Interview: Louise Fresco: “Je kunt niet onverschillig in de wereld staan”

Radboud Universiteit - Interview: Louise Fresco: “Je kunt niet onverschillig in de ...
Radboud Universiteit Interview: Louise Fresco: ...
pagina 1 van 2
Interview: Louise Fresco: “Je kunt niet onverschillig in de wereld staan”
Tachtig uur per week is ze directeur onderzoek van de FAO, de landbouw- en voedselorganisatie van de
Verenigde Naties in Rome. Haar vrije tijd gaat op aan schrijven. Onlangs verscheen haar debuutroman De
Kosmopolieten. Toch had Louise Fresco even tijd om op 1 september het academisch jaar van de KUN te
openen. En het idealisme van de jaren zeventig nog eens te overdenken.
Eigenlijk zou u vandaag een lezing houden in Spanje voor de Koninklijke Academie voor
Ingenieurwetenschappen. Is Nijmegen zo speciaal voor u?
“Ik vond het heel bijzonder dat juist de studenten me hadden uitgenodigd. Het contact met studenten heb ik altijd
belangrijk gevonden. Iedere keer als ik vanuit Rome naar de Landbouwuniversiteit in Wageningen ga, waar ik
hoogleraar was, probeer ik nog een college te geven.”
Nijmegen speelt ook een belangrijke rol in uw roman De Kosmopolieten. Heeft u een speciale band met deze
stad?
“Zelf studeerde ik in Wageningen, niet in Nijmegen. Nijmegen was toen voor ons de grote stad waar je naar de bios
ging. En een referentiepunt voor mij als voorzitter van de studentenvereniging voor internationale betrekkingen. Hier
ging het er allemaal grootscheepser en actiever toe.”
Uiteindelijk werd Nijmegen voor de kosmopolieten uit de jaren zeventig toch de kleine burgerlijke
provinciestad.
“Het is goed als de jongen het nest verlaten. Dat is een natuurlijke ontwikkeling die elke universiteitsstad parten
speelt. En zo provinciaals is Nijmegen niet. De KUN trekt ook studenten buiten Brabant en Gelderland. Maar op een
gegeven moment besef je dat je verder moet. In de jaren zeventig speelde dat heel erg.”
Iedereen moest toen immers de wereld in om haar te verbeteren, zegt u in uw openingsrede. Waarom krijg ik
toch altijd het gevoel dat het toen beter was?
“Het was een andere tijd. Ik kijk daar nu ook heel kritisch op terug. We waren echt naïef. Neem het China van die tijd.
Alleen omdat het regime marxistisch was, stonden we er met z’n allen achter. Terwijl repressie aan de orde van de
dag was. Veel mensen hebben daar grote historische fouten gemaakt. Wel ontdekten we dat studeren niet alleen
amusement is, maar ook een ernstige opdracht. Ik beweer niet dat dat nu anders is, maar tegenwoordig hoor ik wel
vaak het woord ‘leuk’. Regelmatig hoorde ik van mijn studenten: ik wil een leuke partner, een leuke baan en een leuke
hond. Maar leuk is geen verdienste, hooguit mooi meegenomen. Als je alleen streeft naar leukheid doe je jezelf en je
studie tekort.”
En de wereld.
“Ja, één van de hoofdpersonen in de Kosmopolieten, Vera, zegt: ‘Het feit dat je niet in een krottenwijk in Calcutta bent
geboren, geeft je een verantwoordelijkheid. Je kunt niet onverschillig in de wereld staan.’”
De mensen van toen bekleden nu topfuncties in het bedrijfsleven of het openbaar bestuur. Hun wordt
verweten nauwelijks nog bevlogen te zijn. U werkt voor de Verenigde Naties. Vergelijk uzelf eens met hen.
“Het is moeilijk te generaliseren. Veel mensen hebben wel iets van die bevlogenheid vastgehouden. Bovendien leer je
gaandeweg bescheiden te zijn. In je eentje kun je de wereld niet veranderen. Iedereen heeft zijn persoonlijke keuze
gemaakt en moet die voor zijn geweten verdedigen.”
Toch zijn goede en minder goede keuzes gemaakt.
“Dat is wel zo. Maar het is niet juist te beweren dat het bedrijfsleven per definitie een slechte keuze is, hoewel
bedrijfsleven toen een vies woord was. Nu blijkt vernieuwing eerder uit het bedrijfsleven te komen dan van de
overheid. Later in je leven leer je dat de werkelijkheid veel grijsnuances kent. Het is niet alleen het zwart en wit van die
tijd.”
U koos niet voor het bedrijfsleven.
“Ik zou niet zou gemotiveerd kunnen werken als ik blikjes frisdrank zou moeten verkopen. Daarom heb ik destijds
bewust voor de Verenigde Naties gekozen. Ik heb het idee dat mijn werk ergens over gaat. Tegelijkertijd besef ik dat
ik niet meer dan een radertje ben. Want de VN vormen niet bepaald het paradijs. Maar het is goed in een omgeving te
werken met veel mensen van verschillende achtergronden. Dat houdt je scherp. En het is een bron van vreugde als ik
in onze lidstatenvergadering de leden van Irak en Iran met elkaar zie praten en hun universitaire uitwisselingen kan
bevorderen.”
U schetst ook in uw rede hoe de rol van wetenschap en onderzoek in de loop der tijd is veranderd. Van
idealisme in de jaren zeventig, via pragmatisme in de jaren tachtig naar ondernemerschap en markt in de
jaren negentig.
“Universiteiten zijn geen supermarkten voor kant en klare oplossingen van maatschappelijke problemen”.
De overheid mag toch wel eisen stellen aan wat wetenschap oplevert?
“Zeker moet zij kijken of gemeenschapsgeld goed besteed wordt. Maar ze moet oppassen zich teveel in detail te
bemoeien met inhoudelijke keuzes die de universiteit zelf naar haar eigen goeddunken moet maken. Een overheid op
afstand lijkt me verstandiger. De markt gaat altijd uit van een vraag. Maar vraag en nut vallen vaak niet samen. Naar
veel nuttig onderzoek bestaat geen vraag. Neem het onderzoek naar een vaccin tegen malaria. De universiteit moet
http://www.ru.nl/@719289/interview_louise/?mode=print
13-2-2012

Radboud Universiteit - Interview: Louise Fresco: “Je kunt niet onverschillig in de ...
zelf de keuze maken dat te onderzoeken. Ook de overheid is gebaat bij een universiteit die niet louter produceert wat
bestuurders willen.”
Waar dreigt die te grote bemoeienis?
“Ik denk aan het goedkeuren van nieuwe studies. Weet de overheid inhoudelijk genoeg van een opleiding om te
kunnen bepalen of deze goed genoeg is? Zij moet achteraf toetsen, niet op voorhand criteria opstellen. Dat betekent
ten eerste kwaliteitscontroles op het onderwijs: zorgen dat er goede docenten zijn die genoeg ruimte krijgen. Ten
tweede betekent dat slechts formele eisen stellen aan studenten. Die moeten dingen leren die ze hun leven lang
kunnen gebruiken. Lezen, wetenschappelijke methoden, statistiek. Algemene academische vaardigheden kortom.
Want veel studenten zullen later niet in hun vakgebied werkzaam zijn. De overheid en de arbeidsmarkt hebben
behoefte aan kritische mensen met een analytisch denkvermogen. De universitaire opleiding moet geen
beroepsopleiding worden.”
Maar weet de universiteit wel wat goed is? Uit het bedrijfsleven lonkt het grote geld. Bestaat dan niet het
gevaar dat het verbeteren van de wereld aan de volgende generatie wordt overgelaten?
“De universiteit moet transparante richtlijnen opstellen, ethische codes ontwikkelen, vooral in vakgebieden waar
belangen groot zijn. Welk onderzoek laat je sponsoren? En laat je dat bijvoorbeeld doen door een bedrijf dat jarenlang
de Derde Wereld afhankelijk van melkpoeder heeft gemaakt?”
Wat betekent dat voor de wetenschappelijke praktijk?
“Onderzoek wordt nu vaak gedreven door technologische ontwikkelingen. Neem de mobiele telefoons. Typisch zo’n
marktding. Niemand heeft zich afgevraagd: willen wij dat ding? De universiteit moet daarop anticiperen. Willen we wel
allemaal overal ter wereld onze email kunnen checken per mobiel?”
Geen onderzoek naar doen dus?
“Wel als je denkt dat zo’n trend onvermijdelijk is. Je kunt de sociale gevolgen ervan onderzoeken. Of de
gezondheidseffecten op de langere termijn.”
Beseft de universiteit de gevaren van dit marktdenken genoeg? Of bent u een roepende in de woestijn?
“Ik ben niet de enige die dit zegt. Maar het is wel goed dat het verhaal wordt verteld. Zodat de universiteit weet
waarvoor ze wil staan.”
http://www.ru.nl/@719289/interview_louise/?mode=print
pagina 2 van 2
13-2-2012