Dorpsvisie - Digitaal Dorp Zevenhuizen

Zevenhuizen: dorp dat zijn
toekomst zelf bepaalt !!
„Ondertusschen waren de bewoners van
Zevenhuizen mannen van “Selfhelp”‟
(uit: Voorheen en Thans, C. Reijntjes 1901)
Dorpsvisie 2009-2019

Voorwoord 3
1 Ontwikkeling Dorpsvisie Zevenhuizen 4
2
1.1 AANLEIDING 4
1.2 WAT IS EEN DORPSVISIE? 4
1.3 WAAROM EEN DORPSVISIE? 5
1.4 WERKWIJZE 6
2 Achtergrond, situatieschets en beleid 7
2.1 ZEVENHUIZEN, HISTORISCH 7
2.2 VOORZIENINGEN EN ACTUELE ONTWIKKELINGEN. 8
2.3 OVERHEIDSBELEID 10
3. Inventarisatie 12
3.1 SWOT-ANALYSE 12
3.2 KEUKENTAFELGESPREKKEN PER THEMA 14
3.2.1. Leefbaarheid 14
3.2.2 Wonen, woningbouw 16
3.2.3. Voorzieningen 18
3.2.4. Werken , bedrijvigheid 22
3.2.5. Verkeer 23
3.2.6. Recreatie, toerisme 25
3.2.7. Buitengebied 25
3.2.8.Dorpsbeeld 26
3.2.9. Overige werkblad- thema‟s tijdens de keukentafelgesprekken 27
3.3. ACTIEPUNTEN / PRIORITEITSSTELLING 30
4 Samenvatting en aanzet tot vervolg 31
4.1 HOE NU VERDER 31
4.2 TOT SLOT 34
Bijlage 1. Werkgroepleden 35
Bijlage 2 Resultaten vragenlijst 36
Bijlage 3 Voorheen en Thans 52

Voorwoord
Zo nu en dan is het nuttig om na te denken over de eigen toekomst.
Dat geldt voor mensen maar ook zeker voor dorpen. Vandaar dat de
vereniging voor dorpsbelangen “Door Eendracht Sterk” (DES) het
voortouw heeft genomen om een dorpsvisie te maken.
Om een en ander voor te bereiden is er een werkgroep gevormd en is
er een enquête gehouden waar 263 dorpsbewoners op hebben
gereageerd. Al met al heeft dat een schat aan informatie opgeleverd
waar dit boekwerk uit is ontstaan.
De eerste bijeenkomst leverde gelijk een mooie uitspraak op: wie zijn
verleden niet kent hoeft over de toekomst niet na te denken. Vandaar
dat in de dorpsvisie ook zo nu en dan terug word gekeken naar het
verleden en daarbij wordt er geciteerd uit onder andere het boekwerkje
van C. Reijntjes met de titel “Voorheen en Thans”, Schetsen uit het
dorp Zevenhuizen uit 1901. Deze schetsen geven een mooi beeld weer
van het dorp een eeuw geleden vandaar dat dit boekwerkje als bijlage 3
is toegevoegd aan dit document.
De dorpsvisie is op 16 juni 2009 voor Burgemeester en Wethouders en
een groot deel van de raad gepresenteerd bij een bezoek aan het dorp
Zevenhuizen. Een week daarvoor konden dorpsbewoners kennis
nemen van de inhoud van de dorpsvisie.
Via deze weg willen we iedereen bedanken voor het meedenken, de
opmerkingen en de commentaren. Het was een leuk traject om te doen
het heeft ons veel stof tot nadenken gegeven.
De dorpsvisie staat nu op papier maar nu is het van denken naar doen.
Dat komt wel goed want het dorp Zevenhuizen is ontstaan door te
doen. In 1901 schreef Cornelis Reijntjes al “de bewoners van Zevenhuizen
zijn mannen van “Selfhelp”. 100 jaar later sprak een wethouder: “Ik heb altijd
het gevoel: ach Zevenhuizen redt zichzelf wel”.
Jan Hut,
Voorzitter DES
Zevenhuizen, 1 juli 2009
3

1 Ontwikkeling Dorpsvisie Zevenhuizen
1.1 Aanleiding
Dorpen worden zichzelf meer bewust van hun eigen kracht; ook de
dorpen in de gemeente Leek hebben een eigen idee over hoe zij als
dorp de toekomst in willen.
De gemeente Leek heeft daar oor voor gehad en daarom gestimuleerd
dat de dorpen de VGD konden inschakelen om hen te helpen bij het
opstellen van een visie over hoe hun dorp zich zou moeten
ontwikkelen in de komende jaren; er is een horizon van 10 jaar
vastgesteld; nog verder zou al gauw science fiction worden , korter is
niet realistisch omdat sommige, vooral ruimtelijke, plannen nu eenmaal
veel tijd kosten.
1.2 Wat is een dorpsvisie?
Een goede visie en goede projecten komen voort uit de ideeën van
dorpsbewoners. Hoe meer bewoners meedenken hoe beter. Daarvoor
worden “keukentafelgesprekken” (KTG‟s) belegd.
Dorpsbewoners worden benaderd om deel te nemen aan deze KTG‟s.
Bij de uitnodiging wordt de reden en de bedoeling van de gesprekken
alvast kort uitgelegd, namelijk om de meningen van de bewoners ten
aanzien van de toekomst van het dorp boven water te krijgen en op
basis daarvan een toekomstvisie te maken, een rode draad voor
Dorpsbelangen.
De gesprekken die plaatsvinden met dorpsbewoners, zijn een zo goed
mogelijke ‘doorsnede’ van alle inwoners. Dus: jong en oud,
verschillende straten, verschillende (levens)overtuiging, verschillende
inkomens, verschillende beroepen, uit de bebouwde kom en het
buitengebied, met en zonder kinderen enz… Op deze manier is
/ontstaat er ook belangstelling voor wat er met de ideeën gebeurt.
4

Op enkele avonden in het verenigingsgebouw voeren werkgroepleden
(twee-aan-twee: 1 gespreksleider en 1 notulist) gesprekken met zo‟n vijf
tot zeven mensen. De mensen wordt aan de hand van de werkbladen
gevraagd met ideeën (problemen, oorzaken daarvan en mogelijke
oplossingen) te komen.
Aan het eind van het gesprek zal worden gekeken welke ideeën het
meest in aanmerking komen om als prioriteit bestempeld te worden.
Prioriteiten worden niet alleen vastgesteld aan de hand van hoe vaak
iets genoemd is, maar hebben ook te maken met: of het samen met
anderen, bv met andere dorpen gedaan kan worden, de urgentie, of iets
op een redelijk korte termijn gerealiseerd zou kunnen worden, de
hoogte van de eventuele investering etc.
Over het algemeen ontstaat zo een beeld van wat de mensen
bezighoudt, een soort grootste algemene deler, de ervaring is
dat ideeën elkaar aanvullen en dus vaak in combinatie
kunnen worden uitgevoerd.
1.3 Waarom een dorpsvisie?
In de gemeente Leek spelen momenteel plannen die de toekomst van
de gemeente en dus de doren sterk gaan vormgeven voor de komende
jaren; we hebben het dan over het IGS en de regiovisie Groningen-
Assen waarbinnen geheel nieuwe concepten, maar vooral op het gebied
van woningbouw, ten uitvoer gebracht zullen gaan worden.
Het gemeentebestuur wil deze plannen niet alleen top-down laten
presenteren, maar heeft de betreffende dorpen gevraagd met eigen
ideeën te komen; dit mag gaan over woningbouw , maar ook over
andere zaken, maar moet in elk geval gaan over de toekomst en hoe die
volgens het dorp het beste ingegaan kan worden.
5

1.4 Werkwijze
In Zevenhuizen is door DES (Vereniging Dorpsbelangen) een speciale
werkgroep samengesteld die de dorpsvisie begeleid.
(in bijlage 1 staan de namen van de leden van deze werkgroep)
In een eerste bijeenkomst van deze werkgroep zijn tijdens een
werkgroepvergadering de thema‟s voor de dorpsvisie en de
keukentafelgesprekken vastgesteld. Dit is gebeurd via een SWOTanalyse
onder leiding van de VGD-adviseur (de sterke/zwakke punten,
kansen en bedreigingen voor Zevenhuizen werden op die avond in
beeld gebracht). Vervolgens heeft de VGD keukentafelformulieren
ontwikkeld waar de eerder vastgestelde thema‟s in terugkomen en zijn
deze besproken op een tweede bijeenkomst; ook zijn op die avond de
leden van de werkgroep geïnstrueerd voor hun aanstaande rol als
gespreksleider en notulist bij de keukentafelgesprekken. De werkgroep
heeft vervolgens een viertal avonden gepland op verschillende locaties
in het dorp en heeft middels de regionale kranten “de Krant” en de
Midweek” en het dagblad van het Noorden, de website
www.7huizen.nl, een brief aan de buurtverenigingen, de procedure en
werkwijze in het dorp bekend gemaakt.
In totaal hebben ong. 100 personen deelgenomen aan de KTG‟s. De
werkgroep heeft zich opgedeeld in koppels van twee: een
gespreksleider en een notulist. De notulist heeft de aantekeningen op
de werkbladen gemaakt en de gespreksleider zorgde ervoor dat alle
deelnemers aan het woord zijn gekomen en dat de relevante thema‟s
zijn besproken. Aan de hand van de uitkomsten van de gesprekken (en
dus de aantekeningen van de notulist(e) is door de VGD een conceptdorpsvisie
opgesteld.
6

2 Achtergrond, situatieschets en beleid
2.1 Zevenhuizen, historisch
De naam Zevenhuizen wordt in 1650 voor het eerst genoemd in de
boeken van Vredewold.
Tot dan wordt er over het huidige gebied van Zevenhuizen gesproken
over het Nijenoorter Veen
Een kaart uit 1600
Al dit veen werd gewonnen en dit bepaalde grotendeels het ontstaan
van het Dorp Zevenhuizen. De zogenoemde kanalen en wijken zijn
nog steeds zichtbaar. Met name ten westen van het dorp.
7

Het gebied is lang betwist door de heren van Nienoord, Coendersborg
en ook de boeren van Een dachten recht te hebben op een deel van het
grondgebied van Zevenhuizen. De slag om Bolmeer heeft zich
afgespeeld op het grondgebied van Zevenhuizen.
Zevenhuizen kreeg landelijke bekendheid bij de grote veenbrand in
1833 waar 5 mensen omkwamen en 2.173.692 ton turf opbrandde. De
Hervormde kerk is het oudste gebouw van het dorp en die werd
gebouwd in 1835.
De bevolking bestond lange tijd uit landbouwers en veenarbeiders. In
tegenstelling tot veel andere gebieden was in Zevenhuizen nauwelijks
onderscheid merkbaar tussen deze bevolkingsgroepen.
De arbeiders trokken na de vervening van het dorp naar Oost
Groningen of Noord Groningen om als seizoenarbeider de kost te
verdienen; de vrouw bleef vaak thuis om het eigen bedoeninkje te
verzorgen. Kenmerkend was de zelfredzaamheid want hoewel de
vervening veel geld heeft opgebracht kwam dit geld niet in
Zevenhuizen terecht maar bij de verveners die in Leek of elders
woonden.
2.2 Voorzieningen en actuele ontwikkelingen.
Zevenhuizen heeft voor een dorp met een omvang van 2800 inwoners
de voorzieningen goed op peil. Er is nog een plaatselijke middenstand
hoewel deze wel afneemt want bij iedere winkel die verdwijnt komt
lang niet altijd een nieuwe ondernemer terug. Het dorp beschikt over
een Zelfbediening, Bakker, Slager, Warenhuis, Bloemenwinkel, een
rijdende winkel, een Witgoedzaak, Postagentschap, meerdere
autobedrijven, diverse kappers en beautysalons, een sauna, 4
horecagelegenheden, bouwondernemingen en een winkel voor
dierbenodigdheden. Daarnaast kent het dorp een aantal bedrijven
gericht op de agrarische sector en talloze eenmanszaken onder andere
in de grafische sector, op het gebied van advieswerk en
klussenbedrijven.
8

Zevenhuizen heeft 3 kerken waarvan 2 kerken zijn verenigd in het
PKN. Deze beide kerken beschikken over een verenigingsgebouw.
Door de overname van uitgaansgelegenheid Pruim en huidige
verbouwing kunnen verenigingen niet meer vergaderen bij Pruim met
als gevolg dat er gebruik gemaakt wordt van de verenigingsgebouwen.
In het voormalig Groene kruis gebouw is een gezondheidscentrum
ingericht en daarbij zijn er enkele woningen gebouwd voor bejaarden:
de Groene borg. In de Groene borg is een huisartspraktijk gevestigd.
Aan de Kokswijk is er de Vijverborg waar 24 woningen zijn
ondergebracht voor ouderen die nog zelfstandig kunnen wonen.
Op het gebied van sport is er veel te doen in Zevenhuizen: de
vereniging SVA kent afdelingen op het gebied van tennis, gymnastiek,
volleybal en stuitbal. De Omnivereniging Sparta biedt onderdak aan
mensen die willen korfballen, klootschieten, fietscrossen en darten.
Natuurlijk beschikt Zevenhuizen over een voetbalvereniging maar
daarnaast is er ook nog een ijsbaanvereniging, een visclub en een
motor- en autoclub.
De muziekvereniging Concordia heeft ook verschillende onderdelen
zoals een bloaskapel, een jeugdband en natuurlijk de showband.
Kenmerkend voor het dorp zijn de vele buurtverenigingen: 25 in getal.
Naast de vele sportverenigingen zorgen die voor een sociale
samenhang waardoor er jaarlijks een grote feestweek kan worden
georganiseerd. Ook de 5 mei optocht die eens in de 5 jaar wordt
gehouden, wordt gedragen door de buurtverenigingen.
Zevenhuizen heeft 2 scholen voor basisonderwijs en een
peuterspeelzaal. Ook is er een bibliotheek gevestigd in het Wiekhuus.
9

Zevenhuizen heeft een begrafenisvereniging (De laatste Eer) een
Rederijkerskamer de Heidebloem die de oudste vereniging van het
dorp is en een vereniging voor Dorpsbelangen (Door Eendracht Sterk)
2.3 Overheidsbeleid
Zevenhuizen maakt deel uit van de gemeente Leek en beslaat qua
oppervlakte ongeveer 1/5 deel van het totale gemeentelijk
grondgebied. Zevenhuizen heeft 2780 inwoners en dat is ongeveer
14% van het totaal aantal gemeentelijke inwoners . Rond 1900 was het
inwoner aantal van Zevenhuizen ongeveer 40% van de gemeente Leek.
De Gemeente Leek heeft de laatste jaren geen herkenbaar beleid
gevoerd te opzicht van Zevenhuizen. Wel is er ongeveer 10 jaar
geleden begonnen met een dorpsvernieuwing waarbij de tot dan rechte
weg door het dorp, veranderd is door het aanbrengen van 2 bochten /
slingers ter hoogte van de Hervormde Kerk en er is een rotonde
aangebracht bij de kruising Hoofddiep / Kokswijk. Daarnaast zijn er
verbeteringen doorgevoerd in verschillende straten.
Tot voor kort was de gemeente Leek geen voorstander van het
ontwikkelen van een visie door de bewoners van de dorpen binnen de
gemeente, maar eind 2008 is daarin een beleidswijziging gekomen. Eén
van de meest directe aanleidingen daarvoor was het grote aantal
reacties op het Intergemeentelijk Structuurplan (IGS) waaruit bleek dat
er een grote discrepantie bestond tussen de plannen van de bestuurders
en de mening van de bevolking daarover.
De gemeente Leek is samen met de gemeente Noordenveld en de
Provincies Groningen en Drenthe, bezig met het opstellen van een
Intergemeentelijk Structuurplan (IGS) waarbij er een bouwopgave ligt
voor 5500 woningen tot het jaar 2030. Ook Zevenhuizen maakt deel
uit van dit plan en het dorp heeft er middels de Vereniging van
Dorpsbelangen in kunnen meedenken. Het behoud van de eigen
identiteit van de buitendorpen is één van de ambities uit het ontwerp
dat tot 4 juni 2009 ter inzage ligt en waar er een zienswijze op kan
worden ingediend.
10

In dit ontwerp is ook een nieuwe ontsluiting opgenomen naar de A7
die over het grond gebied van Zevenhuizen naar Roden gaat. De
gemeente Leek doet een beroep op de bevolking om actief deel te
nemen aan die discussie en daagt alle maatschappelijke organisaties mee
te denken.
In het voorliggende plan is er sprake van het weer terugbrengen van
het water in het centrum van het dorp en het dorp wordt ook omsloten
door water. Er wordt uitgegaan van een uitbreiding van het aantal
woningen van 300-350 stuks tot het jaar 2030.
De uitbreidingen van het dorp vinden plaats aan de oostzijde (fase 1),
ten noorden van het dorp (fase 2) en ten oosten van het dorp (fase 3)
Met name in de fase 2 is er ruimte voor wonen werken
11

3. Inventarisatie
Ter voorbereiding op de dorpsvisie is er een uitgebreide enquête
gehouden die door ruim 260 mensen is ingevuld. Een samenvatting
van de enquête is te vinden op bijlage 2 en voor zover mogelijk zijn de
resultaten verwerkt in de hoofdstukken 3 en 4.
3.1 SWOT-analyse
Tijdens de eerste bijeenkomst van de werkgroep dorpsvisie is met
elkaar een SWOT-analyse gemaakt; op die avond zijn , naar de mening
van de werkgroepleden, zowel de sterke als de zwakke punten van
Zevenhuizen , alsook de kansen en de bedreigingen in beeld gebracht;
op basis hiervan zijn de werkbladen opgesteld die werden gebruikt
voor de Keukentafelgesprekken (KTG‟s); één van de eerste
onderwerpen die tijdens de KTG‟s aan de orde kwam is wat de
deelnemers nu het sterkste punt van Zevenhuizen vonden; onderstaand
volgt een opsomming van de verschillende meningen
De sterke punten van Zevenhuizen:
12
- saamhorigheidsgevoel, sociaal gebeuren, het thuisgevoel, ons kent ons, de
eenheid
- de buurtvereniging is belangrijk: hier zijn verschillende “stromingen”niet van
belang
- zeer actief verenigingsleven‟ dit is een uitdrukking van saamhorigheid veren.
Dorpsbelangen heeft meer dan 500 leden
- “alles met z‟n allen”, onderlinge samenwerking
- sociale binding is een motief om te blijven wonen in Z.

- dorpskarakter /dorpsgevoel(moet zo blijven !)
- woongenot, leefbaarheid
- genoeg / veel / alle voorzieningen voor een klein dorp
- goede ondernemers
- mooi gesitueerd tussen Groningen Assen en Drachten, goede verbindingen
met
omgeving
- landelijk karakter, rust , natuur
- “weinig mensen, mooie uitzichten”
overig
- nieuwe bewoners worden snel opgenomen / allochtonen komen gedoseerd
binnen
- tolerantie is hoog, de samenhang, makkelijke acceptatie,
- het muziekkorps
Natuurlijk lokte zo‟n vraag ook uit wat dan de minpunten zijn, dus ook
daarvan is een opsomming te maken, maar omdat de essentie van een
dorpsvisie is dat aangegeven wordt welke zaken aangepakt moeten
worden , komen die punten elders in de rapportage weer terug en
wordt aangegeven hoe die minpunten verbeterd moeten worden.
13

3.2 Keukentafelgesprekken per thema
Stand van zaken / opmerkingen / suggesties / verbeteringen
NB “in cursief” zijn citaten weergegeven die op de avonden werden
genoteerd.
3.2.1. Leefbaarheid
Saamhorigheidsgevoel
Een door bijna elke deelnemer aan de keukentafelgesprekken genoemd
“sterk punt”is dan ook het „saamhorigheidsgevoel‟; door sommigen
wordt Zevenhuizen wel een „eiland„ genoemd, in de zin van dat er
weinig contacten zijn met de buitenwereld dwz met de dorpen in de
omgeving, dit is waarschijnlijk wat extreem geformuleerd, maar dit
betekent ook dat men heel erg intern, en dus op elkaar, is gericht;
“de saamhorigheid geeft het dorp een gezicht”
Het bijna verdwenen woord „noaberschap‟ leeft in Zevenhuizen nog
ten volle.
De laatste decennia is, net als elders in Nederland, ook in Zevenhuizen
sprake van ontzuiling; daarnaast is een bepaalde levensovertuiging, lid
zijn van een kerkelijke stroming, geen punt van discussie of anderszins
„scheiding der geesten„ meer en wordt steeds meer samengewerkt op
velerlei terreinen.
Duidelijk is dat een evenement als de feestweek sterk bijdraagt aan het
saamhorigheidsgevoel.
14

Verenigingen
Het is niet nader onderzocht of onderbouwd , maar volgens een
deelnemer aan de KTG‟s heeft Zevenhuizen de meeste verenigingen binnen
haar dorpsgrenzen in vergelijking met de wijde omgeving.
Deze bijzondere situatie in combinatie met maatschappelijke
ontwikkelingen als individualisering en het gigantische aanbod aan
(vrije)tijdsbestedingsmogelijkheden, leidt er in Zevenhuizen toe dat er
wel een gebrek aan vrijwilligers / bestuurders voor al deze verenigingen
is.
Dit wordt geïllustreerd met onderstaande opmerkingen:
- misschien zijn er wel te veel verenigingen, er is nl te weinig kader
- veel verenigingen hebben dezelfde personen als bestuurslid;
Ook a.g.v. toenemende regelgeving zijn er voor de organisatie van
evenementen ook steeds meer vrijwilligers nodig, waar ook nog eens
specifieke eisen aan worden gesteld
Het wordt er dus niet makkelijker op voldoende mensen te krijgen!
Suggesties om dit probleem het hoofd te bieden zijn:
- meer jeugd betrekken bij kaderfuncties in het bestuur, dat is de beste
garantie voor de toekomst; een betere mix van verschillende leeftijden
is niet alleen om die reden een noodzaak, maar geeft ook de
maatschappelijke situatie en belangen beter weer.
- als je ergens vrijwilligers voor nodig hebt, moet je hen persoonlijk
vragen en dus niet volstaan met een oproep in een blaadje
- door de bestuursperiode te verkorten, maak je een bestuursfunctie
voor meer mensen aantrekkelijker en wordt het daarmee
laagdrempeliger om in te stappen.
15

- vaak worden bestuurders ook als uitvoerders gezien en is hun inzet
ook bij uitvoerende zaken vereist; door activiteiten meer projectmatig
op te zetten, geeft dat minder langdurige verplichtingen en is men
sneller bereid zich hiervoor in te zetten, want de gevraagde inzet is
„eindig‟
- de bijkomende administratieve verplichtingen van een bestuurder
(m.n. het secretariaat en penningmeesterschap), vergen steeds meer
kennis; een (professionele) ondersteuning biedt hier veel soelaas;
- ook zou je kunnen denken aan samenvoeging van de administratie
van verschillende verenigingen; vooral sportverenigingen kunnen nog
meer samenwerken (en valt hier in dat opzicht nog veel efficiencywinst
te halen)
- en „last but not least‟ door vrijwilligers „beter‟ te waarderen, zal hun
motivatie toenemen
3.2.2 Wonen, woningbouw
De huidige bevolkingsgroei kan niet worden opgevangen met
huidige nieuwbouwaantallen.
Voor wie?
Vooral de jeugd (jongeren en 20+ ers
)geeft aan dat er voor hen te weinig
mogelijkheden zijn om in Zevenhuizen
te blijven wonen.
Je kunt nieuw gaan bouwen voor een
doelgroep, maar je kunt ook voor de
opvolgende categorie gaan bouwen en
dus daarmee de doorstroming bevorderen (er
is een wachtlijst van 2jr voor het Bosplantsoen,
16
Dus zijn woningen voor
starters gewenst; bv
starterswoningen in de
Vijverborg, want jongeren
zijn goed voor het „kader‟
van verenigingen, voor de
leefbaarheid, voor het
voorzieningen niveau, en
bieden tegenwicht voor de
vergrijzing.
dat dus zeer gewild is bij jongeren omdat het voor hen betaalbare
woonruimte is.‟

Teveel bouwen is ook niet goed want Zevenhuizen moet wel een dorp blijven.
Dus wordt een beperkte uitbreiding voorgestaan op verschillende
plekken, dwz liefst bouwen in “plukjes”, dwz kleinere concentraties. Benadrukt
wordt dat Zevenhuizen flexibel genoeg is om ook met een wat grotere
bouwstroom mee te gaan en, omdat er nu sprake is van een achterstand
, moet er ook eerst een inhaalslag gemaakt worden. Kortom, bouwen in
variabele aantallen met een gemiddelde van 20 per jaar
Locatie
Over de plek waar dan gebouwd moet / kan worden zijn
verschillenden ideeën;
inbreiding heeft de voorkeur (bv tpv Wiekhuus, Dr de Vrieshof, Bosplantsoen,
Bakkerstraat);
Ook de plek van het geref. verenigingsgebouw werd genoemd: dit zou
een mooie plek zijn voor winkels met erboven woningen en wellicht wat terrasjes.
Als inbreiding niet voldoende ruimte biedt dan moet nieuwbouw
plaatsvinden aan de stille kant / achter Hoofddiep (NB er is dan wel een veilige
oversteek, bv tunnel, nodig !)
Bouwen in het buitengebied is “not done” want het buitengebied moet
bereikbaar blijven;
en de landelijkheid moet bewaard blijven!
Type
Naast starterswoningen wordt ook aangegeven dat er „van alles wat‟
gebouwd moet worden: dus ook seniorenwoningen, huurwoningen,
koopwoningen.
17

Ouderen moeten kunnen blijven wonen, maar mensen komen ook op oudere leeftijd
weerterug naar Zevenhuizen, daar moet dus een bepaald aanbod in type
woningen voor zijn.
Iemand opperde ook het idee voor appartementen bij de rotonde, naar
voorbeeld van Ureterp; vooral voor senioren zou dit een interessante
locatie zijn en zoals hiervoor gezegd, wordt daarmee ook de
doorstroming bevorderd, zodat jongeren de plek van de ouderen in
kunnen nemen !
3.2.3. Voorzieningen
Voorzieningen algemeen
Tegengestelde meningen zijn er natuurlijk altijd en dat is maar goed
ook, al wordt het er dan niet makkelijker op om een ontwikkelingsvisie
te formuleren
- Voorzieningen zijn op peil
- Voorzieningen zijn verouderd
Of
- Door de ontwikkelingen op horecagebied is er behoefte aan een algemeen MFC,
voor alle leeftijden!
Het komt er in z‟n algemeenheid op neer dat er behoefte is aan een
openbaar voor verschillende activiteiten bruikbaar gebouw
a) Sportvoorzieningen
Er wordt nu gesport in het gymnastieklokaal aan de Molenweg en in
"De Til". Beide accommodaties laten technisch en qua uitrusting te
wensen over; voorgesteld wordt om 2 locaties te saneren en één nieuwe terug
te krijgen.
18

Ook anderen merken op dat er grote behoefte is aan een kwalitatief goede
sportzaal.
Omdat bij eenieder het besef leeft dat er niet zomaar even een groot
bedrag voor een dergelijke sportvoorziening op tafel komt, wordt
geopperd , de troffel en hamer zelf ter hand te nemen en dus door
zelfwerkzaamheid een eigen bijdrage te leveren en daarmee contante
kosten te besparen: Zevenhuizen heeft een grote „zelfwerkzaamheids-traditie” bv
voor sporthal bestaat de wens om de bouw hiervan zelf uit te voeren;
de financiering (het geld) moet door
Voor een
recreatievoorziening als
de ijsbaan bestaat de
wens deze
multifunctioneel te
maken bv verharding
biedt een mogelijkheid als
oefenruimte voor Concordia
en geeft tevens
combinatiemogelijkheden
met een skeelerbaan;
eventueel mag deze
combinatie op een andere
plek.
toezicht e.d. gecombineerd kunnen worden .
b) Andere voorzieningen
anderen / de gemeente worden geregeld:
de politiek moet durven investeren in de
voorzieningenstructuur !
Voor wat betreft de
buitensportvoorzieningen, is men
eensgezind tevreden.
Deze andere plek zou dan bij voorkeur
moeten aansluiten bij andere
buitensportvoorzieningen, zodat de rest
van de infrastructuur als
parkeervoorzieningen , verlichting,
Vooral plekken waar de jeugd kan samenkomen, staan hoog op het
verlanglijstje van de deelnemers aan de KTG‟s; niet eenieder is
gecharmeerd van de caravans die als „illegaal‟ jeugdhonk fungeren.
er zijn te weinig activiteiten voor jongeren(12-18 jr) zoals disco; ook is een
jeugdsoos gewenst bv in een club- en buurthuis
19

In het verlengde van de discussie over jongeren-voorzieningen werd
ook de suggestie gedaan dat er niet alleen voor jongeren , maar ook
door ouderen wel prijs werd gesteld op iets als een bruin café!
In het proces van samen op weg naar één kerk, speelt ook de daarmee
annexe voorziening van het verenigingsgebouw; 2 van deze gebouwen
exploiteren „kan niet uit‟ zo is eenieder duidelijk , maar welke dan moet
worden gesaneerd en welke moet blijven en voor iedereen toegankelijk
moet worden (overigens is dat nu ook al zo !!) , is nog geen
uitgemaakte zaak: de hervormde kerk moet blijven, samen met het
verenigingsgebouw, zo liet iemand noteren tijdens de KTG
In de sfeer van zorgvoorzieningen werden nog de volgende zaken
opgemerkt:
- apotheek is prima;
- gezondheidscentrum moet blijven en eventueel uitbreiden
- steunzorgpunt is gewenst
- dependance Vredewold Hoewel het dorp beschikt over 2 locaties voor
ouderen, de Vijverborg en de Groene Borg (appartementen zonder
zorgvoorziening), is er behoefte aan een woonvorm voor ouderen met
een zorgfunctie.
c) het Wiekhuus:
Kort samengevat kan worden gesteld dat de meningen over de
toekomst van het Wiekhuus verdeeld zijn; zo zijn er voorstanders van
behoud van het Wiekhuus, maar moet wel gekeken worden hoe je het
gebruik kunt intensiveren en optimaliseren; ook werden er pleidooien
gehouden voor clustering met andere activiteiten!
- het Wiekhuus moet overeind blijven , kan meer gebruikt worden
- geef jeugd (13-16 jr) een plek in het Wiekhuus
20

- niet alles in één MCF stoppen,
Maar er werden ook standpunten verdedigd dat de huidige functies van
het Wiekhuus beter elders konden worden ingevuld
M.a.w. als er een nieuw MFC komt, dan Wiekhuus saneren en
peuterspeelzaal en bibliotheek in het MFC
d) MFC:
Enerzijds is het een verschijnsel van deze tijd, en wellicht een beetje
modieus, maar anderzijds ook weer begrijpelijk, want efficiënt; de
maatschappij is niet meer verzuild en dus zijn er niet meer dezelfde
voorzieningen nodig voor verschillende „gezindten‟; dat bespaart niet
alleen veel kosten (in aanleg en onderhoud), maar er komen ook steeds
meer nieuwe vormen van vrijetijdsbesteding bij, die alleen te realiseren
/ exploiteren zijn bij wat grotere gebruikersaantallen.
Ook in Zevenhuizen is de roep om een MFC actueel, de voorzieningen
zijn nu te versnipperd;
Zo‟n nieuw gebouw moet dus echt multifunctioneel zijn en dus een “
bijenkorf” worden met voorzieningen en activiteiten als toneel / fysio /
filmhuis / peuterspeelzaal / bibliotheek /
jeugdsoos / feestzaal / aula /
buitenschoolse opvang, muziekruimte etc. etc
Er zijn ook al meer inhoudelijke
suggesties gedaan:
- MFC en sporthal gescheiden houden
creëer een beter, niet
kerkgebonden,
ontmoetingscentrum dat
functioneert voor buurt- en
andere verenigingen, voor
kerkelijke groepen, voor
sportverenigingen, voor scholen
etc.
- het moet een duurzaam gebouw worden (met zonne-energie etc.)
21

Over de locatie is ook al nagedacht: op de plek van het Anker, het geref.
verenigingsgebouw. Dit is mooi centraal gelegen, al vinden anderen dat
deze plek ook bij uitstek geschikt is voor seniorenwoningen (ligt nl bij
de Vijverborg) en zijn er ook suggesties gedaan voor winkels , horeca
met terrasjes o.i.d. ; kortom een intrigerende locatie waar met wat
creativiteit leuke combinaties zijn te maken. (zie ook opmerkingen bij
paragraaf over dorpsbeeld)
Wonen/werken éen bedrijventerrein bij de houthal. Dit wordt niet genoemd in het
eind besluit alleen maar Kokswijk en dat bedrijventerrein is te klein voor al die
ZZP-ers.
3.2.4. Werken , bedrijvigheid
Bedrijvigheid
De algemene teneur van de opmerkingen over bedrijvigheid in
Zevenhuizen was dat men eigenlijk niet veel affiniteit had met grote
bedrijven, maar veel meer met kleinschalige ondernemingen; dit past
heel goed in de plaatselijke cultuur van „zelf de handen uit de mouwen
steken‟ , eigen baas willen zijn etc.
Het aantal ondernemingen in en buiten het dorp (er zouden nu 227 ZZPers
zijn , dit is 1 op de 4 woningen !!!) behoort in Zevenhuizen samen met
het dorp Opende tot de hoogste van de provincie Groningen !
Het is dan ook niet verwonderlijk als opmerkingen worden gemaakt als
meer ruimte voor ZZP-ers; gewenst is een bedrijventerrein met combinatie van
wonen en werken (oftewel bedrijfswoning + bedrijfsruimte op één kavel);
ook de locaties werd al genoemd: aan
de Kokswijk en op de locatie Houthal
(Hoofddiep Braker).
Op de Kokswijk zou ook een
bedrijfsverzamelgebouw goed passen
volgens anderen .
22
Kortom, meer kleinschalige
bedrijvigheid / dus geen”
industrieterrein”, maar
“ZZP- terrein”; geen grote
bedrijven in Zevenhuizen ,
de huidige schaal is goed

Bovendien past deze ambachtelijke bedrijvigheid bij de bestaande
infrastructuur: het bedrijventerrein moet niet teveel extra verkeer
aantrekken.
Winkels
Een belangrijke doelstelling is om te proberen de huidige bedrijven vast
te houden; zij maken immers deel uit van de leefbaarheid van het dorp !
De opmerking dat de consument wenst dat alle middenstand onder één dak
moet gaan zitten , werd gepareerd met dat het toch echt de ondernemer is
die het moet doen;
Sommigen willen clustering van winkelvoorzieningen (“wij willen
shoppen” en dus winkel in en winkel uit), van anderen mogen de winkels wel
verspreid blijven , als er maar goede parkeervoorzieningen zijn.
In dit tijdsgewricht is het overigens nu eenmaal ook zo dat een
supermarkt de trekker is voor andere winkels.
3.2.5. Verkeer
Verkeer
Dit thema roept vaak wat
tegenstrijdigheden op: iedereen wil
met de auto ergens optimaal kunnen
komen, maar als anderen dat ook met
hun auto willen, heeft men er nogal
eens last van.
Een „compromis„ ligt er in de scheiding
van bestemmingsverkeer en doorgaand verkeer
Dus wenst de één een
rondweg om het dorp
en vindt de ander dat een
rondweg de doodsteek voor
het dorp is, want zonder
verkeer in de hoofdstraat is
er geen middenstand;
Hoe dan ook is ook in de huidige situatie een betere veiligheid, bv met een
zebrapad, dringend gewenst.
23

Anderen wijzen erop dat juist een onoverzichtelijk verkeersbeeld , een hogere
verkeersveiligheid geeft.
Daarnaast vindt een aantal mensen de parkeervoorzieningen in het centrum
onvoldoende en merken anderen op dat er parkeerproblemen worden
veroorzaakt door vrachtauto‟s; om dit tegen te gaan is meer controle gewenst.
Opgemerkt werd dat van het fietspad Kokswijk het eerste stuk ontbreekt
Er zijn ook stemmen opgegaan voor een betere ontsluitingsweg naar de A7
( Roden , Leek-Tolbert)
Ook hier ligt een discussiepunt, want een beter ontsluiting is weliswaar
gewenst, maar dit mag niet betekenen dat de weg dan dwars door het
(noordelijk) buitengebied van Zevenhuizen gaat lopen, waardoor dit
buitengebied wordt afgesneden van de rest van Zevenhuizen; situaties
zoals in Tolbert en in Midwolde waar de A7 ook het buitengebied van
deze dorpen afsneed, worden als desastreus voor de
dorpsgemeenschap ervaren.
OV
Het algemene geluid dat tijdens de KTG‟s werd gehoord is dat het OV
nu “dramatisch” slecht is; dus fietsen de jongeren naar Leek, want daar hoef
je niet te wachten en de bus zit minder vol.
Een verzoek is derhalve aan Arriva om de frequentie van de busvertrektijden
te verhogen.
Ook zou voor sommigen een taxibusje / belbusje (vooral ‟s avonds) een
uitkomst zijn.
24

3.2.6. Recreatie, toerisme
Toerisme
De eerste reacties op dit thema zijn dat het nagenoeg niet speelt in
Zevenhuizen
„we hebben geen behoefte aan „overlast‟;
Hoewel het hele buitengebied eigenlijk geschikt is als fietsgebied, zijn meer
wandel- en fietsroutes gewenst en zag men graag dat oude historische
paden in ere werden hersteld vooral wandelpaden rondom het dorp
voorzien dan in een behoefte.
Een zeker enthousiasme voor de Billie Turf wandeltochten kon ook
worden bemerkt op de KTG‟s.
Sommigen vonden dat kleinschalig toerisme, zoals een B&B ,of
kamperen bij de boer,of een theetuin, wel past bij Zevenhuizen, en daar
moeten we wel „oog voor houden‟
Niet alleen voor toeristen, maar ook voor de eigen bevolking, zou een
nieuw café, bij voorkeur met een terrasje, welkom zijn
Hetzelfde geldt eigenlijk voor een weekmarkt; dit is sfeerverhogend en
dat geeft ook voor toerisme een leuke uitstraling.
3.2.7. Buitengebied
Zevenhuizen ligt „middenin de natuur ‟en dat moet vooral zo blijven, zo is
de algemene opvatting. Het buitengebied is dé kwaliteit van Zevenhuizen, dus
afblijven !
Een illustratie van deze opvatting is de mening over Oostindie, de
nieuwbouw uitbreiding van Leek, deze komt te dichtbij; er moet een buffer
tussen blijven
25

Het wijkenstelsel van de veen ontginning is rond Zevenhuizen nog
gaaf: er is nooit en ruilverkaveling geweest, en dat is waardevol om te
behouden
Ook het in stand houden van de coulissen / houtsingels wordt belangrijk
gevonden
Geheel in de geest van de ondernemende Zevenhuister, ziet een
enkeling graag wat meer bedrijvigheid in het buitengebied; de westkant biedt
kansen voor boeren en T&R ondernemers; en als dat wat „verrommeling‟ geeft
heeft niemand daar last van, dit hoort bij de streekcultuur.
3.2.8.Dorpsbeeld
Het dorpsbeeld is te saai; de entree‟s moeten worden verbeterd en er moet meer een
centrum worden gecreëerd, bv ter plaatse van het Gereformeerd
Verenigingsgebouw. Dit is een mooi centraal gelegen locatie die bij
uitstek geschikt is voor centrumactiviteiten zoals het MFC, en/of
winkels, horeca met terrasjes, of andere gebouwen voor
dienstverlening, eventueel met seniorenwoningen erboven; kortom een
intrigerende locatie waar met wat creativiteit leuke combinaties zijn te
maken. En dan kan tegelijkertijd de verkeersafwikkeling ter plaatse ook
worden meegenomen (rotonde moet anders)
Ook werden min of meer tegengestelde geluiden gehoord: de hoofdstraat
moet de kern blijven, Zevenhuizen heeft immers een lintbebouwingsstructuur;
Meer water en groen in het dorp is voor sommigen ook een wens, dit is
mooi voor de recreatie (vissen / bootjes); een enkeling zou het Hoofddiep
weer open willen.
Een meerderheid voelt hier echter weinig voor en wijst op de negatieve
kanten daarvan (onhandig, gevaarlijk, duur)
En …..als het centrum dan toch weer eens op de schop gaat , neem
dan ook de Firezone-locatie mee want de benzinepomp is bepaald geen
lichtend voorbeeld van een aantrekkelijke dorpskern.
26

3.2.9. Overige werkblad- thema’s tijdens de
keukentafelgesprekken
veiligheid en overlast
Zevenhuizen is natuurlijk geen plaats waar men zich in het algemeen
onveilig voelt;
het is een dorp en „iedereen kent iedereen‟, dus is er voldoende , -zoals
dat heet- , „sociale controle‟; ook is er geen sprake van misdaad,
waardoor men zich onveilig zou voelen; wel zijn er enkele plekken waar
niet iedereen zich behaaglijk en op z‟n gemak voelt als men daar langs
moet; bv het parkje.
Dit zijn de sociaal onveilige plekken , die met wat lichte ingrepen
(vormgeving, verlichting, wegnemen bossage e.d.) aangepast kunnen
worden.
Een suggestie die in preventieve zin het gevoel van veiligheid kan
versterken is de opmerking dat de buurtagent zich beter kenbaar moet
maken.
Waar veiligheid grenst aan het gevoel van overlast is bv bij de
vernielingen
die soms worden aangericht; met name bewoners in de nabijheid van
het uitgaanscentrum ervaren deze overlast van bezoekers.
Ook gedachteloos weggeworpen afval (colablikjes) en slingerend
huisvuil, vormen soms een bron van ergernis.
27

Overig
Bovenstaand is een reeks van onderwerpen aan de orde geweest waar
mensen tijdens de Keukentafelgesprekken hun mening, hun idee en
hun visie op hebben gegeven; de tijd was soms te kort, want er leeft en
speelt veel in Zevenhuizen.
Tot slot volgen daarom nog enkele onderwerpen, waar of minder
mensen een mening over hadden, of waarvoor de tijd gewoon te kort
was om er wat uitvoeriger over te praten.
Het thema “overig” stond ook als zodanig op de werkbladen; als je de
gemaakte opmerkingen nog eens nader beschouwt, blijken ze eigenlijk
allemaal betrekking te hebben op de PR van Zevenhuizen, dus op de
promotie, op de publiciteit, op de naamsbekendheid van het dorp, of
kort door de bocht geformuleerd, eenieder is trots op zijn / haar dorp
en vindt dat het tijd wordt dat anderen daar ook eens van op de hoogte
worden gesteld.
De suggesties binnen dit thema lopen dan uiteen van
de PR van Z. kan veel beter: hoe vindt je de ijsbaan?
tot
idee voor een Zevenhuistervlag (als die er nog niet is, dan graag het bestaande logo op
een vlag te printen)
Tijdens de meest recente Algemene Leden Vergadering in de Appelhof,
heeft DES deze suggestie al opgepakt en werden enkele varianten voor
een Zeuv‟mhuster vlag getoond.
(de praktische uitwerking heeft iets meer voeten in de aarde, want
vlaggen hangen meestal, - ondanks het veronderstelde winderige
Nederlandse klimaat, niet strak in de wind, dus moet er ook bij
windstilte iets te herkennen zijn van het logo, de kleurstellingen e.d ;
grofmazige vormen, dwz met weinig details, zijn daarom essentieel !
28

Voor het “inburgeren” van nieuwe dorpsbewoners werden ook enkele
aanbevelingen gedaan:
DES moet elke nieuwe dorpsbewoner “welkom” heten: bv samen met een
vertegenwoordiger van de betreffende buurtvereniging; ontwikkel een informatieboekje
met alle belangrijke en relevante dorpsgegevens en geef ze een vrijkaartje voor een
toneelvoorstelling van de Heidebloem. (waar dus niets meer aan valt toe te
voegen )
Bijzonder zijn de volgende 2 opmerkingen: de één “beschrijft” dat - er
eigenlijk “van nature” geen relatie is met (elders in) het Westerkwartier (dus niet
met andere plaatsen in Groningen maar ook niet met Fryslân, zoals
Haulerwijk of Bakkeveen)
Een ander merkt op dat er , omdat Zevenhuizen juist zo‟n typisch
dorp is (en misschien ook wel omdat er van oudsher weinig kontakten
met de „buitenwereld waren, er nu juist
behoefte is aan een “twinning” dorp in dezelfde situatie.
gewenst cursus internet voor ouderen;
De tijd schrijdt voort, dus misschien is deze opmerking wel in een
historisch perspectief te plaatsen: vanuit een relatief geïsoleerde ligging
(in het veen), maakt Zevenhuizen nu ook deel uit van het mondiale
netwerk dat niet fysiek, maar wel middels virtuele kontakten, dus via
internet, tot stand kan komen. Dat dit enige actuele vaardigheden
vereist is iedereen duidelijk; dat jongeren daar dagelijks mee in
aanraking komen is ook bekend, maar ouderen moeten hier meestal
iets nadrukkelijker bij worden betrokken; de suggestie van een
internetcursus in brede zin, is dan ook een aanbeveling die goed
weergeeft dat Zevenhuizen “bij de tijd” is en dus de blik heeft gericht
op de toekomst !!
29

3.3. actiepunten / prioriteitsstelling
De vorige paragraaf overziend, is er een stevige lijst te maken met
punten waar de komende periode aandacht aan moet worden
geschonken.
Duidelijk is dat er veel speelt en dus dat Zevenhuizen leeft en bruist !
Nog los van het feit dat niet alles even belangrijk is , kan ook niet alles
tegelijk worden opgepakt door DES; daarom moeten er prioriteiten
worden gesteld en moeten zaken die het meest dringend zijn, of zaken
die het meest structurerend zijn (dwz richtinggevend zijn voor andere
thema‟s), het eerst worden opgepakt.
Uit de Keukentafelgesprekken kwamen onderstaande thema‟s naar
voren die het meest werden genoemd:
30
- woningbouw
- verenigingen: samenwerking sportverenigingen
- sportvoorzieningen
- MFC
- verkeersvoorzieningen
- OV -> bus
- detailhandel,
- bedrijventerrein

4 Samenvatting en aanzet tot vervolg
4.1 Hoe nu verder
Algemeen
De werkgroep dorpsvisie heeft in samenwerking met DES de volgende
ambitie geformuleerd.
Omdat Zevenhuizen, - zonder overdrijving- , echt een bijzonder dorp
is, in de zin van het een hoge mate van zelfstandigheid heeft ,
zelfvoorzienend is, intern (op de dorpssamenleving) gericht is, een
hoog en intens verenigingsleven heeft, een sterk saamhorigheidsgevoel
kent, een sterke gemeenschapszin etaleert etc. en zich daarmee
onderscheidt van vele andere dorpen in de gemeente Leek, wordt
gepleit voor een “status aparte‟; Zevenhuizen wil niet over één kam
worden geschoren met de andere dorpen, wil ook dat het algemene
beleid van de gemeente Leek niet klakkeloos van toepassing wordt
verklaard op het grondgebied en de dorpssamenleving van
Zevenhuizen, maar wil hier in sterke mate zelf richting aan geven!
Dat voor een dergelijke standpunt, een sterke worteling in het verleden
geldt en dat dit heden ten dage nog in nagenoeg dezelfde mate wordt
uitgedragen (en dus bij na tegendraads te noemen is als je kijkt naar de
algemene trends van individualisering, schaalvergroting etc.), kan
regelmatig worden waargenomen in de diverse acties en activiteiten van
het dorp.
Zevenhuizen heeft voldoende realiteitsbesef om zich er rekenschap van
te geven dat dit niet van de ene op de andere dag geregeld is; maar het
gaat eerst om de politieke wil om hier ruimte voor te geven; natuurlijk
streeft Zevenhuizen dit niet alleen uit eigenbelang na; het dorp is trots
op haar inwoners en op het saamhorigheidsgevoel en wil dit ook graag
kenbaar maken aan en kortsluiten met, andere dorpen die in een
vergelijkbare situatie zitten; het gaat om de kwaliteit van het (dorps)
leven, om het gevoel dat je niet helemaal afhankelijk bent van anderen,
dat anderen niet vóór jou beslissen , maar dat je met elkaar daar zelf
31

een invulling aan kunt geven; oftewel “wat je op lokaal niveau kunt
regelen, moet je niet op een ander schaalniveau beslissen”.
Zevenhuizen stelt het niet alleen op prijs als de gemeente Leek dit idee
van een „status aparte‟ als “uutprobeersel“ zou willen honoreren, maar
zal zich ook met volle overgave erop werpen om het tot een succes te
maken.
Actiepunten
Uit het voorgaande is naar voren gekomen dat Zevenhuizen als dorp
van ong. 3000 inwoners streeft naar een gemêleerde
bevolkingssamenstelling en dat het dus woonruimte wil blijven bieden
aan jongeren en ouderen; het pleidooi om dan ook zelf te mogen
bepalen hoeveel woningen moeten worden gebouwd en welke
voorzieningen nodig zijn, is in de vorige paragraaf gehouden.
De werkgroep dorpsvisie heeft in dat kader de volgende standpunten
over de eerder genoemde thema‟s ingenomen en deze vervolgens
„verheven „tot actiepunten:
* Woningbouw
Zevenhuizen wil de achterstand op woningbouwgebied inlopen, eerst
moet dus een inhaalslag gemaakt worden om de tekorten op te heffen
en vervolgens is een variabele bouwstroom gewenst met een
gemiddelde van 20 nieuwbouwwoningen per jaar, in kleine clusters
bijeen gebouwd, op vrijkomende plekken in de bebouwde kom.
Het type woningbouw moet afgestemd zijn op de behoefte van de
bewoners met speciale aandacht voor de jeugd en voorzieningen voor
ouderen.
* MFC ( Multi Functioneel Centrum)
Vele dorpen gingen Zevenhuizen voor; maar ook in Zevenhuizen heeft
zich nu de situatie zodanig ontwikkeld dat een MFC een serieuze wens
is; DES gaat komende wintermaanden een programma van eisen
opstellen waarbij met name aandacht voor de afbakening van de
gewenste voorzieningen zal plaatsvinden, waar naar een locatie gezocht
gaat worden en een haalbaarheidsonderzoek gestart gaat worden
32

waarbij m.n. de kosten in beeld gebracht zullen gaan worden; zoals
eerder opgemerkt is zelfwerkzaamheid bij de bouw, het vertrekpunt
voor deze begroting.
* Sportvoorzieningen voor de jeugd:
Zevenhuizen ontbeert een goede binnensportvoorziening. Door de
bezuinigingen binnen de gemeente Leek is de realisatie van een goede
binnen sportvoorziening naar achteren geschoven. Voor dit onderdeel
zal m.n. in het kader van het onderzoek naar een MFC gekeken worden
in hoeverre hier combinatiemogelijkheden liggen; Voor realisatie wordt
ook gekeken naar andere financieringsmogelijkheden gecombineerd
met zelfwerkzaamheid.
* Verkeersvoorzieningen
Gezien de actualiteit heeft standpuntbepaling en overleg over de
nieuwe verbindingsweg tussen de A7 en Roden, de hoogste prioriteit !
Zoals de plannen nu overkomen lijkt het of de weg het dorp
Zevenhuizen in tweeën deelt; de bewoners van het buitengebied ten
noorden van de geplande nieuwe weg , moeten in contact kunnen
blijven met de rest van het dorp Zevenhuizen; dit betekent dat voor de
vormgeving / uitvoering van de nieuwe weg, actief meegedacht moet
worden en dat er creatieve oplossingen aangereikt moeten gaan worden
! (denk aan tunnel , of weg op palen , in ieder geval een barrièreloze
overgang.‟
Vanuit de enquête is er een waslijst ontstaan met 153 knelpunten deze
moeten worden geïnventariseerd geclusterd en doorgenomen met de
gemeente.
Daarnaast is er een lijst met klachten gekomen over het OV rond deze
punten word er contact gezocht met de nieuwe exploitant.
* Detailhandel
De Handelsvereniging wordt “verbreed“ naar een algemene
Ondernemersvereniging die primair belangenbehartiging en het
scheppen van voorwaarden tot haar takenpakket rekent; de doelstelling
t.a.v. de winkelvoorzieningen is dan ook inzet plegen om de
33

voorzieningen op peil te houden. Hierover wordt contact gezocht met
de gemeente Leek.
* Verenigingen
Ook t.a.v. andere verenigingen is DES initiator en stimulator;
DES gaat zich inzetten voor een intensievere samenwerking tussen de
sportverenigingen; de oorspronkelijke “maatschappelijke stromingen”
zullen niet meer bepalend zijn; samenwerking op gebied van “kader”,
huisvesting en kennisoverdracht, zullen worden geïntensiveerd !
4.2 Tot slot
In het voorgaande is een breed scala aan onderwerpen en thema‟s de
revue gepasseerd;
het is gebleken dat dit thema‟s zijn die volop leven in Zevenhuizen; de
werkgroep heeft aanbevelingen gedaan en actiepunten benoemd; DES
gaat ermee aan de slag, maar dat betekent natuurlijk niet dat het
daarmee nu ook geregeld is; er zal veel gesproken en vergaderd
moeten worden en ook op andere fronten zal aangepakt moeten
worden.
Ook zijn er verwachtingen gewekt, maar de realiteit is natuurlijk dat
niet alles in één keer gerealiseerd kan worden; het belangrijkste is echter
dat we aan de slag gaan, dat de enquête en de keukentafelgesprekken
ideeën losgeweekt hebben en dat deze nu vertaald worden in acties;
maar vooral betekent het ook dat er altijd nieuwe ideeën nodig en
welkom zijn; de tijd staat niet stil, de ontwikkelingen gaan door, dus zal
er altijd wat veranderd en aangepakt moeten worden.
Op hoofdlijnen kan Zevenhuizen even vooruit, maar niemand is er
bang voor dat dat in Zevenhuizen betekent dat men dan met de armen
over elkaar gaat zitten wachten !!
34

Bijlage 1. Werkgroepleden
Aafke Poeder
Geerko Bosman
Lukas Mulder
Harmannus Harkema
Maria Voogd-Vaandrager.
Jan Nieboer
Roelof Tijben
Rinne van der Velde
Yktje van der Velde
Yvonne Brandsma
Gerrit Havinga
Harry van Wijk
Jan Hut
35

Bijlage 2 Resultaten vragenlijst
36
Resultaten Vragenlijst
(Samenvatting)
als voorbereiding op de dorpsvisie
Zevenhuizen, januari 2009

Inleiding
Voor je ligt de samenvatting van de resultaten van de enquête die
gehouden is als voorbereiding op het maken van de dorpsvisie. De
resultaten overgenomen uit het online enquête programma. De
enquête heeft online gestaan tussen 6 november en 6 december. Er
zijn totaal 263 enquêtes ingevuld waarvan er 20 op papier zijn
ingeleverd en 1 enquête is gefaxt.
De enquête is door de mensen anoniem ingevuld. Er is niet gewerkt
met het verstrekken van een toegangscode hierdoor was me in staat
meerdere vragenlisten in te vullen. Op basis van het IP adres (een
uniek computernummer) was te constateren dat maximaal 4
vragenlijsten vanaf een adres zijn ingevuld, dit kunnen 4 leden van een
gezin zijn. Dit is echter maar in 1 geval geconstateerd.
Met name de open tekstvelden bevatten veel waardevolle informatie.
Deze zijn in deze samenvatting beknot weergegeven
De resultaten zijn niet representatief voor alle bewoners van het dorp,
er mag vanuit gegaan worden dat het merendeel actief betrokken is bij
het dorp. Het geeft wel een goede indruk van hoe door een grote groep
bewoners denkt over het wonen en leven in Zevenhuizen.
Deze enquête is de start van het proces om te komen tot een
dorpsvisie. Hiervoor is in het najaar van 2008 het initiatief genomen
door dorpsbelangen DES (Door Eendracht Sterk)
Mede namens de werkgroep Dorpsvisie worden alle respondenten
bedankt voor de inbreng . Daar waar mogelijk zullen we de informatie
verwerken in de op te stellen dorpsvisie. Mochten er vragen zijn over
de enquête dan kunnen die gemaild worden naar:
vragenlijst@7huizen.nl Ook kan daar de complete uitslag verkregen
worden.
Zevenhuizen, december 2008
37

Persoonlijke gegevens
De enquête is door 263 ingevuld. Een paar respondenten gaven een
postcode op buiten het dorp. Die resultaten zijn wel meegenomen omdat
het uit de antwoorden bleek te gaan om oud inwoners die recentelijk zijn
verhuist.
Er hebben 142 vrouwen en 121 mannen aan meegewerkt.
De gemiddelde leeftijd was 46 jaar. De jongste deelnemer was 12 en de
oudste 88.
207 deelnemers zijn gehuwd of samenwonend. 32 deelnemers gaven aan
nog thuis te wonen bij de ouders. 16 ondervraagden wonen alleen.
Van de deelnemers heeft 151 een betaalde baan en 37 zijn zelfstandig
ondernemer.
Wonen
De respondenten wonen gemiddeld 29 jaar in Zevenhuizen waarvan 105
buiten en 158 binnen de bebouwde kom. 77 personen die hebben
meegewerkt aan de enquete wonen al hun hele leven in
Zevenhuizen
94% zegt het wonen in Zevenhuizen prettig tot zeer prettig te vinden en
82% wil de komende jaren niet verhuizen.
Als reden voor het verhuizen wordt opgegeven door de groep die dat wel
willen om uit huis te gaan (11) deels wil graag een woningen buiten het
dorp(10), anderen zoeken een kleinere woning in het dorp (6) .
38

Een kleine groep van 20 mensen vind dat er niet gebouwd mag worden in
Zevenhuizen. Een grote groep van 74% vindt dat er wel gebouwd moet
worden maar niet te veel. 39 personen(15%) vindt dat er flink gebouwd
mag worden.
De te bouwen woningen moeten divers van aard zijn met een voorkeur
voor koopwoningen voor starters (189) en modale inkomens (166) maar
er is ook vraag naar huurwoningen voor starters (126) en modale
inkomens (84)
Voor de rest springen woningen voor alleenstaanden (61) en Zelfstandige
woningen voor ouderen of gehandicapten er uit.
De nieuwbouw moet zich bij voorkeur af spelen aan de oostkant van het
Hoofddiep (48%)of aan de westkant tussen Turflaan en Veldstreek.
(37%)
71% is van mening dat er zowel bouwkavels als kant en klare woningen
moeten komen.
38 personen geven aan serieus belangstelling te hebben voor een
bouwkavel.
Overlast door jongeren komt soms voor volgens 44% van de
respondenten. 18 personen geven aan dat het regelmatig voorkomt. Het
merendeel (80%) van de personen die aangeeft overlast te ondervinden
woont binnen de bebouwde kom.
Minder dan 10% geeft aan vaak last te hebben van : lawaai, overlast van
buren, in verval geraakte woningen of boerderijen en rommel of
vernieling in de buurt.
Van de overige overlast springt met name het verkeer (16X) en Pruim
(8X) er uit.
39

Zevenhuizen als gemeenschap
Men ervaart Zevenhuizen als een dorp waar saamhorigheid is (74%), waar
men naar elkaar omkijkt (87%).
78% vindt de binding, het dorpsgevoel erg belangrijk.
Over het algemeen vind men (72%) dat het gemakkelijk is om contacten
te leggen in Zevenhuizen
Bijna de helft van de respondenten is vrijwilliger voor het dorp en samen
besteden ze hier 447 uur per week aan.
Vervoer
Van de deelnemers aan de enquête maken maar weinig (10,6%) gebruik
van het openbaar vervoer.
205 mensen zeggen nooit gebruik te maken van de bus. Toch is men
ontevreden over het openbaar vervoer 18% zegt dat het openbaar
vervoer goed is geregeld. 108 mensen maken gebruik van de mogelijkheid
toe te lichten waarom ze ontevreden zijn.
De klachten gaan voornamelijk op het slechte schema en de slechte
aansluitingen. 15 % klaagt ook over de overvolle bussen.
Over het algemeen zijn er voldoende fiets / voetpaden in het dorp.
40

Maar er is een enorme waslijst (153) aan plekken die als onveilig worden
ervaren. Het hoogst scoren de kruisingen met Hoofddiep / Oudestreek
en de Haspel . Maar ook de kruising Oudewijk / haspelwijk springt er uit.
Daarnaast zijn er een aantal plekken waar de straatverlichting als
onvoldoende wordt ervaren.
Over het algemeen is men tevreden over het onderhoud van de wegen en
het openbare groen.
65 mensen reageren op de vraag of er plekken zijn waar mens ‟s avonds
liever niet komt . Die plekken zijn vaak terug te voeren op het ontbreken
van openbare verlichting op sommige plaatsen.
41

Voorzieningen in Zevenhuizen
Kan je van onderstaande voorzieningen aangeven hoe belangrijk je
het vindt om deze in het dorp te behouden of te krijgen?
42
Zeer
belangrijk
belangrijk Minder
belangrijk
Kinderopvang 74 142 39 8
Peuterspeelzaal 111 129 18 5
Bassisschool 206 50 4 3
Huisarts 213 48 2 0
Busverbinding 154 99 8 2
Sporthal 183 68 10 2
Dorpshuis 108 116 34 5
Hangplek voor
jongeren
27 103 98 35
Jeugdsoos 27 139 81 16
Postkantoor of
postagentschap
101 122 34 6
Bank 74 99 77 13
Geldautomaat 194 61 7 1
Niet
belangrijk

Supermarkt 216 46 0 1
Bakker 155 88 17 3
Slager 142 89 27 5
Groenteman 106 88 64 5
Over het algemeen is men tevreden over de speelvoorzieningen in het
dorp.
43

Sport en Recreatie
44
Van welke verenigingen ben je lid of donateur?
Antwoord Telling Percentage
Concordia (ver1) 110 41.83%
Sparta (ver2) 64 24.33%
SVA (ver3) 69 26.24%
Voetvbalvereniging (ver4) 70 26.62%
IJsvereniging (ver5) 116 44.11%
Heidebloem (ver6) 53 20.15%
Mac-Z (ver7) 24 9.13%
Handels vereniging (ver8) 27 10.27%
Hengelsport vereniging (ver9) 25 9.51%
Een buurtvereniging (ver10) 190 72.24%
De laatste Eer (ver11) 127 48.29%
Bibliotheek (ver12) 107 40.68%
DES (ver13) 121 46.01%
Jeu de boules (ver14) 6 2.28%

Welke sport beoefen je? (mag ook buiten Zevenhuizen zijn)
Antwoord Telling Percentage
Geen 76 28.90%
Voetbal 27 10.27%
Korfbal 26 9.89%
Volleybal 13 4.94%
Stuitbal 5 1.90%
Tennis 15 5.70%
Fietscross 2 0.76%
Gymnastiek 19 7.22%
Jeu de Boules 2 0.76%
Handbal 2 0.76%
Basketbal 1 0.38%
Schaatsen 15 5.70%
Wandelen 55 20.91%
Hardlopen 27 10.27%
Darts 11 4.18%
Vissen 22 8.37%
Motorsport 5 1.90%
Van de respondenten is 38% kerkelijk betrokken.
45% geeft aan nooit in het Wiekhuus te komen.
De feestweek leeft ook onder de respondenten, slechts 3% komt nooit
op de feestweek. 16% is als vrijwilliger betrokken bij de organisatie van
de feestweek.
Door 68 personen worden suggesties gedaan voor de feestweek : levend
tafelvoetbal, wielerronde, activiteiten bij de vijver , popconcert, survival
of highland games.
45

Ouderen
Er waren 43 personen ouder dan 60 en die hebben een apart set vragen
gekregen;
70% daarvan vind dat er voldoende voorzieningen zijn voor ouderen.
Wel wordt er door een aantal gevraagd om een algemene (dus niet
kerkelijke) voorziening om te kunnen recreëren.
90% van de ouderen voelt zich nooit eenzaam.
Gemiddeld geven ze een 7,3 als rapportcijfer op de leefbaarheid voor
ouderen in Zevenhuizen.
De helft van de ouderen geeft aan dat als ze niet meer zelfstandig kunnen
wonen ze graag in plaats van verhuizen, meer verzorging thuis willen
hebben.
30% denkt dat er onvoldoende hulp in de buurt is als er hulp nodig is.
7 ouderen geven aan dat ze niet of met moeite bij de dichts bijzijnde
bushalte kunnen komen.
De helft van de ouderen geeft aan zich zorgen te maken als ze
hulpbehoevend worden.
46

Jongeren
Er hebben 11 personen jonger dan 20 jaar de vragenlijst ingevuld.
Ze geven aan zich zelden te vervelen.
De helft van de jongeren die de vragenlijst hebben ingevuld willen graag
in Zevenhuizen of de omgeving blijven wonen de rest weet het nog niet.
De jongeren zien elkaar vaak op school, bij het sporten of thuis.
Van de jongeren geeft 1 aan zo snel mogelijk uit Zevenhuizen te
vertrekken als hij de kans krijgt.
Door de jongeren wordt er wel aangegeven dat er behoefte is aan een
skeelerbaan, sporthal of een andere voorziening waar jongeren elkaar
kunnen ontmoeten.
Tot slot
Er is door 82 mensen gebruik gemaakt van de mogelijkheid algemene
opmerkingen te maken.
Hierna volgt een kleine bloemlezing van de opmerkingen. Er zijn een
aantal dubbelen uitgehaald en ook de iets minder ter zake doende of
die al elders aan de orde zijn geweest.:
-Wanneer wordt het busvervoer nou eens aangepakt!!! Dit is
echt een drama!
Mooiste plek om te wonen. I'am proud to be a Zeumhuster
zie een goede sporthal(zaal) te krijgen al heeft de gemeente
niets over en een flitspaal ter hoogte van de Houthal gezien
de snelheid waar ze mee het dorp inkomen!
ik vind het fantastisch dat een groep mensen zich op deze
manier inzet voor
47

48
Zevenhuizen.
graag de leefbaar heid in het dorp behouden. zorgen dat het
niet te groot wordt.
Deze enquete is zeer goed samengesteld. Ga zo door!!
bereikbaarheid van het dorp moet beter, plattelandssfeer
moet behouden blijven, op letten dat niet teveel regelgeving
tijdens de feestweek het onmogelijk maakt van deze week te
genieten
laten we vooral bouwen!!!! We moeten het leefbaar houden
voor middenstand en accomodaties. Zonder woningbouw
redden we het anders niet
de braderie is een geslaagd evenement in zevenhuizen , wat
denken jullie van een kerstmarkt.
Ik voel me betrokken bij het dorp Zevenhuizen. Denk in de
keukentafelgesprekken graag verder met jullie mee. Succes
met het verdere project! Vriendelijke groet
al met al vind ik 7huizen een prettig dorp om in te wonen.
Het is goed dat er een Dorpsvisie komt .
meer werk gelegenheid,ondernemers. winkel centrum
Ik vind dat woningbouw aan een kant van het dorp moet
plaastvinden(veldstreek kant), zodat de anderekant mooi
groen blijft en het niet dichtgebouwd wordt tussen
zevenhuizen, roden en leek.
succes met de verwerking van de enquete blijf alert op het
steeds drukker wordende verkeer op de "hoofdader" in ons
dorp
organiseer eens een kinderdisco, jeugdsoos moet
aantrekkelijker, bijv 1 x in de 4 a 6 week, laatste weekend van
de maand laat de jeugd een eigen inbreng hebben in wat ze
willen, 1 x disco 1 x thema avond, 1x filmavond , afsluiten
d.m.v. een survival elders toegangskaartje kopen en inruilen
voor een comsumptie enzovoort.
proberen een kompakte winkelcentrum te creeren.
goh wat een goed idee om het zo te doen toppie
senioren die een eigen woning verkopen omdat ze het
gemakkelijker moeten hebben mogen niet alleen aangewezen

zijn op huur.
Een voorziening voor ouderen zoals de Groeneborg of de
Vijverborg. Maar dan met verzorging zoals bv Vredewold in
Leek de mensen die jaren in Zevenhuizen wonen ook
kunnen blijven wonen.
om de leefbaarheid van Zevenhuizen te behouden is het
misschien wel wat om wat meer ruimte cq bedrijventerrein te
realiseren om zo de detailhandel niet allemaal te zien
verdwijnen naar omliggende dorpen, op deze manier
voorkom je dat het een dorp wordt met weinig toekomst
perspectief voor ondernemers en bewoners
Ik vind het belangrijk dat het een dorp blijft,met wel met
goeie voorzieningen voor alledaagse behoeften.
Leegstand van panden, noodinrichting van evt etalage's
d.m.v. artikelen, van andere ondernemers in het dorp Meer
groen/bloem in het dorp langs de doorgaande wegen (bijv.
heg langs fietspad Oudestreek). Rotonde geheel beplanten of
uitbeelding dorps geschiedenis (Zie rotondes in Frankrijk)
Uitbreiding industrieterrein werkersveld Muziek podium
weer terug brengen Verharding wandelpaden sportpark
(t.b.v. kinderwagen,rolstoel,enz).
Ik woon hier goed, als er enkele resultaten komen door deze
enquete is het zeker zinvol.
graag algemene uitslag enquete bekend maken, Succes.
ik vond het wel leuk ik hoop dat mijn wensen uit komen
Een betere sporthal is van groot belang naar mijn mening
zowel voor de sportverenigingen in de uitvoering als de
binding (men komt sneller kijken) en het veel beter tot zijn
recht komen van zaken als een stratentoernooi of uitvoering.
ik woon in het buitengebied, lijkt dat ik minder betrokken
ben (verenigingsleven) maar dat voelt niet zo. kinderen
bezoeken school in ander plaats. daardoor ook gericht op
ander gebied.
Wonen moet een mix worden van goedkoop en duur,
benzine station verschrikkelijk Firesone kan die niet richting
Houthal. Centrum is niet echt aantrekkelijk geen vlees en
geen vis. Geref. kerk zal er wel afgaan en daar op de hoek
49

50
moet iets heel moois ontwikkeld worden. Het dorp mag wel
wat mee ballen krijgen. Ingang van de dorpen wel veel beter
woningen zijn daar aantrekkelijk, jammer dat de Houthal aan
het begin van het dorp staat. geeft het dorp wel iets. Pruim
ziet er ook erg haveloos uit toch een belangrijk centrum voor
het dorp daardoor kennnen ze Z huizen. Winkels zijn ook
niet echt van deze tijd, wordt weinig aan gedaan, maar Leek
en Roden liggen zo dicht bij met een aantrekkelijk aanbod.
Belangrijk is groen, het moet een dorp blijven. leek mag niet
dichterbij komen. Ergernis het pand van de Vries
Oudestreek, werkhuis moet ook eens klaar Poelstra achter de
broek. Vijverborg ook een arm gebouw heel jammer.
Bouw zeer beperkt a.u.b. want anders is Zevenhuizen geen
dorp meer, maar ook geen stad. En de bouw zou moeten
aansluiten bij de laatst gebouwde wijken aan de westkant van
Zevenhuizen, omdat daar de infrastructuur het snelst te
realiseren is. Ook omdat de lagere scholen zich daar allemaal
bevinden.
Pleit voor mooier uiterlijk van dorpskern. Het ziet er niet erg
aantrekkelijk uit... Meer groen, meer sfeer is welkom.
Ik vind 7 huizen een geweldig dorp om in te wonen. Met
deze enquête hoop ik dat jullie een duidelijk beeld krijgen
wat er zo in 7 huizen leeft. DES ga zo door.
Wij wonen hier met heel veel plezier, de mensen zijn er
vriendelijk.
ik vind deze vragenlijst een belangrijk iets. Voor mij geldt
over het algemeen dat het dorp mag groeien, zodanig dat de
bewoners hier alle fasen in hun leven kunnen doorbrengen.
Deze opmerking is met name gericht op geschikte woningen
en mogelijkheden om (sport) activiteiten te kunnen doen.
Met name een sporthal zal daarmee een grote aanvulling zijn
voor het dorp. Deze groei echter wel met mate, zodat de
dorpswaarden van Zevenhuizen worden behouden.
geen rondweg, anders wordt het een dood dorp (zie maar
naar Boerakker) zorg voor behoud school en supermarkt en
jonge gezinnen
Ik hoop dat ik nog lang in ons dorp vooral veilig en met
plezier kan wonen en leven.

Wij zijn van mening dat bouwplannen in beginsel prima zijn,
maar dat er wel rekening moet worden gehouden met de
maat van dit dorp. Dat geeft Zevenhuizen nu juist veel
charme en onderlinge betrokkenheid. Daarnaast zie je dat in
de noordelijke provincie sprake is van afname van de
bevolkingsaantallen. Wat wij verder nog missen in de
enquete is dat er voor de beoogde bouwlocaties slechts
uitbreidingslocaties worden genoemd. Wij denken dat er in
Zevenhuizen ook nog ruimte is voor inbreiding. BV sloop
van De Til en Wiekhuus en breng deze voorzieningen met
een kinderopvang onder bij de nieuw te bouwen sporthal.
Een andere inbreidingslocatie zou zijn die kleine
seniorenwoningen aan het bosplantsoen. Die voldoen niet
meer aan de eisen van deze tijd.
Vind dit een heel goed initiatief ,weet je ook eens wat er bij
de mensen leeft. mag vaker gedaan worden.
Goed dat zo'n enquete gehouden wordt.
Het landelijk wonen rondom zevenhuizen moet behouden
worden. De boerenbedrijven die er nog zijn moeten in stand
worden gehouden en zoveel mogelijk te gemoet gekomen
worden desnoods met geld. Als er plannen worden gemaakt
hier rekening mee houden en niet het bedrijf gelijk opkopen.
51

Bijlage 3 Voorheen en Thans
52

1 De Turfgraver
2 Zevenhuizen als Veenkolonie
3 De Communicatie
4 De groote Veenbrand
5 Hulp in Nood
6 Onze Volksvermakelijkheden
7 De Zevenhuisterdans
8 Het Groot-avond praten
9 Onze Taal
10Het nieuwe Tijdvak
Voorbericht ………………………… Het tiental
schetsen, dat hier in den vorm van een boekje in
het licht verschijnt kan dienen om een blik te
geven in de Zevenhuister veen kolonie en in het
leven, streven en werken der bewoners. Na eene
jarenlange worsteling toch begint Zevenhuizen,
dat altijd als een soort asschepoester geminacht
werd, zich langzaam maar zeker te ontwikkelen
tot een welvarend dorp en is er geene
zienersgave toe noodig om te voorspellen, dat het
over niet eens zoo heel langen tijd een zeer
belangrijk deel van de gemeente zal zijn.
Zevenhuizen heeft eene lijdensgeschiedenis
achter den rug, zooals er zeer zeker in onze
provincie geen tweede is aan te wijzen. Het kan
zijn nut hebben, dat voor het nageslacht bewaard
blijft, wat de voorvaderen gedaan hebben, hoe zij
hebben geleefd en hoe in een vergeten hoekje
van onze provincie geleden en gestreden is tot
53

men kwam tot de tegenwoordigen toestand. Het
is ook mogelijk dat het "jonge Zevenhuizen" er
zich door opgewekt gevoelt, om te blijven
volharden in den goeden strijd, in aanmerking
nemende, wat Zevenhuizen voorheen was en
thans is. Vooral wanneer dit laatste het geval
mocht wezen, zal de schrijver zich meer dan
beloond achten voor den tijd en de moeite, aan
de samenstelling van dit boekje besteed.
54

1. De Turfgraver Wanneer de Winter geweken is
en Paschen in't land komt, begint er leven en
beweging te komen onder de arbeidende klsse
van Ons Dorp. Want dan begint het veenwerk.
Naarmate de venen te Zevenhuizen in den loop
van de jaren afnamen, begon er natuurlijk ook
gebrek aan werk te komen. Vele huisgezinnen
vertrokken voor en na andere streken, waar
"veen aan snee" kwam; maar toch het
merendeel der arbeiders bleef en- zich naar tijd
en omstandigheden schikkende, trekt men
omstreeks Paschen met pak en en zak naar
Stadskanaal, Nieuweroord, Nieuw-Amsterdam,
Erica en Schoonoord. Het getal vertrekkende
turfgravers kan men jaarlijks wel op 400
schatten, d.i. ongeveer 1/5 deel van de geheele
bevolking en de opening van de veencampagne
veroorzaakt hier dus eene ware volksverhuizing.
Al zijn de gouden dagen voorbij, waarin een
veenwerker om middag 3 1/2 a 4 gulden had
verdiend en voor een rijksdaalder pas "in de lucht
wilde kijken" toch verdient hij nog een aardigen
stuiver.
De turfgraver begint zij dagwerk reeds voor de
zon het aardrijk komt beschijnen en eindigt
omstreeks de middag. Hij is dan bijzonder
matineus. In de gouden dagen van de turfgraferij
te Zevenhuizen was het een wedstrijd, wie het
eerst aan het werk was en daaruit is in later jaren
de zonderlinge gewoonte ontstaan onder de
arbeiders, welke bij den boer werk moeten
zoeken, punctum om 1 uur het werk te eindigen.
Zoo maakt hij dan in den wintertijd, als er op het
55

veld nog iets verricht kan worden, ook maar zeer
korte dagen, n.l. van "licht worden" tot een uur.
Dat vele landbouwers met deze methode niet
gediend zijn, hoeft niet gezegd te worden. De
Veenarbeiders moeten zwaar werken; gewoonlijk
zijn het stoere, dappere lui, voor wie men den
hoed moet afnemen. Den Veenarbeider gebruikt
zijne koffie en zijn brood op het veld. Over een
vuurtje boven het veen aangelegd, kookt hij de
koffie. Het is bekend, dat door onvoorzichtigheid;
waarmede maar al te vaak met vuur werd
omgesprongen, groote stukken veen in vlammen
opgingen of turfhoopen tot asch verteerden. Hij is
voor geen kleintje vervaard en spreekt van eene
wandeling van Zevenhuizen naar Schoonoord of
Nieuw-Amsterdam als van een alledaagsch ding.
Het tegenwoordige geslacht de Turfgravers heeft
het trouwens in de dezen oneindiger moeilijker
dan de voorouders; toen in de gulden tijden
tijdens het werk bij huis was en de venen van
Zevenhuizen nog volop te verdienen gaven.
De Turfgraver valt bij nadere kennismaking niet
af. Hij bezit eene vrij goede dosis gezond
verstand en is over 't geheel de leer toegedaan,
dat het hemd nader is dan de rok, een
karaktertrek, die zeker uit den moeilijken strijd
om het bestaan is ontsproten en die dan ook op
den echten Zevenhuister Turfgraver een
eigenaardigen stempel drukt.
De Zevenhuisters weten zeer goed, dat hun Dorp
niet in een al te besten reuk staat- vroeger waren
snij- en vechtpartijen aan de orde van den dag.
De annalen van de rechtbank te Groningen zullen
56

daaromtrent genoeg bijzonderheden bevatten.
Maar naarmate de beschaving in deze streken
doordrong, deed zij ook hier weldadigen invloed
gevoelen en thans behoren baldadigheden en
vechtpartijen tot de zeldzaamheden. Ja, ik ga niet
te ver door te beweren, dat Ons Dorp eene groote
mate van rust en veiligheid aanbiedt, als alle
andere dorpen.
Voor dat de Turfgraver, die met vrouw en kroost
gezegend is, naar de vreemde gaat, heeft hij het
zeer druk. Want eerst moet tuin of land omgespit
worden; opdat moeder, de vrouw, de noodige
aardappels of stamboonen kan verbouwen. Er is
hem dus alles aan gelegen, dat de Winter vroeg
eindigt. Duurt deze lang dan moeten alle handen
mee helpen, om op tijd klaar te komen, zelfs die
der vrouwen.
Vrijdag of Zaterdag voor Pinksteren komt de
Turfgraver terug met een aardig sommetje;
wanneer ten minste het gure voorjaarsweer en de
koude in zijne keet op het turfveld hem niet
eerder eene ziekte op den hals hebben gehaald,
om dan op de Pinkstermarkt te Leek 1 of 2 biggen
te koopen, die, gemest, dienen om in den Winter
te worden verkocht voor de noodige “ongelden".
Is het Turfgraven afgeloopen, dan verandert de
Turfgraver in boerenarbeider en trekt “naar de
klei" om koren te zichten. De landbouwers van
het Hoogeland kunnen het getuigen en zien de
Zevenhuister arbeiders gaarne als goede
werklieden verschijnen. Zoo komt eindelijk de
Winter en daarmede een tijd van welverdiende
rust. Dan volgen ook wel eens kwade dagen,
57

vooral; wanneer de verdiensten niet te ruim zijn
geweest; maar de welbekende liefdadigheidszin
helpt in de moeilijkste gevallen. Alles te zamen
genomen kent de Zevenhuister Turfgraver geene
armoede en steekt gunstig af bij den arbeidenden
stand van elders. Veelal bezit hij eene geit, een
schaap, soms eene koe. Nergens zullen de
socialisten minder succes van hun werk hebben
dan hier. Wij weten hier pas, wat socialisten zijn,
alleen komen van buiten daaromtrent
onbestemde geruchten tot ons. De ouden van
dagen leven meestal in ruste op een plekje
gronds in eene bescheidene woninge, een en
ander door zorgzame vlijt geheel of gedeeltelijk
overspaard. Zij begonnen met een stuk
heidegrond en met eene plaggen hut, later
vervormd tot een woonhuisje van steen en hout
met een flinken tuin of een kampje land. Eene
koe ontbreekt zelden. Hij voelt zich gelukkig in
zijn kleinen kring, hij bewerkt zijn akker, zamelt
zijne aardappelen en rogge in en trekt
minachtend de schouders op, als men hem wijs
wil maken dat hij het “min” heeft. Want hij
gevoelt dat dit niet waar is. De Turfgraver in
ruste ziet meesmuilend neer op het jongere
geslacht en de veranderde tijdsomstandigheden;
zeer zeker loopt naar zijne meening de wereld op
't eind van haar dagen met al die nieuwerwetsche
zaken als locomotieven, spoorwegen,
stoombooten telegrafen en dergelijke, waarvan
hij het rechte niet begrijpt, wat hem trouwens
niet euvel te duiden is. Op zijn “stee” leeft bij
onbezorgd en zonder beslommeringen voort;
58

eene mate van rust genietende, die hem menig
rijk stedeling zal benijden.
59

2 Zevenhuizen als Veenkolonie
De bevolking van ons dorp is tweeërlei. De
veenarbeiders vormen het kenmerkende, de
landbouwers echter het voornaamste deel van
ons dorp. Wij willen terstond opmerken, dat er
vermoedelijk in onze geheele provincie geen dorp
is, waar minder verschil van stand is te
bespeuren. Landbouwers en arbeiders leven als
gelijken, in de lange winter- avonden gaan zij
naar elkander op visite en de mindere man doet
daarbij zijn best om den meerdere zoo goed
mogelijk te onthalen. Want een karaktertrek van
de Zevenhuisters is, dat zij gastvrij zijn en gul.
Buiten de veenarbeiders en landbouwers heeft
Zevenhuizen eenige winkeliers, ambachtslieden
en nog enkele verveners. Want Zevenhuizen is
eene Veenkolonie. Naarmate het veen afgegraven
werd, is van den overblijvenden grond bouw- en
weideland gemaakt, meest bouwland; want uit
den aard der zaak zijn de hooge diluviale gronden
minder geschikt voor grasland. Toch liggen hier
en daar in de laagste streken, b.v. aan de
Jonkersvaart, Tetswijk en elders uitmuntende
graslanden.
Als Veenkolonie kan Zevenhuizen echter in de
verste verte niet op eene lijn staan met
Stadskanaal, Wildervank, Veendam of Pekela,
ofschoon de bodem hier, volgens lieden, die het
kunnen weten, in goede hoedanigheden bij
genoemde streken niet behoeft ten achteren te
staan. Terwijl men daar dadelijk met een
60

egelmatigen aanleg is begonnen en een
hoofdkanaal heeft, waarop alle andere kanalen
uitloopen, is de aanleg van Zevenhuizen zeer
onregelmatig en vertoont een chaos van `wijken'
(vaarten of kanalen). Bij het aanleggen is men
met groote slordigheid te werk gegaan. Men groef
eenvoudig de `splitting' en kruide den grond op
het omliggende veen. Zoodoende vindt men dan
ook nog heden overal onder die oude wallen langs
de wijken turf. Zelfs het turfgraven is niet
met de noodige zuinigheid geschied, men nam
maar gauw het beste weg, zonder zich veel om
de rest te bekommeren; zoodat in latere jaren
nog veel is nageveend. Te Boven-Zevenhuizen
moet de toestand vroeger zeer bijzonder geweest
zijn. Voor dat de Haspelwijk werd gegraven, had
men in dat bovengedeelte kleine wijken gemaakt,
die in de richting van de tegenwoordige Oude
Streek liepen; waar zij in den zoogenaamden
waterloop uitkwamen. Daar werd ongeveer op de
hoogte van het tegenwoordige Schoolpad het
water opgekeerd. De waterstand was veel hooger
dan thans en de bovenste sluis in het Hoofddiep
moet veel meer water gekeerd hebben dan later.
Toen de Haspelwijk gegraven werd, werd het
water zooveel verlaagd, dat de oude wijkjes
droog liepen en tegenwoordig de bodem er van
we1 een Meter hooger ligt dan de waterspiegel
van genoemdevaart. Oude menschen kunnen zich
dien toestand nog herinneren en spreken van
schepen, die boven op het veen voeren. Zoo zal
het wel geleken hebben! Merkwaardig is de bocht,
die het Hoofddiep maakt bij de Kromme Kolk.
61

Door eene of andere omstandigheid schijnt men
genoodzaakt te zijn geweest hier van richting te
veranderen. Zeker is dit niet vrijwillig geschied;
want men moest toen door eene zandhoogte
graven; terwijl men rechtuitgaande eene laagte
had kunnen volgen. Later werd de Veldstreekster
wijk of het zoogenaamde Mandeelig Hoofddiep
weer in de richting van het verlengde van het
oude Hoofddiep benoorden de Kromme Kolk
gegraven. Aan alle `wijken' zijn huizen gebouwd;
waaruit volgt, dat de bevolking zeer verspreid is.
In vergelijking echter met andere streken van de
gemeente Leek is Zevenhuizen vrij dicht bevolkt
want terwijl het in grootte ongeveer 1/5 gedeelte
der gemeente is, bedraagt het zielental 2/5. Het
moet onze verbazing wekken, dat Zevenhuizen
nog heeft kunnen worden, wat het is. Want het
kapitaal, dat de veenderijen opgebracht hebben,
is wel het minst aan Zevenhuizen ten goede
gekomen. Oorspronkelijk toch kwamen de venen
uit de handen van Nienoord en Ter Heijl in het
bezit van verschillende verveners. Deze
meenden, dat het in hun belang was, eerst de
turf af te graven, om dan later den ondergrond
voor veel geld te verkoopen. Maar deze
berekening faalde; want toen eindelijk de turf
voor het grootste gedeelte weg was, waren er
geene koopers voor den bodem. Alzoo ging het
kapitaal voor Zevenhuizen verloren en ontbrak
het geld voor ontginning van gronden. De
vervenerswerden rijk ten koste van Zevenhuizen
en wat meer is: zij gingen buiten het dorp wonen,
meestal te Leek; zoodat deze plaats dan ook van
62

de afgraving van de venen het meest heeft
geprofiteerd. Een ander gedeelte van het kapitaal
kwam in 's Rijks schatkist in den vorm van
turfbelasting. Zoo kwam het dan, dat men bij de
ontginning, of zich zelf moest helpen, of het geld
van buiten moest komen. Beide dingen zijn
geschied. Met taaie volharding legde
veenarbeider zich op de ontginning van het stuk
heideveld, dat hij of in eigendom, of in vaste huur
had weten te verkrijgen, toe en maakte zoo uit
niets iets; maar dit ging natuurlijk uitermate
langzaam. Wel waren er enkele verveners, die
zich met kracht op ontginning toelegden; maar
het was zelfs voor hen met de kapitalen, die zij
bezaten, niet mogelijk de groote uitgestrektheid
veengrond in cultuur te brengen. Van buiten
moest dus de meeste hulp komen. Voor en na
hebben zich uit verschillende streken van onze
provincie landbouwers in Ons Dorp neergezet.
Velen zal dit niet berouwd hebben. De malaise,
die elders den boerenstand heeft gedrukt, hebben
wij hier niet gekend; want het 1even is hier
eenvoudig en men kon betrekkelijk spoedig in de
behoeften voorzien. Zoo bestaat de bevolking van
ons dorp dan ook uit twee elementen, n.l. uit de
oude bewoners en uit hen die zich hier later
gevestigd hebben. In karakter, taal en leefwijze is
nog heden dit verschil goed op te merken.
Zevenhuizen is een dorp met veel natuurschoon
en - hoewel het in den Winter kaal en eentonig is
even als zoo vele andere dorpen - behoort het in
den Zomer tot de fraaistestreken van het
Zuidelijk Westerkwartier.
63

3 De Communicatie
Wij denken ons 20 a 25 jaar terug. Zevenhuizen
werd toen wel `de Buitenwereld' genoemd. En
daar was veel van aan. Het was met De Leek, de
hoofdplaats der gemeente, verbonden door een
slechten zandweg; die, slecht onderhouden, in
den Winter op een' modderpoel geleek, zoodat
zelfs de wagens soms vastraakten en de
goederen moesten afgeladen worden in den
modder of op het zandpad natuurlijk om weer los
te komen, inden Zomer een stofboel. Jaren
hebben de Zevenhuisters gestreden voor het
verharden van dien zandweg, bijna een geheel
geslacht is er over heen geleefd, en de oude
Provinciale Groninger Courant bevat daarover
zoovele ingezonden stukken, dat zij,
aaneengehecht, wel den geheelen weg naar De
Leek konden bedekken. Het verharden van dezen
weg is voor Zevenhuizen eene levenskwestie
geweest en er zou eene zeer interessante
geschiedenis over te schrijven zijn. Eindelijk
kreeg de zaak haar beslag en werd de weg door
de Gemeente gelegd met 50 pCt. subsidie van de
Provinciale Staten. Op den 12 Aug. 1893 werd hij
plechtig ingewijd. Toch is de ligging van Ons Dorp
nog al geisoleerd. Naar Haulerwijk bestaat nog
altijd de oude zandweg, die naar wij hopen, daar
door de Provincie een belangrijk subsidie is
verleend, eerlang in een' kunstweg zal veranderd
64

worden; Marum en De Wilp zijn alleen langs
omwegen - en nog wel zeer slechte - te bereiken,
de Drentsche plaatsen Roden en Een genieten de
eer van een `beunspoor', den primitiefsten weg,
dien men bedenken kan. Ondertusschen waren de
bewoners van Zevenhuizen mannen van
`Selfhelp'. Gebruik makende van het vrij goede
scheepvaartkanaal, werd er reeds voor,jaren een
stoomboot- dienst op Groningen aangelegd, vice
versa, welk veer, getuige de massa's goederen en
passagiers, die er mede vervoerd werden, in eene
langgevoelde behoefte voorzag. Langs den straks
genoemden zand- en modderweg liep vroeger
een voetpad. In den Herfst werd dit hersteld en
met wit zand bestrooid, zoo bleef het den
geheelen Winter vrij goed begaanbaar. Nog
heden vindt men in de meeste deelen van
Zevenhuizen dergelijke voetpaden, die met zorg
worden onderhouden. Waar deze paden over de
wijken gaan, zijn door de zorg van het
Gemeentebestuur in de laatste jaren goede
draaivonders met leuningen gelegd. Vroeger
evenwel lieten deze vrij wat te wenschen over en
het mag wel een wonder genoemd worden, dat er
in den goeden ouden tijd zoo weinig ongelukken
bij deze vaak zoo gebrekkige bruggetjes zijn
gebeurd, daar er nergens lantaarns waren ge-
plaatst. Dit in aanmerking nemende, moet
geconstateerd worden, dat het gezicht van de
Zevenhuisters goed is ontwikkeld. Het
voomaamste vaarwater is het Hoofddiep. Sedert
jaren staat het door een flink kanaal, de
Jonkersvaart, in verbinding met de Friesche
65

wateren. Vroeger was dit zoo niet, en vond men
even voorbij de plaats, waar in het afgeloopene
jaar de nieuwe sluis is gelegd, een dam. Het is
wel jammer, dat de Jonkersvaart slechts
zijdelings langs Zevenhuizen loopt. Het grootste
deel van het dorp heeft zoodoende van dit
vaarwater niet veel. Wat de veenwijken betreft,
deze beginnen meer en meer te vervallen, hoewel
sommige, zooals de Oost-Indische wijk, de
Kokswijk en het Mandeelige Hoofddiep (d.i. de
Veldstreekster wijk) voor enkele jaren op eigen
kosten door de Landbouwers verbeterd en
uitgediept zijn, ten behoeve van den af- en
aanvoer voor den landbouw. De waterstand wordt
geregeld door het Gemeentebestuur, dat hiervoor
met lofwaardigen ijver zorgt, en zoodoende aan
het Waterschap Westerkwartier een werk uit de
handen neemt. Vroeger, toen de kanalen zich zelf
nog niet konden voeden, werd in den Zomer het
water in onze vaarten opgemalen door drie
windwatermolens, welke gebouwd waren aan het
zoogenaamde Molenkanaal, dat even boven het
Bovenste verlaat in het Hoofddiep uitkwam. Maar
toen in 1868 de Middelste molen door den
bliksem werd in brand gestoken en bij die
gelegenheid tot den grond afbrandde, liet men de
andere molens vervallen, die nu al spoedig geheel
op ruine's geleken. Velen zullen zich b.v. nog den
ouden watermolen herinneren achter de huizen te
Leek, die jaren als een fraai schilderstuk heeft
gestaan zonder wieken. Nu wij toch over deze
zaak spreken, willen wij ter loops opmerken, .dat
deze watermolens eene rol hebben gespeeld in
66

het leggen van den kunstweg. De zaak was zoo.
De veeneigenaren konden eischen, dat de molens
weder in gang werden gebracht; maar dit was nu
juist niet zoo bepaald noodig, daar de kanalen te
Zevenhuizen, sedert zij met het Friesche water in
verbinding stonden, zich vrij wel konden voeden
en het Gemeentebestuur wilde het ook liever niet.
In eene vergadering van veeneigenaren en
grondbezitters te Zevenhuizen gehouden, werd
daarom besloten eene verklaring af te geven aan
het Gemeentebestuur, dat men niet verlangde de
molens herbouwd te zien, indien de Gemeente
den zoo zeer begeerden kunstweg wilde doen
opmeten en daarvan
bestek en begrooting wilde doen opmaken. Men
hoopte namelijk, dat als men hiertoe overging,
men ook zou besluiten tot het leggen van den
weg, daar aan deze opname enz. toch
betrekkelijk vrij aanzienlijke kosten verbonden
waren. Maar de Zevenhuisters verheugden zich
met eene doode musch. De weg werd
opgemeten, in kaart gebracht etc.; maar verder
kwam de zaak niet. Voor 30, 40 jaren gold eene
reis van Zevenhuizen naar Groningen als een
waagstuk van belang en nog heden zijn er in Ons
Dorp ouden van dagen te vinden, die de goede
oude stad nooit hebben gezien. In de jonge jaren
van deze Zevenhuisters was het Leeksterschip,
beter bekend als de `Leeksterbol', het eenige
algemeene middel van verkeer met Groningen.
Het voer vijf dagen in de week (Donderdags en
Zondags niet) des morgens om zeven uur van De
Leek naar Groningen en om drie uur van
67

Groningen weer terug. Nu behoeven wij niet te
zeggen, dat er b.v. in den Winter bij donkere
maan en den slechten weg in aanmerking
genomen, eene goede hoeveelheid moed,
wilskracht of wel noodzakelijkheid aanwezig
moest zijn om reeds des morgens om 7 uur op De
Leek aanwezig te wezen. Het oudere geslacht
denkt nog met schrik aan die reizen; wanneer bij
storm- en onweersvlagen of bij tegenwind over
het onstuimige Leekstermeer moest gelaveerd
worden, ja; wanneer er zelfs somtijds gevaar van
schipbreuk beston, gelijk in den beruchten
`Pinksterstorm' op den l8den Mei 1860 met de
zoogenaamde `wonnen vracht' 1 . Het getal
reizigers was doorgaans gering;10 man was veel.
En thans - als men des Dinsdag's morgens
tusschen 6 en 7 het dorp Leek bezoekt, kan men
zien, welk een enorm aantal marktbezoekers onze
streken aan Groningen levert. Men vraagt zich
onwillekeurig af, hoe heeft men zich vroeger wel
gered?
1 De `wonnen vracht' was de beurt van het Leeksterschip
van Groningen naar de Leek op Pinkster-Zondag, ter
gelegenheid van de kermis aldaar. Bij genoemde
gelegenheid stormde het zoo hevig, dat verscheidene
passagiers zeeziek werden. Niemand mocht zich tijdens de
vaart op het Meer, toen er gelaveerd werd, op het dek
vertoonen. Alles werd gesloten, alleen de kapitein en de
knechts bleven op het dek. De beradigde kapitein kwam
echter alle bezwaren te boven en zette omstreeks den
middag de kermisgangers te Leek behouden aan wal, onder
toeloop van eene goote massa volks; waarvan enkelen
meenden, dat zij het schip hadden zien verongelukken.
68

4 De groote Veenbrand
Het jaar 1834 staat men eene zwarte kool
aangeteekend in de geschiedenis van
Zevenhuizen. Het was in den voormiddag van
Dinsdag den 11den Juni. Geheel de arbeidende
bevolking ten getale van een paar duizend man
was druk in de weer. Hier was men aan het
turfgraven, daar aan het afschepen, elders aan
het veenbranden. Plotseling kwam er omstreeks
den middag eene donderbui op, vergezeld van
een hevigen wind zonder regen en in korten tijd
verspreidde het vuur van de brandende perceelen
zich en zette alles in vlam. Reeds om half drie
hadden de vlammen, aangeblazen door een
waren orkaan, zulk eene uitbreiding gekregen,
dat aan blusschen niet meer te denken viel en
ieder, met wat hij nog redden kon, zijn heil in de
vlucht zocht. Want niet alleen het veen geraakte
in brand; maar ook de reeds ter vervoer gereed
staande turfhoopen, benevens alle huizen,
struiken en boomen, die het brandende element
op zijn weg ontmoette. Het moet een vreeselijk
schouwspel geweest zijn die duizenden
turfhoopen in eene vuurzee te zien verdwijnen,
daartusschen de vluchtende arbeiders, hun
gereedschap in den steek latende. Hier zag men
een schip in vlammen opgaan, daar een ander
met volle zeilen gelukkig het gevaar ontsnappen,
hier vernielde het vurige element in een
oogenblik eene rij turfpramen, ginds verdween in
69

ook een groepje bij eenstaande woningen van
nijvere veenarbeiders. Tegen den avond kwam de
brandspuit van De Leek en weldra arriveerden
nog vier uit Groningen maar ze konden tegen de
vuurzee niets uitrichten. Zoo bracht men een
treurigen nacht door steeds strijdende tegen den
laaien gloed. Den volgenden morgen was de
brand genaderd tot de Kromme Kolk, altijd nog
aangeblazen door een stevigen Zuid- wester.
Reeds begon men te vreezen voor de dorpen De
Leek en Tolbert en menigeen pakte zijne
kostbaarste zaken bijeen. De hitte was vreeselijk
en het water dientengevolge zoo warm, dat de
visschen dood op de oppervlakte dreven.
Omstreeks den middag geraakte de Bovenste
watermolen in brand. Maar de vlammen werden
gelukkig gebluscht door een aantal meisjes van
De Leek, die te Zevenhuizen gekomen waren om
eens naar den veenbrand te zien. Het behoud van
dezen molen was van het hoogste belang. Was hij
opgebrand, dan zou Zevenhuizen den geheelen
zomer van water verstoken zijn geweest,
aangezien de veenkanalen toen nog niet, zooals
thans, in staat waren zich zelf te voeden. De
meisjes verrichten derhalve een waar heldenfeit.
Tusschen 4 en 5 uur ging de wind liggen en
begon het te regenen; zoodat men tegen den
avond het vuur bijna overal meester werd. Op
vele plaatsen echter smeulde het nog dagen
aaneen voort en brandde diepe gaten in den
lossen veenbodem. De Drentsche kant van
Zevenhuizen bleef gelukkig gespaard 1 . De schade
was verschrikkelijk. Aan turf alleen was er voor
70

ongeveer een ton gouds opgebrand. Alle
veengereedschappen tot kruiwagens, planken en
pramen toe, waren door het vuur vernield,
benevens 72 woningen met al het huisraad, 5
schepen 2 en eene menigte te veld staande
vruchten. Het mag wel een wonder heeten, dat
slechts een persoon bij dit alles het leven verloor.
Het was een schipper, die in een stuk rogge
vluchtte; maar daar door't vuur werd achterhaald
en verbrandde. Vele personen overviel de brand
zoo plotseling, dat zij hem niet ontvluchten
konden; maar in greppels wegkruipende, het vuur
letterlijk over zich heen moesten laten gaan.
Verscheidene van deze personen waren met
zware brandwonden bedekt. Heel ouden van
dagen spreken nog altijd met schrik en ontzetting
van het jaar van den veenbrand, zij weten u
wonderen van moed en zelfopoffering mede te
deelen en wij gelooven hen gaarne; want het
moet inderdaad geweest zijn, of de elementen
gezworen hadden Zevenhuizen van den
aardbodem te zullen verdelgen. Twee duizend
arbeiders waren zonder werk, de meesten van
hen zonder woning, zonder voedsel of kleeding,
bij-na allen hadden hunne gereedschappen
verloren! Maar er kwam spoedig hulp opdagen.
Reeds hadden bij het blusschen van den brand
bijna alle mannen van De Leek en Tolbert hulp en
bijstand verleend en wij hebben gezien zelfs de
vrouwen. Thans voorzagen ook de ingezetenen
van beide dorpen in de eerste be-hoeften. Maar
zij konden niet alles en dat was ook niet te
eischen.
71

1 Het vuur werd gedeeltelijk gekeerd voor de Oost-
Indische wijk; toen het stil begon te worden.
2 In de 'wijk' voor de woning van Mart. Conraads in Oude-
Wijk moet nog het vlak liggen van een der verbrande
schepen.
72

5 Hulp in Nood
Er vormde zich derhalve eene commissie van
onderstand, bestaande uit de heeren Leuringh,
Wichers, ds. Meijer, Reijntjes en eenige anderen.
Zij deed een beroep op den liefdadigheidszin van
het Nederlandsche volk tot lening van de ramp.
Er werd veel gegeven. In zeer korten tijd kon de
Commissie beschikken over de kapitale som van
tweemaal honderd duizend gulden. Daarenboven
werden levensmiddelen, kleederen, dekens, in
een woord van allerlei dingen in ruime
hoeveelheid van alle zijden toegezonden. Waar
echter tweeduizend menschen, waaronder tal van
huisvaders van de openbare liefdadigheid moeten
leven, is twee ton natuurlijk een droppel water in
een emmer. De Commissie had dus, zooals het
meestal in zulke gevallen gaat, aan hare taak niet
te veel. Men begreep zeer goed, dat voor alles de
arbeiders weer aan het werk moesten. De
verveners begonnen dus, zoodra de nieuwe
gereedschappen gereed waren, opnieuw turf te
graven. Vervolgens trachtte de Commissie zoo
goed mogelijk de geleden schade te vergoeden.
A1 de 72 woningen werden weder opgebouwd en
daar men beter materiaal gebruikte dan dat;
waarvan de oude huizen waren opgetrokken,
zagen de nieuwe gebouwen er recht geriefelijk
uit. Menig veenarbeider verkreeg voor zijne keet
veel beter woning terug. Ieder, die kon
aantoonen, dat aan zijn huis steenen geweest
waren, werd daarvoor een geheel steenen
gebouw in de plaats gezet. Ook zorgde de
73

Commissie voor huisraad 1 , beddegoed en kleeren,
zoodat men mag aannemen, dat menig arbeider,
nadat hij op nieuw behoorlijk gestoffeerd was, vrij
wat voordeel van den brand had; want de
geleden schade aan huishoudelijke artikelen
moest maar op luk en raak, of volgens eigene
opgaaf getaxeerd worden. De Commissie – en dit
moet tot hare eer gezegd worden - was op dit
punt niet schriel. De verveners waren er minder
aan toe. Evenwel, zij konden de schade natuurlijk
het beste dragen en daar men meende, dat de
gelden, enz. eigenlijk ook alleen voor de
veenarbeiders gegeven waren, kende men aan de
groote veenbazen slechts 10 pCt.
schadevergoeding toe, de kleinere kregen 50 pCt.
De drie schippers, wier schepen verbrand waren,
kregen nieuwe vaartuigen met compleeten
inventaris. Door de verbazende veerkracht, die de
Commissie aan den dag legde, was tegen den
Winter bijna alles in orde en gingen de zaken te
Zevenhuizen den ouden gang, alsof er geen
veenbrand geweest was. Toen men ten slotte de
rekening ging opmaken, bleek er een batig saldo
te zijn van f 5400. De Commissie besloot deze
gelden zoo winstgevend mogelijk te maken en
opdat daarvan tevens dadelijk nog een goed deel
aan de Zevenhuister veenarbeiders als werkloon
ten goede zou komen, werd een groot stuk
heideveld (plm. 40 H.A.) aangekocht, omgespit
en met dennen beplant. Zoo dacht men met
verloop van tijd in het bezit te geraken van een
groot dennenbosch. De nieuwe aanplanting werd
`Neerlandsch bosch' genaamd, maar de
74

Zevenhuisters vonden deze benaming zeker
minder gepast en betitelden den aanleg met
`Commissiebosch'. Wie thans echter Zevenhuizen
bezoekt en het Commissiebosch wenscht te zien,
zal in zijne verwachtingen bitter te leur gesteld
worden. Want het is met de aanplanting treurig
afgeloopen, slechts een klein restantje
kreupeldennen, ongeschikt voor eenig ding, wijst
de plaats aan, waar men een trotsch bosch denkt
te vinden. De bodem scheen voor houtcultuur
minder geschikt, ook schijnt de vrij dikke oerlaag,
die in den grond zat, niet voldoende te zijn
losgebroken. Daarenboven is een groot deel van
de jonge dennen door brand venield. Op een paar
plaatsen in het Commissie-bosch is men thans
met gunstig gevolg bezig den bodem te
ontginnen. Voor eene herhaling van de
catastrophe van 1834 behoeft men thans te
Zevenhuizen niet bezorgd te zijn; want de
turfgraverij is geheel afgeloopen, ja, het tijdstip is
niet zoo bijzonder verre meer, dat er brandstof te
Zevenhuizen moet aangevoerd worden.
Bovendien houdt ons Gemeentebestuur een
streng toezicht op het veen- en heidebranden,
het staat dit alleen toe; wanneer men daarbij de
bijzondere bepalingen der daarop bedekking
hebbende gemeenteverordening in acht neemt en
bedreigt met boete of gevangenisstraf een ieder,
die deze bepalingen ontduikt of die door
boekweitlandbranden schade veroorzaakt aan te
veld staande gewassen of aan gebouwen; terwijl
hij verplicht is bovendien voor de aangerichte
schade vergoeding te betalen. In het bebouwde
75

gedeelte van ons dorp wordt hoogst zelden
vergunning voor veenbranden verleend.
1 Hier en daar wordt nog huisraad uit dezen tijd als
antiquiteit en ter gedachtenis bewaard.
76

6 Onze Volksvermakelijkheden
De Zomer is voor de ingezetenen van
Zevenhuizen een tijd van drukte en inspanning.
Maar - wanneer de oogst is binnengebracht, de
aardappelen zijn gerooid en vervolgens de
buitenwerkzaamheden zijn afgeloopen, breekt
een tijdvak aan van rust, uitspanningen en
gezellige bijeenkomsten. Dan beginnen even als
in andere dorpen de Winteravondvisites. Deze
visites droegen vroeger den eigenaardigen titel
van `groot-avondpraten' en in een der volgende
hoofdstukken zullen wij daarover het een en
ander mededeelen. Omdat wij van ouds in de
`Buitenwereld', lees: `Buiten de Wereld' wonen,
zijn wij in den Winter vooral te beschouwen als de
bewoners van het land der Buitenste Duisternis.
Daar in dit ondermaansche niets volmaakt is en
de lui hier zeer goed de onvolmaaktheden in hun
dorp schijnen op te merken, behoeft het niet
gezegd te worden, dat er op de
Winteravondvisites over allerlei zaken
geredeneerd wordt en dat Jan, Pieter en Paulus er
meestal nog al wat van langs krijgen; daar echter
gelukkig die praatjes meestal de ooren toch niet
bereiken van hen, over wie ze gaan, stichten ze
nog niet zoo bijzonder veel kwaad, althans den
schrijver dezes zijn nog geene gevallen bekend
dat er ongelukken door zijn ontstaan. Soms
brengt een boeldag of eene verkooping
afwisseling in het eentonige winterleven.
Wanneer zulk eene belangrijke gebeurtenis plaats
heeft, komen de Zevenhuisters van alle kanten
77

opdagen of ze gadingmakenden zijn of niet. Dit
alles geldt echter alleen voor de meer ouderen
van dagen, het jongere geslacht weet wel iets
anders te vinden. Wij hebben hier onderscheidene
malen eene zangschool gehad en zelfs jaren
aaneen eene rederijkerskamer, die over vrij
goede krachten kon beschikken; maar deze
dingen zijn nooit tot grooten bloei gekomen.
Soms wordt hier in den Herfst wel eens eene
harddraverij gehouden, dit is echter meer eene
uitspanning voor landbouwers; maar aan eene
hardrijderij op schaatsen doet oud en jong, rijk
en arm mee. Over’t geheel vindt men flinke
rijders en rijderessen in Ons Dorp, die ook op
vreemde plaatsen, zelfs wel in Groningen met
gelukkig gevolg om prijs en premie hebben
gekampt. Voor het jonkvolk zijn uitgangsdagen
de Zondag voor Sint Nicolaas, de Tweede
Kerstdag of Sint Stefanus en de zondag het
dichtst bij 22 Febr. 1 . Vooral Si t Stefanus is een
hoogst belangrijke uitgaansdag en het moet
gezegd worden, dat er door velen dan heel aardig
`ge-Sunt Steffend' kan worden, en dat er vroeger
wel eens tafereelen voorvielen, die de goede
Heilige zeker niet zoo grif weg voor bijzonder
heilig zou aanrekenen.De grootste
aantrekkingspunten voor de bewoners van
Zevenhuizen zijn de jaarmarkten in Ons Dorp en
in de omliggende dorpen Roden, Tolbert, Marum,
Norg en Nietap. Maar de kroon spant de
Pinkstermarkt te Leek. In vroegeren tijd waren er
tal van arbeiders, die bij hun veenbaas geregeld
wekelijks eenige stuivers lieten staan, om
78

zoodoende op de Pinksterkermis voldoend of zelfs
ruim zakgeld te hebben. Is de Zevenhuister
veenarbeider uit den aard der zaak zuinig, op de
Pinkstermarkt ziet hij niet op een dubbeltje. Dan
haalt hij zijn hart op in de `hokken' 2 en weet nog
jaren later met enthusiasme te spreken van de
kunsten, die hij zag vertoonen, of van het
`guchelspul' 3 ; waarvan hij geen hoogte kan
krijgen en staat terecht verbaasd over de velerlei
wijzen, waarop de menschen aan den kost
komen. Des middags en des avonds op
Pinkstermaandag; want dat is de kermisdag bij
uitnemendheid, werd er vroeger op het
Hoogehuis 4 duchtig geklonken en gedronken en
ten slotte ook stellig altijd gevochten; maar in
den loop der jaren is dit laatste langzamerhand
van het programma verdwenen. Er was vroeger
echter eerst leven in de brouwerij; wanneer de
paren voor de fioel 5 stonden en de Zevenhuister
dans gedanst werd. De Zevenhuister dans is
merkwaardig, hij kan alleen door echte outle
Zevenhuisters gedanst worden en ik zet het den
knapsten `professeur de danse' in zessen al de
onmogelijke passen op het eerste gezicht met
den noodigen zwier na te doen. Het jongere
geslacht kan die danspassen niet goed meer
maken, daarbij deugt de muziek gewoonlijk ook
niet, redenen, die den Zevenhuister dans uit de
mode doen geraken. Hij is evenwel merkwaardig
genoeg en het zou waarlijk jammer wezen, dat
deze merkwaardige volksdans, even als zoo vele
andere volkseigenaardigheden, van het
wereldtooneel ging verdwijnen. Daar is echter wel
79

kans op.
1 Vroeger hield men ach op dezen laatsten dag altijd bezig
met katknuppelen; maar dit wreedaardig spel is sedert lang
door de autoriteiten verboden.
2 Kermistenten.
3 Goochelspel.
4 Thans bewoond door C. Hillebrands.
5 Viool.
80

7 De Zevenhuister dans
Wij denken ons een 40tal jaren terug. Wanneer
wij ons dan op Pinkstermaandag naar Het
Hoogehuis begeven, zien wij daar te midden van
tabaksrook en jenever een tafereel het penseel
van Jan Steen of Ostade waardig. Aan den muur
op eene verhevenheid zetelen de muzikantdansmeester
met zijne viool, Jan Randel, en diens
vrouw Anke met eene tamboerijn. Jan Randel,
beter bekend onder den naam van Jan-Oom, is
een persoon geheel eenig in zijne soort. Hij is in
een woord een origineel. Zonder hem is er geen
leven in de brouwerij en allerlei grappen,
gezegden en aardigheden van hem leven nog in
den mond van het volk voort. Zoo betitelde hij de
dansende paren steeds met `ronde kerels en
bazen van vrouwluu!' De jongelui scharen zich
voor de danspartij op het commando van Jan-
Oom. Acht paren staan gereed; de jongens
hebben de petten af en de jassen uit. De muziek
begint. Sommigen, die heelemaal geen idee van
muziek hadden, hebben Jan-Oom wel eens
valschelijk beschuldigd met de opmerking, dat hij
nooit anders speelde dan
`Zeuven zieden spek is vierdehalf varken,
Vierdehalf varken is zeuven zieden spek!'
Maar wij mogen gerust aannemen, dat dit vuige
laster is. Jan Randel wist de meest mogelijke
afwisseling in zijne dansmuziek te brengen, hij
had eene goede viool, die nog in wezen is en hij
81

speelde daarop niet onverdienstelijk. Als hij recht
in zijn schik was, zong hij erbij op deze manier:
82
`En daar sprong een meid op krukken,
En zij brak haar been in stukken,
Falderalderire, falderalderare,
Falderalderire, fallala!'
of
`En onze olle geitebok
Vrat al zien zeuven jongen op.
Falderalderire, falderalderare,
Falderalderire, fallala!'
De dans zelf is eene soort quadrille. Er komen
onderscheidene passen in voor - en zooals ik
reeds heb opgemerkt - is hij nog zoo eenvoudig
niet en op 't eerste gezicht niet na te doen, zelfs
niet door een geoefend danser. Wanneer alles
eens heel mooi ging en de dansers en
danseressen flink `geoefend' waren, knielden
jongens en meisjes op een gegeven teeken vlak
voor elkander op de rechter knie en zongen met
daarbij passende gebaren:
`Zoo steek ik mijn na-del-tie, (Beweging van
draad in de naald steken.)
Zoo steek ik mijn dra-del-tje, (Beweging van
naaien.)
Zoo sla ik de plug in 't gat. (Beweging van koppen
op eene schoenzool.)
Waarna allen opsprongen en de dans werd
voortgezet. Maar deze variatie kon lang niet ieder

maken. Ook is het waarschijnlijk, dat zij
oorspronkelijk niet bij den dans behoorde maar
later er tusschen is gevoegd. De uitvinder van
den Zevenhuister dans is ontegenzeggelijk geen
Domoor geweest en ik waag de gissing, dat Jan
Randel aan het vaderschap niet geheel onschuldig
is, in allen gevalle heeft hij ter bevordering van
deze dorpsdans wel zooveel gedaan en er zooveel
voor geijverd, dat zijn naam er ten allentijde door
vereeuwigd blijft bij de danslustige jongelui.Even
als ieder ander geroutineerd dansmeester wist
Jan-Oom zeer goed de orde te handhaven onder
de dansende paren. Hij deed alles maar op zijn
oud-Hollandsch af. Van Caualier-seul, tour demain
of dergelijke uitdrukkingen wilde hij niets
weten, hij riep: jongens alleen, rondloopen, alle
meisjes, enz. Met eenige flinke streken op de
viool en een paar krachtige slagen op de
tamboerijn eindigde de muziek. Jan-Oom riep:
`rondo!' en sloeg daarbij met den sh-ijkstok op
de achterzijde van de viool. Dat wilde zeggen, dat
ieder jonkman 5 cent moest betalen aan den
muzikant-balletmeester. Men begrijpt dus wel,
dat zoo'n Pinkstermaandag aan Jan-Oom geene
windeieren lei. Met den dood van Jan-Oom was
de fleur weg. Na hem heben wel enkelen
beproefd zijn beroep op te vatten; maar het getal
lui, die den Zevenhuister dans op eene viool of op
eene harmonika kunnen spelen, is uiterst gering,
nog geringer het getal van hen, die den dans
goed kunnen leiden. Trouwens, zoo gaat het
meer. De veldwinnende beschaving en het
toenemende verkeer bedreigen alle van oudsher
83

estaande volkseigenaardigheden en trachten op
alles een zooveel mogelijk gelijken stempel te
drukken.
84

8 Het Groot-avondpraten
Tegenwoordig gaan de buren en vrienden in de
lange winteravonden in Ons Dorp naar elkander
op `visite' en verschillen zulke winteravondvisites
niet van die in andere plaatsen. Maar vroeger was
dat anders en sprak men bescheidenlijk van
`avondpraten'. Dat `avondpraten' was klein of
groot. Het Klein-avondpraten was een zeer
gewoon iets. De man, het hoofd van het gezin,
ging omstreeks een uur of zes naar zijn buurman
of vriend. Daar besprak hij onder het genot van
een kop koffie met een `brug met kees'
(boterham met kaas) de merkwaardigste
dorpsgeschiedenissen. Om 8 uur, als het te huis
etenstijd was, ging hij weer heen. Maar het
`Groot-avondpraten' was eene zaak van belang.
December en Januari waren er den tijd van. Dan
kwamen man en vrouw te zamen. Dit
avondpraten begon om 6 uur. Het huis, waar de
gasten verwacht werden, was reeds des
namiddags zeer netjes in orde gebracht, alles
blonk en glom en de vloer was heel knapjes met
fijn zand bestrooid. Tegen den tijd, dat de Grootavondpraters
kwamen, had moeder de vrouw de
stoven reeds klaar gezet, stoven met groote
testen vol vuur. Daar was men toen, met vuur
n.l., niet zuinig mee; want turf was er genoeg.
Nadat men behoorlijk plaats had genomen; de
vrouwen boven de stoven en achter de tafel, de
mannen bij het vuur, want kachels waren er toen
nog niet en de huisheer in den hoek, werden de
korte `smeugels' volgestopt en weldra was het
85

geheele vertrek in tabaks- rook gehuld. Het moet
een echt huiselijk tafereel geweest zijn, waarde
lezer, stel u voor eene kamer, spaarzaam verlicht
door eene tuitlamp en een vuur van kienhout en
turf zoo kolossaal, alsof men een tweeden
grooten veenbrand wilde maken, alles gehuld in
een nevel van rook. Het spreekt van zelf, dat er
over veel en velerlei gesproken werd, over
dorpsnieuws, dat waar of niet waar gebeurd was,
over de buren, over de gebreken van anderen,
over de turfgraverij, enz. Ja, was er soms niet
veel nieuws in het dorp, nu, dan geschiedde het
ook wel, dat op dit Groot-avondpraten gauw wat
bij elkander gebabbeld werd om later voor `grif
waar' verder te worden verteld. Een ding was er
vooral, dat steevast een punt van de agenda
uitmaakte. Dat was de discussie over heksen,
spoken, klopgeesten, plaagbeesten en
voorloopen. Als ik het honderdste deel vertelde
van hetgeen op deze Grootavondpraterij van
genoemde dingen werd opgehaald, dan zouden
de lezers de haren er van ten berge rijzen.
Menigeen had waarlijk soms de aller griezeligste
dingen beleefd of gezien, of zich althans dat
verbeeld en enkele streken waren op dit punt
zeer berucht. Zoo is het een bekend feit, dat het
vroeger bij de Kromme Kolk lang niet pluis was.
Zelfs hebben de spoken daar in zekeren nacht
iemand, die op het zandpad wandelde, maar zoo
een, t.vee, drie zonder woord of wijs, over het
Hoofddiep getransporteerd naar de andere zijde;
gelukkig zonder schade voor den wandelaar. Of
men wist met smaak te vertellen van een viertal
86

guiten, die ergens op Diepswal op zekeren avond
eenige meisjes, welke uit `pieselen' (op visite)
waren geweest, eens geducht zouden doen
schrikken en daartoe eene wipkar midden op den
weg zetten en hier op gingen zitten, elk met een
wit hemd aan. Jammer genoeg werden toen onze
vier helden zelf zoo benauwd voor elkander, dat
zij ten.slotte hals over kop wegrenden; terwijl de
meisjes later daar passeerende er niet zonder
reden verbaasd over stonden eene ledige wipkar
op den weg te vinden. Het scheen wel, dat het
geesten-, spoken- en voorloopenrijk te
Zevenhuizen zijn zetel had opgeslagen. Gelukkig
is thans, nu de beschaving hier meer begint door
te dringen, dat verschrikkelijke goedje, dat er
maar alleen op uitscheen om menschen te
plagen, opgedoekt. Maar - om op ons Grootavondpraten
terug te komen. De gasten werden
gul onthaald; maar - en dit was een voordeel van
deze winteravondvisites - niet op veel spiritualien.
Men kreeg eerst koffie met een paar `bruggen
met kees'. Was de visite bijzonder deftig, dan
kreeg men wel een paar beschuiten en als de
huisheer van den bakker om Nieuwjaar eene
stoet op zijn brood toe gekregen had, nu ja, dan
maakte de kaas wel eens plaats voor eene snee
roggenstoet. Om 8 uur kregen de gasten koffie
met een klontje. Inmiddels had de huisvrouw een
pot met aardappelen boven het vuur gehangen en
nadat deze gaar waren eene pan met strepen
spek. Want er moest door de gasten gegeten
worden! Niet altijd echter werd de visite onthaald
op aardappels met uitgebraden spek, dit
87

geschiedde alleen, als er juist geslacht was.
Anders had er reeds den geheelen avond een pot
met stokvisch bij het vuur staan te pruttelen. Na
de aardappelen met spek of stokvisch kwam er
nog eene groote hoeveelheid brij op tafel. Zoo
verliep etende en pratende de tijd tot een uur of
elf, half twaalf. De koffieketel kwam weer ten
vure en de avondpraterij werd besloten met een
kop koffie met een klontje. Om een uur ging men
naar huis met volle magen. Waren er in het gezin
jongelui, dan gingen deze naar een der huizen
der gasten, het liefst natuurlijk daar heen, waar
zij van het andere geslacht konden vinden.
Gewoonte was dan, dat deze daar aten.
88

9 Onze Taal
In den Zevenhuister tongval speelt het Friesch
eene groote rol. Ieder, die met een Zevenhuister
spreekt, zal dit dadelijk opmerken. Dit behoeft
geene bevreemding te wekken; want de venen
strekten zich vroeger naar den Frieschen kant uit
en men mag aannemen, dat er van die zijde tal
van veenarbeiders gekomen zijn. Hoe verder dus
zuidwaarts, hoe meer het Friesche karakter der
taal uitkomt; te Haulerwijk is die reeds zuiver
Friesch, ook te Wilp spreekt men veel Friesch. De
Oud-Zevenhuister spreekt vlot Friesch met een
bewoner uit Friesland. Zoo zijn dan ook vele
Friesche woorden in onze dorpstaal overgegaan.
Naar de zijde van Drente is de afscheiding zeer
scherp. Komt men in het gehucht Een, dan is
dadelijk de Saksische tongval merkbaar. Dat is
niet te verwonderen. Naar de Drentsche zijde
strekten zich vroeger de venen niet ver uit en wat
er tegenwoordig nog verveend wordt, bestaat
grootendeels uit het vervenen van hier en daar
verspreide kliendobben. Zoo was dus
Zevenhuizen van Drente gescheiden door een
groot heideveld en dat is nog zoo. Er werd met de
Drenten weinig of geen gemeenschap
onderhouden. Het zachte, zoetvloeiende van het
Friesch valt dadelijk op. Op Pinkstermarkt werd
vroeger gedanst voor de fioel en wij zeggen: de
kiener kwammen er an. De Zevenhuister taal
heeft behalve dat zoetvloeiende nog een ander
karakter. In dit andere opzicht kunnen wij haar
niet als voorbeeld aanbevelen. Er komen n.l. vele
89

platte en ruwe uitdrukkingen in voor. Wij willen
het ontstaan daarvan maar op rekening stellen
van de geringe ontwikkeling en de weinige
beschaving, die vroeger te Zevenhuizen
heerschte. Gelukkig begint dat ruwe wel iets te
verdwijnen. Wanneer ik b.v. mededeel, dat de
echte Zevenhuister nooit zal zeggen van hoofd,
maar van kop, van bek in plaats van mond
enz.,dan kan ieder de rest wel begrijpen.
Natuurlijk hoort men hier ook lui in andere
tongvallen spreken, dat doen zij, die later van
buiten ingekomen zijn, van de Klei of uit Drente.
Maar men schikt zich spoedig naar het
Zevenhuister dialect. Ten slotte geven wij hier
eene vertelling in de Zevenhuister taal: `Doe wij
lest ut fen husers 1 harren, ben wij nog met
n'anner nao Veenhusen west tepieselen 2 . Dao
woonden ons bes en beppe 3 van mems 4 kaant.
Heit 5 wol graog, dat wij der es hen gingen. 't Was
op n' Dunnerdag en wij warren nog al'n bietje
bang veur zwaor weer; want 't was zoo waarm en
er zatten dunnerkoppen an de lucht. Wij mossen
over 't Eenerveld en harren docht, dat wij der
veurtied nog wel over komen konnen, maor doe
wij midden op't veld warren, begunde't al te
dunneren. Wij warren liekemallennig 6 ; want der
ston maor een huus en dat was nog 'n hiel enne
vot. 't Was ons slim genog; want 't zwaor weer
was hiel rempen 7
90
opkomen. Wij liepen hiel
haard en doe kwammen we nog krekts 8 veur 't
begunde te reegen bij dat huus. 't Frommes 9 dee
ons de deur open en zee: `Wat kwammen jim 10
daor haard anloopen!' Wij warren bliede, dat we

innen deur warren. 't Onweer liep beter af, als
wij docht harren; maor wij hemmen er toch nog
wel drie ketier schoelt. Ien Een he we nog 'n
schofke zeten en doe vertelden ze ons, dat er ien
Houlerwiek 'n huus opbraand was. De dunner was
toe de schosstien 11 ienkomen, zeen ze. Alles was
omtrent verbraand. Doe wij weer vot gingen,
kwam de Scheper net tuus met de schaopen. Hij
har't er stoer genog met had om ze bijnanner te
hollen en dicht bij hom was de dunner nog iene
grond slaogen. 't Was veul frisser worden nao 't
zwaor weer. Hoe dichter wij bij Veenhusen
kwammen, hoe meer 't regent har en dicht bij 't
huus van beppe en bes mossen wij an 'd enkels
toe deur de modder bagelen. Beppe har ons al
ankomen zien, zij kwam ons iene muut 12 en zee:
`Och, kiener, kiener, bin jim daor, wat hemmen
min weer troffen, niet!'
1 Gasten.
2 Op visite.
3 Grootvader en grootmoeder.
4 Moeders.
5 Vader.
6 Geheel alleen.
7 Onverwacht.
8 Juist.
9 Vrouwmensch.
10 Gij.
11 Schoorsteen.
12 Tegemoet.
91

10 Het Nieuwe Tijdvak
Een drietal eeuwen geleden lag er tusschen Leek,
de hooge zandgronden van Drente en de
tegenwoordig nog bestaande zandstuiving bij
Haulerwijk een groot hoogveen, dat een goed
deel des jaars niet was te passeeren. Het
beschermde een groot deel van Drente voor een
vijandelijken inval. Waar aan beide einden de
bodem een beteren verkeersweg mogelijk
maakte, had men schansen aangelegd, dat was
de Wolferschans bij De Leek en de Zwarte of
Zwartdijksterschans in de boven vermelde
duinen. De eerste is sedert lang verdwenen; maar
de laatste die vermoedelijk door Prins Maurits is
aangelegd, is nog heden in vrij goeden staat. Op
dit hoogveen, dat behoorde aan de heeren van
Nienoort, werd reeds vroegtijdig turf gegraven.
Wanneer evenwel meer bepaald dit veen `aan
snee' kwam is niet met zekerheid te zeggen. In
een oud porcesstuk vinden wij een twist vermeld
tusschen de heeren van Nienoort en de boeren
van Een, die bij de Zwarte schans turf kwamen
graven en boekweit verbouwden, welke daden
den heer van Nienoort aanleiding gaven om bij
Heeren Gedeputeer- den van `Stadt en Lande'
een sergeant en eene compagnie Guardes aan te
vragen, aan welk verzoek werd voldaan met
kennis van den `Gerichte van Vredewold', welke
troep er op uitging onder den toenmaligen
wedman Santee om den boeren van Een die
dingen af te leeren. Bij deze gelegenheid was de
passage over het veen zoo treurig, dat van wege
92

den slechten toestand van den weg en de
moerassige plaatsen, de door de boeren gegraven
turf niet kon worden vervoerd naar De Leek en
daarom maar in stukken werd gehakt en over het
veld gestrooid terwijl de te veld staande boekweit
werd vernield. Deze geschiedenis viel voor in
1746 op den lOden Augustus. En - in het boven
aangehaalde proces wordt eveneens vermeld, dat
eenige jaren voor 1792 de Gave op last van den
heer van Nienoort was `opgeruit en geschoond
ten behoeve van de turfschepen uit de venen van
Zevenhuizen'. Derhalve was voor 1792 het veen
reeds `aan snee'. Wij gaan nu met stilzwijgen het
tijdvak voorbij, waarin Zevenhuizen worstelen
moest om te zijn of niet te zijn, elders in
hoofdstuk 2 is daarvan reeds het een en ander
medegedeeld. De veenarbeider werd het
slachtoffer van een verkeerd ontginningssysteem
en half dorre, onbewerkte zandgrond was het
loon, dat een leven van moeilijken arbeid
verwierf. Had hij het goed zoo lang de campagne
duurde, de inkomsten waren niet zoo groot, dat
er van belang kon worden overgegaard, wat dan
aan de verbetering van den bodem in 't bijzonder
en aan de algeheele vooruitgang van de plaats in
't algemeen ten goede moest komen. Het is een
feit, dat er overal en ten allen tijde mannen zijn
geweest, die eene betere en diepere blik in de
toekomst hadden dan hunnen medeburgers. Aan
dergelijke mannen heeft het Zevenhuizen ook
niet ontbroken. Bij de ouderen van jaren zijn nog
zeer goed bekend de namen van Hendrik
Hendriks Kuiper, Klaas Berends Hofstee en Lukas
93

Stuut. Dit driemanschap heeft veel gedaan voor
den vooruitgang van Ons Dorp. Hoe vaak hebben
zij niet de ingezetenen van Zevenhuizen ter
vergadering opgeroepen, uit den dommel gewekt
en geadresseerd bij verschillende colleges!
Ingezetenen van Zevenhuizen! Op de stille
begraafplaats achter onze Hervormde kerk rusten
zij. Den hoed af, als gij hunne grafsteden voorbij
gaat! Zij hebben gestreden voor Ons Dorp! Het
jonge geslacht weet dat nu zoo niet meer; maar
het is hier de plaats om er aan te herinneren, dat
hunne namen in eere dienen te worden
gehouden. Met het leggen van den kunstweg in
1893 begint eigenlijk het Nieuwe tijdperk van de
ontwikkeling van Zevenhuizen. Later werden nog
nieuwe sluizen gebouwd en eenige
oudeveenwijken uitgediept ten behoeve van den
landbouw. de resultaten van genoemde
verbeteringen waren verrassend. De bodem rees
in waarde en daarmede hield het verbeteren van
den grond gelijken tred. Men mag aannemen, dat
in de laatste jaren reeds de opbrengst verdubbeld
is. Vooral legde men zich op de aardappelcultuur
toe en bracht men gronden, die voor een 10 tal
jaren pas 200 H.L. per H.A. opbrachten, tot eene
opbrengst van 350 H.L. en meer. Vooral het
oprichten van eene Landbouwvereeniging heeft
den bloei van Zevenhuizen ongemeen bevorderd.
Deze machtige corporatie, waartoe allengs bijna
alle groote en kleine landbouwers toetraden,
heeft nieuwe middelen en wegen aangewezen,
die Ons Dorp ten zegen zijn. En is ook niet de in
dezen Zomer gebouwde cooperatieve boterfabriek
94

te beschouwen a1s hare dochter? En zoo begint
Ons Dorp aan meer en meer met eere eene
plaats in te nemen in de rij der dorpen van onze
provincie. De oude toestanden bestaan niet meer,
het is alles nieuw geworden en op den
voormaligen moerassigen veenbodem, vroeger
een twistappel tusschen de heeren van Nienoort
en de boeren van Een, werkt thans eene nijvere
en – wij kunnen haast zeggen - welvarende
landbouwbevolking.
95