LV opmaak nr 2-2012:los vast opm

Los Vast 2 - 2012
Honden aan het werk zetten met eenvoudige middelen
Hersenwerk voor honden heeft de
toekomst
Honden mogen niet of nauwelijks meer doen waar ze voor gemaakt zijn: jagen,
bewaken, hoeden. De meeste honden krijgen te weinig beweging – geestelijk en
lichamelijk. Drie maal tien minuten lopen per dag is voor veel dieren al heel wat.
Veel eigenaars van populaire rassen realiseren zich niet dat bijvoorbeeld een
Beagle gemaakt is om in een meute achter de haas aan te gaan of dat de Ierse
Terriër ratten en muizen moest weghouden op het erf, mee op jacht ging met de
baas en ook nog eens huis en haard moest verdedigen. Die taken kunnen we de
honden in de huidige samenleving nauwelijks meer aanbieden, maar we zouden
er wel meer aan kunnen doen om honden op een andere manier aan het werk te
zetten. ‘Hersenwerk voor honden’ lijkt een goed antwoord te bieden op de vraag
hoe je een hond zinvol kunt bezighouden, tot genoegen niet alleen van de hond,
maar ook van de baas.
Los Vast is op een zaterdag in maart te gast in
Daarlerveen op de workshop ‘Hersenwerk
voor honden’ van Inge van Harte. Inge is
eigenaar van ‘Personal Dog Coach’, dat zich
toelegt op het persoonlijk begeleiden van
baas-hond combinaties met problemen.
Daarnaast is zij in ons land een van de wegbereiders
van de beweging die zich sterk
maakt voor het actief stimuleren van honden
op een andere manier dan de traditionele hondensporten.
Door middel van het aanbieden
van spelletjes, of beter gezegd puzzels, worden
diverse zintuigen van de hond geprikkeld
en wordt tegemoet gekomen aan de behoefte
van de hond om met zijn omgeving bezig te
zijn. Die hersenwerkspelletjes zijn overigens
geen kant en klaar pakketjes, maar zelf te verzamelen
materialen, die de eigenaar op meer
of minder ingenieuze wijze in elkaar knoopt,
duwt of timmert. De honden gaan op zoek
naar voedsel, speelgoed of, indien getraind,
speurobjecten die in de puzzel worden opgeborgen.
“Tijdens de workshop gebruiken we
meestal voer, omdat dit toch de grootste motivator
blijkt”, aldus Inge. Dit houdt ook in dat
een ongeoefende hond voor een puzzel gemotiveerd
moet zijn om te eten; spelletjes met
voer doe je niet op een volle maag.
Door Leo Leunissen
29
Zelf ontdekken
Een belangrijk deel van de workshop wordt
besteed aan het zelf ‘ontdekken’ van spelletjes
die bij de eigen hond passen. Inge heeft
op een groot zeil een uitstalling gemaakt met
spullen een koninginnedag-kraampje waardig.
“Als je eenmaal de smaak te pakken hebt,
kun je niet ophouden met verzamelen. Wcrollen,
eierdozen, kranten, dozen, plastic
bekers, plastic containers, koffiebekers, spijkerbroeken,
handdoeken, oude gordijnen,
stoffen draagtasjes, pvc-buizen, plastic fles-
Het oefenen begint met een stapeltje lapjes van verschillende
groottes

sen, fietsbanden, autobanden, alles kun je
gebruiken om iets moois te maken. Niets is
meer afval, als je eenmaal gegrepen bent door
het spelletjes-virus”, waarschuwt Inge.
Hersenwerk kun je zien als iets groots en ingenieus,
hersenkrakers, waar je speciaal voor
gaat zitten, maar je kunt het ook klein doen,
hap snap spelletjes, zoals tijdens het wandelen
wat lekkers verstoppen in de groeven van de
schors van een boom. “Zelfs het strooien van
wat brokjes in het gras is voor de hond een
opgave die de zinnen stimuleert. En als je
hond niet of nauwelijks kan wandelen door
ziekte of ongeval kun je spelletjes maken
waardoor de hond geestelijk wordt bezig
gehouden.”
Persoonlijke zone
Aan het begin van de workshop attendeert
Inge de deelnemers op een direct gevolg van
het gebruik van de puzzelspelletjes: de persoonlijke
zone van de hond wordt groter.
“Zelfs de braafste hond wordt bezitterig van
een spel waar hij enthousiast mee bezig is
geweest.” Ook wordt geadviseerd om de honden
niet met elkaar te laten spelen of aan
elkaar te laten snuffelen om de opwinding te
beperken met het oog op de concentratie. Een
andere waarschuwing van Inge betreft de
begeleiding van de hond tijdens het spel.
Eigenaars hebben de neiging om de hond te
helpen, te waarschuwen te stimuleren of te
belonen. Allemaal niet nodig. “De hond wordt
door de puzzelopgave gestimuleerd en moet
De puzzel kan verzwaard worden door een rand om te
slaan
Los Vast 2 - 2012
30
zich kunnen concentreren. Als je daar met
aanwijzingen tussenkomt leid je hem af. De
hond weet niet meer wat de bedoeling is.”
Het oefenen begint met een stapeltje lapjes
van verschillende groottes, die Inge voor iedere
deelnemer heeft meegenomen. De lapjes
zijn in het midden aan elkaar genaaid. Aan de
hand van de lapjes kunnen de eerste beginselen
van het puzzelen worden uitgelegd, waarbij
het er vooral omgaat te leren kijken vanuit
het standpunt van de hond. “Wat zou de eenvoudigste,
eerste stap kunnen zijn als we een
brokje neerlegen voor de hond?”, krijgen de
deelnemers als eerste opgave. Het duurt een
tijd voordat bedacht wordt dat het wegleggen
op de grootste lap het eenvoudigste is, want
met de minste afleiding. Vervolgens wordt
gekeken hoe het iets moelijker voor de hond
kan worden gemaakt, bijvoorbeeld het lekkers
bovenop het kleinste lapje leggen waar allerlei
afleidingen in het vlak zijn door de randen van
de onderliggende lappen. Vervolgens kan de
puzzel verzwaard worden door een rand om te
slaan en in die rand het snoepje te leggen. En
zo gaat het verder. In no time wordt duidelijk
hoe je telkens kleine stappen kunt zetten en
hoe je van zoiets eenvoudigs als een paar kleine
lappen al een echte puzzel kunt maken.
Ondertussen kan geoefend worden in het afleren
van het aanmoedigen, het aanwijzen en
belonen. In de loop van de dag zal blijken dat
dit nog een van de moeilijkste opgaven is: de
hond gewoon zijn gang laten gaan en hem
geconcentreerd laten werken.
Aanwijzing
Als de hond eenmaal door heeft hoe leuk het
werken met een lap stof of een oude spijkerbroek
is, of hoe je bekers, kartonnen rolletjes
en proppen papier uit een bak kunt halen, is de
kans groot dat hij dit op eigen initiatief overal
in huis gaat doen. Om te voorkomen dat geen
tapijt of kledingstuk meer veilig is in huis,
mag het werken aan een puzzel alleen op aanwijzing
of duidelijke toestemming van de
baas gebeuren.
Voordat de hond aan een puzzel kan beginnen
moet hij zich op zijn gemak voelen. Op de
workshop is een deelnemer met een herplaats
Beagle, die pas drie weken geleden op zijn

nieuwe adres is. De hond is aan het begin van
de workshop vooral druk met zijn omgeving
in de weer en het duurt een tijd voordat hij
belangstelling heeft voor de puzzel die speciaal
voor hem klaar is gemaakt.
Opbouwen
Bij de honden die aan het werk gaan valt het
op hoe snel ze al moeite hebben om iets dat
verstopt is terug te vinden. De honden mogen
toekijken als het lekkers verstopt wordt, ze
zien dat er vouwen worden gemaakt in een
lap, maar de hersenen van een hond werken
kennelijk niet zo dat als ze zien hoe iets weggestopt
wordt, ze ook in staat zijn de werkwijze
in omgekeerde volgorde te doorlopen
om het lekkers te halen. De regel is dan ook
om het hersenwerk in rustige stappen op te
bouwen. De hond moet leren een stuk stof
terug te vouwen of om een beker rustig op te
tillen. Dat leren gebeurt door het succes van
het oplossen van de puzzel(stap) en niet door
een beloning, aanmoediging of clicker van de
baas. Heeft de hond het spel door dan kun je
het moeilijker gaan maken. Als het dier woest
gaat doen, bijvoorbeeld de lap gaat uitschudden,
dan is dat volgens Inge een teken van
frustratie en heb je de oefening te moeilijk
gemaakt of is de hond moe. Aan de houding
van de hond kun je trouwens goed zien of hij
nog aan het zoeken is of dat hij (bijna) beet
heeft. Bij het zoeken en proberen gaat de
staart driftig heen en weer, maar als het succes
nabij is gaat de staart in rust alsof alle
energie nu geconcentreerd wordt op een
bepaald punt.
Moe
Puzzelen maakt moe. Sommige honden
beginnen al na tien minuten aardig te hijgen
en dat terwijl ze nauwelijks een paar stappen
hebben gezet. Dit houdt een aanwijzing in
voor al die mensen die tijdens de dagelijkse
wandeling de hond verbieden om te snuffelen
en aansporen om vooral door te lopen. Die
eigenaren denken de hond een plezier te doen
om vooral te lopen, terwijl het snuffelen de
hond pas echt moe maakt, niet alleen lichamelijk
maar ook geestelijk. Inge van Harte
beaamt dit. Als haar honden willen snuffelen
tijdens de wandeling dan mogen ze hun gang
gaan, dan loopt ze wat minder ver.
Los Vast 2 - 2012
31
Met autobanden kun je spannende dingen doen. Je
begint met een band met veel lekkers. Met een tweede
band kun je allerlei variaties bedenken. Zoals bij alle
spellen geldt hier dat je de hond niet moet dwingen

Puzzelspelletjes kun je dagelijks spelen als
onderdeel van een wandeling; als je om je
heen kijkt zijn er in de omgeving altijd wel
objecten die je kunt inzetten. Als het slecht
weer is kun je een puzzel als een (gedeeltelijke)
vervanging van de wandeling doen.
Bijzonder nuttig zijn hersenspelletjes als je
zelf niet goed ter been bent of dat de hond
weinig mag lopen, bijvoorbeeld na een ongeval.
In asiels kunnen puzzelspelletjes helpen
om de omgeving van de honden te verrijken;
bij het asiel in Beilen begeleidt Inge van Harte
het personeel en de stagiaires bij het toepassen
van spelletjes. In dit asiel is hersenwerk voor
honden een standaard manier geworden om de
omgeving van de honden te verrijken.
Hersenwerk-collega Marleen van Baal doet
hetzelfde in het dierenasiel De Bom me ler -
waard.
Spijkerbroek
Puzzels doen een groot beroep op de hersenen
en als zij goed in elkaar zitten wordt een breed
Los Vast 2 - 2012
Met een aantal fietsbanden kun je allerlei opstellingen maken. Je kunt beginnen met verschillende stukjes lekkers in een
band te stoppen. Gaat dat goed dan pak je een tweede band erbij en ten slotte kun je veel banden in verschillende
formaties leggen
32
veld van zintuigen aangesproken. Er zijn honden
die wel twintig minuten bezig kunnen zijn
met het lospeuteren van een spijkerbroek
waarvan de pijpen in elkaar geknoopt zijn.
Zoiets is ideaal als honden een tijdlang alleen
moeten zijn. Inge benadrukt in een toelichting
dat met het oog op de veiligheid hersenwerken
altijd onder toezicht dient te gebeuren. Dus
eerst hersenwerken, dan alleen laten.
Wat een geschikt spelletje is, blijkt voor iedere
hond anders te liggen. Heeft je een hond
een grove motoriek, dan zal hij veel moeite
hebben om bijvoorbeeld een dun lapje om te
slaan. Heeft je hond de neiging om snel dingen
kapot te bijten, gebruik dan materialen die
geen kwaad kunnen, dus geen plastic dat
scherpe randen maakt, maar karton. Vindt de
hond scherpe of krassende geluiden niet prettig,
dan zal hij niet graag met spullen werken
die dat soort geluiden maken, bijvoorbeeld
een grote plastic container. Gaat hij niet graag
een afgesloten ruimte in, dan zal zoeken in
een dichte ballenbak niet echt een feest zijn.

Het flessenspel noemt Inge van Harte een echte hersenkraker
die veel van de hond eist, maar ook van het
inzicht van de baas. Het toestel bestaat uit een ‘telraam’,waaraan
in plaats van kralen bekers, flessen en
buisjes aan de liggers ‘geregen’ kunnen worden. Je
begint met de hond te laten zien dat er iets lekkers in
een beker zit, dan laat je de hond zelf bezig gaan. Hij
moet de beker omkiepen om er iets uit te kunnen halen
Je kunt variëren in het soort flessen, openingen en
draaipunten
Los Vast 2 - 2012
33
Het onderdeel ‘lappen’ bestaat uit een verzameling lappen
(oude gordijnen, handdoeken, oude spijkerbroek)
waar iets lekkers in of onder wordt verstopt. Hoe dieper
weggestopt hoe moeilijker het is voor de hond
Als de deelnemers aan het einde van de
workshop de zelfbedachte spelletjes presenteren
is een van de eerste vragen die Inge van
Harte dan ook stelt: “Heb je het geprobeerd
met je eigen hond en hoe reageerde hij?”
‘Hersenwerk voor honden’ is een geweldig
initiatief, waarvoor naast Inge van Harte,
Marleen van Baal en Titia van Soelen de basis
hebben gelegd. Het is geen sport en kent geen
competitie, het hoeft niets te kosten en iedereen
kan het doen. Het heeft alles in zich om
zich als alternatief voor de bekende hondensporten
te ontwikkelen. Het doet een beroep
op de creativiteit van de baas en diens inzicht
in het gedrag van de hond. Er is een groeiende
groep van fans die zich verzameld heeft
rond de website
http://www.hersenwerkvoorhonden.nl/ en er
is een Facebook groep ‘Hersenwerk voor honden’.
Daar worden tips doorgegeven en ervaringen
doorgegeven. Oh ja, er is wel een competitie,
die heet ‘Idee van de maand’.