven we niet per se te
behandelen. Er is dan namelijk geen medische noodzaak.”
Elke spatader zijn eigen behandeling
Elk type spatader heeft zijn ‘eigen’ behandelmethode, aldus Van
den Bos. Zelf doet ze onderzoek naar de methoden die de aderen
van binnen behandelen: endoveneuze behandelmethoden heet
dat. Ze vergelijkt de verschillende methoden op hun resultaat en
ze gaat na hoe patiënten de behandeling en het natraject ervaren.
Hierna staan de verschillende behandelmethoden toegelicht.
M A G A Z I N E H U I D M A A R T 2 0 1 2 7