HOE DIE BEGROTING VIR ONS WERK - Parliament of South Africa

ow the Budget works for us
Produced by the Public Education Office
Parliamentary Communication Services
INSPIRED BY PEOPLE
www.parliament.gov.za • P.O. Box 15, Cape Town, 8000
• Telephone: (021) 403 3341 • Facsimile: (021) 403 3303
This pamphlet is available on request in all the official languages of South Africa
HOE DIE BEGROTING
VIR ONS WERK

Wat is ’n Begroting?
’n Begroting is ’n plan wat toon hoeveel
inkomste ontvang is en hoe dit binne ’n
gegewe tydperk bestee gaan word. As
individue doen ons heelwat beplanning
betreffende ons persoonlike inkomste
en uitgawes. ’n Begroting is belangrik
omdat, ons baie dinge wil koop, hoewel
ons nie altyd genoeg geld daarvoor het
nie. Dit beteken dus dat ons onbeperkte
begeertes het maar beperkte bronne om
te koop wat ons begeer. Om te begroot,
beteken daar moet keuses gemaak word
oor hoe ons ons geld bestee. As ons aan
een artikel geld bestee, sal ons sonder iets
anders moet bly.
Hoe stel die Staat sy Begroting
op?
Op byna dieselfde wyse word die Staat
gekonfronteer met keuses. Die strukture
van die Staat moet die beskikbare
hulpbronne en die behoeftes van die
mense teen mekaar opweeg. Die
begroting word toegewys ooreenkomstig
die voorkeure waarop besluit is vir die jaar.
Die nasionale Begroting verskaf ’n raming
van die Staat se verwagte inkomste en
uitgawes vir die boekjaar, vanaf 1 April tot
31 Maart die volgende jaar. Die nasionale
Begroting verskil van ander begrotings,
deurdat dit aandui hoe geld bestee sal
word, en besonderhede verskaf van hoe
die geld verkry gaan word om die land se
uitgawes te dek.
Hoe die Staat sy geld invorder?
Die vernaamste bron van inkomste
vir die staat is belasting. Belasting
is die verpligte betaling deur
individue, besighede en enige ander
belastingpligtige instellings aan die
Ontvanger van Inkomste. Die Suid-
Afrikaanse Inkomstediens (SAID) is
verantwoordelik vir die invordering
van belasting. Daar is verskillende
tipes belasting. Die Staat ontvang sy
belasting hoofsaaklik uit die inkomste
van individue. Elke individu in die land
wat meer as ’n sekere inkomste kry,
word verplig om belasting aan die Staat
te betaal. Dié vorm van belasting staan
bekend as inkomstebelasting. Ander
vorms van belasting sluit in Belasting
op Toegevoegde Waarde (BTW) en
aksynsregte. Die meeste mense het al
gehoor van BTW, en dat sekere basiese
goedere nie onderhewig aan BTW is nie.
Aan die ander kant word ekstra belasting
soms gehef op luukse goedere. Dié soort
aksynsbelasting word “sondebelasting”
genoem. Die Grondwet verklaar hoe die
President die inkomste moet bestuur.
Enige inkomste wat die land ontvang
word gedeponeer in die skatkisrekening.
’n Wet wat deurgevoer is deur die
Parlement is nodig vir onttrekkings van
enige fondse uit dié rekening. Enige
begroting moet ’n uitgawe en inkomste
balansstaat hê.
Hoe werk die Begroting?
Die Staatsbegroting word verdeel in
Inkomste en Uitgawes, Tekorte voor
Lenings en Staatskuld. Die inkomste en
uitgawes staan ook bekend as die Staat
se inkomsterekening. Die Staatsbegroting
begin met uitgawes terwyl die meeste
ander begrotings met die inkomste begin.
Die verskil tussen inkomste en uitgawes
staan bekend as ’n tekort of ’n oorskot.
’n Tekort ontstaan wanneer die Staat
beplan om meer geld te bestee as wat
dit uit gewone belasting kan invorder.
Staatskuld ontstaan wanneer die regering
geld plaaslik of in die buiteland leen om
uitgawes te dek. Wanneer die inkomste
besteding oorskry, byvoorbeeld wanneer
meer individuele belasting ingevorder
word as wat verwag is, ontstaan ’n
oorskot.
Die Begrotingsproses
Die begroting neem tot 14 maande
om voor te berei. Dit beteken dat
teen die tyd dat vanjaar se Begroting
by die Parlement ingedien word, die
Begroting vir die komende jaar reeds die
afgelope twee maande voorberei word.
Verskillende departemente is betrokke
by die raming van die begroting. Hulle
stuur hul ramings en die meegaande
redes aan die onderskeie Hoofkantore.
Die Hoofkantoor sal ’n opsomming maak
en dit aan die Departement van Finansies
voorlê. Die Departement van Finansies
maak ’n opsomming wat die uitgawes
van die onderskeie departemente
toon. Die Direktoraat van Binnelandse
Belasting en die Direktoraat van Doeane
stel begrotingskattings op wat hulle
aan die Departement van Finansies
stuur. Die Minister van Finansies en die
Goewerneur van die Reserwe Bank voer
samesprekings oor die begrotingskattings.
Die samesprekings sal beïnvloed word
deur politieke, ekonomiese en finansiële
faktore. Die Direkteur-generaal van
Finansies berei die begroting voor.
Die Minister van Finansies lewer
gewoonlik jaarliks in Februarie die
Begrotingsrede in die Parlement. Daarna
word die Begroting in die Parlement
bespreek. Die Kabinetministers moet
oortuigende redes kan aanvoer vir die
voorgestelde uitgawes van hul onderskeie
departemente. Die Begrotingsrede volg
gewoonlik ’n vaste patroon. Dit begin met
die vorige jaar se finansiële resultate,
gee ’n algemene oorsig van die land
se ekonomiese sake, en ’n oorsig van
die komende boekjaar. Dit dui aan hoe
die geraamde inkomste en uitgawes
gebalanseer sal word. Dit is ’n beginsel
in ons demokratiese Grondwet dat die
Regering slegs geld kan bestee indien
dit deur die Parlement goedgekeur is.
Die begroting word soos enige ander
wet hanteer wat deur die Parlement
goedgekeur moet word voor dit bindend
word. Na die Minister se Begrotingsrede
bespreek die Lede van die Parlement
die Begroting en stem daaroor. Nadat
elke Begrotingsrede bespreek is, moet
beide Huise van die Parlement daaroor
stem. As die Begroting goedgekeur is,
kan toestemmining verleen word aan die
betrokke departement om voort te gaan
met sy finansiële program.
Die Begroting en
Toesighouding?
Belastinginvordering en uitgawes moet
bestuur word om te verseker dat geld
bestee word soos voorgestel deur die
Parlement. Die Ouditeur-generaal doen
verslag aan die Parlement of voorskrifte
vir besteding nagekom is. Die begroting
is ’n belangrike beleidsdokument en ’n
belangrike instrument vir toesighouding,
ingevolge waarvan die regering
aanspreeklik gehou word vir die wyse
waarop geld bestee word.