Caroline Kroon - Faculteit der Letteren, Vrije Universiteit Amsterdam

Elf vragen aan…
Caroline Kroon, hoogleraar Latijnse Taal- en
Letterkunde. Oorspronkelijk is Kroon taalkundige.
Mede door de Van der Leeuw-leerstoel die zij in 999
aanvaardde, is zij zich ook meer met letterkunde gaan
bezighouden. Haar proefschrift handelde over partikels,
kleine (verbindings)woordjes of smaakmakers in een
tekst, zoals ‘dus’, ‘want’, ‘hè’ en ‘heus’. Deze zijn lange
tijd in het zakje voor de moeilijke schroefjes van de
Latijnse grammatica gebleven, maar zijn volgens Kroon
juíst woorden waarmee een auteur zijn communicatieve
bedoelingen laat blijken. Door partikels te bestuderen
kwam Kroon in het gebied van de tekstgrammatica
en discourse-analyse terecht. Haar onderzoek vormt
hierdoor een link tussen de letterkundige en taalkundige
bestudering van de klassieke talen. Samen met collega’s
van de UvA en de Universiteit Leiden werkt zij momenteel
aan een interdisciplinaire onderzoeksaanvraag op het
grensgebied van de antieke taal- en letterkunde.
Wat is er zo interessant aan dat onderzoek van jou,
Caroline?
Het besef dat de moderne taalkunde nieuwe inzichten
kan opleveren voor de interpretatie van teksten die
al eeuwenlang bestudeerd worden. Daarnaast is puur
linguïstisch gezien nog lang niet alles goed uitgezocht
voor het Latijn.
Het is een uitdaging om in een dode taal naar zoiets
als partikels te kijken. Je kunt namelijk niet aan native
speakers vragen hoe zij dergelijke woorden gebruiken. In
een groot corpus van teksten bekijk ik veel manifestaties
van een partikel. Door systematisch naar het linguïstisch
gedrag te kijken, maar bijvoorbeeld ook naar het
teksttype waarin het woord wel en niet voorkomt, kun je
beetje bij beetje achter de functie en ‘gevoelswaarde’ van
het woord komen. Zo gauw je die doorhebt, zie je dat er
soms heel manipulatief mee wordt omgesprongen.
Mensen zeggen wel eens: ‘Ben je echt gepromoveerd
op vijf van die partikels, zit de wereld daar nu op te
wachten?’ Maar ze vormen juist de meest uitdagende
onderdelen van een taal. Ik wil niet de spreektaal
reconstrueren, maar probeer met behulp van de moderne
taalwetenschap Latijnse literaire teksten te zien als
manifestaties van communicatie. De titel van mijn oratie
was niet voor niets Communiceren in een dode taal.
Partikels zijn voor dit type van onderzoek het pièce de
résistance.
Welk onderzoek vind je slaapverwekkend saai en
oninteressant?
Lezingen of artikelen waarin mensen een omgevallen
kaartenbak presenteren. Een aaneenrijging van feiten en
geleerdheden waar geen sturende vraag achter zit vind ik
heel vervelend.
Wie of wat inspireert je mateloos?
Onderzoek doen samen met andere mensen. Ik haal dan
meer uit mijzelf. Rodie Risselada van de UvA is echt een
onderzoeksmaatje van me, we zijn samen aio geweest.
En de samenwerking met Mike Hannay voor een artikel
bracht ons écht verder.
Samen met VU-collega en letterkundige Mieke Koenen doe
ik momenteel onderzoek naar de Satiren van Horatius.
Generaties geleerden hebben zich al het hoofd gebroken
over de interne samenhang van deze gedichten. Door
vanuit onze gecombineerde expertise en met behulp van
de conversatieanalyse en discourse-analyse naar deze
teksten te kijken hopen we een nieuwe richting te kunnen
geven aan de discussie.
Wat me ook enorm kan stimuleren is de interactie
met studenten. Ik geef nu een ontzettend leuke
masterwerkgroep met dertien studenten van vier
universiteiten (Groningen, Leiden, UvA en VU). Met hen
bestudeer ik de tekstsamenhang en vertelwijzen in
Ovidius’ Metamorphosen. Ik heb ze onder andere twee
nog onvoltooide artikelen van mezelf over dit onderwerp
laten lezen. Ze merken dan zulke nuttige zaken op! Voor
de studenten, die ik altijd in de eerste noot bedank, werkt
het weer stimulerend dat er iets met hun opmerkingen en
onderzoeksresultaten wordt gedaan.
Van wie heb je het meeste geleerd?
Op de middelbare school had ik in de derde klas een
bevlogen docent klassieke talen, Ton Peters. Hij was mijn
eerste inspiratiebron op het vakgebied. Wat me vooral
boeide was de syntaxis van het Latijn: die kon me niet
moeilijk genoeg zijn.
Het meeste heb ik echter geleerd van Harm Pinkster, mijn
promotor aan de UvA. Als studentassistent leerde ik van
hem de basis van het vak èn het geloof in mijn eigen
kunnen. Als ik geen student-assistent was geweest zou
mijn carrière waarschijnlijk heel anders zijn verlopen.
Faculteiten zouden voor dergelijke assistentschappen
absoluut meer geld moeten uittrekken. Ik deed voor
Pinkster kleine onderzoeksopdrachten, ‘kun je dit even
voor me uitzoeken in Caesar?’, corrigeerde drukproeven,
7

hielp mee met congresorganisatie. Het is zo’n goede
leerschool.
Verder heb ik veel geleerd van Simon Dik, de te jong
overleden hoogleraar Algemene Taalwetenschap van
de UvA. Ik ken niemand die zo helder over taal en
taalsystemen kan praten als hij dat kon.
Welke eigenschap bewonder je het meest in
vakgenoten?
Wetenschappers die heel ingewikkelde materie tot de
essentie weten terug te brengen zonder de details
uit het oog te verliezen. Zo gauw het verzandt in te
veel feiten, gegevens en observaties die afleiden van
de vraagstelling, haak ik af.
Wat is, professioneel gezien, je grootste angst?
Ik ben oprecht bezorgd over de toekomst van mijn
vak in Nederland. Er zijn steeds minder universitaire
classici. Bij pensionering worden ze vaak niet
18
vervangen. Daarnaast is het moeilijk om subsidies
voor promovendi of postdocs te krijgen en zijn we
als vakgebied te klein om een echte vuist te maken.
Op middelbare scholen worden klassieke talen
steeds summierder onderwezen. Op de universiteit
speelt het probleem dat er in de bacheloropleiding
steeds meer modules opgaan aan algemene vakken,
waardoor ik soms het gevoel heb dat we met het
Latijn en Grieks nauwelijks meer verder komen dan
het niveau van de taalverwerving. Maar ik ben niet
alleen maar somber hoor!
Wat heeft je onderzoek bemoeilijkt?
Het gebrek aan feitelijke onderzoekstijd. Als aio heb
ik vier jaar onderzoek kunnen doen. Daarna heb ik
geen grote perioden meer aan onderzoek kunnen
besteden, grotendeels als gevolg van de structurele
onderbezetting bij mijn opleiding en de grote
hoeveelheid bestuurs- en beheerstaken die daardoor
op mijn bureau terechtkwamen. De afgelopen drie

jaar zat ik in het faculteitsbestuur, waardoor er ook
niet veel tijd voor onderzoek overschoot. Het bleef
bij versnipperde projecten, zoals een lezing voor een
congres of een artikel. Onderzoek doe ik eigenlijk
voornamelijk in mijn vrije tijd.
Wat was je beste ingeving (eureka!)?
Na het eerste jaar van mijn aio-schap zat ik in de
knoop met mijn onderzoek. Ik was begonnen met een
onderzoek naar adversativiteit en causaliteit in het Latijn,
maar liep vast. Opeens dacht ik, ik moet er vanaf de
andere kant naar kijken. Zo ben ik op het spoor gekomen
van die partikels. Ik begon bij de expressiekant in plaats
van bij een tamelijk vaag logisch-semantisch concept en
dat leverde nieuwe invalshoeken op, zoals de discourse-
analyse. Er ging een wereld voor me open.
Wat voor soort wetenschapper ben je?
Ik ben iemand die graag eclectisch werkt, uit
verschillende benaderingen het goede en interessante
haalt, omvormt tot een nieuwe theoretische basis en die
dan toepast bij een concrete vraagstelling. Helaas heb
ik soms niet genoeg tijd om dieper door te dringen in
afzonderlijke stromingen. Dat is niet in overeenstemming
te brengen met de interdisciplinaire onderzoeker die ik
het liefst ben. Voor mensen die daar wel in slagen, heb ik
enorme bewondering.
Wanneer denk je niet aan je werk?
Tijdens de ‘gezinsspits’ tussen zes en negen en ’s avonds
na elven als ik met mijn man een Belgisch biertje drink.
Op vakantie laat ik het werk helemaal los, al moet ik
bekennen dat we meestal wel naar Italië gaan.
Maakt de wetenschap gelukkig?
Ja, zolang er meer in het leven is dan de wetenschap
alleen.
Sandra Kisters
9