Printversie '35 vragen over acne' - Huidfonds

35 vragen
over acne
Deperiit minor over qui deperiit minor uno mense vel
anno inter quos rdeperiit minor uno eferendus erit.

Colofon
xxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxx

35 vragen
over acne
Deperiit minor over qui deperiit minor uno mense vel
anno inter quos rdeperiit minor uno eferendus erit.
Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met de
Huidfederatie, de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en
Venereologie en het Huidfonds
Auteurs: P.C.M. van de Kerkhof, R.J. Borgonjen,
C.M.J.M. Bik, M.E.M. Janssen

vragen over acne
04
Acne vulgaris
Algemeen
01 Wat is acne?
Acne vulgaris, kort acne genoemd, is de medische term voor
jeugdpuistjes. Het zijn kleine ontstekingen van de huid in en
rondom de talgklieren (talgklierfollikels). Vrijwel iedereen krijgt
acne in de puberteit, wanneer de huid onder invloed van
hormonen allerlei veranderingen ondergaat. Bij de één zijn het
niet meer dan een paar mee-eters en puistjes, bij de ander
is het een uitgebreide huidaandoening die veel psychische
problemen kan geven en het plezier in het dagelijks leven
kan verpesten. Acne kan bij sommige mensen ook na de
puberteit blijven bestaan. Op latere leeftijd is acne dan ook
nog steeds een vrij veel voorkomende aandoening. De term
jeugdpuistjes is dus eigenlijk niet de juiste naam.
02 Wat is talg en wat is de functie?
Talg is een soort vet dat dient als huidsmeer. Elke vierkante
centimeter van je huid bevat ongeveer vijftien talgkliertjes. De
talgkliertjes bevinden zich direct onder de huid en maken zo
als de naam al zegt talg. De talg wordt door de talgkliertjes
afgevoerd naar de huid via het zogenaamde follikelkanaal.
Deze uitvoergang van de talg heeft als eindpunt een opening
in de huid die ook wel een porie wordt genoemd. Meestal
komt daar ook een haartje uit. Niet overal op de huid zitten
evenveel talgklieren. Op plaatsen waar geen haren voorkomen,
zoals de voetzolen en aan de binnenkant van de handen,
komen geen talgklieren voor. Op de rug, het behaarde
hoofd, het voorhoofd, de neus en de kin komen vrij veel en
extra actieve talgklieren voor. Talgklieren zonder een haarzakje
zitten bij de vrouw en de man rondom de tepel, bij de
vrouw op de schaamlippen en bij de man op de eikel. Talg

heeft een aantal belangrijke functies, namelijk: het voorkomen
van vochtverlies uit de huid, het beschermen tegen bacteriën
en schimmels en het soepel houden van de huid.
03 Waar komt de naam acne vandaan?
Acne is geen huidaandoening van de laatste jaren. Het werd
meer dan 2000 jaar geleden al door Hippocrates en Aristoteles
omschreven. Acne is een verbastering van het oud-
Griekse woord ‘acme’ dat piek, punt, hoogtepunt, bloeien of
tot rijpheid komen betekent. Het woord acne beschrijft dus
welke leeftijdsgroep er het meeste last van heeft en wat de
meest voorkomende klacht is. Het komt namelijk vooral voor
bij mensen die in de bloei van hun leven zijn (de puberteit) en
puistjes die boven de huid ‘uitsteken’ is de meest voorkomende
klacht.
04 Wat doet acne met je?
Niemand vindt het leuk om puistjes te hebben. De een haalt
z’n schouders op en maakt er geen probleem van, de ander
wordt diep ongelukkig van een gezicht met acne. Het is in elk
geval niet leuk als iemand een opmerking maakt of erger nog,
je uitscheldt. Laat je niet uit het veld slaan en je humeur niet
verpesten door dit soort opmerkingen. Vroeg of laat wordt de
acne minder. Probeer een manier te vinden om te accepteren
dat je acne hebt. Jij kunt jezelf minder mooi vinden, maar een
ander denkt daar misschien heel anders over. Laat iedereen
zien dat je tevreden bent met wie je bent. Hoe meer je jezelf
met acne durft te laten zien aan anderen, hoe minder last je
er van hebt.
vragen over acne
05

vragen over acne
06
Ontstaanswijze
05 Waardoor wordt acne veroorzaakt?
In de puberteit neemt de hoeveelheid hormonen in je lichaam
toe, zowel van mannelijke hormonen (androgenen) als van
vrouwelijke hormonen (oestrogenen, progestagenen). Het zijn
vooral de mannelijke hormonen die, bij jongens èn meisjes, de
talgklieren stimuleren om meer huidsmeer te maken. Vrouwelijke
hormonen gaan het maken van talg juist tegen; daarom
hebben jongens meer last van acne dan meisjes. Niet de hoeveelheid
hormonen die je hebt, maar de verhouding tussen de
hormonen en de verhoogde gevoeligheid van de talgkliertjes
voor de mannelijke hormonen, zorgen ervoor dat je acne krijgt.
Door mannelijke hormonen (androgenen) worden de talgklieren
groter en produceren zij meer dikkere talg (huidsmeer). De
talgkanalen kunnen hierdoor verstopt raken door een prop van
talg. Die prop heet dan ‘mee-eter’. In de talgklieren bevinden
zich bacteriën, die de talg omzetten in vetzuren. Door de opgehoopte
talg en de irriterende vrije vetzuren zet de verstopte
talgklier en het talgkanaal steeds verder uit en scheurt uiteindelijk
open. De irriterende stoffen komen in de omliggende huid
terecht en veroorzaken een ontsteking. Hierdoor ontstaan pukkels
en puistjes.
06 Wat is een mee-eter?
Een mee-eter (comedo) is een verstopt talgkliertje in de huid.
In de uitgang van de talgklier zit dan een prop huidcellen
samen met talg. Vroeger dachten mensen dat mee-eters de
resten van een gulzige worm waren. Dat was niet zo’n gekke
gedachte, want als je een mee-eter uitknijpt, lijkt het wel of er
een klein wormpje uitkomt.

Je hebt open ofwel zwarte mee-eters, met een grijszwarte
prop, en gesloten ofwel witte mee-eters, met een wit puntje.
De witte mee-eters zijn de meer onderhuids gelegen meeeters.
De zwarte open mee-eters zijn de oppervlakkige meeeters
die aan de zwarte puntjes kunnen worden herkend. Het
zwarte puntje is overigens geen vuil, maar wordt veroorzaakt
door melanine, een kleurstof (pigment) die het lichaam zelf
aanmaakt. Zwarte mee-eters worden zelden of nooit puistjes
en zullen in principe nooit ontsteken. Als een mee-eter
ontstoken raakt door een infectie met een bacterie (Propionibacterium
acnes), krijgt de mee-eter een geel puntje en
wordt het een puistje.
07 Wat is een puistje?
Puistjes zijn talgkliertjes die ontstoken zijn geraakt. Zowel het
puistje als de huid eromheen is dan duidelijk rood (erytheem).
Verantwoordelijk voor deze ontstekingen zijn de bacteriën
die zich in de talgklier bevinden en die de talg omzetten in irriterende
stoffen (vrije vetzuren). Er zijn puistjes die vlak onder
het oppervlak van de huid liggen, hierbij is een wit kopje
(pus) zichtbaar. Daarnaast zijn er ook onderhuidse puisten
(infiltraten). Dit zijn pijnlijke rode ontstoken bulten. Zij kunnen
spontaan ontstaan, maar ook veroorzaakt worden door het
‘leegknijpen’ van een puistje. Door de druk die op de wand
van de talgklier wordt uitgeoefend bij het ‘leegknijpen’ kan
deze scheuren, waardoor de talg en vrije vetzuren uit de klier
in de omgevende huid terechtkomen. Dit kan leiden tot een
flinke pijnlijke ontsteking van de huid.
08 Heeft acne te maken met
slechte hygiëne?
Veel mensen geloven dat acne te maken heeft met slechte
hygiëne, maar hiervoor is geen bewijs. Dat geldt ook voor
vragen over acne
Erytheem
07

vragen over acne
08
zweten. Talgvorming en het maken van zweet hebben niets
met elkaar te maken. Sterk zweten heeft geen invloed op de
ernst van acne.
09 Is acne besmettelijk?
De bacteriën die bij acne een rol spelen, worden niet van de
ene persoon op de andere overgedragen; zij bevinden zich al
op de huid van ieder mens. Acne is dus niet besmettelijk; ook
niet als er puistjes met gele puskoppen zijn ontstaan.
10 Is acne erfelijk?
Als beide ouders of een van beide ouders ernstige acne
heeft gehad, heb je meer kans om ook acne te krijgen. Verder
is acne niet erfelijk. Daarnaast zijn er een paar erfelijke
aandoeningen waarbij acne deel uitmaakt van het ziektebeeld.
Voorbeelden hiervan zijn: afwijkende chromosomen
(XYY-chromosoom) en het polycysteusovariumsyndroom.
Als je een van deze erfelijke aandoeningen hebt, kan je arts je
verder adviseren.
11 Heeft de voeding invloed op
het ontstaan van acne?
Er zijn allerlei voedingsmiddelen waarvan men heeft gedacht
dat die invloed hebben op acne. Vooral vet eten in de vorm
van varkensvlees, chocola en patat wordt als de boosdoener
beschouwd. Er zijn verschillende studies verricht waarin is
gekeken naar het verband tussen voedingsmiddelen en acne.
Bijvoorbeeld studies die keken naar het effect van chocola op
acne. Hierbij werden deelnemers die gedurende een periode
verschillende hoeveelheden chocola aten, vergeleken met
deelnemers die namaakchocola hadden gekregen. Er werden
geen effecten van chocola op acne gevonden. Omdat
de kwaliteit van de studies erg slecht is, is het onmogelijk om

een duidelijke conclusie te trekken. Ook het onderzoek naar
het effect van andere voedingsmiddelen op acne heeft een
matige kwaliteit. Daarom kunnen er geen duidelijke conclusies
worden getrokken over het effect van voedingspatronen
of specifieke voedingsstoffen op acne.
12 Kunnen geneesmiddelen acne
veroorzaken of verergeren?
Tal van geneesmiddelen kunnen acne veroorzaken of verergeren.
Vooral bij acne die plotseling optreedt, op een ongewone
plaats of op oudere leeftijd kunnen geneesmiddelen
een rol spelen. Tot deze geneesmiddelen behoren onder
andere INH of isoniazide (tegen tuberculose), diphantoïne
(tegen epilepsie), lithiumzouten (tegen manisch-depressieve
stoornissen), het overmatig gebruik van androgenen of anabole
steroïden (bijvoorbeeld door bodybuilders) en corticosteroïden.
13 Kunnen uitwendige middelen
op de huid acne veroorzaken of
verergeren?
Sommige vormen van acne ontstaan door uitwendige factoren.
Meestal gaat het dan om contact met stoffen die een
verstopping van de talgklier veroorzaken, zoals cosmetica.
Als je make-up gebruikt, gebruik dan weinig en bij voorkeur
cosmetica op waterbasis. Verwijder voor het slapen gaan altijd
de make-up van je gezicht. Make-up wordt het best met
water en wasgel verwijderd en niet met een reinigingscrème.
Ook oliehoudende of chloorhoudende producten in bepaalde
beroepen en industrieën kunnen acne of acneachtige klachten
veroorzaken. Zo kan bijvoorbeeld blootstelling aan dioxine
een sterk op acne lijkend beeld geven. Deze vorm van acne
wordt ook wel contactacne genoemd.
vragen over acne
Corticosteroïden
09

vragen over acne
10
Drukken en wrijven (mechanische factoren) kunnen bestaande
acne verergeren. Voorbeelden hiervan zijn acne
onder de kinrand van een helm en op het voorhoofd onder
een voorhoofdsband.
14 Kunnen hormonale schommelingen
acne veroorzaken of verergeren?
Hormonale stoornissen kunnen acne veroorzaken en bestaande
acne verergeren. Dat is bijvoorbeeld het geval bij
het polycysteusovariumsyndroom, een aandoening waarbij
de eierstokken (ovaria) van de vrouw te groot zijn en te veel
mannelijk hormoon (androgenen) aanmaken. Behalve acne
hebben deze vrouwen ook last van onregelmatige menstruaties
en meer beharing (bijvoorbeeld rond de tepels of op de
onderbuik). Als je naast acne geen last hebt van onregelmatige
menstruatie en overbeharing dan heb je geen polycysteusovariumsyndroom.
Dat acne een hormoongevoelige aandoening is, blijkt ook uit
het feit dat bij sommige vrouwen ongeveer een week voor
de menstruatie een verergering van de acne optreedt en dat
acne kan verergeren tijdens de zwangerschap. Een klein percentage
vrouwen kan na het 20-25e jaar last blijven houden
van acne. Vaak gaat deze vorm van acne (acne tarda) gepaard
met overbeharing en/of menstruatiestoornissen.
15 Kan acne door zonlicht verbeteren?
Bij zo’n 20% van de mensen kan de zon mede de oorzaak
zijn van het ontstaan van acne of het verergeren hiervan. Dit
is vooral het geval bij vochtige warmte zoals in de tropen.
Maar bij de meeste mensen die last hebben van acne treedt
verbetering op als zij in de zon komen. Vooral acne die op de
rug en de borst zit, verbetert onder invloed van de zon. De
belangrijkste reden waarom acne door de zon vermindert, is

dat de roodheid minder zichtbaar is. Een te intensieve blootstelling
aan zonlicht of aan kunstmatige UV-bronnen wordt
overigens afgeraden omdat dit het risico op huidkanker verhoogt.
16 Kunnen stress, alcohol of roken
acne veroorzaken of verergeren en
zo ja, welke zijn dat?
Spanningen of stress kunnen acne niet verergeren. Eerder is
het omgekeerde het geval: een ernstige acne kan aanzienlijke
psychische spanningen oproepen. Er is geen wetenschappelijk
bewijs dat er een relatie bestaat tussen roken en acne.
Klinisch beeld
17 Hoe ziet acne eruit?
Acne ziet er niet bij iedereen hetzelfde uit. Acne bestaat in
ieder geval uit comedonen (mee-eters), rode bultjes (papels)
en puistjes. De puistjes zitten vooral in het gezicht, maar
kunnen ook op borst en rug zitten. Er zijn twee soorten
mee-eters: open en gesloten mee-eters. De zwarte kleur van
open mee-eters wordt veroorzaakt door pigment (donkere
kleurstof in de huid). Bij mensen die er veel last van hebben
en bij wie de ontstekingen heviger zijn, ontstaan onderhuidse
knobbels of cysten (met talg gevulde holtes) die na genezing
lelijke littekens kunnen achterlaten. In ernstige gevallen zijn er
abcessen (met pus gevulde holtes) en fistels (onnatuurlijk kanaal
tussen twee lichaamsholten of de huid) die lang kunnen
blijven bestaan.
vragen over acne
Papel
11

vragen over acne
12
Papel
18 Welke vormen van acne bestaan er?
De gewone vorm van acne heet acne vulgaris. Daarbij zie
je mee-eters, rode bultjes (papels) en puistjes. De puistjes
zitten vooral in het gezicht, soms ook een paar op de borst
en de rug.
Acne conglobata is een ernstige vorm van acne, die voornamelijk
bij jongens en mannen voorkomt en vaak lang na het
twintigste jaar blijft bestaan. De ontstekingen zijn veel heviger
dan bij de gewone acne. De schouders, de rug en de borst
zijn over het algemeen erger aangedaan dan het gezicht.
Kenmerkend zijn de dubbelcomedonen (mee-eters) en de
grote onderhuidse knobbels en abcessen (met pus gevulde
holtes), deze ontstekingen genezen uiteindelijk wel maar
laten vaak ontsierende littekens achter. Deze vorm van acne
blijft vaak tot lang na het twintigste levensjaar bestaan.
Soms komt acne voor op ongewone plaatsen, zoals in de
oksels, de liezen en op de billen: hidradenitis suppurativa.
Mee-eters vormen een belangrijke aanwijzing dat het om
acne gaat. De steeds terugkerende ontstekingen en abcessen
(met pus gevulde holtes) kunnen iemand veel ongemak
bezorgen. Deze vorm van acne komt meestal voor na het
twintigste levensjaar.
Sommige mensen met acne, veelal jonge vrouwen met
geringe acne, kunnen zo geobsedeerd raken door de huidaandoening,
dat iedere pukkel wordt opengekrabd of uitgeknepen,
waardoor de ontsteking alleen maar erger wordt
en er littekens ontstaan. Dit wordt ook wel acne excoriée
genoemd.
19 Welke ziekten lijken op acne?
Verschillende huidziekten kunnen op acne lijken. Dit zijn
onder andere hidradenitis suppurativa, rosacea en dermatitis
perioralis. Raadpleeg een arts als je twijfelt over de diagnose.

Beloop
20 Hoelang duurt het voordat acne
weer overgaat?
Acne is een huidziekte waar je meestal een aantal jaren (8-12
jaar) last van kan hebben voordat deze uit zichzelf weer verdwijnt.
Meestal verdwijnt acne voor het 25ste jaar, maar soms
blijft de aandoening bestaan tot op oudere leeftijd. Zo’n drie
procent van de jongeren die te maken krijgt met acne, zal er
als volwassene nog steeds last van hebben. Als dat het geval
is, kan de acne op blijven spelen tot veertigjarige leeftijd. Als bij
de acne ook littekens ontstaan, kun je die op latere leeftijd nog
steeds zien. Er zijn verschillende mogelijkheden om littekens te
behandelen (zie hoofdstuk 35: Wat kun je aan de littekens en
donkere verkleuringen doen die je aan acne overhoudt?).
21 Kan acne verergeren? En welke
factoren spelen hierbij een rol?
Mensen brengen acne vaak in verband met stress, hygiëne,
roken, voeding en zweten. Er is geen bewijs dat acne wordt
verergerd of in stand gehouden wordt door een van deze
factoren.
Er zijn wel verschillende geneesmiddelen waardoor acne
kan verergeren. Dit is vooral het geval als acne plotseling
optreedt, op een ongewone plaats of op oudere leeftijd (zie
hoofdsuk 12: Kunnen geneesmiddelen acne veroorzaken
of verergeren?). Ook kan acne erger worden door contact
met stoffen die een verstopping van de talgklier veroorzaken,
zoals cosmetica of olie- of chloorhoudende producten in
bepaalde beroepen en industrieën. (zie hoofdstuk 13: Kunnen
uitwendige middelen op de huid acne veroorzaken of
verergeren?)
vragen over acne
13

vragen over acne
14
Diagnostiek
22 Hoe weet je zeker dat je acne hebt?
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Acne is over het algemeen zo gemakkelijk te herkennen
dat de diagnose kan worden gesteld door de huisarts. De
huisarts zal eerst een gesprek met je hebben over je klachten
en daarna lichamelijk onderzoek doen. Dit geeft genoeg
informatie om de diagnose acne te stellen. De aanwezigheid
van comedonen (mee-eeters) maakt de diagnose zeer waarschijnlijk.
Aanvullend onderzoek is vrijwel nooit nodig.
Er bestaat geen standaardsysteem om de ernst van acne
vast te leggen. Acne wordt daarom vaak op basis van het
aantal puistjes en de uitbreiding ingedeeld als mild, matig of
ernstig. De aanwezigheid van littekens speelt ook mee in het
beoordelen van de ernst van de acne.
23 Is het zinvol om hormoonspiegels
te bepalen?
Hoewel een hoge androgeenspiegel bij vrouwen aanwezig
kan zijn, is het niet zinvol hormonaal onderzoek te doen
omdat de relatie tussen een afwijkende hormoonhuishouding
en de ernst van acne ontbreekt.
Hormonaal onderzoek is alleen nodig als een vrouw naast
een erg vette huid en veel acneletsels ook menstruatiestoornissen,
pijnlijke borsten, overbeharing, overgewicht en/of
eventueel haaruitval vertoont. Dat kan bijvoorbeeld wijzen op
het polycysteusovariumsyndroom (syndroom waarbij er veel
met vochtgevulde holtes in de eierstokken aanwezig zijn).

Behandeling
24 Is acne te genezen?
Hoewel de behandelingsmogelijkheden voor acne de laatste
jaren wel zijn toegenomen, blijft acne een aandoening met
een chronisch karakter. Zelfs de lichtere vormen van acne
vereisen vaak langdurige aandacht. Met medicijnen kan acne
niet echt worden genezen, maar alleen worden onderdrukt.
Maar gelukkig wordt acne vroeg of laat vanzelf minder.
De behandeling die je krijgt, is afhankelijk van de ernst van de
acne, van het type acne, het huidtype, leeftijd en geslacht.
Het kan even duren voordat een middel aanslaat.
25 Kun je voorkomen dat je acne krijgt
of dat acne terugkomt als het na
behandeling is verdwenen?
Je kunt acne niet voorkomen. Wel lukt het meestal ervoor te
zorgen dat de acne ’rustig’ wordt en rustig blijft totdat het
uiteindelijk vanzelf overgaat.
26 Is er een standaardbehandeling
voor acne?
Een standaardbehandeling voor acne bestaat niet. Wanneer
de ontstekingsverschijnselen op de voorgrond staan, is de
behandeling anders dan wanneer het vooral om mee-eters
gaat. De ernst van de aandoening, de klachten, het optreden
van littekenvorming, maar ook leeftijd en geslacht, bepalen
met welk geneesmiddel zal worden gestart. Bij patiënten met
littekenvorming dient acne zo snel mogelijk behandeld te
worden om te voorkomen dat er nog meer littekens ontstaan
Meestal wordt de behandeling begonnen met lokale middelen,
zoals crèmes en lotions die direct op de huid worden
vragen over acne
15

vragen over acne
16
aangebracht. Bij de lichte vormen van acne is dit voldoende.
Als de lokale middelen onvoldoende helpen, volgt daarna behandeling
met antibiotica. Dit kan door middel van een lokale
‘antibioticakuur’ waarbij de antibiotica als crème op de huid
wordt aangebracht. Wanneer de acne wat ernstiger is en de
behandeling meer effect moet hebben, kan de antibiotica
ook als een pillenkuur worden gegeven. Bij ernstige vormen
van acne zijn naast de lokale middelen en de antibiotica vaak
ook andere soorten medicijnen nodig om de talgsecretie te
onderdrukken en de ontstekingen tegen te gaan.
Uitwendig
De meeste lokale geneesmiddelen (crème, lotion) gaan de
versterkte verhoorning van de afvoergang tegen. Voorbeelden
van lokale middelen zijn onder andere salicylzuur,
benzoylperoxide en vitamine-A-zuur (locale retinoïden). Zij
worden toegepast in een crème, gel of lotion. Deze middelen
zorgen ervoor dat de huid afschilfert zodat de talg die de poriën
verstopt gemakkelijk naar buiten kan. Het ontstaan van
mee-eters wordt hierdoor tegengegaan. Daarnaast remmen
deze middelen ook bacteriegroei. Bij lichte vormen van acne
kan hiermee vaak worden volstaan.
Als de ontstekingen iets uitgebreider zijn en er veel puistjes
zijn, kunnen locale antibiotica hieraan worden toegevoegd.
Benzoylperoxide
Een van de meest gebruikte middelen is benzoylperoxide
dat in de vorm van een gel bij apotheker en drogist onder
verschillende merknamen verkrijgbaar is. Bij lichte vormen
van acne kan hiermee vaak worden volstaan. Benzoylperoxide
zorgt ervoor dat de huid afschilfert zodat de talg die de
poriën verstopt gemakkelijk naar buiten kan. Het ontstaan
van mee-eters wordt hierdoor tegengegaan. Daarnaast remt

enzoylperoxide ook de groei van bacteriën, waardoor het
middel ook geschikt is voor gebruik bij acne met puistjes
en lichte ontstekingsverschijnselen. Het wordt één keer per
dag, of zo nodig tweemaal daags aangebracht, bij voorkeur
’s avonds op het gehele behandelingsgebied, dus niet alleen
op de zichtbare puistjes of mee-eters. Het kan langdurig
worden gebruikt. Bijwerkingen zijn lokaal en mild van aard en
variëren van een branderig gevoel tot een droge, rode huid.
Een hydraterende crème (moisturizer) kan daarbij soms uitkomst
bieden. Het is aan te raden om benzoylperoxide eerst
eenmaal per dag aan te brengen. Als de voorgeschreven gel
of crème goed wordt verdragen, kan de dosering of hoe vaak
je smeert eventueel worden verhoogd. Benzoylperoxide kan,
voor zover bekend, zonder gevaar tijdens zwangerschap gebruikt
worden.
Het is belangrijk om te weten dat benzoylperoxide haren en
gekleurde textiel kan verbleken. De combinatie van benzoylperoxide
met een antibioticum is effectiever dan als je de
middelen afzonderlijk gebruikt. Bovendien neemt hierdoor de
kans dat de P. acnes resistent wordt tegen de antibiotica af.
Vitamine A-zuur
In plaats van benzoylperoxide kan bij milde tot matig ernstige
acne ook vitamine-A-zuur gebruikt worden. Vitamine-A-zuur
valt onder de geneesmiddelengroep retinoïden. Het heeft
een vergelijkbare schilferende werking als benzoylperoxide.
Vitamine-A-zuur wordt bij voorkeur éénmaal daags ’s avonds
opgebracht, in verband met de mogelijke lichtgevoeligheid.
In het begin van de behandeling kan de huid geïrriteerd
raken. Daarom wordt vaak begonnen met een lage dosering
en smeren om de dag. Later kan men dan overgaan naar
éénmaal daags smeren. Een hydraterende crème (moisturizer)
kan soms uitkomst bieden bij een geïrriteerde droge
vragen over acne
17

vragen over acne
18
huid. Het vitamine-A-zuur moet op het hele behandelgebied
aangebracht worden, niet alleen op de zichtbare puistjes of
mee-eters. Hierdoor worden naast de zichtbare comedonen
(mee-eters) en ontstekingen ook de niet zichtbare microcomedonen
(kleine mee-eters) meebehandeld. Lokale retinoïden
(vitamine-A-zuur) kunnen langdurig worden gebruikt.
Tijdens de zwangerschap mag er NIET met lokale retinoïden
(vitamine-A-zuur) worden behandeld. Evenals benzoylperoxide
kunnen lokale retinoïden gecombineerd worden met
zowel lokale (crème, lotion) als orale (pillen) antibiotica.
Lokale antibiotica
Behalve benzoylperoxide zijn het vooral antibiotica die de
groei van bacteriën tegengaan. Zij kunnen zowel uitwendig
(crème, lotion) als inwendig (pillen) worden gebruikt. De antibiotica
die op de huid worden aangebracht, zijn erythromycine
en clindamycine. Deze antibiotica worden ook wel lokale
antibiotica genoemd. Lokale antibiotica zijn één van de eerste
middelen die in aanmerking komen bij de behandeling van
acne als er duidelijke ontstekingsverschijnselen (puisten) zijn,
altijd in combinatie met lokale retinoïden (vitamine-A-zuur)
of benzoylperoxide. Lokale antibiotica worden bij voorkeur
éénmaal daags op de huid aangebracht waarbij het hele te
behandelen gebied wordt ingesmeerd. Het gebruik van lokale
erythromycine tijdens de zwangerschap is toegestaan. Over
de behandeling van lokale clindamycine tijdens de zwangerschap
bestaat onvoldoende duidelijkheid. Dit wordt daarom
afgeraden. Als er na zes tot acht weken geen verbetering is,
kan de behandeling nog vier tot zes maanden worden voortgezet.
Na een behandeling van vier tot zes maanden met
lokale antibiotica moet bekeken worden of de behandeling
stopt om daarna over te gaan op een onderhoudsbehandeling
met benzoylperoxide of retinoïden lokaal.

Glycolzuurpeeling (chemische peeling)
en microdermabrasie
Verwijzing naar de huidtherapeut voor de behandeling van
acne met behulp van glycolzuurpeeling is een aanvulling.
Mensen met acne waarbij mee-eters op de voorgrond staan,
kunnen veel baat hebben bij deze behandeling. Meer wetenschappelijk
onderzoek voor deze behandeling is nodig.
Glycolzuurpeeling kan zonder problemen meermalen worden
toegepast. Meestal is dat eenmaal per twee weken. Voor
zover bekend kan het zonder gevaar tijdens zwangerschap
worden gebruikt. Glycolzuurpeeling levert in de praktijk zelden
bijwerkingen op. Voorzichtigheid is geboden bij de behandeling
van mensen met een bruine huid vanwege de kans
op (tijdelijke) donkere verkleuringen (hyperpigmentatie). Het is
verstandig om tussendoor niet te veel in de zon te gaan zitten
of een zonblokker (zonnebrandcrème met minimaal factor
30) te gebruiken. Er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat
microdermabrasie toegevoegde waarde heeft in de behandeling
van acne.
Licht- en laserbehandeling
De laatste jaren wordt er door de huidarts en de huidtherapeut
steeds meer lichttherapie toegepast bij de behandeling
van acne. Hierbij wordt gebruik gemaakt van verschillende
laser- en lichtbronnen, waaronder intense pulsed light (IPL),
pulsed dye laser (PDL), infrarood diode laser, Nd-Yag laser
en breedspectrum continue golf zichtbare lichtbronnen
(blauw licht/rood licht), soms in combinatie met een fotosensitieve
stof: fotodynamische therapie (PDT).
Het lijkt erop dat behandeling met licht, laser en PDT een verbetering
geeft van lichte tot matig ernstige acne. De fotodynamische
therapie heeft meer effect dan licht of laser alleen,
maar heeft ook meer bijwerkingen. Omdat er nog weinig on-
vragen over acne
19

vragen over acne
20
derzoek gedaan is naar de effecten op langere termijn en het
zelden is vergeleken met andere therapieën is behandeling
met licht, laser en PDT geen eerste keuze.
27 Kan acne continu met hetzelfde
lokale middel worden behandeld?
Het is verstandig niet steeds van het ene middel op het
andere over te schakelen. Als een bepaald middel niet
voldoende helpt, is het vaak beter het te combineren met
een ander middel. Omdat bij het ontstaan van acne meerdere
factoren samen een rol spelen, zal meestal een combinatie
van maatregelen nodig zijn, zodat de aandoening op
meerdere fronten tegelijk wordt bestreden.
28 Wat is de voorkeursbehandeling
met systemische middelen bij acne?
Patiënten met matige tot ernstige acne en/of acne met littekenvorming
komen in aanmerking voor systemische (pillen)
therapie. De meest gebruikte middelen zijn antibiotica, antiandrogene
hormonen en isotretinoïne. In het algemeen geldt
dat systemische therapie, met uitzondering van de antibiotica,
langdurig moet worden toegepast, soms jarenlang
Antibiotica
Antibiotica worden aanbevolen als behandeling bij matig tot
ernstige vormen van acne met duidelijke ontstekingsverschijnselen.
Het effect daarvan is pas na één tot twee maanden
zichtbaar. De keuze tussen een lokaal (crème, lotion)
en oraal (pillen) antibioticum hangt mede af van waar men
zelf de voorkeur voor heeft. Een combinatiebehandeling van
orale (pillen) antibiotica met benzoylperoxide of retinoïden
lokaal (crème, lotion, gel) wordt aanbevolen. Als er na zes tot
acht weken geen zichtbare verbetering is, kan de behande-

ling vier tot zes maanden worden doorgezet. Als antibiotica
onvoldoende helpen, kan behandeling met een ander
antibioticum of isotretoine worden overwogen. Tijdens de
zwangerschap mag de behandeling met tetracyclines NIET
worden gegeven. Het gebruik van erythromycine is tijdens de
zwangerschap wel toegestaan. Ook bij kinderen tot tien jaar
mag de behandeling met tetracyclines niet worden gegeven.
De antibiotica die voor acne worden gegeven, hebben ook
een aantal bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten (door
verstoring van het evenwicht van de darmflora), een vaginale
schimmelinfectie (candidiasis) bij vrouwen (door verstoring
van het evenwicht van de vaginaflora), overgevoeligheid voor
zonlicht en donkere verkleuringen (hyperpigmentatie) van
huid, slijmvliezen en tanden. Dat gebeurt vooral bij mensen
die een hoge dosis ontvangen of bij lange behandelduur
(> 3-6 maanden).
Isotretinoïne
Isotretinoïne behoort tot de retinoïden. Het zijn middelen
die verwant zijn aan vitamine-A-zuur en bij inwendig (pillen)
gebruik de talgproductie sterk onderdrukken. Isotretinoïne
is zeer effectief, maar wordt deels door de ernstige bijwerkingen,
vooral tijdens gebruik in de zwangerschap, alleen
voorgeschreven bij ernstige vormen van acne die niet goed
reageren op andere behandelingen, zoals acne conglobata
of acne met het risico van blijvende littekens. De voor- en
nadelen van deze behandeling dienen zorgvuldig tegen elkaar
te worden afgewogen. Mensen die op korte termijn kinderen
willen krijgen, komen niet voor deze behandeling in aanmerking.
Dat geldt ook voor mannen. Raakt een vrouw toch
zwanger of veroorzaakt de man die isotretinoïne gebruikt,
toch een zwangerschap, dan kan dat tot ernstige misvormingen
leiden bij ongeboren kinderen. Ook moet er rekening
vragen over acne
21

vragen over acne
22
mee gehouden worden dat orale anticonceptie mogelijk minder
betrouwbaar wordt in combinatie met isotretinoine.
Isotretinoïne wordt meestal gedurende een aantal (>6) maanden
gegeven. De acne verdwijnt dan meestal grotendeels.
Als de acne dan toch terugkeert, kan men ervoor kiezen
de kuur zo nodig een keer te herhalen na een periode van
acht weken. Tijdens de behandeling wordt er van alles in het
bloed gecontroleerd, zoals leverenzymen en (nuchtere) serumlipiden.
Ook een zwangerschapstest dient voorafgaand,
(op indicatie) tijdens en vijf weken na behandeling uitgevoerd
te worden. Enkele bijwerkingen van isotretinoïne zijn: droge
lippen, droge huid en droge ogen. Deze bijwerkingen treden
bij bijna iedereen die isotretinoine gebruikt op. Een crème om
de lippen en huid vet te houden is nuttig. Kunsttranen bieden
vaak uitkomst bij mensen met contactlenzen. Andere bijwerkingen
zijn zonlichtovergevoeligheid en veranderingen van de
stemming (vooral depressie).
Hormoonbehandeling
Van ‘de pil’ is allang bekend dat deze de talgvorming kan
beïnvloeden. Indien acne bij een vrouw hormoonafhankelijk
lijkt te zijn, kan het zinvol zijn de acne te behandelen met
anti-androgenen. Het bevat twee hormonen: ethinyl oestrodiol
(een oestrogeen) en cyproteronacetaat (anti-androgeen).
Orale anticonceptiva worden aanbevolen als behandeling bij
matig ernstige tot ernstige vormen van acne bij vrouwen die
ook een oraal anticonceptivum willen. Een extra argument
voor een anticonceptivum is een premenstruele verergering
van acne. Het is van belang te weten dat de werkzaamheid
van orale anticonceptiva pas na drie tot zes maanden wordt
bereikt. De bijwerkingen van een hormoonbehandeling zijn
onder andere een iets verhoogde kans op trombose en embolieën
(bloedklontering in de vaten), meer kans op hoofdpijn,

misselijkheid en pijnlijke borsten en een donkere verkleuring
in het gelaat (melasma).
29 Moet je speciale voorzorgsmaatregelen
nemen als je zwanger bent
of borstvoeding geeft?
Een aantal geneesmiddelen kan NIET tijdens en rondom (in
de periode voor de zwangerschap en tijdens borstvoeding)
worden gebruikt.
Veilige middelen tijdens de zwangerschap zijn:
• lokaal benzoylperoxide
• lokale en systemisch erythromycine
• glycolzuurpeeling
Onveilige middelen of middelen waarvan de veiligheid
onbekend is tijdens zwangerschap zijn:
• lokale en systemische retinoiden
• systemisch tetracycline
• orale anticonceptiva
Over laserbehandeling, lichtbehandeling en fotodynamische
therapie zijn geen gegevens beschikbaar wat betreft veiligheid
bij zwangerschap.
30 Wordt elke behandeling vergoed
door de verzekeraar?
Of een behandeling wordt volledig vergoed, of de hoogte
van de vergoeding is afhankelijk van uw verzekering, of de
behandeling wordt niet vergoed. Dit kan jaarlijks wisselen.
Het kan daarom zo zijn dat de onderstaande gegevens uit
2010 over de vergoedingen niet overeenkomen met uw huidige
verzekering.
Isotretinoïne: wordt vergoed.
Docycycline: wordt vergoed.
Tetracycline: wordt vergoed.
vragen over acne
23

vragen over acne
24
Minocycline: onbekend
Erythromycine: wordt vergoed.
Trimethoprim-sulfamethoxazole: onbekend
Trimethoprim: wordt vergoed
Azithromycine: onbekend
Acnebehandeling door een huidtherapeut: wordt vergoed afhankelijk
van het aanvullende zorgverzekeringspakket
31 Wat kun je zelf doen?
De behandeling van acne heeft altijd even tijd nodig om in
te werken. Veelal duurt het één tot drie maanden voordat
een bevredigend resultaat is bereikt. De meeste mensen
met acne hebben last van verhoogde talgproductie. Dit kan
tot uitdrukking komen in een vettig glimmend gezicht. Door
de huid ’s ochtend en ‘s avonds te reinigen met lauw warm
water kun je het teveel aan talg weghalen. Zelf scrubben van
een huid met mee-eters is mogelijk, maar bij aanwezigheid
van pukkels is dit af te raden. Overmatig wassen met water
en zeep heeft geen zin en kan zelfs schadelijk zijn voor de
huid. Ondeskundige manipulatie en uitknijpen van mee-eters,
pukkels en puistjes kan leiden tot littekens en verergering van
de ontstekingen. Rode ontstoken puistjes moeten echt met
rust worden gelaten. Zwarte mee-eters kan je eventueel met
een stukje tissue of een steriel gaasje om je vingers proberen
uit te drukken. Druk wederom niet te hard en absoluut nooit
met je nagels. Je huid kan beschadigen en er kunnen infecties
ontstaan. Wil de mee-eter er niet uit, laat deze dan zitten.
Het is echt beter nog even te wachten met het verwijderen
van de mee-eter dan een beschadigde huid te krijgen.

32 Heeft het zin om een dieet
te volgen?
Er is geen bewijs dat een voedingspatroon of een specifieke
voedingsstof de acne beïnvloedt. Er zijn aanwijzingen dat
melk en melkproducten acne zouden kunnen verergeren.
Het vermijden hiervan zal mogelijk tot verbetering leiden.
Omdat op dit moment het wetenschappelijk bewijs hiervoor
ontbreekt, wordt patiënten niet geadviseerd bepaalde voedingsstoffen
te mijden, tenzij zij zelf een overduidelijk verband
leggen.
33 Mogen mee-eters worden
uitgeknepen?
Het is niet verstandig om de puistjes, mee-eters en pukkels
uit te knijpen. Het uitknijpen van de mee-eters met de nagels
kan littekens veroorzaken. Daarnaast kunnen bacteriën die
onder de nagels en op de huid zitten op deze manier in de
huid komen en ontstekingen, en zo nieuwe puistjes, veroorzaken.
34 Heeft het zin om de zon op
te zoeken?
De meeste mensen die last hebben van acne ervaren een
verbetering als zij in de zon komen. Dit is vooral zo als de
acne gelokaliseerd is op de rug en de borst. De belangrijkste
reden waarom acne door de zon vermindert, is dat de roodheid
minder zichtbaar is. Een te intensieve blootstelling aan
zonlicht of aan kunstmatige UV-bronnen (zoals zonnebank)
wordt overigens afgeraden omdat dat de kans op huidkanker
kan vergroten. Het is belangrijk je te realiseren dat sommige
middelen tegen acne (zoals vitamine-A-zuur en antibiotica) de
huid extra gevoelig maken voor zonlicht.
vragen over acne
25

vragen over acne
26
Bindweefsel
35 Wat kun je aan de littekens en
donkere verkleuringen doen die je
aan acne overhoudt?
Littekens en donkere verkleuringen kunnen bij elke vorm van
acne ontstaan, maar ze worden vooral veroorzaakt door
ernstigere vormen van acne. Littekens zijn door het lichaam
aangemaakte bindweefselgebieden die schade aan de huid
herstellen. Dit bindweefsel heeft een andere structuur dan
de gewone huid. Dit is zowel te zien als te voelen. Er zijn
verschillende manieren om acnelittekens te behandelen. Littekens
kunnen in de loop van jaren wel iets verbeteren, maar
verdwijnen nooit helemaal. Er blijven altijd sporen van de littekens
zichtbaar. Littekens kunnen er uitzien als diepe putjes,
vooral in het gezicht, dunne witte, op papier lijkende littekens
(atrofische littekens), dikke, op de huid liggende littekens
vooral op de borst en de rug (hypertrofische littekens). Er bestaan
meerdere behandelingen om de acnelittekens iets minder
opvallend te maken. Maar niet alle littekens en niet alle
huidtypen komen voor behandeling in aanmerking. De (huid)
arts en huidtherapeut kunnen je hierover advies verstrekken.
Acnelittekens kunnen worden behandeld met behulp van:
(Micro)dermabrasie:
dit is een mechanische peeling, ofwel ‘huidontvellende’ techniek
waarbij de huid met een roterende borstel met staaldraad
of een frees met diamantkorrels oppervlakkig wordt
verwond en na genezing een verjongd aspect krijgt.
Cryotherapie:
om de huid wat harder te maken en te verdunnen, wordt
deze bevroren met een cryospray.

Chemische peeling:
in plaats van cryotherapie kan ook een chemische peeling
worden toegepast. Er treedt een afschilfering op van de
hoornlaag door middel van irriterende stoffen. Weefselvernieuwing
zal hierdoor (minimaal) worden gestimuleerd.
Fotothermische peeling, ofwel lasertherapie.
Het behandelen van acnelittekens met behulp van lasertherapie
is de laatste jaren sterk in ontwikkeling. Er zijn ablatieve
en niet-ablatieve lasers. De niet-ablatieve lasers zorgen puur
voor een verhitting van de diepere huidlagen waarbij een
stimulatie van bindweefselcellen/collageen plaatsvindt. De
ablatieve lasers zorgen voor het ‘ontvellen’ van de bovenste
huidlagen en er vindt ook een stimulatie van bindweefsel/
collageen plaats. De fractional laser is een bepaalde manier
van laseren waarbij de laserstraal is opgedeeld in kleinere
microstralen. Voor lasertherapie wordt bijvoorbeeld een
CO2-laser of Erbium Yag-laser gebruikt. Lasertherapie
verbetert mogelijk ook de diepere littekens.
Als acne spontaan of na behandeling verdwijnt, zijn er vaak
nog rode of paarse verkleuringen van de voormalige ontstekingen
op de huid te zien. Dit zijn de kenmerken van de huid
die zich aan het herstellen is. Deze verkleuringen worden
postinflammatoir erytheem genoemd. Dit postinflammatoir
erytheem kan uiteindelijk donker verkleuren: postinflammatoire
hyperpigmentatie. Dit wordt vooral gezien bij mensen
met een donker huidtype. Deze postinflammatoire hyperpigmentatie,
die vaak als cosmetisch storend wordt ervaren,
verdwijnt vaak in de loop der jaren.
vragen over acne
Erytheem
27

vragen over acne
28
Woordenlijst
Acne (vulgaris)
Huidaandoening met vettige pukkels en puistjes, vooral in
het gezicht, maar ook wel op de borst en de rug. Ontstaat
meestal in de puberteit en gaat daarna ook weer over
Bindweefsel
Weefsel dat organen met elkaar verbindt en steunt. Het bestaat
uit weinig cellen met daartussen verschillende soorten
sterke vezels. Vet, bloed en lymfe zijn bijzondere bindweefsels
met een speciale taak.
Biopsie
Het wegnemen van een klein stukje lichaamsweefsel voor onderzoek
met de microscoop. Bij een huidbiopsie wordt nadat
de huid is verdoofd met een prik met een soort appelboortje
een rond stukje huid van ongeveer een halve centimeter uit
de huid geponst.
Corticosteroïden
Hormonen die door de buitenkant (schors) van de bijnier
worden gemaakt en een belangrijke functie hebben bij het
onderdrukken van ontstekingen. Ze worden ook als medicijn
toegepast bij allerlei ziektes, zoals reumatoïde artritis en
astma. Je kunt corticosteroïden ook op de huid smeren bij
een ontsteking van de huid, zoals eczeem of psoriasis
Erytheem
Voorbijgaande roodheid van huid en/of slijmvliezen die verbleekt
als je er met een brillenglas op drukt. Erytheem is vaak
het eerste verschijnsel bij veel huidaandoeningen. Het duidt

op verwijding van de kleine bloedvaatjes in de bovenste huidlagen
door een ontsteking. Dat kan allerlei oorzaken hebben
zoals een infectie, druk (bijvoorbeeld bij een doorligplek), zonnebrand
en bestraling.
Exacerbatie
Toename in de hevigheid van een ziekte.
Expositie
Blootstelling aan iets. Vaak wordt hiermee een of ander gevaar
aangeduid. Dat gevaar kan een toxische stof waarmee
men in contact komt, of de besmetting met een bacterie of
een virus, bijvoorbeeld hov. Het kan ook de blootstelling aan
zonlicht zijn.
Oedeem
Zwelling door opeenhoping van vocht dat uit de kleinste
bloedvaatjes, de haarvaten, is gelekt en in de weefsels achterblijft.
Oedeem in de benen ontstaat meestal doordat het
bloed niet goed wordt afgevoerd door beschadigde kleppen
in de aderen van de benen. Iemand heeft dan vaak dikke
benen en spataderen. Het kan ook komen doordat het hart
het bloed niet goed rondpompt. Dat kan ook tot oedeem in
de longen leiden.
Papel
Pukkel; duidelijk omschreven bobbeltje van de huid, kleiner
dan 1 cm, dat is ontstaan door cel-, weefsel- of vochttoename
en die geneest zonder littekenvorming.
Pustel
Puistje; zichtbare holte gevuld met niet-helder vocht, kleiner
dan1 cm, meestal in het bovenste deel van de huid gelegen.
vragen over acne
29

vragen over acne
30
UV-licht
Dezelfde soort straling als licht (= elektromagnetische straling),
maar dan net onzichtbaar voor het menselijk oog. Dit
onzichtbaar licht is ultraviolet-licht en wordt niet doorgelaten
door onze ooglens ter bescherming van het netvlies. In verband
met de effecten van UV-licht op mens en milieu wordt
onderscheid gemaakt tussen UV-A, UV-B en UV-C. UV-A
is ultraviolet licht met een golflengte tussen ca. 315 en 400
nm (‘lange golven’). UV-B licht heeft een golflengte tussen
ca. 280 en 315 nm; en UV-C licht heeft een golflengte tussen
100 en 280 nm (’korte golven’). De hoeveelheid UVstraling
die in het zonlicht aanwezig is wordt bepaald door de
breedtegraad (hoe dichter bij de evenaar, hoe meer UV), het
seizoen (tijdens de zomer meer UV), het uur van de dag (in
de zomer meest UV tussen 11 en 15 uur) en de hoogte (hoe
hoger, hoe sterker de UV-straling).

Aantekeningen
vragen over acne
31

Deperiit minor over qui deperiit minor uno mense vel
anno inter quos rdeperiit minor uno eferendus erit.