- 1 - Programma - Vlamingen en Nederlanders II In ... - Cultura Domus

Programma - Vlamingen en Nederlanders II
In 2010 voerde het Brabants Kamerkoor het programma Vlamingen en Nederlanders uit in
Nederland en België. Vlamingen en Nederlanders II is hierop het vervolg, wederom met oude en
nieuwe a capella composities uit België en Nederland.
De toevoeging van het harmonium als begeleidings- én solo-instrument, geeft aan dit concert
een extra dimensie.
Vic Nees - Credo uit de Neusser Messe (1998)
Koor a capella
Kurt Bikkembergs - Two Psalms:
Ps. 39 – I will watch my ways (2004)
Ps. 150 - Praise the Lord (2005)
Koor en harmonium
Jan Pieterszn. Sweelinck - Toccata
Vater unser im Himmelreich - koraal en variatie
Harmonium
Jan Pieterszn. Sweelinck - Uit Cantiones Sacrae
Ecce prandium - Comedite panem
Venite exsultemus Domino
Koor en harmonium
Daan Manneke - Nu is van Kalifornies goud de tijd (2009)
Valavond, Geologie, Winter, Archaïese
pastorale, Juffer Lola, Avond, Valavond
Koor a capella
- Pauze -
Drie composities op teksten van Rainer Maria Rilke (1875-1926)
Kurt Bikkembergs - Herbst (2006)
Vic Nees - An die Musik (2008)
Maurice Pirenne - O sage, Dichter (1967)
Koor a capella
Daan Manneke - Ave Maria (1998)
Vrouwenkoor en harmonium,
solo: Beate Rose en Lisette Boonen
A. van den Kerckhoven - Fantasia
Harmonium
Daan Manneke - Het Motet voor de Kardinaal (2003)
Koor en harmonium
Uitgevoerd door:
Het Brabants Kamerkoor
Fokko Oldenhuis, dirigent
Klaas Hoek, organist (harmonium)
- 1 -

Welkom
Na de succesvolle concertreeks Vlamingen en Nederlanders in 2010, nemen we u vanavond mee
in een nieuw programma met werken van Vlaamse en Nederlandse componisten, getiteld Vlamingen
en Nederlanders II. Opnieuw een schitterend palet aan hedendaagse en oude muziek,
dat de enorme rijkdom toont van het kamerkoorrepertoire van de lage landen.
Het programma omvat werken van uitsluitend Vlaamse en Nederlandse, meest hedendaagse
componisten. De schitterende polyfonie van Jan Pieterszoon Sweelinck vloeit prachtig samen de
veelkleurige recente muziek van Kurt Bikkembergs, Vic Nees, Daan Manneke en Maurice Pirenne.
In een aantal werken wordt het koor op harmonium begeleid door Klaas Hoek, bekend om zijn
muzikale en technische raffinement. Een verrassende en eigenzinnige instrumentkeuze. Want
zeg nou zelf: hebt u ooit Sweelinck op harmonium gehoord?
Het Brabants Kamerkoor is al bijna 75 jaar een vernieuwend kamerkoor in het hoogste amateursegment,
en een begrip in het Bossche culturele leven. Het programma Vlamingen en Nederlanders
II past in de traditie van het koor om eenmaal per jaar, tussen grotere werken met orkest en
solisten door, terug te gaan naar de basis van het pure kamerkoorrepertoire.
We zijn het parochiebestuur van deze prachtige St. Catharinakerk dankbaar dat we hier ons
concert mogen geven. Daarbij hebben we voor lief genomen dat er geen entreegeld geheven
mag worden. Het betekent echter niet dat het concert zonder kosten gerealiseerd kan worden.
We roepen u dan ook op om na afloop bij de uitgang ruimhartig te geven. Alvast onze hartelijke
dank hiervoor.
Voor nu wens ik u een mooi concert toe.
Namens het bestuur,
Jan Willem Rodenburg, voorzitter
Comité van aanbeveling
mr. dr. A.G.J.M. Rombouts, burgemeester van ‘s-Hertogenbosch
J. Kerssemeeckers, eerste concertmeester van het Brabants Orkest
dr. L.P.L. Pirenne, voormalig rijksarchivaris van Noord-Brabant
G.H.J. Rovers, voormalig directeur Océ Nederland BV
mr. L.P. de Vries, concerndirecteur van Essent BV
- 2 -

Het Brabants Kamerkoor
Het Brabants Kamerkoor, in 1939 opgericht te ’s-Hertogenbosch, heeft onder de langdurige
dirigentschappen van achtereenvolgens Evert van Trigt, Frans van Amelsvoort en Reinier
Wakelkamp grote bekendheid gekregen als gedegen en vernieuwend kamerkoor in het hoogste
amateursegment. Deze traditie werd ruim 11 jaar geleden voortgezet in de persoon van Fokko
Oldenhuis, wiens kundigheid en enthousiasme garant staan voor een zeer hoog muzikaal
niveau, verrassend repertoire en een uitstekende sfeer. Het koor bestaat uit ervaren amateurs
die wekelijks op de maandagavond en op enkele studiedagen per jaar repeteren. Het koor zingt
muziek uit vrijwel alle stijlperiodes en brengt tenminste driemaal per jaar een nieuw programma,
afwisselend a capella en met instrumentale begeleiding. Elk nieuw programma wordt tenminste
éénmaal in ‘s-Hertogenbosch uitgevoerd. Daarnaast treedt het koor vaak ook elders binnen en
buiten Noord-Brabant op.
In de afgelopen jaren stonden grote werken op het programma. Zo werden alle grote werken
van J.S. Bach uitgevoerd: de Matthäuspassion (2007), de Hohe Messe (2009), de Johannespassion
(2011) en het Weihnachtsoratorium (2011). Verder werden Händels Messiah, Brahms’ Ein
Deutsches Requiem, Strawinsky’s Psalmensymfonie en Monteverdi’s Mariavespers uitgevoerd.
Daartussen werden werken met een minder grote bezetting uitgevoerd, o.a. van Liszt, Reger,
Poulenc en Ives maar ook van recente en hedendaagse componisten als Ramirez, Manneke,
Bikkembergs en Nees en de Bosschenaren Pirenne, van Dongen, van Balkom en Frankhuijzen.
In 2014 bestaat het Brabants Kamerkoor 75 jaar. Natuurlijk gaan we dat uitbundig vieren. U zult
daar te zijner tijd meer over horen.
Meer informatie over het Brabants Kamerkoor vindt u op www.brabantskamerkoor.nl.
Sopranen
Anja van Berkel
Lisette Boonen
Daniëlle van den Bosch
Ineke La Rivière
Marjoleine v.d. Leest
Monique Megens
Beate Rose
Janneke Schoonen
Deanneke Steenbeek
Machteld Terlingen
Alten
Maartje van den Boom
Titia Bredée
Karen Pon
Corry Pullens
Janneke Teeuw
Marry van Vliet
Jolanda Vonk
Len de Vries
- 3 -
Tenoren
Ton van Heijnsbergen
Marcel van der Maeden
Jan Willem Rodenburg
Bas Ruizeveld
Arjan van der Zee
Bassen
Remco Grimm
Ben Huisman
Hans Meek
Pieter Ronner
Gerben Sprangers
Ruud Swiers
Frank Tuerlings
Gastzangers
Machiel van Hoften - tenor
Ruud Tolk - tenor

Fokko Oldenhuis - dirigent
Fokko Oldenhuis studeerde aan de conservatoria van Groningen
en Amsterdam en sloot in 1997 zijn studie af met het einddiploma
koordirectie (UM) met onderscheiding. Zijn docenten waren onder
andere Bruno de Greeve en Daniel Reuss.
Fokko is sinds 2000 dirigent van het Brabants Kamerkoor. In
de afgelopen tien jaar voerde hij met dit koor een uitgebreid
repertoire uit. Onder andere ‘Matthäus Passion’, ‘Johannes Passion’,
‘Weihnachtsoratorium’, ‘Magnificat’ en ‘Hohe Messe’ van Bach,
‘Mariavespers’ van Monteverdi, ‘Messiah’ en ‘Coronation Anthems’
van Händel, ‘Deutsches Requiem’ van Brahms. Maar ook talloze a
capella werken stonden op het programma, met oude muziek van
Hildegard von Bingen tot aan nieuwe muziek van Ton de Leeuw.
Opvallend waren de afgelopen jaren de programma’s waarin
nieuwe composities, onder andere op verzoek geschreven voor
het Brabants Kamerkoor, in première gingen. Zo werd in 2009 het project Voices, Pipes and Bells
zeer succesvol uitgevoerd, met drie opdrachtcomposities voor koor, orgel en beiaard van Paul
Frankhuijzen, Bart van Dongen en Joost van Balkom. In 2010 waren componisten Daan Manneke,
Vic Nees, Kurt Bikkembergs en Paul Frankhuijzen bij het koor op bezoek vanwege de uitvoering
van enkele van hun werken in het programma Vlamingen en Nederlanders.
Naast het Brabants Kamerkoor is Fokko dirigent van het Hollands Vocaal Ensemble Amsterdam,
het Attacca Ensemble, de Utrechtse Studenten Cantorij en het Slotkoor. Hij voert met deze
ensembles een uitgebreid repertoire uit waaronder vele de premières en gaf concerten in
Engeland, Duitsland, België, Polen en Brazilië.
Onder zijn artistieke leiding kwamen in 2009 enkele bijzondere projecten tot stand. Met het Hollands
Vocaal Ensemble Chorus ex Machina met nieuwe composities voor koor en live elektronica,
en met het Attacca Ensemble de hoogtepunten uit de opera ‘Einstein on the Beach’ van Philip
Glass.
In november 2011 leidde Oldenhuis het Festivalkoor van het Korenfestival Eindhoven in de
uitvoering van een nieuwe compositie van Bart van Dongen tijdens de opening van het GLOW
festival. In oktober 2011 voerde hij een opdrachtcompositie van Daan Verlaan uit voor 220
zangers in de Stadsgehoorzaal in Leiden. In 2010 was hij dirigent van het Nederlands Studenten
Kamerkoor en dirigeerde hij ook het professionele kamerkoor PA’dam en het Sweelinck Ensemble
van het Conservatorium Amsterdam in een uitvoering van ‘Canticum Sacrum’ van Stravinsky.
In 2007 leidde hij de première van de opera ‘Sita’s Liberation’ van Wullur voor koor, solisten,
strijkers, en gamelanensemble.
Fokko Oldenhuis is als docent koordirectie aan het Utrechts conservatorium bij de Applicatie
Opleiding en de Kurt Thomas Cursus. In januari 2011 kwam er van hem en medeauteur Hans
Noyens het boek ‘Doen en Laten – Repetitietechniek’ uit. Voor meer informatie kunt u kijken op
www.fokkooldenhuis.nl
- 4 -

Klaas Hoek, harmonium
Naast dat hij solo-optredens geeft
op orgel en harmonium vormt hij
een vast duo met stemkunstenares
Greetje Bijma en treedt hij op met
diverse ensembles. Enkele bijzondere
optredens in de afgelopen
jaren zijn: Holland Festival 2009
(uitvoering ‘Gmeeoorh’ op orgel
van Iannis Xenakis), Festival Musica
Sacra 2010 te Maastricht (muziek
van J.S. Bach op harmonium),
Essen Philharmonie oktober 2010:
‘HD’ van Dieter Schnebel voor
harmonium, trompet en 9 Harley
Davidsons.
In zijn composities, veelal improvisatiemodellen, betrekt hij zoveel mogelijk de omgeving/ het
landschap zoals in: ‘Leginde van ‘t Ljocht’ (uitgevoerd op 8 buitenlocaties in Friesland in het
kader van het Frysk festival 2008), ‘Job’ voor stem harmonium, carillon, en luidklok (in de tuin van
de St. Servaas te Maastricht) tgv de opening van de opening van het Festival Musica Sacra Maastricht,
“Noorderbreedte - Oosterlengte: een klankmuzikale verbeelding van Noord-Nederland”
(2011).
Enkele recente cd’s zijn: ‘Winterlud’ (2005) samen met Greetje Bijma, ‘Komm’ und Schau’; liederen
en dansen van Franz Schubert, uitgevoerd op harmonium (2009), ‘O heilige Nacht’: muziek voor
advent en kerst (2009); ‘Das Alte Jahr vergangen ist’ - muziek van J.S. Bach op harmonium (2011),
Noorderbreedte - Oosterlengte: een klankmuzikale verbeelding van Noord-Nederland (2011).
Meer informatie op www.windharmonium.nl
Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621)
Jan Pieterszoon Sweelinck had als componist in de 17de eeuw een
Europese vermaardheid. Zijn oeuvre, voor zover bewaard gebleven,
bestaat uit vocale werken - geestelijk en wereldlijk, op Latijnse, Franse
en Italiaanse tekst - en uit werken voor toetsinstrumenten. Zijn vocale
werken gaf hij zelf in druk uit en waren bedoeld voor een ruime groep
van rijke muziekliefhebbers en -beoefenaars. In heel Europa werden
zijn werken uitgevoerd. Sweelinck was tot aan zijn dood organist
van de Oude Kerk - evenals zijn vader en zijn zoon. Als pedagoog is
Sweelinck van grote betekenis geweest; door de trek van tal van jonge
Duitse musici naar de Amsterdamse meester oefende Sweelinck grote
invloed uit op de ontwikkeling van de orgel- en klavecimbelmuziek,
met name in noordelijk Duitsland. Zijn invloed zou zelfs reiken tot aan
de jonge Johann Sebastian Bach, die zich ontwikkelde dankzij enkele
belangrijke leerlingen van Sweelinck.
Abraham van den Kerckhoven (Mechelen, ± 1618 - 1701)
Abraham van den Kerckhoven stamde uit een familie van procureurs, notarissen en kunstenaars,
waaronder tal van organisten en zangers die te Brussel aan de belangrijkste kerken en aan het
- 5 -

koninklijk hof verbonden waren. Hij werd eerst organist aan de Brusselse Sint-Katharinakerk, een
functie die hij tot aan zijn dood in 1701 bleef waarnemen. In 1648 werd hij “kamerorganist” van
aartshertog Leopold Wilhelm van Oostenrijk, gouverneur van de Nederlanden.
Het oeuvre van Van den Kerckhoven is ons enkel overgeleverd in een organistenboek, gedateerd
1741, handgeschreven door een priester verbonden aan het kapittel van Zinnik (Soignies).
Maurice Pirenne (1928 - 2008)
De priester-musicus Maurice Pirenne studeerde al tijdens zijn
priesteropleiding orgel en compositie. Na zijn wijding in 1952
kreeg hij toestemming zijn talent in Rome verder te ontwikkelen
op het gebied van Gregoriaans, kerkorgel, compositie en
musicologie. Lange tijd was hij docent voor Gregoriaans, orgel
en theorie aan verschillende conservatoria. Daarnaast was hij
rector cantus van de Schola Cantorum van de Sint-Jan en later
werd hij organist van de Sint-Jan. Hij heeft een omvangrijk
oeuvre nagelaten, voornamelijk kerkmuziek.
Na zijn dood is de Stichting Maurice Pirenne in het leven
geroepen, die onder andere als doelstelling heeft het leven en
werk van Pirenne blijvend onder de aandacht te houden.
(www.stichtingmauricepirenne.nl)
Daan Manneke (geb. 1939)
Daan Manneke begint zijn muzikale carrière als organist. Later
wordt hij docent aan het Amsterdams Conservatorium. Zijn
oeuvre, grotendeels in opdracht tot stand gekomen, richt zich
vooral op geestelijke muziek en kamermuziek. Wezenlijk voor
Daan Manneke’s denken over muziek is zijn grote belangstelling
voor improvisatie, de andere kant van de vaak organisch gegroeide,
strenge vorm. Actie tegenover reflectie, inval tegenover
uitgebalanceerde vorm.
Manneke zelf noemt als zijn belangrijkste voedingsbronnen de
muziek van de 12de-eeuwse Notre-Dameschool; de renaissance,
maar het meest Josquin; de Venetianen (Willaert, de Gabrieli’s,
Monteverdi, en Heinrich Schütz); Bach en nog eens Bach, Bruckner,
Scelsi, de (late) Stravinsky, de (complete) Messiaen, Xenakis en
altijd weer volksmuziek, waarvandaan dan ook.
Daan Manneke: “Al mijn muziek heeft met vocaliteit te maken: ademen; naderen en verdwijnen;
verdichten en uiteenvallen. Mijn belangrijkste trefwoord: RUIMTE. Alles is beschikbaar, kijk
maar wat je (er van) nodig hebt. (Ik houd van veelsoortige, hybride uitingsvormen). Het mooiste
compliment in een recensie (muziektijdschrift LUISTER) over mijn werk: Daan Manneke is de
Sweelinck van de 20e eeuw.” Inmiddels schreef Manneke een groot en veelzijdig oeuvre van
meer dan 200 werken.
- 6 -

Vic Nees (geb. 1936)
Vic Nees kreeg de liefde voor muziek mee van zijn vader al in
zeer jonge jaren. Tussen 1948 en 1958 verving hij zijn vader,
wanneer hij op concertreis was, vaak aan het orgel van de
Mechelse Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijk-basiliek. Tijdens
zijn schooljaren aan het college in Mechelen zong hij in het
koor van de Sint-Romboutskathedraal onder leiding van
Jules Van Nuffel. Na een jaar Letteren en Wijsbegeerte aan
de Katholieke Universiteit Leuven, trok hij naar het Koninklijk
Vlaams Conservatorium Antwerpen waar hij de eerste prijzen
harmonie, contrapunt, fuga en compositie behaalde. Met
een regeringsbeurs is hij zich daarna gaan vervolmaken in
koordirectie bij Kurt Thomas aan de Hochschule für Musik te
Hamburg. In 1964 werd hij er laureaat van de “Meisterkurs für Chorleitung”.
Vanaf 1961 is Nees verbonden geweest aan de Belgische Radio en Televisie (BRT, thans VRT), eerst
als producer voor koormuziek en vanaf 1970 tot 1996 als dirigent van het radiokoor. Buiten een
paar kamermuziekwerken voor strijkers en blazers is zijn compositorisch werk uitsluitend gewijd
aan de vocale muziek. Vic Nees behoort tot de belangrijkste hedendaagse koorcomponisten van
Vlaanderen.
Kurt Bikkembergs (geb. 1963)
Kurt Bikkembergs zet begin jaren ‘70 zijn eerste stappen in de
muziekwereld. Aan het conservatorium van Hasselt studeert
hij notenleer, piano, harmonie en trompet. In 1978 vervolgt hij
zijn verdere humaniora-opleiding aan het Lemmensinstituut,
waar zijn belangstelling voor compositie groter wordt. Aan
dezelfde school specialiseert Bikkembergs zich vanaf 1981 in
muziekpedagogie, compositie (bij Luc Van Hove), koordirectie
(bij Erik van Nevel) en orkestleiding (bij Edmond Saveniers).
In 1990 verkrijgt hij het hoger diploma voor koordirectie met
onderscheiding.
Momenteel is Kurt Bikkembergs koorleider en assistent schriftuur,
compositie en koorleiding aan het Lemmensinstituut en
dirigeert hij de Capella di Voce. Hij is eveneens gastdirigent
bij het Vlaams Radio Koor. Sinds 2002 is de componist artistiek
directeur van het Koor van de Vlaamse Opera en samen met Willem Ceuleers vervult hij de
functie van kapelmeester aan de kathedraal van Brussel.
Als componist probeert hij, met inbreng van persoonlijke experimenten, geworteld in de traditie,
vernieuwing te brengen in de (vooral religieuze) vocale muziek. Door het gebruik van experimentele
technieken, maar steeds geworteld in de traditie, probeert hij vernieuwing te brengen
in de hedendaagse, religieuze, vocale muziek.
- 7 -

Vic Nees - Credo uit de Neusser Messe (1998)
De geloofsbelijdenis, kunstig gevlochten rond het overtuigende ‘credo!’ (ik geloof) en het
afsluitende ‘amen’.
Credo
Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem,
factorem caeli et terrae, visibilium omnium et
invisibilium.
Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium
Dei unigentium, et ex Patre natum ante omnia
saecula. Deum de Deo, Lumen de Lumine,
Deum verum de Deo vero, genitum non factum,
consubstantialem Patri; per quem omnia facta
sunt.
Qui propter nos homines et propter nostram
salutem descendit de caelis.
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria
Virgine, et homo factus est.
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato,
passus et sepultus est.
Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas.
Et ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris.
Et iterum venturus est cum gloria, judicare vivos
et mortuos, cuius regni non erit finis.
Et in Spiritum Sanctum, Dominum et
vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit.
Qui cum Patre et Filio simul adoratur et
conglorificatur: qui locutus est per prophetas.
Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam
Ecclesiam.
Confiteor unum baptisma in remissionem
peccatorum.
Et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam
venturi saeculi. Amen.
- 8 -
Nederlandse vertaling
Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper
van hemel en aarde,
van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
En in één Heer, Jezus Christus, eniggeboren Zoon
van God, voor alle tijden geboren uit de Vader. God
uit God, Licht uit Licht, ware God uit de ware
God, geboren, niet geschapen, één in wezen met de
Vader, en door wie alles geschapen is.
Die voor ons, mensen, en omwille van ons heil uit
de hemel is neergedaald.
En vlees is geworden door de heilige Geest uit de
Maagd Maria, en is mens geworden.
Hij werd voor ons gekruisigd, Hij heeft geleden
onder Pontius Pilatus en is begraven.
Hij is verrezen op de derde dag, volgens de
Schriften. Hij is opgevaren ten hemel: zit aan de
rechterhand van de Vader. Hij zal wederkomen in
heerlijkheid om te oordelen levenden en doden, aan
zijn rijk komt geen einde.
En ik geloof in de heilige Geest, die Heer is en het
leven geeft; die voortkomt uit de Vader en de Zoon.
Die met de Vader en de Zoon te samen wordt
aanbeden en verheerlijkt; die gesproken heeft door
de profeten.
Ik geloof in één, heilige, katholieke en apostolische
Kerk.
Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden.
Ik verwacht de opstanding van de doden en het
leven van het komend rijk. Amen.

Kurt Bikkembergs - Two Psalms
Ps.39 - I will watch my ways (2004) Wat is de mens? Dat hij niet meer is dan een zuchtje wind
krijgen we in deze compositie driemaal te horen.
1 I will watch my ways and keep my tongue
from sin; I will put a muzzle on my mouth as
long as the wicked are in my presence.
2 But when I was silent and still, not even saying
anything good, my anguish increased.
3 My heart grew hot within me, and as I
meditated, the fire burned; then I spoke with
my tongue:
4 Show me, o Lord, my life’s end and the
number of my days; let me know how fleeting is
my life.
5 You have made my days a mere handbreadth;
the span of my years is as nothing before you.
Each man’s life is but a breath.
6 Man is a mere phantom as he goes to and fro:
He bustles about, but only in vain; he heaps up
wealth, not knowing who will get it. Each man’s
life is but a breath.
7 But now, Lord, what do I look for? My hope
is in you.
8 Save me from all my transgressions; do not
make me the scorn of fools.
9 I was silent; I would not open my mouth, for
you are the one who has done this.
10 Remove your scourge from me; I am
overcome by the blow of your hand.
11 You rebuke and discipline men for their sin;
you consume their wealth like a moth. Each
man’s life is but a breath.
12 Hear my prayer, o Lord, listen to my cry for
help; be not deaf to my weeping. For I dwell
with you as an alien, a stranger, as all my fathers
were.
13 Look away from me, that I may rejoice again
before I depart and am no more.
- 9 -
1 Ik dacht: Ik moet mij inhouden, op mijn woorden
letten, mijn tong aan banden leggen, want al gauw
praat je mee met mensen zonder God of gebod.
2 Dus hield ik mij stil, ik zweeg als het graf. Maar
mijn smart nam toe,
3 ik werd steeds onrustiger, de woorden brandden
me op de lippen: ik moest spreken.
4 Heer, laat mij beseffen hoe kort mijn leven is,
hoe eindig ik ben, hoe vergankelijk. Doordring mij
daarvan.
5 U gaf mij een kort bestaan, maar enkele
handbreedten lang, voor u is mijn leven maar een
ogenblik. Wat is een mens? Een zuchtje wind,
6 een voorbijgaande schaduw. De mens maakt zich
druk om niets, hij schraapt een vermogen bijeen,
maar weet niet voor wie.
7 Heer, wat heb ik nog te verwachten? Ik vestig alle
hoop op u.
8 Vergeef mij als ik opstandig ben, spaar mij de spot
van dwazen.
9 Ik houd mij wel stil, ik doe mijn mond niet open,
want u doet wat u wilt.
10 Maar straf mij niet langer, want ik bezwijk
onder uw slagen.
11 Als u iemand terechtwijst en hem tuchtigt voor
zijn zonden, dan tast u zijn leven aan zoals een
mot een kleed. Want wat is een mens? Een zuchtje
wind.
12 Heer, luister naar mij, ik bid tot u, ik roep om
hulp, blijf niet onverschillig onder mijn tranen.
Rechten kan ik niet laten gelden, want ik ben
maar bij u te gast, een vreemdeling, zoals mijn
voorouders.
13 Kijk me niet langer bestraffend aan, laat mij
nog wat vreugde beleven, voor ik heenga en niet
meer ben.

Ps. 150 - Praise the Lord (2005)
Een lofzang in een aanstekelijk ritme.
Hallelu Yah
1 Praise the Lord. Praise God in his sanctuary;
praise him in his mighty heavens.
2 Praise him for his acts of power; praise him for
his surpassing greatness.
3 Praise him with the sounding of the trumpet,
praise him with the harp and lyre,
4 praise him with tambourine and dancing,
praise him with the strings and flute,
5 praise him with the clash of cimbels, with
resounding cymbals.
6 Let everything that has breath praise the
Lord. Praise the Lord. Praise.
(vertalingen uit Groot Nieuws Bijbel, herziene editie 1996)
© 1996 Nederlands Bijbelgenootschap en Katholieke Bijbelstichting
Jan Pieterszn. Sweelinck - Toccata
Vater unser im Himmelreich - koraal en variatie
Harmonium
Daan Manneke - Nu is van Kalifornies goud de tijd (2009)
- 10 -
1 Eer aan de Heer! Eer God in zijn heilige hemel,
eer hem om het machtige firmament,
2 om zijn krachtige daden, om zijn onmetelijke
grootheid.
3 Eer hem met hoorngeschal, met harpen, lieren en
trommen,
4 eer hem met vreugdedansen, met spel op gitaren
en fluiten,
5 sla de bekkens, de luidklinkende bekkens.
6 Laat alles wat adem heeft de lof zingen van de
Heer.
zes kleine koorliederen op gedichten van Paul van Ostaijen (1896-1928)
Valavond, Geologie, Winter, Archaïese pastorale, Juffer Lola, Avond, Valavond
Koor a capella
Valavond
Nu is van Kalifornies goud de tijd;
De sterrevende zon vergaart
Haar krachten voor een verre vaart,
De laatste van die dag, ter aardewaart.
Daar heeft de zon een laatste maal
Haar stervensweeë gouden praal
Verzameld in een glazen tremportaal.
Geologie
Diepe zeeën omringen het eiland
diepe blauwe zeeën omringen het eiland
gij weet niet
of het eiland van de sterren is daarboven
gij weet niet
of het eiland aan de aardas is
diepe zeeën
diepe blauwe zeeën
dat het lood zinkt
dat het lood zoekt
dat het zinkend zoekt
en zinkt zoekend
zoekend zijn eigen zoeken
en al maar door
zinkt
en al maar door
zoekt

diepe zeeën
blauwe zeeën
diepe blauwe zeeën
diepblauwe zeeën
zinken
zoeken
naar de omgekeerde sterren
tweemaal blauw
en tweemaal bodemloos
Wanneer vindt het blauwe lood
in de blauwe zee
de groene wier
en de koraalrif
Een dier dat door het leven jaagt naar een
gedachte vrede
- een wanen in duizend duizendjarige sellen -
gelijk een dier dat jaagt en aan zijn blinde
vingers vindt
alleen het herhalen van het gedane doen
gelijk een dier zo
zo zinkt het lood
des zeemans
Moest dit zinken langs uw ogen zijgen gij kende
niet
een groter leegheid
Winter
De witte weg zucht
venster een stil leven
met de twee geraniën
achter de ruit
waar ook leggen tans
mijn ogen
op de bloemen
die zij schiepen
dauw
Archaïesche pastorale
Ter kerk ging
de kleine jonkvrouw
in haar linkerhand draagt zij
voor de kleinsten suiker en zoethout
in haar rechter haar hart
roza suikergoed
voor Onze Lieve Vrouw
en heel wit
kaarswit
zo is zij
simpele zang
in haar oranje franjeskleed
- 11 -
het blauwe lint is blauw toch
Blauw
Juffer Lola
Juffer Lola, dit is waar,
Danst met stappen,
Rappe,
Ranke,
Op het klanken
Van een lustige gitaar.
Kleine,
Fijne
Sirkeldansen
Vormen kransen
Rond, rond,
Over het tapijt
Zó bont.
Juffer Lola rookt sigaretten,
Kleppert met de kastanjetten,
Lonkt en lacht
Zoetjes zacht,
Weet haar passen
Wel te passen,
Meet
Zó goed
En netjes
Al de tredjes
Die zij zetten moet,
Een voor een;
Danst…alleen.
Juffer Lola doet naar nieuwe wetten
Klepperen de kastanjetten,
Die begeleiden
Al de zongewijde
Liedjes die zij zingt.
Spaans bloed
Stromen moet,
En de kastanjetten
Zetten
Snel
Moed bij het duel.
Zonderlinge
Dingen
Klinken
Uit dees’ zang
In mijn hart zó lang…
Bij het eindigen van de dans
Werpt juffer Lola kusjes met de hand,
Juffer Lola, zeer charmant.

Avond
Ach, m’n ziel is louter klanken
In dit uur van louter kleuren;
Klanken, die omhoge ranken
In een dolle tuin van geuren.
Valavond
(Deze cyclus eindigt met een herhaling van het eerste deel,
nu tweekorig, in deze vorm opgedragen aan dirigent Fokko
Oldenhuis.)
Nu is van Kalifornies goud de tijd;
De sterrevende zon vergaart
Haar krachten voor een verre vaart,
De laatste van die dag, ter aardewaart.
Daar heeft de zon een laatste maal
Haar stervensweeë gouden praal
Verzameld in een glazen tremportaal.
Drie composities op teksten van Rainer Maria Rilke (1875-1927)
Kurt Bikkembergs - Herbst (2006)
Vic Nees - An die Musik (2008)
Maurice Pirenne - O sage, Dichter (1967)
Kurt Bikkembergs - Herbst (2006)
Het meestvoorkomende woord in dit gedicht, ‘fallen’, symboliseert het vergankelijke: de herfst,
de aarde als stofje in het heelal, de sterfelijke mens. Onze troost: het vallen wordt liefdevol in de
goddelijke hand gehouden.
Herbst
Die Blätter fallen, fallen wie von weit,
als welkten in den Himmeln ferne Gärten;
sie fallen mit verneinender Gebärde.
Und in den Nächten fällt die schwere Erde
aus allen Sternen in die Einsamkeit.
Wir alle fallen. Diese Hand da fällt.
Und sieh dir andre an: es ist in allen.
Und doch ist Einer, welcher dieses Fallen
unendlich sanft in seinen Händen hält.
-- Pauze --
- 12 -
Herfst
De blaad’ren vallen, vallen als van ver,
als welkten in de hemel verre tuinen;
ze vallen met ontkennende gebaren.
En in de nachten valt de zware aarde
uit alle sterren in de eenzaamheid.
Wij allen vallen. Deze hand zal vallen.
En kijk je naar de andere: het is in alle.
En toch is Een er, die dit vallen
oneindig teder in zijn handen houdt.

Vic Nees - An die Musik (2008)
Als in een ruwe schets is Rilke op zoek naar de raakvlakken van de muziek: het visuele, ons
spreken, de tijd – en vooral: gevoelens, onze binnenste gevoelens en de gevoelens ten opzichte
van onze omgeving.
An die Musik
Musik: Atem der Statuen. Vielleicht:
Stille der Bilder. Du Sprache wo Sprachen
enden. Du Zeit,
die senkrecht steht auf der Richtung
vergehender Herzen.
Gefühle zu wem? O du der Gefühle
Wandlung in was? -: in hörbare Landschaft.
Du Fremde: Musik. Du uns entwachsener
Herzraum. Innigstes unser,
das, uns übersteigend, hinausdrängt, -
heiliger Abschied:
da uns das Innre umsteht
als geübteste Ferne, als andre
Seite der Luft:
rein,
riesig,
nicht mehr bewohnbar.
- 13 -
Aan de muziek
Muziek: standbeeldenadem. Wellicht:
geschilderde stilte. Gij spreektaal waar spreken
eindigt. Gij tijd
loodrecht gericht op de gang van vervallende harten.
Gevoelens voor wie? O gij die gevoelens
verandert in wat? -: in beluisterbaar landschap.
Gij vreemde: muziek. Ons ontgroeide, gij
hartruim. Ons innigste,
ons overstijgend naar buiten zich dringend, -
heilig afscheid:
waar onze kern ons omringt
als gekunde verte, als andere
kant van de lucht:
klaar,
kolossaal,
niet meer bewoonbaar.
(vertaling W.Blok en C.O.Jellema)
Maurice Pirenne – O sage Dichter (1994)
Uit dit werk blijkt Pirennes respekt voor de gekozen tekst. De wisseling van vragen en antwoorden
is duidelijk te onderscheiden.
De dichter wordt gevraagd wat hij doet en hoe hij zijn emotioneel belastende taak aankan.
Het antwoord is steevast: “Ich rühme”, wat niet opgevat moet worden als: ik prijs de hemel in,
maar veelmeer: ik breng de werkelijkheid in kaart. Laatste vraag: hoe herkennen en erkennen
alle stemmingen van die werkelijkheid (zoals de stille verre ster, de onstuimige storm) hem?
Antwoord: Juist omdat ik dat zo te werk ga.
Pirenne gebruikt betekenis en ritme van de woorden voor zijn muziek, zodat het koor als het
ware gedwongen wordt de tekst te declameren.
O sage, Dichter
O sage, Dichter, was du tust?
- Ich rühme.
Aber das Tödliche und Ungetüme,
wie hältst du’s aus, wie nimmst du’s hin?
- Ich rühme.
Aber das Namenlose, Anonyme,
wie rufst du’s, Dichter, dennoch an?
- Ich rühme.
Woher dein Recht, in jeglichem Kostüme,
in jeder Maske wahr zu sein?
- Ich rühme.
O zeg ons, dichter
O zeg ons, dichter, wat je doet?
- Ik roem.
Maar het dodelijke, monsterlijke,
hoe houd je ’t uit, hoe accepteer je het?
- Ik roem.
Maar het naamloze, het anonieme,
hoe roep je ’t dan toch aan?
- Ik roem.
Vanwaar heb je ’t recht in ieder kostuum,
in elke vermomming waarachtig te zijn?
- Ik roem.

Und daß das Stille und das Ungestüme
wie Stern und Sturm dich kennen?
: - Weil ich rühme.
Daan Manneke - Ave Maria (1998)
Vrouwenkoor en harmonium, solostemmen: Beate Rose en Lisette Boonen
Ave Maria, gratia plena,
Dominus tecum.
Benedicta tu in mulieribus,
et benedictus fructus ventris tui Jesus.
Sancta Maria, Mater Dei,
ora pro nobis peccatoribus,
nunc et in hora mortis nostrae. Amen.
Daan Manneke - Het Motet voor de Kardinaal (2003)
- 14 -
En (hoe komt het) dat de stilte en het
onstuimige, zoals ster en storm, jou kennen?
: - Omdat ik roem.
Wees gegroet Maria, vol van genade.
De Heer is met U.
Gij zijt de gezegende onder de vrouwen.
En gezegend is Jezus, de Vrucht van Uw schoot.
Heilige Maria, Moeder van God,
bid voor ons, zondaars,
nu en in het uur van onze dood. Amen.
Koor en harmonium
Ter gelegenheid van de 95e verjaardag van Theun de Vries schreef Daan Manneke ‘Het Motet
voor de Kardinaal’, geïnspireerd door een belangrijke passage uit de gelijknamige historische
roman van Theun de Vries.
De hoofdpersoon, de jonge Nederlander Wolf komt na veel omzwervingen in Milaan aan, waar
hij onverwacht in een kathedraal nieuwe muziek hoort, die hem in verrukking en verwarring
brengt. Het blijkt muziek van Josquin des Prez te zijn, die hij daar ook ontmoet. Het wordt een
ommekeer in zijn leven. Hij sluit zich bij Josquin aan, die hem om zijn uitzonderlijk mooie stem in
zijn capella opneemt.
In Manneke’s motet wordt het koor verdeeld in drie afzonderlijke koren. Hij citeert uit muziek
van Josquin en van diens voorganger Johannes Ockeghem en tussendoor zingen de koren
tekstflarden uit De Vries’ roman, daarbij gebruikmakend van de ruimte. Manneke’s werk is geen
weergave of reconstructie van de scène uit het boek, maar tracht de toehoorder in dezelfde
verrukking en verwarring te brengen als de zoekende hoofdpersoon, die voelt, aan een nieuw
leven te zijn begonnen.
Het motet voor de Kardinaal
Tu solus qui facis mirabilia
Tu solus Creator, qui creasti nos,
Tu solus Redemptor,
qui redemisti nos sanguine tuo pretiosissimo.
Ad te solum confugimus,
in te solum confidimus,
nec alium adoramus,
Iesu Christe.
Ad te preces effundimus,
exaudi quod supplicamus,
et concede quod petimus,
Rex benigne.
(Tekst van Motet Tu solus, qui facis mirabilia – (Josquin des
Prez ca.1440-1521)
U alleen, die wonderbaarlijke dingen doet,
U alleen Schepper, die ons hebt geschapen,
U alleen Verlosser,
die ons hebt verlost door Uw zo kostbare bloed.
Tot U alleen nemen wij onze toevlucht,
op U alleen vertrouwen wij,
en wij aanbidden geen ander,
Jezus Christus.
Naar U storten wij onze gebeden uit,
aanhoor wat wij U smeken,
en sta toe wat wij vragen,
welwillende Koning.

Ik schrok: op een galerij boven mijn hoofd ruiste het plotseling gedempt en verrassend.
Vlak daarop barstte een koor van mannenstemmen los. Ik wist niet wat ik hoorde. Ik keek links
en rechts, maar niemand scheen ontdaan zoals ik. Ik vernam in het koor vele stemmen, die ieder
voor zich schenen te zingen, zij stegen en daalden langs onzichtbare ladders over en naar elkaar, soms
paarsgewijs, soms kruisten zij elkaars baan als kometen en sleepten een lange staart van harmonieën achter
zich aan, zij hielden elkaar zwevende in evenwicht, en ondanks de kunstigste verstrengelingen was alles
sterk en doorzichtig als zilveren steigerwerk in de ruimte. Ik stond na enkele minuten al te beven
op mijn gesleten zolen, het zweet brak mij uit, hier gebeurde wat ik niet voor mogelijk gehouden
had. Dat de macht van de muziek onbegrensd is, had ik steeds meer vermoed dan geweten; nu ervoer ik
het in eigen persoon, voor eens en altijd. (…). En de stemmen van de muziek zongen onaflatend door
mij heen; ze bewogen in mij als krachten van mijn eigen lichaam, ze vervulden mij tot in hart en nieren;
zij waren al bezig mij te herscheppen...Broeder! Per l‘amore de Dio, wat heb ik daar juist voor zang
gehoord?
(Tekstfragmenten uit ‘Het Motet voor de Kardinaal’ van Theun de Vries, de cursief gedrukte zinnen worden door het koor gezongen.)
Allo scontro indelebile
con una musica di felicita
(Tekst: motto Theun de Vries)
D’ung aultre amer mon cueur s’a besseroit,
Il ne fault pas penser que je l’estrange,
Ne que pour rien de ce propos me change.
Car mon honneur en appetisseroit
(Tekst Madrigaal D’ung aultre amer –(Johannes Ockeghem
ca. 1420-1497))
D’ung aultre amer,
Nobis esset fallacia
D’ung aultre amer,
Magna esset stultitia
et peccatum.
Audi nostra suspiria,
Reple nos tua gratia,
O Rex regum,
ut ad tua servitia sistamus
cum laetitia in aeternum.
(Tekst van Motet Tu solus, qui facis mirabilia – (Josquin des
Prez))
- 15 -
Tegen de onuitwisbare onenigheid
Met gelukbrengende muziek.
Door een ander lief te hebben zou mijn hart zich
verlagen,
Denk niet dat ik hem ontrouw zal worden,
Of dat ik om welke reden dan ook van mening zal
veranderen.
Want mijn eer zou eronder lijden.
Een ander te aanbidden
zou een fout van ons zijn.
Een ander te aanbidden
zou een grote domheid zijn
en een zonde.
Hoor ons zuchten,
vervul ons van Uw genade,
o Koning der koningen,
opdat wij U met blijdschap blijven dienen
tot in eeuwigheid.

Komende concerten van het Brabants Kamerkoor in 2012
22 april Mol (B): Vlamingen en Nederlanders II
20, 23 en 24 juni ‘ s-Hertogenbosch: Bosch Parade
23 september Mill: Vlamingen en Nederlanders II
7 oktober Rosmalen: delen uit Vlamingen en Nederlanders II
21 december ‘s-Hertogenbosch: Kerst in Venetië
22 december Mill: Kerst in Venetië
Meer informatie vindt u op www.brabantskamerkoor.nl
Nieuwe zangers
Het Brabants Kamerkoor is op zoek naar ervaren en/of veelbelovende zangers, in het bijzonder
naar tenoren en alten, maar ook een bas is welkom.
Toon uw talent en laat u inspireren door de verrassende muziek, die wij voor ons volgende
concert in ons repertoire opnemen.
Geïnteresseerden kunnen bellen naar Ineke LaRivière, 073 5216286. We repeteren op maandagavond
van 20.00-22.30 uur in de Wederkomstkerk, Rijnstraat 20 te Den Bosch.
Financiële steun
Instellingen en bedrijven steunen Het Brabants Kamerkoor reeds jaren als sponsor of subsidiënt.
Nieuwe steun blijft zeer welkom. Afhankelijk van uw bijdrage krijgt u vrijkaarten en wordt uw
naam desgewenst vermeld op affiches, toegangsbewijzen en in programmaboekjes. Informatie
bij ons bestuurslid fondsenwerving, Bas Ruizeveld, 073 614 14 04.
Vrienden
U kunt Vriend van Het Brabants Kamerkoor worden. Als Vriend krijgt u 2 maal per jaar toegangsbewijzen
met korting en/of vrijkaarten afhankelijk van uw bijdrage, zie het schema hieronder. U
kunt zich aanmelden als Vriend via e-mail op vrienden@brabantskamerkoor.nl
jaarlijkse bijdrage (vanaf) kaarten met korting vrijkaarten
€ 15 1 geen
€ 45 1 1
€ 100 2 2
- 16 -