Lassen in de kleinste hoekjes Robotprimeur met ... - Vision & Robotics

VISION
jaaRgaNg 3 | NummeR 6 | deCemBeR 2011
& ROBOTICS
Inclusief Dossier
Defensie
Impact
Lassen in de kleinste hoekjes
Robotprimeur met ledlampjes
update Vision 2011

Ontdek ons volledig productgamma op
www.fanucrobotics.be
www.fanucrobotics.nl
Tel.: +32 (0)15 20 71 57
02
Welcome to the
Welding
world
Gebruiksvriendelijk. Intelligent. En flexibel.
FRBL_ADV_welding.indd 1 11/16/2011 2:03:56 PM

Colofon
Vision & Robotics is hét vakblad over automatise-
ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie
door specialisten in robotica en visionsystemen.
jaaRgaNg 3 | NummeR 6 | deCemBeR 2011
Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending
geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.
uITgeVeR
Henk van Beek, Fenceworks BV
Telefoon: 06 - 28 41 70 73
E-mail: henk@fenceworks.nl
RedaCTIe
Liam van Koert, Verbal Essence
Joanna Hughes, Verbal Essence
Telefoon: 06 - 17 58 82 65
Email: redactie@visionandrobotics.nl
RedaCTIeRaad
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
Martin van der Have, RAB en ABB
Fred Bokhorst, RAB en Ferdar
Bas Wondergem, DVC
Hans Lenos, lenosonline.info
Wim Hoeks, NTS groep
VORmgeVINg
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
dRuk
Drukkerij ProFeeling, België
POSTadReS RedaCTIe
Maredijk 17, 2316 VR Leiden
E-mail: administratie@fenceworks.nl
aBONNemeNTeN
abonnementen@visionandrobotics.nl
adVeRTeNTIe-exPLOITaTIe
Mike de Jong, Bureau voor Marketing Media BV
Telefoon: 06 - 43 05 30 25
E-mail: mike@fenceworks.nl
aaN dIT NummeR weRkTeN mee
Yves De Groote, Erik Steenkist,
Fred Bokhorst, Safora S.S. Macdonald, Bert Stap
Hete bliksem
Het is altijd een hele toer om de juiste cover te vinden en daar de juiste kretenlogie
én een toepasselijk redactioneel bij te bedenken. De eerlijkheid gebiedt te zeggen
dat ik me meestal onbevangen wat onderwerpen laat invallen en er vervolgens
maar een creatieve draai aan geef. En zoals vaak was het ook dit keer weer het
weer dat de doorslag gaf. Niet dat ik de afgelopen week enige hint van onweer en
bliksem heb bespeurd. Integendeel. Het was vooral de mistige kou die de doorslag
gaf. Ik kreeg er zin in stamppot van. En dan met name in hete bliksem. Ik heb me
laten vertellen dat dit oud-Hollandsche gerecht met den aard en appelen zijn naam
dankt aan de brandblaren die je kan oplopen als je voor het happen niet eerst
goed blaast. De vergelijking met het thema over lassen bleek onverwacht treffend.
Want wist u dat lassen eigenlijk niks anders is dan het nauwkeurig controleren
van een continue bliksem? Zowel bij het booglassen als bij bliksem wordt lucht
geïoniseerd, zodat een plasma ontstaat. En zowel bij het lassen als bij het eten van
hete bliksem is het controleren van de temperatuur cruciaal, wil men niet op de
blaren zitten. Hoe dit gebeurt, met in het bijzonder hoe dit in combinatie met een
robot gebeurt, leest u in deze editie van Vision & Robotics. Voor enkele verbluffende
bliksemfeitjes leest u ook de laatste alinea van dit redactioneel. Bliksemsnel
is snel. Heel snel. Bliksem kan zich voortbewegen met een snelheid van 220.000
kilometer per uur. En hete bliksem is heet: bijna 30.000 graden Celsius. Jaarlijks
onweert het wereldwijd zo’n 16 miljoen keer. Dat zijn zo’n 1,4 miljard flitsen, waarmee
de ‘flitsfrequentie’ van de aarde zo’n 44 Hertz is. Is de aardbol daarmee een
gevaarlijke plek om rond te lopen? Valt best mee. Jaarlijks worden slechts één op
de twee miljoen mensen door de bliksem geraakt. Dat komt neer op zo’n tien
mensen per dag. Verwonderlijker is misschien nog wel dat veel van de mensen
die getroffen worden dit gewoon overleven. Deze verwonderlijkheidskroon wordt
echter gespannen door Roy Cleveland Sullivan. Deze Amerikaanse parkwachter is
officieel maar liefst zeven keer door de bliksem getroffen. Officieel, omdat hij als
kind ook nog een keer geraakt zou zijn. Door gebrek aan bewijs zou deze impact
niet gelden voor het Guinness Book of Record. Sullivan pleegde ironisch genoeg op
71-jarige leeftijd zelfmoord en overleed aan de verwondingen die liefdesverdriet
en een kogel achterlieten.
LIam VaN kOeRT
Column 03

8
21
32
In dit nummer
Nieuwe robot brengt meer
bewegingsvrijheid 08
Vision 2011: vooral voortschrijdend inzicht 12
Rubrieken
Lasproductie enkelstuks trapliftdelen 16
Sorting Solution Centre
opent haar deuren 19
Dossier Defensie 21
Steeds meer assen op
minder vierkante meters 30
Ledlampjes op kleur sorteren 32
Redactioneel 03
Colofon 03
Nieuws 06
Branche Bulletin 28
(Un)Safe 35
Productnieuws 38
Adverteerdersindex 41
december 2011 | VISION & ROBOTICS
Column 42
Inhoud 05

Oogchirurg krijgt
hulp van snelle en
precieze robot
ONdeRzOekeR THIjS meeNINk HeefT eeN SLIm geCONSTRueeRde OOgCHIRuRgIeROBOT ONTwIkkeLd waaR-
mee OOgaRTSeN eeNVOudIgeR eN VeeL NauwkeuRIgeR OOgOPeRaTIeS kuNNeN uITVOeReN aaN HeT NeT-
VLIeS eN HeT gLaSaCHTIg LICHaam IN de OOgBOL. HeT SySTeem VeRgROOT BOVeNdIeN de INzeTBaaRHeId
VaN aRTSeN: ze kuNNeN LaNgeRe TIjd VaN HuN LOOPBaaN mOeILIjke INgRePeN dOeN. meeNINk PROmO-
VeeRT maaNdag 31 OkTOBeR OP zIjN ROBOT. daaRNa wIL HIj zIjN SySTeem OP de maRkT gaaN BReNgeN.
Oogoperaties, zoals het herstellen van het net-
vlies of het vastzetten van netvlies dat losgeko-
men is van de oogbol, vergen grote nauwkeurig-
heid. Artsen kunnen dit soort ingrepen meestal
maar een beperkte periode van hun loopbaan
doen. Meenink: “Voordat een oogarts mag opereren,
is hij al een eind in zijn carrière. Maar op
hogere leeftijd worden deze zeer nauwkeurige
ingrepen steeds lastiger.” Het nieuwe systeem
kan handtrillingen eenvoudig filteren, waardoor
de periode dat artsen oogoperaties kunnen
uitvoeren, flink wordt vergroot. De robot bestaat
uit een ‘master’ en een ‘slave’. De oogarts
blijft volledig in controle en opereert vanaf de
master, door het bedienen van twee ‘joysticks’.
Deze master is ontwikkeld in een eerder TU/epromotietraject,
door dr.ir. Ron Hendrix. Twee
robotische armen kopiëren deze bewegingen en
voeren de daadwerkelijke operatie uit. De naald-
06
Nieuws
achtige instrumenten aan de armen hebben een
diameter van slechts een halve millimeter. De
instrumenten variëren van een pincetje en een
zuigertje tot bijvoorbeeld een schaartje. De robot
is zo ontworpen dat het punt waar de naald
door de oogbol gaat altijd op dezelfde plek blijft,
waardoor schade aan het oog voorkomen wordt.
Meenink heeft voor de slave verder een unieke
‘instrumentwisselaar’ ontworpen, waarmee de
armen binnen enkele seconden kunnen wisselen
van bijvoorbeeld pincet naar schaartje. Dat is
belangrijk voor de snelheid. Sommige oogoperaties
tellen wel veertig instrumentwisselingen,
wat anders flink wat tijd kan vergen. De bewegingen
van de chirurg worden teruggeschaald:
elke centimeter die de chirurg de joystick beweegt,
wordt bijvoorbeeld vertaald naar een beweging
van een millimeter van het pincetje aan
het uiteinde van de naald. “Dat maakt de be-
Afslanken is voor velen een blijvend gevecht. Om te helpen bij het volgen van een dieet, komt het Amerikaanse
Intuitive Automata daarom met de Autom. De kleine robot die achtendertig centimeter meet en daarmee
prima op een tafel past, moet mensen helpen de motivatie op peil te houden. Zijn kop kan draaien, zijn ogen
kunnen knipperen en dankzij de ingebouwde facetracking-technologie staart jij de gebruiker voortdurend aan
aanstaart. De bediening verloopt via het touchscreen dat in de platte buik van het pratende robotje is geïntegreerd.
Als een lastige diëtist wil de robot iedere dag weten wat er gegeten is, zodat de binnengekregen calorieën
kunnen worden berekend. Afhankelijk van de uitkomst kan de robot de afslanker vervolgens motiveren
met een complimentje. Ook geeft hij tips hoe ze middels sport vervolgens kunnen worden verbrand. Er hangt
wel een aardig prijskaartje aan deze wijze raad. De dieetrobot zal zo’n 640 euro gaan kosten, waarbij mogelijke
abonnementskosten van 60 euro per maand niet zijn meegerekend.
wegingen veel nauwkeuriger”, aldus Meenink.
De master is bovendien voorzien van krachtterugkoppeling.
Een oogchirurg opereert nu nog
volledig op zicht. De krachten die hij uitoefent
in de oogbol zijn vaak te klein om te voelen.
De robot van Meenink kan echter heel kleine
tegendrukkrachten in de oogbol ‘meten’, en zet
die krachten versterkt door naar de joysticks. Zo
voelt de oogarts heel precies wat hij doet in de
oogbol. Ook dat vergroot de nauwkeurigheid.
Het systeem van Meenink en Hendrix heeft ook
ergonomische voordelen. Waar artsen nu voor
langere tijd in een statische houding voorover
gebogen staan, kan de oogarts straks de robot
rustig bedienen vanuit een comfortabele stoel.
Bovendien is de slave zo compact, licht en eenvoudig
te monteren dat verplegend personeel
hem binnen enkele minuten op de operationeel
kan krijgen.
Robot
helpt
met dieet

Cleverbot doorstaat
Turing-test
Tijdens een demonstratie op het In-
diase festival Techniche zou Clever-
bot de bekende Turing-test hebben
doorstaan. De chatbot overtuigde
ruim de helft van de vrijwilligers
ervan niet met een computer van
doen te hebben, maar met een
mens. Dertig vrijwilligers kregen
vier minuten de tijd om met een
onbekend ‘persoon’ te chatten.
De helft sprak met een mens, de
andere helft met Cleverbot. Daaruit
bleek dat Cleverbot voor 59
procent van de ondervraagden op
een mens leek. Ter vergelijking: de
menselijke tegenpartij kreeg een
score van 63 procent. De Turingtest
is vernoemd naar de Britse
computerwetenschapper Alan Turing.
Volgens het experiment bezit
een bot pas genoeg kunstmatige
Een Belgische robot heeft in de
buurt van Antarctica meer dan
een miljoen reusachtige krabben
ontdekt. De aanwezigheid van
de zogenaamde ‘king crabs’ zou
het eerste signaal van een ecologische
ramp voor de zuidpool
kunnen betekenen. De robot was
door wetenschappers van de universiteit
van Gent uitgezonden.
Op een diepte van 850 meter
intelligentie als meer dan de helft
van de ondervraagden denkt met
een mens te converseren. Bij de
test worden door diverse mensen
wel enkele kanttekeningen geplaatst.
Zo maakt het bijvoorbeeld
uit welke mensen aan de test
deelnemen. Zijn zij bijvoorbeeld
bekend met het fenomeen chatbot?
Ook doorzocht Cleverbot in de
offline demonstratie de lijst met
eerder gegeven antwoorden door
bezoekers veel vaker dan het geval
is in de online variant. Wie toch
nieuwsgierig is naar de woordkeuze
van Cleverbot, knoopt een
gesprekje met hem aan op www.
cleverbot.com
Samenwerking tussen Lenze en Isotron
De werelden van vision en robotics in onder andere de verpakkingsindustrie
en intralogistics, kruipen steeds dichter naar elkaar en dit zorgt voor
meer en meer samenwerking. Daarom slaan Lenze en Isotron Systems
voor wat betreft de Benelux de handen ineen en gaan hun know-how delen
door samenwerking. Medio 2011 heeft Lenze een strategische keuze
gemaakt om haar focus volledig te richten op haar zelf gefabriceerde producten.
Daarom draagt Lenze haar distributeurschap van Siko GmbH, dat
onder andere lengtemeet- en positioneersystemen maakt, Benelux-breed
over aan Isotron Systems. Lenze kan klanten daardoor beter ondersteunen
onder de zeespiegel werden de
grote, gevaarlijke roofdieren gevonden,
terwijl krabben helemaal
niet horen te leven in de buurt
van Antarctica. Deze exemplaren
waren inclusief de lengte van hun
poten tot een meter breed. De
dieren leven er en ze planten zich
ook voort. De onderzoekers haalden
een zwangere vrouwtjeskrab
mee naar boven. De krabben zou-
Nederlandse techniekmeiden
veertiende op
worldskills 2011
den volgens de studie al dertig tot
veertig jaar op deze plek kunnen
leven. Maar als het water warmer
wordt, dreigen de dieren hogerop
te klimmen. Als dat gebeurt, kunnen
de gevolgen voor de Zuidpool
dramatisch zijn. De gigantische
krabben zullen automatisch het
belangrijkste roofdier in de regio
worden en zo het hele ecosysteem
aantasten.
Nieuws
Afgelopen oktober vertegenwoordigde Nathalie Goossens en
Samantha van Spelde Nederland op het onderdeel robotica tijdens
de Worldskils 2011 in Londen. De twee vrouwelijke Vakkanjers
van de Fontys Hogeschool Tilburg behaalde na maanden van
intensieve voorbereiding 468 punten, wat goed was voor een
veertiende plek. Vakkanjers zijn aanstormende vakmensen in de
metaal en metalektro van ROC’s en bedrijven. Tijdens de tweejaarlijkse
VakkanjerWedstrijden strijden ze om de Nederlandse
titel. Dat doen ze in vakken als CAD-tekenen, lassen, machinebankwerken
en vliegtuigonderhoud. De dertien beste Vakkanjers
vertegenwoordigen Nederland op de WorldSkills 2011, waaraan
meer dan duizend jonge vakmensen uit 57 landen meedoen. De
gouden medaille in de categorie robotica ging naar Zuid-Korea.
Japan en Indonesië behaalden het respectievelijke zilver en
brons.
met haar specifieke knowhow op het gebied van eenvoudige tot complexe
oplossingen met betrekking tot alle aandrijf- en besturingsvraagstukken.
Siko en Isotron Systems passen goed bij elkaar vanwege de langjarige ervaring
van Isotron met positionerings- en besturingsvraagstukken. Daarbij
heeft Isotron veel te bieden op het gebied van vision, besturing, meet- en
regeltechniek en sensoren met merken als Cognex, Hengstler, Unitronics,
Sunx enPMA/West. Door de samenwerking van Lenze en Isotron wordt
er een belangrijke brug geslagen tussen motion en industriële automatisering.
Robot vindt miljoenen reuzenkrabben bij antarctica
Nieuws
07

mOeITeLOOS LaSSeN IN de kLeINSTe HOekjeS
Nieuwe robot
brengt meer
bewegingsvrijheid
RuImTe IS NIeT zeLdeN eeN BePeRkeNde faCTOR IN de ROBOTICa. meT Name HeT BeReIkeN VaN de
kLeINSTe HOekjeS wIL NOg weL eeNS PROBLemeN geVeN. VOOR VeRgeeST meTaaLTeCHNIek uIT
wIjCHeN ONTwIkkeLde ROBweLdINg daaROm eeN BIjzONdeRe ROBOTCeL VOOR HeT LaSSeN VaN
TRaILeRS. BIjzONdeR, OmdaT de geBRuIkTe LaSROBOT OVeR eeN INweNdIge dRaadTOeVOeR eN
SLaNgeNPakkeT BeSCHIkT. HIeRdOOR kaN de ROBOT OVeRaL mOeITeLOOS BIj.
Wie het nieuwe pand van RobWelding in Dodewaard binnenloopt, wordt
al snel duidelijk dat het hier geen standaard robotintegrator betreft. Op
verschillende plekken staan robots op volle kracht productie te draaien
voor enkele klanten. Directeur Karel van Vlastuin legt uit dat hij het geen
enkel probleem vindt ook dat deel van de zorgen voor klanten uit handen
te nemen. “In het MKB is er maar weinig ervaring met het lassen met
robots. Het aanschaffen van een robot is voor de meeste bedrijven eng
en daarmee een behoorlijke stap. Besluit een metaalbedrijf uiteindelijk
toch een robot in te zetten, dan is het niet geholpen met een levering
van spullen. Wat nodig is, is een integrator die snapt wat lassen is, een
volledig functionerende cel bouwt en het bedrijf in het gehele proces kan
begeleiden. Ik geef toe dat we hier ver in gaan: het kan zelfs betekenen
In het mkB is er maar weinig ervaring
met het lassen met robots
dat na het proefdraaien de productie hier in Dodewaard wordt voortge-
zet. Wanneer de klant er klaar voor is en voldoende laswerk heeft om de
robot 24/7 aan het werk te houden, kan hij de robotcel overnemen en
deze onder zijn eigen dak aan het werk zetten.” Van Vlastuin geeft aan
dat deze laagdrempelige aanpak belangrijk is om het MKB te overtuigen.
08 Robotlassen
Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
“Er gaat helaas nog steeds te veel werk naar het buitenland, wat tegen
net zo lage kosten ook hier gedaan kan worden, mits men bereid is de
sprong in het robotdiep te wagen. En aangezien ik het belangrijk vind dat
later ook mijn kinderen hier in de regio aan de slag kunnen, zal ik alles
doen wat in mijn vermogen ligt om de angsten die bij het MKB leven weg
te nemen. Dit maakt mijn werk als integrator niet alleen leuk, maar ook
maatschappelijk relevant.”
Bewegingsvrijheid
Een bekend probleem dat in de bewogen robotcarrière van Van Vlastuin
nogal eens de kop opsteekt, is ruimtegebrek. Want hoe krijg je de laskop
met zijn hele slangenpakket ook in de kleine hoekjes om daar een nauwkeurige
las te leggen? Ook voor de traileronderdelen die Vergeest Metaaltechniek
moest lassen, dreigde dit probleem. Totdat er een nieuwe robot
op het toneel verscheen die hier korte metten mee maakte. “We hebben
voor de lascel van Vergeest een IRB 2600ID van ABB ingezet”, licht Van
Vlastuin toe. Het is duidelijk dat hij erg is te spreken over de voordelen die
de nieuwe robot biedt. “Doordat hier alles inwendig is weggewerkt, blijft
het pakket nergens achter hangen en kunnen nu ook de kleinere hoekjes
worden bereikt. Want hoewel je in theorie kunt simuleren hoe een slangenpakket
zich bij een bepaalde baan van de robot gedraagt, is de praktijk
hiervoor veel te weerbarstig. Bovendien moet je bij het programeren
van de baan van een robot met een uitwendig pakket goed opletten dat
slangen en draadtoevoer zich niet om de arm wikkelen. Hierdoor kan je

de robot niet altijd de baan geven die de meest gunstige cyclustijd heeft.
Met slangen en draadtoevoer die door de assen heengaan is dit probleem
ondervangen, waardoor cyclustijden zo’n vijftien procent hoger uitpakken
en bovendien het programmeren een stuk sneller gaat.” Van Vlastuin
benadrukt dat het voordeel niet alleen bij lassen van toepassing zijn.
“Ook wanneer er bijvoorbeeld gelijmd moet worden, kan je met de IRB
2600ID overal veel beter bij. Daarnaast heeft het inwendig wegwerken
van het pakket het voordeel dat er veel minder slijtage optreedt. Logisch,
aangezien de slangen nu veel minder op buiging belast worden.”
groot bereik
Wie goed in de robotwereld is ingevoerd, zal terecht opmerken: een inwendig
slangenpakket, dat is toch niet nieuw? Van Vlastuin beaamt dit,
maar geeft tegelijkertijd aan dat de combinatie met het grote werkbereik
van de IRB 2600 uniek is. “Het klopt dat ABB enige tijd terug ook de IRB
1600 in een Integrated Design versie op de markt bracht. Maar aangezien
de cel die we voor Vergeest hebben ontwikkeld geen kleintje is - de trailersectie
die moet worden gelast is vijf meter lang en tweeënhalve meter
breed - voldeed de payload van vier kilogram en het bereik van anderhalve
meter niet. Gelukkig integreerde ABB precies op tijd ook het slangenpakket
van de IRB 2600, zodat we hier meteen gebruik van konden
maken. Voor de goede orde, de IRB 2600ID heeft een payload van acht kilogram
en een werkbereik van twee meter. We hangen hem op ongeveer
drie meter hoogte ondersteboven in een gantry-constructie, welke ook in
de Z-richting kan bewegen. Op deze manier kan de manipulator er hele-
maal vrij onderdoor draaien en kan de robot overal goed bij. Naast bereik
is overigens ook de stijfheid van de robot en gehele constructie een belangrijk
punt. Want ondanks de grote getallen moeten de lassen met een
tolerantie van circa 0,1 millimeter worden gelegd.” Vlastuin benadrukt
dat hier ook een andere ABB-techniek cruciaal is: de EWM stroombron.
Deze maakt het mogelijk om ook bij grote keeldoorsneden en een diepe
inbranding heel nauwkeurig de kwaliteit te bewaken. “Wil je het laspro-
aBB metaalstraat
De IRB 2600ID lasrobot is een onderdeel van de ABB Metaalstraat.
Martin van der Have van ABB is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming
ervan. “In een nieuw samenwerkingsverband met vijf
verschillende ABB integratoren wilden we één geïntegreerde robotoplossing
voor de metaal bieden”, licht hij het ambitieuze initiatief
toe. “Of het nu gaat om het snijden, (laser)lassen, handling en machinebelading
of nabewerken, metaalbedrijven kunnen nu op één plek
terecht voor het hele proces. Om dit op verschillende recente beurzen
als de METAVAK en Weldingweek handen en voeten te geven, hebben
we daarom niet alleen de IRB 2600ID neergezet, maar ook de
MultiMove-lascel, waar en handlingrobot en een lasrobot vanuit één
centrale besturing samenwerken.”
De ABB Metaalstraat bedrijven zijn: ABB, Acotech Automation, Andon
Automation, Hanko B.U.S. Techniek en LaserWeld/RobWelding.
Robotlassen 09

ces goed kunnen beheersen, dan moeten stroombron en robotbesturing
naadloos geïntegreerd zijn. Want de kleine hoekjes kunnen bereiken is
één ding. Het vervolgens nauwkeurig afstemmen van de robotbeweging
met de stroomtoevoer is een heel ander en zeer uitgebreid verhaal dat ik
een andere keer met alle liefde nog wel eens wil vertellen.”
de aBB IRB 2600Id in vogelvlucht
De IRB 2600ID maakt onderdeel uit van de Integrated Design familie
van ABB. Hij beschikt over een inwendig slangenpakket wat hem aanzienlijk
meer bewegingsvrijheid geeft, waardoor hij ook in de kleinste
hoekjes kan komen. Enige andere positieve gevolgen van het inwendig
wegwerken van het pakket is een langere levensduur van het pakket
door een lagere belasting, een betere overeenkomst met de virtuele
en de echte wereld (de precieze beweging van slangen is doorgaans
lastig te voorspellen), een hiermee samenhangende kortere programmeertijd
en de mogelijkheid om samenwerkende robots veel dichter
naast elkaar te zetten.
Toepassingen: booglassen,
010 Robotlassen
machinebelading,
Payload: 8 of 15 [kg]
Bereik: 1,85 -2 [m]
Beschermingsgraad basis: IP67
Beschermingsgraad bovenarm: IP54
algemene handlingstaken
Afmetingen basis: 676 x 511 mm
Robothoogte: 1.600 mm
Robotgewicht: 273 tot 276 kg
Herhalingsnauwkeurigheid positie (RP): 0,023 – 0,026 mm
Herhalingsnauwkeurigheid baan (RT): 0,27 – 0,30 mm
Assenbereik en snelheden:
As 1
175°/s
+180° tot -180°
As 2
175°/s
+155° tot - 95°
As 3 +75° tot - 180° 175°/s
As 4 +175° tot - 175° 360°/s
As 5 +120° tot -120° 360°/s
As 6 +400° tot - 400° 500°/s
Voeding: 200-600 V, 50-60 Hz
Bedrijfstemperatuur: + 5°C tot + 45°C
Veiligheid: redundant veiligheidscircuit
met veiligheidstop en veilig
heidsfuncties

www.staubli.be/nl/robotica
Molding the future of plastics automation.
Snel. Flexibel. Betrouwbaar.
Van medische componenten tot verbruiksgoederen: door hun werking zij n
Stäubli robots de ideale oplossing voor complete procesautomatisering
van pick & place. Voldoe aan de snel veranderende eisen in de kunststofindustrie
door gebruik te maken van de nieuwste robot technologieën,
van standaard industriële tot cleanroom toepassingen.
Stäubli – uw partner voor fl exibele kunststofverwerking
Stäubli Benelux N.V., +32 56 36 40 04
Stäubli is een merk van Stäubli International AG gedeponeerd in Zwitserland en in andere landen. © Stäubli, 2011

VISION 2011 TRekT ReCORd aaNTaL BezOekeRS
Vooral voortschrijdend
inzicht
eLk jaaR ReIST VISION & ROBOTICS af NaaR STuTTgaRT Om daaR HeT LaaTSTe VISIONNIeuwS
Te kuNNeN VeRNemeN. waNT NIeT aLLeeN IS VISION 2011 de gROOTSTe euROPeSe BeuRS OP HeT
geBIed VaN VISIONTeCHNOLOgIe eN IS dIT de BeuRS waaR de PROduCeNTeN gOed uITPakkeN,
OOk geefT de Vdma eLk jaaR aCTe de PRéSeNCe. eN meT eeN geBRek aaN NedeRLaNdSe
VISIONCIjfeRS, IS HeT aLS RedaCTIe aLTIjd fIjN Te VeRNemeN HOe daN IN IedeR geVaL de
duITSe VLag eRBIj HaNgT.
2011 is een extreem succesvol jaar gebleken voor de Duitse machinevisi-
onindustrie. De finish is in zicht en we aan het eind van het jaar een nieuw
record van €1,5 miljard aan omzet neerzetten.“ De woorden die Dr. Olaf
Munkel, voorzitter van de Machine Vision Group van de VDMA tijdens de
jaarlijkse perslunch uitspreekt lijken aanvankelijk in schril contrast te staan
met de berichten over hoge Italiaanse rentes en een aftredende Berlusconi.
Toch beperkt hij zich alleen maar tot de door de groep verzamelde
feiten en hij geeft aan dat de verkopen in 2011 zo’n 20 procent hoger
liggen dan het jaar ervoor. Hierbij is er zelfs een substantiële achterstand
in leveringen . Als een groot deel van deze orders dit jaar alsnog geleverd
worden, kan dit getal nog wel een stukje hoger uitpakken. Wel dient te
worden opgemerkt dat de enorme toename in inkomende orders in de
eerste helft van 2011, in de tweede helft van het jaar afgenomen. Dit
heeft nu ook een negatieve invloed op de toename in industrieverkopen.
Hoewel de groeicurve nog steeds naar boven is, vlak deze wel af. De
vooruitzichten voor 2012 zullen dan ook grotendeels afhangen van de uitkomst
van de Eurocrisis en de stabilisatie van het bankgebouw. Deze twee
factoren hebben een allesbepalende invloed op het investeringsklimaat
in de machinevisionindustrie. Indien de Eurocrisis wordt opgelost en het
banksysteem zich stabiliseert dan staat de Duitse machinevisionindustrie
niets in de weg om in 2012 een groei van zo’n 5 procent te realiseren, wat
neerkomt om een omzet van net onder de 1,6 miljard euro. Dit vooruitzicht
komt tamelijk goed overeen met de voorspellingen van de VDMA ten
aanzien van de ontwikkelingen in de machineproductie. Waar voor dit jaar
een toename van 14 procent was voorspeld, ligt de prognose hier bij een
lagere groei rond de 4 procent.
012 Beursupdate
Liam van Koert, Hoofdredacteur Vision & Robotics
evolutie
Trends die zich in het verleden hebben ingezet, vormen nog steeds de
basis voor de machinevision ontwikkelingen van vandaag. Het is dan ook
niet vreemd dat er tijdens Vision 2011 geen wereldschokkende zaken te
zien waren, maar dat er meer sprake was van voortschrijdend inzicht.
Munkel: “Waar de machinevisionindustrie voor vele jaren succesvol 2Dvision
heeft toegepast, is er nu een toenemende vraag voor 3D. Dit met
name uit de automobielindustrie, de halfgeleiderindustrie en voor robottoepassingen.
De kijkende robot gaat flexibel met zijn omgeving om,
waarbij het volume van bijvoorbeeld chocolade koekjes alleen maar met
3D bepaald kan worden. En ook het detecteren van mensen gaat veel
beter in 3D. Het extra gebruik van de derde dimensie zal nieuwe deuren
naar veel nieuwe toepassingen openen.“ Over de beurs wandelend blijkt
Munkel gelijk te hebben: er is meer aandacht voor 3D. Zo vindt de 3Dlasertriangulatie
demo-opstelling die het Belgische Phaer tijdens de beurs
Vision & Robotics toonde ook op Vision 2011 de nodige belangstelling en
hetzelfde geld voor een inline 3D-scanner van SAC. Op het componentengebied
noemt Munkel als belangrijkste trend de verdergaande miniaturisering,
die niet alleen gevolgen voor de inbouwgrootte heeft. “Doordat
alles steeds kleiner wordt, betekent wordt de pixeldichtheid als maar
groter. Ook in 2011 is een hogere resolutie daarom een van de evoluties.
Het kleiner worden van comonenten heeft tevens tot gevolg dat het
stroomverbruik omlaag gaat, terwijl camera’s tegelijkertijd steeds sneller
worden. Ook op het gebied van belichting is energie nog steeds een thema
en zien we een verdere opmars van steeds geavanceerdere ledverlichting.
Niet alleen lichtopbrengst en vermogen zijn hierbij hoofdthema’s, maar
ook het spectrum. Want hoewel de belichting zich nog steeds grotendeels

afspeelt in het zichtbare gebied, komen er ook steeds meer applicaties in
het ultraviolette of infrarode spectrum.“
Standaard blijft hot
Eén van de dingen die Munkel niet in zijn betoog noemt, maar toch wel
zichtbaar is wanneer een gang over de beursvloer gemaakt wordt, is ‚het
gevecht‘ om de standaard. Of dan in ieder geval de grote keuzevrijheid
die de bezoeker op dit gebied heeft. Houden we aan de bestaande standaarden
vast of wordt het toch 10 GigE, HS Link, USB 3.0 of CoaXPress? Om
de bezoeker een beetje wegwijs te maken heeft de beursorganisator dit
jaar een paviljoen ingericht waar voorbeelden van alle standaarden bij el-
Om de bezoeker een beetje wegwijs te maken heeft de
beursorganisator dit jaar een paviljoen ingericht waar
voorbeelden van alle standaarden bij elkaar te vinden zijn
kaar te vinden zijn. Het standaardenaanbod kreeg dit jaar zelfs een eigen
folder. In lijn met deze toch wel nodige voorlichting is in deze nabeschouwing
de tabel opgenomen die vorig jaar geproduceerd is, maar nog net
zo actueel is. Eén van de standaarden die toch wel enkele afzonderlijke
woorden verdiend is USB 3.0. Want was er vorig jaar slechts een klein
voorproefje van USB 3.0 camera’s te zien, dit jaar was het aanbod aanzienlijk
groter. Een hoofdrol was er natuurlijk voor IDS, die reeds veruit het
grootste marktaandeel van USB 2.0 camera’s verwierf. Opmerkelijk detail
hierbij is dat dit het bedrijf niet meedoet met de officiële USB-standaard
– die nog niet af is – maar een eigen plug & play oplossing heeft ontwikkeld.
Dit geldt overigens ook voor enkele andere bedrijven.
CoaXPress 10 GigE HS Link USB 3.0
Enkelvoudige snelheid 1.25 Gbps – 6.25 Gbps 10 Gbps 3.125 Gbps 5 Gbps
Maximale snelheid N x 6.25 Gbps 40 Gbps (vier kabels) N x 3.125 Gbps 5 Gbps
(N kabels)
(N kabels)
Kosten Gemiddeld Hoog Gemiddeld Laag
Complexiteit Gemiddeld Hoog Gemiddeld Laag
Bekabeling Coax Cat-6 / Cat-6e/ Cat-7 CX-4 Complex, maar massa-geproduceerd
Afstand 130 meter / 40 meter 37 meter / 100 meter / 100 meter 15 meter 3 meter
Data integriteit CRC CRC / Resend CRC / Resend CRC
Real Time Trigger Ja Nee / gepland Ja Nee
Voeding over kabel 13 W / kabel Gepland Gepland ja
Beursupdate 013

dVC Sony
Eén van de Nederlandse deelnemers
die al jaren in Stuttgart te vinden is DVC.
Traditioneel heeft het bedrijf kwartier
gemaakt op de stand van Illunis. Niet
zo raar wanneer men zich realiseert
dat DVC met deze camera’s niet alleen
Nederland bedient, maar ook Illunis
Europe vertegenwoordigd. Leuk detail:
DVC betrok onlangs een nieuw pand
aan het Minervum in Breda. Gevraagd
welke camera dit jaar de blikvanger
was, werd de redactie zonder aarzeling
richting de RMV 16070 geleid. Gebruikmakend
van de laatste Kodak Truesense
7,4 micron CCD sensor, is deze nieuwe
16 megapixel camera is geschikt voor
machinevision, luchtapplicaties, militaire
projecten of wetenschappelijke doeleinden.
De RMV 16070 is verkrijgbaar in
monochrome, Bayer of Truesense color
uitvoring, heeft een zeer lage smear
van – 112 dB en dynamisch bereijk dat
boven de 70 dB ligt (bij 30 MHz). Voor
de data output kan tot slot 8, 10 of 12
bits worden ingesteld.
014
Beursupdate
Heel anders dan de meeste standhouders, was de
stand van Sony nou eens niet product georienteerd.
Integendeel. Als een witte oase van rust (ik bedoel
hier niet dat er geen bezoekers waren, want die
vond je er meer dan genoeg!) tussen de turbulente
demo-opstellingen van conculega’s, konden mensen
elkaar bij Sony vooral ontmoeten. Hier was zeer
bewust voor gekozen, aangezien het bedrijf partnerships
tot hoofdthema van de beurs had gemaakt.
Om dit kracht bij te zetten waren er gedurende drie
dagen een twaalftal partners uitgenodigd die het
publiek in een klein theatertje toonden wat zij voor
oplossingen met de diverse Sony producten hadden
gerealiseerd. Hierbij waren de behandelde sectoren
zeer uiteenlopend en was er aandacht voor de
automotive, securitytoepassingen, de industrie tot
en met de agrosector. Enkele spraakmakende voorbeelden
betroffen de 3D-oppervlakte inspectie van
Tordivel en Qualimatest’s kwaliteitscontrole voor
een Zwitserse producent van luxe horologes. Ook
was er een interactieve toepassing met een 3D-gezichtsscanner
van 4DDDynamics, waarbij bezoekers
een print van hun gezicht mee naar huis konden nemen.
Tot slot bleek er dan toch nog ruimte voor een
kleine productdemonstratie: Sony’s nieuwe kleuren
GigE camera module, de XCG-H280CR.

SaC
Voor sommigen wellicht beter bekend als het Vision
Competence Center, voor sommigen als SAC
Nederland was ook dit bedrijf (zij het via de Duitse
moeder) goed vertegenwoordigd op Vision 2011. En
geheel in lijn met de uitspraken van Dr. Munkel met
betrekking tot een verdere opmars van 3D-vision,
was ook op de stand van SAC een centrale plek voor
deze in swung zijnde technologie ingericht. Met als
naam 3D-Pulsar presenteerde het bedrijf namelijk
een 3D-scanner, die inline zeer nauwkeurig en snel
kleine producten als stekkers of chips kan scannen.
Hiermee is een honderd procent kwaliteitscontrole
van deze onderdelen mogelijk, zonder dat het productieproces
hier hinder van ondervindt. De 3D-
Pilsar maakt zijn beeld door elke seconde zeer veel
verschillende patronen op het object te projecteren
en de reflectie hiervan middels vision te registreren
en verwerken. Voor een goed resultaat is de
enige voorwaarde dat het te scannen product 200
miliseconden stilstaat voor het een nauwkeurig en
betrouwbaar 3D-resultaat. Afhankelijk van de afmetingen
van het te controleren product – en dus dat
van het meetveld – is een nauwkeurigheid van 5 tot
10 micrometer haalbaar.
Vision
Light
Tech
Zoals elk jaar pakte ook Vision Light Tech flink uit.
Ze hadden dan ook genoeg om aan de bezoeker te
laten zien. Op de eerste plaats waren er de nieuwe
leds. En zoals Dr. Munkel in zijn betoog voor de
beursgang al aangaf, kan er met leds steeds meer.
Niet alleen zet de trend van meer vermogen zich
voor – enkele getoonde voorbeelden zijn letterlijk
oogverblindend – ook zijn er op de stand van VLT de
wat rustiger ogende UV-leds te vinden. Al pratend
over deze ‘nieuwe’ golflengtes komt meteen een
wat subtielere trend naar voren: de rode led is iets
meer oranje geworden. Aanleiding zijn de invloed
van de grote vraagvolumes van de automotive sector,
maar ook van de producenten van led TV’s en
gokkasten. Hoewel dit in de regel minder gunstig is
voor machinevisionapplicaties (de gebruikte camera’s
zijn hier juist gevoeliger richting het infrarood),
maakt het voor de VLT klanten weinig uit. Zij hebben
met hun zeer ruime assortiment voor elk licht probleem
wel een oplossing. Zo ook wanneer er heel
veel licht nodig is. Want waar vorig jaar de zeer felle
ULC-2 nog de show stal, is deze eer nu aan de GEN4
verlichting van Metaphase Technologies. De nieuwe
op led gebaseerde lijnverlichting is maarliefst
veertig procent feller dan zijn voorganger, en heeft
desondanks geen ventilator voor koeling nodig.
PHaeR
Eén van de bedrijven die goede zaken deed op
Vision 2011 was het Belgische Phaer. Hoewel ook
dit bedrijf de aansluiting zocht bij één van de leveranciers
– zoals reeds vermeld bouwde het bedrijf
haar succesvolle 3D-lasertriangulatie demo dit keer
ook op de stand van Photon Focus – betekende dat
geenszins dat de andere toeleveranciers als IDS,
Halcon, e2V en CCS het zonder Phaer moesten stellen.
Integendeel, directeur Koenraad van de Veere
was zo druk in de weer dat hij soms op vijf stands
tegelijk leek te staan. Deze wervelende aanpak leverde
uiteindelijk een bijzonder wervelend succes
op. Phaer verwierf namelijk het exclusieve distributeurschap
in de Benelux van de fabrikant Ximea.
En deze fabrikant had voor Vision 2011 enkele bijzondere
producten meegebracht. Zo was er op de
Ximea stand een zeer kleine USB 3.0 camera te
vinden, alsook de zeer open currera camera. Laatstgenoemde
zeer compacte camera is eigenlijk een
compleet pc-gebaseerd visionsysteem, waaraan
moeiteloos alle gangbare pc-toebehoren kunnen
worden gekoppeld. Denk hierbij aan een display,
keyboard en muis, maar ook aan externe opslag.
Productnieuws Beursupdate 015

INTegRaTIe meT Cad, Cam eN eRP
Lasproductie enkelstuks
trapliftdelen volledig
geautomatiseerd
meT de INgeBRuIkName VaN VIeR LaSROBOTINSTaLLaTIeS eN auTOmaTISeRINg VaN HeT PROgRammeeR-
TRajeCT HeefT VaLk weLdINg BIj THySSeNkRuPP eNCaSa IN kRImPeN aaN deN IjSSeL de faBRIek VaN
de TOekOmST geReaLISeeRd. HIeR wORdeN RaILONdeRdeLeN VOOR TRaPLIfTeN VOLLedIg auTOmaTISCH
OP kLaNTSPeCIfICaTIe IN SeRIegROOTTe 1 gePROduCeeRd. daaRBIj IS HeT geHeLe TRajeCT VaN INmeTeN
gedIgITaLISeeRd eN wORdeN aLLe geOmeTRISCHe daTa uIT de Cad-BeSTaNdeN VOLauTOmaTISCH
OmgezeT IN LaSPROgRamma’S VOOR de BuIgmaCHINeS eN LaSROBOTS.
ThyssenKrupp Encasa ontwikkelt en produceert
trapliften die voor de meest steile en krappe
trapsituaties passend gemaakt worden. Dit vereist
maatwerk voor de rails, die op de millimeter
nauwkeurig moeten worden geproduceerd.
Daarbij is geen één railsysteem hetzelfde. ThyssenKrupp
Encasa zocht een oplossing om enkelstuksproductie
van de railsegmenten te automatiseren.
Valk Welding heeft daarvoor een
concept ontwikkeld waarbij alle geometrische
data uit de CAD-bestanden volautomatisch
worden omgezet in lasprogramma’s voor de
robots. Om een dergelijke geautomatiseerde
programmering mogelijk te maken, hebben de
IT-afdelingen van beide firma’s nauw samengewerkt.
Lasprogramma’s worden automatisch
gegenereerd
De gegevens uit de CAD-applicatie worden
gebruikt om programma’s voor zowel de buigmachine,
de lasrobots als het snijden van de
tandheugelstrips te genereren. De intelligente
software die Valk Welding heeft ontwikkeld om
de acht- en negenassige robotsystemen volautomatisch
te kunnen programmeren, herkent
016 Robotlassen
zelf welk type product het betreft en berekent
daarvoor de optimale routing. Mocht door het
vrije vorm buigproces toch een botsing optreden
bij de uitgerekende programma’s, dan
signaleert de software dit en komt automatisch
met een oplossing die wel botsingsvrij is.
mass Customisation
Het principe van Mass Customisation, waarbij
klantspecifieke producten op een seriematige
manier worden geproduceerd, vereist een vertaalslag
van CAD naar CAM. Valk Welding heeft
daarvoor gebruik gemaakt van Automatic Program
Generation (APG), een door het bedrijf
zelf ontwikkelde toolkit om programma’s automatisch
te genereren. Om de output van de
ICT-systemen van ThyssenKrupp Encasa naadloos
te laten samenwerken met deze programmatuur
is tevens een stuk maatwerk software
geschreven, de zogeheten Custom Made Robot
Software (CMRS). Op de productieafdeling hoeft
dus niets meer geprogrammeerd te worden.
automatic Program generation (aPg)
Automatic Program Generation (APG) is een
door Valk Welding ontwikkelde toolkit waar-
Erik Steenkist, freelance journalist
mee lasprogramma’s op basis van data uit ERP,
CAD-systemen en Excel-sheets, automatisch
gegenereerd kunnen worden. Naast programma’s
voor de lasrobot bevat deze tevens de positionering
van de lastoorts, de toortshoek en
de juiste lasparameters, zoals stroomsterkte,
spanning, weaving parameters, krater vulling
parameters, enzovoorts. APG is onderdeel van
het Easy Programming concept van Valk Welding,
een verzamelnaam voor software die
bedoeld is om het gehele programmeertraject
te automatiseren, alsmede om medewerkers
zonder noemenswaardige lastechnische kennis
voor de lasproductie in te kunnen zetten.
Vision controleert lasnaad
Ieder product is van een barcodelabel voorzien,
waarmee het betreffende raildeel gekoppeld
is aan het lasprogramma zodat de operator
alleen het programma hoeft op te roepen en
het werkstuk hoeft op te spannen. De lasrobots
controleren de raildelen eerst op maatafwijkingen,
alvorens de lasrobot kan worden
ingeschakeld. Daarvoor zijn de lasrobots op
de kop uitgerust met een roterende laser CSS
WeldSensor van OST-SmartLine, die per zone de

De lasrobots is op de kop uitgerust met een roterende
laser CSS WeldSensor van OST-Smartline.
lasnaden scant en mogelijke maatafwijkingen
ten opzichte van het lasprogramma automatisch
corrigeert.
eerste ervaring met lasrobots
In de geheel gemoderniseerde productieafdeling
voor de raildelen van ThyssenKrupp Encasa
worden de buizen en tandheugelstrips gebogen,
de tandheugelstrips gehecht en uiteindelijk
aan twee zijden op de lasrobots afgelast. Om
de gebogen raildelen te kunnen aflassen, zijn
de lasrobots voorzien van dubbele manipulatoren
zodat de raildelen over het hele 3D-traject
altijd onder een haakse hoek kunnen worden
gelast. ThyssenKrupp Encasa had hiervoor nog
geen ervaring met de inzet van lasrobots. Het
gehele proces verliep handmatig. De fabrikant
zocht een specialist met expertise op het gebied
van lasrobots, die de programmering ook
in het productieproces kon inpassen. Directeur
Erik Steenkamer: “Valk Welding staat bekend als
robotintegrator, gespecialiseerd in lastechniek
en met eigen IT-specialisten in dienst. Vanaf het
ontwerp heeft het bedrijf actief meegedacht
hoe we de IT-processen aan elkaar konden knopen.
En daar ging het ons om. Een lasrobot leveren
kunnen de meesten wel, maar om daar
een goed werkende applicatie van te maken is
een tweede. Door hun expertise op lasgebied
en IT en door intensieve samenwerking is dat
uiteindelijk tot een succesvol einde gebracht.”
fabriek van de toekomst
Om de fabriek van de toekomst te kunnen
realiseren heeft ThyssenKrupp Encasa ook
het hele traject van inmeten gedigitaliseerd.
Hierbij wordt ieder project volgens het EZEE
survey-systeem met een digitale camera
vastgelegd. Speciale software interpreteert
de digitale foto’s en zet deze data om in een
3D-model van de trap. Op de werkvoorbereiding
worden hiervan in een speciale FLOW-
CAD-applicatie de raildelen gegenereerd.
ThyssenKrupp Encasa heeft daarmee het
hele traject van inmeten en dimensioneren
van de raildelen van enkele weken teruggebracht
naar enkele uren, met fouteliminatie
als grootste winstpunt. Met het digitale inmeten,
de automatische programmering in
de werkvoorbereiding en de robotisering van
de gehele lasproductie heeft ThyssenKrupp
Encasa de doelstelling van een fabriek voor
de toekomst in te richten nagenoeg geheel
gerealiseerd.
Om de gebogen raildelen te kunnen aflassen, zijn
de lasrobots voorzien van dubbele manipulatoren
zodat de raildelen over het hele 3Dtraject
altijd onder een haakse hoek kunnen worden gelast.
Rubriek
017

divisie van ADK Speciaalmachines B.V.
Laskolommen
Lasportalen
Add a new level
to machine vision
SAL3D is the ultimate 3D machine vision library for
point cloud acquisition and analysis.
System integrators and machine builders will greatly
benefit from a pyramid of tools and functions, built
on years of experience.
www.aqsense.com
• Iris Vision bv
Joppelaan 82A
7213 AE Gorssel
The Netherlands
Servo Robot Auto-Track
- Automatisch Laserlasnaadvolg-
systeem met Ingebouwde camera
- Te gebruiken in combinatie met o.a.
laskolom en lasportaal
ADK Techniek, uw partner in lasautomatisering.
Systeem integrator van Fanuc Robotics.
Dealer Servo Robot Laser Sensor & Vision systemen.
• Tel +31 (0)575 495 159
Fax +31 (0)575 493 008
e-mail info@iris-vision.nl•
www.iris-vision.nl
Mechelaarstraat 23 • 4903 RE Oosterhout
T 0162 494417 • F 0162 453122
info@adktechniek.nl • www.adktechniek.nl
www.adktechniek.nl
SERVO-ROBOT is a recognized world leader
in laser vision systems for joint tracking, tracking, joint
searching, weld inspection as as well as material
handling processes
Gerobotiseerd lassen met lasnaadvolging
en adaptief lassen door middel van
laservision
Lasnaadvolging
Lasnaaddetectie
Laser Vision Lasnaadvolgsystemen
met mogelijkheid tot ingebouwde
camera en adaptief lassen
verlichting • lenzen • camera’s • hardware • software • advies & ondersteuning
A5-advertentie-nov2011-v2.indd 1 16-11-11 00:49

NIeuwe VRIje VaL SORTeeRdeRS eN ‘eCOTOweR’ geïNTROduCeeRd
Sorting Solution Centre
opent haar deuren
ONLaNgS OPeNde BeST IN LeuVeN eeN SORTINg SOLuTION CeNTRe. kLaNTeN kuNNeN HIeR de mOgeLIjkHe-
deN VaN de uITeeNLOPeNde SORTeeR- eN CameRaTeCHNOLOgIeëN TeSTeN VOOR HuN eIgeN PROduCTeN,
aLSmede demONSTRaTIeS VOLgeN. VOOR de juISTe keuze eN afSTeLLINg VaN de SORTeeRINSTaLLaTIeS
kuNNeN ze VaNTeVOReN mONSTeRS TOeSTuReN. eeRdeR OPeNde de ONdeRNemINg deRgeLIjke CeNTRa IN
HeT BuITeNLaNd IN HeT ameRIkaaNSe deNVeR eN IN HeT CHINeSe HaNgHzOu.
Vlaams minister-president Kris Peeters was speciaal
naar Leuven gekomen voor de feestelijke
opening van de nieuwe hal op het bedrijfsterrein
van het hoofdkantoor in Leuven. Er was dan
ook het nodige te vieren. Het bedrijf dat wereldwijd
actief is en exporteert naar zestig landen
bestaat inmiddels al weer vijftien jaar. Kris
Peeters, die eerder dit jaar voor de exportprestatie
de tweede Export van de Leeuw aan het
bedrijf uitreikte, benadrukte het innovatieve
karakter van het bedrijf. “Innovatie is de sleu-
tel om een stap voor te blijven op de concurrentie.
R&D is dan ook één van de belangrijkste
assets en de gezonde mix van basisonderzoek
en engineering is één van haar belangrijkste
krachten”, benadrukte hij in zijn openingsrede.
De voeding- en andere industrieën hebben hier
als gebruikers van de technologie alle baat bij.
Nieuwe vrije valsorteerders
Het bedrijf toonde twee nieuwe hoogtechnologische
vrije valsorteerders, de Nimbus en
Yves De Groote, freelance journalist
de Opus. Ze combineren allebei diverse technologieën
voor een optimaal sorteerresultaat.
Belangrijke voordelen van vrije val sorteerders
ten opzichte van een bandsorteerder zijn volgens
Chief Technology Officer Cristiaan Fivez
vooral de betere hygiënischere omstandigheden,
de compactheid en ook de eenvoudigere
reinigbaarheid. Verder toonde Best voor het
eerst haar eerste sorteerinstallatie voor de afvalverwerkingindustrie,
de EcoTower. Het bedrijf
breidt hiermee haar markt verder uit.
Sorteren 019

Laser- en cameratechnologie
De nieuwe Nimbus is een laser- en cameras-
orteermachine. Deze combineert de efficiëntie
van de laser voor de detectie van vreemde materialen
met een cameraconfiguratie voor het
opsporen van verkleuringen en vormverschillen.
De sorteerder kan in vrije val verschillende
kleur-, structuur-, grootte- en vormafwijkingen
detecteren. Ook bestaat de mogelijkheid om
optioneel met behulp van specifieke technologieën
te sorteren op basis van biologische
kenmerken van producten, bijvoorbeeld de
hoeveelheid water (met behulp van SWIR-technologie),
chlorofyl (met behulp van Fluo-technologie)
of de aanwezigheid van mycotoxines
(met behulp van de DETOX-technologie). Een
andere optie is sorteren op vormkenmerken
zoals breedte, diameter, lengte of vulfactor.
De machine kan op die manier bijvoorbeeld
gebroken objecten, zoals boontjes, eenvoudig
opsporen in een productstroom.
driewegsortering
Voor een zo hoog mogelijke efficiëntie in de
productie is het bovendien mogelijk om productstromen
te sorteren volgens drie kwaliteitsklassen:
‘A-‘ en ‘B-kwaliteit’ en ‘afgekeurd
product’. Dit gebeurt met een dubbel uitstootsysteem.
Groot voordeel is in het bijzonder
dat de zogenoemde ‘B-kwaliteit’, die normaal
afgekeurd zou worden, een financieel betere
bestemming kan krijgen, zoals verkoop onder
een ander (goedkoper) merk of als grondstof
voor bijvoorbeeld veevoer. Dit levert voor de
verwerker extra waarde.
gebruiksgemak
Best verbeterde ook het gebruiksgemak en dus
de efficiëntie van de installaties. De nieuwe
Smart Sort module helpt de operator bij het
instellen van juiste sorteerparameters (zoals
bijvoorbeeld vorm, kleur en structuur) door
een intelligente analyse van het inkomende
product. Voordeel is een snellere en eenvoudige
configuratie van de machine. De operator
kan tevens de gevoeligheid aanpassen, om zo
te anticiperen op veranderende sorteeromstandigheden.
Dankzij de digitale Flex Sort module
hoeft de operator niet langer een optimale
referentiedrum te selecteren en te vervangen
voor elk specifiek product. Dit levert ook tijds-
020 Sorteren
winst op. Ook is er een verbeterd contrast tussen
het goede product en de andere producten,
waardoor de efficiëntie ook stijgt.
Bevroren groenten of fruit
De vrije val sorteerinstallatie Opus is een modulaire
installatie, bestaande uit enkelzijdige
en tweezijdige camera- en lasercombinaties.
Deze is ontwikkeld voor integratie in een productielijn
voor met name diepvriesgroenten of
–fruit, en beschikt over een nieuwe camera die
wordt gecombineerd met SWIR-technologie.
Deze zorgt voor de detectie van zowel waterhoudende
producten zoals bevroren fruit en
groenten die het licht absorberen, en moeilijke
defecten zoals hout en plastic die licht reflecteren.
Ook andere vervuilingen (waaronder
glas, karton en metaal) worden gedetecteerd
en verwijderd. Als gevolg hiervan neemt de efficiëntie
binnen het sorteerproces toe en wordt
de valse uitstoot tot het uiterste minimum
beperkt. De camera, met nieuwe kwalitatief
hoogwaardige industriële lenzen met een optimale
focus, heeft een aangepast spectrum
voor verschillende sorteerproblemen. Net als
de Nimbus-installatie kan ook deze nieuwe generatie
sorteerders worden uitgerust met een
driewegsorteeroptie. Volgens de CTO zet de onderneming
met de nieuwe vrije val sorteerders
opnieuw de standaard voor een nieuw tijdperk,
waarin kwaliteit en voedselveiligheid steeds
belangrijker worden.
afvalsorteerinstallatie
Een andere belangrijke ontwikkeling van Best
voor de recyclingsector is haar nieuw EcoTower.
Deze multi-sensor afvalsorteerinstallatie
scheidt de toegevoerde materiaalstroom
automatisch in een zestal fracties. Omdat de
verschillende scheidingssystemen zich boven
elkaar bevinden, neemt de installatie zo weinig
mogelijk vloeroppervlak in een beslag. De
materiaalstroom wordt aan de bovenzijde via
een trilgoot toegevoerd en beweegt dan langs
de diverse scheidingsstations naar beneden.
Afhankelijk van de samenstelling van de materiaalstroom
kan de EcoTower worden uitgerust
met een magneet-, een Eddy Current-, een
inductie-, een optische LED, NIR, camera en/of
een röntgenscheider, al dan niet in combinaties
van deze technologieën, afgestemd op de te
scheiden fracties. Het materiaal wordt zodanig
aan de diverse sensoren aangeboden, dat per
station een optimale scheiding plaatsvindt. De
af te scheiden deeltjes kunnen met behulp van
perslucht of een mechanisch systeem worden
afgescheiden en verzameld voor verdere verwerking
en recyclering.

VISION
& ROBOTICS
dossier
defensie
CLASSIFIED
militaire systemen in de lift
Het decennium van de waarheid

022
met Easy programming
kan iedereen onze lasrobots
programmeren
Voor de opgroeiende generatie jonge technici zijn robots niets bijzonders
meer. Maar om ze te kunnen bedienen ontbreekt bij hun vaak de
lastechnische kennis om een programma voor de lasrobot te kunnen maken.
Valk Welding biedt met G3 Weld Navigation software de oplossing.
Met deze software kunnen medewerkers zonder lastechnische kennis
een lasrobot eenvoudig programmeren. Net zo eenvoudig als op een
gameconsole. Daar weet je jonge medewerkers wel mee aan het werk te
krijgen.
Valk Welding
tel. +31 (0)78 69 170 11
info@valkwelding.com
www.valkwelding.com
Makes it happen

Omdat, hoewel nu nog geheim,
veel geavanceerde technologie
uit deze sector voortkomt, is er in
dit dossier extra aandacht voor de
militaire robot. Hoe ziet de markt
eruit? Welke systemen zijn er al in
bedrijf en is het eigenlijk wel een
goed idee om een robot een geweer
te geven? Afgesloten wordt
met een wat algemener technisch
verhaal. In een interview legt professor
Herman Bruyninckx uit dat
het nog maar de vraag is of de echt
autonome robot zal doorbreken.
Jaarlijks presenteert de statistiekaf-
deling van het IFR getallen over de
robotmarkt. De inkt van het rapport
“World Robotics 2011 – Service
Robots” is nog nat, en dit dossier
vormt dan ook een uitgelezen kans
om enkele van deze marktgegevens
met u te delen. Als meest
algemene cijfer noemt het IFR de
totale verkopen van professionele
servicerobots in 2010. Ze tellen er
meer dan 13,700, wat een lichte
stijging van vier procent ten opzich-
te van het voorgaande jaar is. De
verkoopwaarde van al deze robots
is 3,2 miljard dollar. In geld uitgedrukt
is de stijging ten opzichte van
2009 dus wat forser. Het gaat hier
om vijftien procent. Wanneer we
kijken in welke segmenten deze
robots allemaal terecht zijn gekomen,
dan steekt de defensierobot
met kop en schouders boven het
maaiveld uit. Het totale aantal applicaties
bedraagt namelijk zesduizend
stuks, wat neerkomt op zo’n
45 procent van alle servicerobots.
Ter vergelijking: de melkrobots,
die een stevige tweede plek in het
lijstje innemen, vertegenwoordigen
met 4200 stuks 30 procent van
de totale markt en met 932 units
is slechts 7 procent van de servicerobots
verpleger of dokter. Wanneer
echter naar het geld gekeken
wordt, blijkt defensie ‘slechts’ 22
procent van de robotomzet voor
haar rekening te nemen. Blijkbaar
zijn militairen – het gaat nu meestal
nog om onbemande vliegtuigen
- minder duur dan chirurgen: de
IS eeN ROBOT meT eeN geweeR
eeN gOed Idee?
IfR: militaire
systemen in
de lift
SeRVICeROBOTS HeBBeN de TOekOmST. aLTHaNS, VOLgeNS HeT IfR eN eNkeLe aNdeRe exPeRTS. de
defINITIe VaN eeN SeRVICeROBOT eVeN daaRgeLaTeN, zITTeN NaaST de meLkROBOTS VOORaL de mILI-
TaIRe SySTemeN IN de LIfT. OP zICH NIeT VeRwONdeRLIjk, aaNgezIeN defeNSIeBudgeTTeN eR meeSTaL
NIeT Om LIegeN eN meN HeT SNeuVeLeN LIeVeR aaN ROBOTS OVeRLaaT.
medische robots vertegenwoordigden
in geld maar liefst 43 procent
van de totale servicerobotomzet
van 2010.
ethische overwegingen
Veel mensen zijn terughoudend als
ze het over militaire robots hebben.
Op zich is dit begrijpelijk. Terwijl de
meeste robots zijn bedoeld om taken
uit te voeren die te saai, vies
of gevaarlijk zijn, richt de media
zich in het algemeen op de robot
met het geweer. Vaak wordt in
dezelfde adem Skynet even aangestipt
en is het doom en gloom
scenario de enige mogelijke uitkomst.
Toch is het belangrijk dit
eens van een afstandje nader te
beschouwen. Wat gebeurt er als
robots wapens hebben? En dan
met name als er iets fout gaat. Wie
is er dan verantwoordelijk? De robot?
De operator? De bedenker? De
toeleverancier? De mogelijke verantwoordelijkheidsketen
lijkt lang
en een eenduidig antwoord ligt
niet op de plank. Maar het is wel
het begin van een zinvolle discussie
die mede is aangeslingerd door
auteur P.W. Singer, met zijn boek
Wired for War. Het belangrijkste
punt in het boek is dat wanneer je
mensen van het slagveld weghaalt
(door het geweer bijvoorbeeld
aan een robot te geven), mensen
bereid zijn om meer geweld te
gebruiken. Dus terwijl je aan één
kant het risico op het verlies van
mensenlevens reduceert, wordt
het risico op menselijke verliezen
voor de tegenstander des te groter.
Een tweede interessante bron
met betrekking tot dit onderwerp is
een rapport van de Politechnische
Universiteit van California met als
titel Autonomous Military Robotics:
Risks, Ethics and Design. Het rapport
volgt een meer technische lijn
als het gaat om het begrijpen van
de ethiek achter robots op het slagveld.
Hoewel het veel punten van
Singer onderstreept, is er ook te
lezen dat robots niet onder invloed
staan van emoties, adrenaline en
stress wat soldaten ertoe kan be-
dossier defensie
023

wegen welwillend de grenzen te
overschrijden en oorlogsmisdaden
te begaan. Dit gaat natuurlijk uit
van de veronderstelling dat mensen
in staat zijn robots zo te programmeren
dat ze zelfstandig ethi-
024
dossier defensie
sche beslissingen kunnen nemen,
wat op zijn beurt weer een kleine
verwijzing naar Asimov’s drie wetten
rechtvaardigt. Waar het dan
toch weer op neer lijkt te komen,
is dat technologie twee gezichten
daksh
Daksh is een op afstand bestuurbare robot die wordt ingezet voor het
veilig lokaliseren, hanteren en vernietigen van gevaarlijke objecten. Eén
van zijn hoofdtaken is het onschadelijk maken van zogenoemde ‘IED’s’,
ofwel improvised explosive devices. De IED’s worden gelokaliseerd met
behulp van röntgen. Vervolgens pakt hij de IED met zijn grijperarm op en
maakt hem onschadelijk met water. De Daksh heeft een geweer voor het
openbreken van deuren, zodat bijvoorbeeld ook auto’s kunnen worden
onderzocht. Hij kan trappen op- en afklimmen, op steile hellingen en in
nauwe doorgangen rijden en andere voertuigen op sleeptouw nemen.
heeft. Er zijn voor- en nadelen en
het is allesbepalend voor welk
doel technologie uiteindelijk wordt
ingezet. Dit natuurlijk helemaal
voor wat betreft militaire robots.
Belangrijk is wel dat we het onder-
werp ‘de robot en zijn geweer’ niet
schuwen en het er juist met elkaar
over hebben. Des te beter hebben
we er over na kunnen denken als er
belangrijke beslissingen op dit vlak
moeten worden gemaakt.
PackBot
PackBot is eigenlijk een verzamelnaam voor militaire robots van verschillend
pluimage, gemaakt door het bedrijf iRobot. Het huidige 510-model
komt in de Scout-uitvoering (basisconfiguratie), Explorer-uitvoering (met
meerdere camera’s, laser pointers en diverse (audio) sensoren), en de
EOD-uitvoering voor het onschadelijk maken van explosieven.
SgR-a1
Langs de zwaarbewapende grens tussen Noord- en Zuid-Korea, is de SGR-
A1 opgesteld. Ontwikkeld door het Zuid-Koreaanse Samsung Techwin,
heef als doel indringers te identificeren middels warmte, bewegings- en
stemdetectie en deze zo nodig te doden. Hij kan meerdere bewegende
doelen volgen met infrarood en zichtbaar licht en staat onder commando
van een menselijke bevelhebber. De SGR-A1 heeft een bereik van ruim
drie kilometer.

neuROn
De Dassault nEUROn is een experimenteel onbemand gevechtsvliegtuig,
ofwel een UCAV. Het toestel is een internationaal project dat wordt geleid
door het Franse Dassault Aviation. Het delta wing stealth UCAV-project is
de laatste fase van het LOGIDUC 3-step stealth ‘combat drone’ programma.
Als een technologisch demonstratiemodel zal er slechts één model
gemaakt worden, om nieuwe operationele concepten voor toekomstige
UCVA’s te onderzoeken. Testvluchten zijn gepland voor 2012.
Bigdog
Big dog is een dynamische, stabiele viervoeter die het resultaat is van
gezamenlijke inspanningen van Boston Dynamics, Foster-Miller, het
NASA Jet Propulsion Laboratorium, en de Universiteit Harvard. Met zijn
90 cm lente, hoogte van 0,76 meter en een gewicht van 110 kilogram
toont hij gelijkenis met een klein ezeltje. Dit is ook precies de bedoeling:
ook in moeilijk oneffen terrein kan hij met 6,5 kilometer per uur een last
van zo’n 150 kilo een helling van 35 graden opslepen.
mQ-9 Reaper
De General Atomics MQ-Reaper (voorheen de Predator B) is een onbemand
vliegtuig (UAV) dat op afstand kan worden bestuurd, maar ook voor
autonome vluchten kan worden ingezet. De MQ Reaper wordt gebruikt
door de luchtmacht, marine en douane van de Verenigde Staten, de CIA
en door de Engelse en Italiaanse luchtmacht. Uitgerust met Hellfire-raketten
van 230 kilogram, heeft hij onder andere dienst gedaan in Kandahar.
SwORd
De Foster-Miller Talon-robot is een kleine robot met rupsbanden die
is ontworpen voor zowel verkennings- als gevechtsmissies. Meer dan
drieduizend Talons hebben hun weg naar het slagveld al gevonden.
De bewapende versie heet SWORD, wat staat voor Special Weapons
Observation Reconnaissance Detection System. Hierbij zijn de wapens
op het standaard Talon-chassis gemonteerd.
dossier defensie 025

dR HeRmaN BRuyNINCkx: “de kILLeR aPP IS eR NOg NIeT”
Servicerobotica: het
decennium van de waarheid
eR IS VeeL Te dOeN OP HeT geBIed VaN de SeRVICeROBOTICa, zO weeT OOk dR HeRmaN BRuyNINCkx. aLS
PROfeSSOR aaN de uNIVeRSITeIT VaN LeuVeN, HOudT HIj zICH BezIg meT SOfTwaReONdeRSTeuNINg VOOR
auTONOme SySTemeN eN mOdeL PRedICTIVe CONTROL. VOLgeNS Hem IS HeT HuIdIge aaNBOd INduSTRIëLe
mOTION CONTROL NIeT VOLdOeNde Om deze OPkOmeNde Tak VaN auTOmaTISeRINg Te ONdeRSTeuNeN.
eN HOeweL de euROPeSe uNIe jaaRLIjkS HONdeRd mILjOeN euRO BeSCHIkBaaR STeLT, IS HeT LaNg NIeT
zekeR Of de SeRVICeROBOT HeT zaL ReddeN. HeT kOmeNde deCeNNIum zaL duIdeLIjk wORdeN Of de
dOORBRaak eR kOmT.
Hoewel op definitiegebied nog niet geheel uit-
gekristalliseerd, lijkt de opkomst van service-
robots onmiskenbaar. Beetje bij beetje komen
ze uit het onderzoeks- en prototypedomein, en
worden de eerste zeer uiteenlopende systemen
succesvol ingezet voor een waaier aan taken. Er
worden zwembaden schoongemaakt, mensen
gered, kamers gestofzuigd en ook op afstand
oorlog gevoerd. Niet verwonderlijk dus dat de
International Federation of Robotics de markt
voor professionele servicerobots eind 2009 op
zo’n 13,2 miljard dollar schatte. Om een dergelijke
uitspraak te kunnen doen, heeft de branchevereniging
wel een voorlopige definitie in
het leven moeten roepen. Volgens hen is een
servicerobot ‘een robot die semi- of volledig
autonoom opereert om taken uit te voeren die
nuttig zijn voor het welzijn van mens en apparatuur,
met uitzondering van producerende robots.’
Het door het IFR geschetste beeld komt
niet helemaal overeen met de bewoordingen
die Herman Bruyninckx kiest als hij het over
servicerobots heeft. “In tegenstelling tot bij industriële
robots is één van de kenmerken van
een servicerobot dat, hoewel taak en doelstelling
heel specifiek gemodelleerd zijn, niet de-
026 dossier defensie
claratief is beschreven hoe de robot een taak
moet uitvoeren. Bovendien moet dit nog in een
ongestructureerde omgeving ook. Natuurlijk
zijn de auto die zelf inparkeert, de chirurgische
robot die middels een joystick wordt bedient,
de reddingsrobots en de marsrovers mooie
staaltjes mechatronica. Maar ze zijn op zijn best
halfautonoom te noemen. En juist in die laatste
stap zit hem de crux. Want om goedwerkende
autonome systemen te krijgen, zijn hele andere
dingen nodig dan dat vandaag voorhanden zijn.
En of dat deze er op korte termijn wel zullen zijn
zodat autonome servicerobots een zowel technisch
als economisch haalbaar alternatief zullen
vormen voor diverse toepassingen, is nog maar
de vraag.”
Voorspellende software
Vooralsnog gebeurt er erg veel in de onderzoekssfeer,
met Herman Bruyninckx als één van
de experts in de voorhoede. De professor van
de universiteit in Leuven met ruim twintig jaar
ervaring, is via een master in de wiskunde, in
de computerwetenschap en vervolgens in de
mechatronica de aangewezen man om de roboticakar
in Leuven te trekken. “Hoewel er in
Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
Leuven ook veel gebeurt op het gebied van de
traditionele high performance aandrijvingen, is
de servicerobotica een vak apart. Momenteel
houden we ons bezig met twee onderzoeksgebieden.
Op de eerste plaats is er onderzoek naar
geschikte softwareondersteuning. Dit is onderdeel
van het Europese BRICS project, waarbij
net als in de wereld van de softwareontwikkeling,
processen voor robotontwikkeling worden
gestandaardiseerd. In dit geval gebeurt dat op
basis van Orocos (Open Robot Control Software),
waarbij functionele bibliotheken, architecturen
voor besturing, frameworks voor softwareintegratie
en communicatie-infrastructuren en
middelware worden ontwikkeld. Tweede onderzoeksgebied
is het zogenoemde ‘Component
Based Control’. Dit is nodig om een betere
coördinatie te krijgen tussen de bewegingen
van het platform van de robot, de arm en het
hoofd. Momenteel vinden bewegingen redelijk
sequentieel plaats: eerst rijden de wielen het
platform naar de juiste plek, vervolgens kijkt
het hoofd waar de robot precies moet zijn, de
arm beweegt en in laatste instantie eventueel
ook de grijper. Bij een mens gaan dit soort
zaken veel meer tegelijkertijd, waarbij er van

‘grof naar fijn’ gewerkt wordt. We beginnen al
voor onze eindpositie met het bewegen van
andere lichaamsdelen. Juist deze samenhang
is belangrijk nader te onderzoeken, waarbij zowel
de kinematica als ook de dynamica wordt
bestudeerd. Dit doen we overigens niet tot op
het gebied van de dynamica van de elektrische
aandrijvingen zelf: deze nemen we als ‘dynamisch
perfect’ aan.”
Balans
Kijken we naar de motion control van de servicerobot,
dan constateert Bruyninckx een belangrijk
gat dat niet met bestaande middelen
overbrugd kan worden.”In de automatisering
is de taak van de machine bekend en de omgeving
gestructureerd. Maar in context van
ons onderzoek is het lastige bij motion control
voor servicerobots dat de uit te voeren taak
vaak wijzigt. De meeste dingen die je tegenwoordig
ziet, zijn in feite niets meer dan eenvoudige
pogingen om een robot een flexibele
taakomschrijving mee te geven in een ongestructureerde
omgeving. Je kan stellen dat de
motionspecificatie hiertoe een hoge tolerantie
en onzekerheid moet hebben. De specificatie
van afzonderlijke elementen eenmaal gedefinieerd,
hoe combineer je dan vervolgens de
bewegingen? Wat is de juiste balans tussen perfectie
en de uitvoering van de taak? Zeer snel op
vijf centimeter nauwkeurig kunnen werken kan
in veel gevallen erg mooi zijn, maar dat geldt
natuurlijk lang niet voor alle taken. Weet je dit
tot slot goed te combineren, dan kan het vanuit
technisch oogpunt best knap zijn dat een robot
bedenkt dat hij een tas moet oppakken en dit
vervolgens met goed gevolg doet. Bij de commerciële
waarde hiervan kunnen nog steeds de
nodige vraagtekens geplaatst worden. “
uitdagingen
Gevraagd naar de trends op het gebied van motion
control, zou je kunnen concluderen dat het
in de ogen van Bruyninckx alleen maar lastiger
wordt. Dit met name omdat de lat steeds hoger
wordt gelegd. “Kort samengevat kun je stellen
dat de omgeving steeds ongestructureerder
wordt en er meer vrijheidsgraden gewenst worden,
waardoor de complexiteit natuurlijk toeneemt.
Hierdoor ontstaan er te veel invloedsfactoren
die maken dat de motion controller
zoals we die nu kennen niet voldoet. Stel dat
je bijvoorbeeld iets wilt pakken met een arm
en grijper. De baan van de arm hoeft dan in het
begin helemaal niet zo nauwkeurig te zijn, als
hij maar snel is. Aan het eind is juist precisie
gewenst en wellicht niet te grote versnellingen
in verband met het op te pakken object. Hierbij
kan het bovendien problemen opleveren dat de
arm sneller kan bewegen dan dat het platform
kan volgen. Voor dit soort zaken zijn hebben
we nog geen algoritmes die we standaard kunnen
gebruiken. Ook het aanpassen op andere
robots kan voor de nodige problemen zorgen:
de bewegingsspecificatie is zeer tijdsvariabel.
Beschikbare software is niet geschikt om hier
de benodigde flexibiliteit te bieden en gebruik
te maken van online sensordata in verband met
de benodigde rekentijd. Tot slot is veiligheid een
uitdaging. Servicerobots zullen sneller met de
mens in aanraking komen en een grondige risicoanalyse
met een zeer ruime bewegings- en
takenspecificatie is niet eenvoudig, laat staan
de technische invulling die hierop volgt.”
Community
Bruyninckx ziet een belangrijke rol weggelegd
voor open source waarbij gezamenlijk bepaalde
problemen worden aangepakt. Zo wordt er binnen
het BRICS-project samengewerkt met de
Technische Universiteit Twente en is er ook veel
uitwisseling met het RoboEarth project, dat een
soort internetbibliotheek voor servicerobots
moet worden. Deze oplossingen zijn echter nog
verre van kant en klaar. “Ik verwacht dat het
nog wel vijf tot tien jaar zal duren voordat duidelijk
is welke rol open source precies zal spelen.
Vooralsnog werken we vooral met Orocos,
waarbij zo nu en dan ook professionele bedrijven
bediend worden. Dit wordt onder andere
gerealiseerd door een spin-off bedrijfje van één
van mijn studenten dat de niet standaard zaken
ontwikkelen. Het is nog te vroeg om te kunnen
zeggen of dit deel levensvatbaar is, maar
de vraag vanuit de bedrijven is er wel”, aldus
Bruyninckx.
eLS en killer apps
Naast de hiervoor geschetste technische uitdagingen,
is er het probleem van het klassieke
gat tussen de theorie en de praktijk. Zo is
een servicerobot vooralsnog ontzettend duur.
En aangezien de mens de meeste dingen veel
beter kan dan de servicerobot, is het aantal
potentiële kopers gering. “We missen de killer
app waarbij het zowel technisch als economisch
volstrekt duidelijk is dat de servicerobot het
beste beschikbare alternatief vormt. Niemand
gaat namelijk voor 200.000 euro een robot
aanschaffen die in een uur tijd een tafel kan afruimen,
ook al bedenkt hij het helemaal zelf.”
Bruyninckx geeft toe dat er wel veelbelovende
applicaties zijn waar taken deels onbekend zijn
en de omgeving deels ongestructureerd is. “In
de industrie en in warehousing zie je dat AGV’s
steeds autonomer en flexibeler worden. Hetzelfde
geldt voor enkele landbouwsystemen.
Hier verwacht ik op korte termijn wel enkele
doorbraken. In het publieke domein ligt het
echter wat gevoeliger. Hier hebben we ook met
ELS te maken, wat staat voor Ethical, Legal en
Societal. Het gaat dan om sociale acceptatie,
maar ook om zaken als wetgeving, veiligheid
en certificering. In het geval van de robotchirurgie,
staat de chirurg nog steeds aan de knoppen
en neemt de verantwoording. Maar hoe zit dat
als een autonome robot brokken maakt? Ligt dat
aan de fabrikant, de gebruiker of aan derden?”
Toch is het volgens Bruyninckx niet ondenkbaar
dat ook hier belangrijke stappen gezet zullen
worden. “Ik denk dat men momenteel vooral
de kat uit de boom kijkt en wacht tot iemand
als eerste de grote sprong waagt. Dit was met
de komst van de smartphones en tablets niet
anders. Nadat Apple bewees dat er wel degelijk
een markt voor was, volgde de rest snel.
Natuurlijk is de koudwatervrees van bedrijven
wel begrijpelijk. Investeren in een servicerobot
is niet zonder risico’s. Het is daarom goed dat
de Europese Unie jaarlijks honderd miljoen euro
uittrekt om de sector op weg te helpen. Of dit
voldoende zal zijn? Dat zal het komende decennium
ons moeten leren.”
dossier defensie 027

Congres Service Robotica een succes
OP dONdeRdag 10 NOVemBeR jONgSTLedeN
ORgaNISeeRde keNNIS eN INNOVaTIe CLuSTeR
LeO-CeNTeR fOR SeRVICe ROBOTICS HaaR eeRSTe
CONgReS OVeR SeRVICe ROBOTICa. meT zeSTIg
deeLNemeRS eN TaL VaN INTeReSSaNTe
SPRekeRS kIjkT LeO TeRug OP eeN SuCCeSVOLLe
eeRSTe edITIe. eeN kLeINe gReeP uIT de ONdeR-
weRPeN dIe aaN BOd kwameN.
Dr. Rainer Bischoff van Kuka Laboratories GmbH, wist de zaal te boeien
met diverse ontwikkelingen bij Kuka. Het bedrijf beschikt over een geheel
nieuwe robot platform dat ingezet wordt voor het ontwikkelen van nieuwe
service applicaties. Hierbij wordt slim gebruik gemaakt van knowhow
van Europese universiteiten die zich bezig houden met Service Robotica.
Studenten werken aan uiteenlopende projecten om invulling te geven aan
de technologie roadmap voor service robotica. Aansluitend ging Pantelis
Poulakis van ESA-ESTEC in op de robuustheid van robotica die noodzakelijk
is voor de ruimte missies waaraan ze werken. Bewezen technologieën
worden ingezet en voor de missie uitvoerig getest op robuustheid vanwege
de hoge omgevingseisen en de kosten van een enkele missie, waarbij
het van belang is dat robots werken en hun taken uitvoeren. Serge
Tijdens een studiedag op 26 januari 2012 wil het Industrieel VisieLab van
de Karel de Grote-Hogeschool haar ervaringen met betrekiking tot time
of flight technologie delen met een groter publiek. Tevens wil het Visie-
Lab aantonen hoe deze nieuwe technologie optimaal kan ingezet worden.
Hiertoe zijn diverse experimenten zijn uitgewerkt tijdens het Tetraproject
dat betaald werd door het iwt (instituut voor de aanmoediging van innovatie
door wetenschap en technologie). De eerste resultaten hiervan
werden reeds getoond op de visiebeurs ‘Vision & Robotics 2011’. ToF en
RGBd camera’s berusten op de meetprincipes van ‘Time of Flight’ en hebben
een hoge potentiële waarde in het domein van de industriële automatisering.
Hun hoge flexibiliteit maakt dat zij een elegant alternatief vormen
voor een breed gamma van toepassingen. Tijdens het symposium worden
daarom de fysische en technische achtergronden van de technologie verklaard.
Op basis daarvan de organisatie dat de aanwezigen ook praktisch
aan de slag durven met de zogenaamde range camera’s. Verder wordt een
overzicht geboden van bestaande hard- en software, en worden bedrijven
in contact gebracht met de cameraleveranciers. Dit maakt het mogelijk om
camera’s op een efficiënte wijze met elkaar te vergelijken en een geschikt
028 Branche Bulletin
Loosveld van Lely Industries, een pionier op het gebied van innovatieve
oplossingen voor de actieve melkveehouderij, nam de bezoeker vervolgens
mee in een verhaal waarin Lely begin jaren tachtig de omslag maakt
van mechanisatie naar intelligente automatische systemen. Hieruit komen
vervolgens de Astronaut melkrobot, de Discovery Barn Cleaner en Juno
Feed pusher voort. Robots die het werk en sociale leven van de boer veel
aangenamer maken door 24/7 werkzaamheden 365 dagen per jaar over
te nemen. Hierna zet Ruud Sniekers van Saxion Hogeschool de plannen en
realisatie van de mechatronica opleiding uiteen en laat weten dat hiermee
op bachelor niveau aansluiting wordt geleverd voor het bedrijfsleven. Er
bestaat een landelijke samenwerking vanuit Delft, Breda, Eindhoven,
Venlo en Enschede om jaarlijks 250 afgestudeerden te leveren aan het
bedrijfsleven. Intensieve samenwerking met het bedrijfsleven moedigt hij
van harte aan. Ter afsluiting vertelde Cock Heemskerk van Heemskerk Innovative
Technology over de opzet van een Remote Handling Study Center
mede voor het ITER project. In dit remote handling Center worden onderhoudsscenario’s
en processen ontwikkeld en virtueel getest. Tevens worden
hiermee de faciliteiten geboden om service engineers op te leiden die
onderhoud plegen via telemanipulatie op locaties waar mensen niet kunnen
komen. Gezien de positieve reacties zal LEO naast diverse workshops
ook volgend jaar weer een congres organiseren.
Symposium Time of flight camera’s
platform te vinden voor allerlei toepassingen. Bovendioen zal een grote
reeks ‘case studies’ behandeld en getoond worden: o.a. autonome navigatie
(AGV’s) en robot gebaseerde ‘material handling’. Aanwezigen krijgen
tot slot een uitgebreide lijst met verwijzingen naar hard- en software,
technische literatuur en rapporten. Dit zal bijdragen aan het vinden van de
correcte en noodzakelijke informatie bij de introductie van de technologie
in een productie-omgeving.

Vision & Robotics 2012
pakt door na succesjubileum
Het jubileumjaar van Vision & Robotics liet mooie groeicijfers zien.
Inmiddels wordt achter de schermen hard gewerkt aan alweer de
elfde editie. Hier zullen, voortbordurend op de goede reacties, de
Automation Solutions wederom een belangrijke rol spelen.
“Vision & Robotics 2011 liet een duidelijke groei zien ten opzichte van het
jaar daarvoor”, zegt Els van de Ven. “Zowel het aantal bezoekers als het
aantal exposanten lag twintig procent hoger.” De manager vakbeurzen en
congressen van Mikrocentrum is ook blij met de kwaliteit van het bezoek.
“We hebben natuurlijk altijd een wetenschappelijke insteek waar tijdens
de seminars een duidelijk toekomstgeluid te horen is, vergezeld van diverse
zeer praktische lezingen. Een sterk inhoudelijke focus dus. Maar als je
tegelijkertijd kijkt naar hoeveel zaken er op de beursvloer gedaan worden,
dan kan ik niet anders dan concluderen dat de combinatie marktplaats met
inhoud werkt. Niet alleen waren standhouders dik tevreden met het aantal
behaalde leads, er zijn zelfs voldoende voorbeelden uit uiteenlopende
sectoren waar de bezoeker met een gericht probleem de beurs bezocht
en met een passende oplossing weer naar huis ging. Zo direct spijkers
met koppen slaan lukt alleen als je alle oplossingen en experts onder één
dak bij elkaar hebt. Wat mij betreft kan daar geen internetcampagne tegenop.“
Een deel van het beurssucces is ook te danken aan de steeds prominentere
plaats die vision en robotica in de automatisering innemen. In
lijn met trends als mass customisation, waarbij steeds kleinere series met
Branche Bulletin
een grotere variatie geproduceerd moeten worden, moet automatisering
steeds flexibeler zijn. Vision en robotica vormen hier eigenlijk het enige
haalbare antwoord op de inherente automatiseringsproblematiek. En ook
de uitbreiding van de beurs met het deel ‘Automation Solutions’ heeft
bijgedragen aan de groei en relevantie voor de bezoeker. Van de Ven: “Je
ziet dat steeds meer aandrijf- en besturingsleveranciers zich ook op het
vision- en roboticavlak begeven. Kijk alleen maar naar de explosieve groei
in het aanbod deltarobots, die bijna alle automatiseerders in hun portfolio
lijken te hebben om deze met de meer traditionele lineaire systemen te
kunnen combineren. Het was niet alleen een logische vervolgstap, maar
zelfs noodzakelijk om aanvullende automatiseringsoplossingen op Vision
& Robotics te introduceren. Deze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden
en dit is ook precies hoe onder andere machinebouwers dit in de praktijk
ervaren. Wat is een handlingrobot bijvoorbeeld zonder grijper?” Koningshof
in Veldhoven bleek een prima locatie voor een evenement dat naast
Nederland ook België wil bedienen. Er was een aanzienlijk groter aandeel
Belgische exposanten dan het jaar daarvoor. Hetzelfde gold voor bijdragen
aan het inhoudelijke programma en voor het bezoekersaantal. Mikrocentrum
heeft dan ook besloten om in 2012 wederom voor Veldhoven
te kiezen. Wel is er een kleine verandering als het gaat om het tijdstip. In
plaats van in de meimaand zal de volgende Vision & Robotics and Automation
Solutions op 5 en 6 juni gehouden worden.
zaken doen tussen knetters en metaalgeur
Iedereen die tussen 18 en 21 oktober niet in Antwerp expo aanwezig was,
heeft helaas een uitstekende Welding Week 2011 gemist. De 8.494 bezoekers
hebben er samen voor gezorgd dat vele exposanten spraken van
één van de beste edities die ze ooit meegemaakt hebben. De volgende
afspraak met de laswereld in Antwerpen staat pas in 2015 gepland. De
afwezigen, exposanten en bezoekers, zullen dus nog even op hun honger
moeten blijven zitten om deel te kunnen nemen aan de volgende Welding
Week. In de verschillende hallen op de beurs vielen voornamelijk
de tentoongestelde robots hard op. onder andere op de stands van Fanuc
Robotics, Yaskawa, ABB, Rolan Robotics, Cloos en Valk Welding, stonden
werkzame robots uitgestald. De focus op automatisering die tijdens Welding
Week werd benadrukt, kende op de beursvloer dus een meer dan
behoorlijk goede invulling. Ook het plasmalassen en laserlassen, technieken
die naadloos aansluiten bij het automatiseringsgedeelte konden
teruggevonden worden bij meerdere exposanten. Naast het inzetten bij
lasprocessen, vinden plasma en laser uiteraard ook hun toepassingen in
de snijtechnieken. HGG bood tijdens Welding Week de mogelijkheid een
workshop te volgen met de ProCutter, hun nieuwe 3D buizensnijder. Ook
bij Astra-Tec, De Tollenaere, Wouters Cutting, Haco-Trading, vlogen de vonken
in het rond tijdens de verschillende demonstraties. Op Welding Week
werd ook duidelijk dat twee belangrijke ontwikkelingen van de laatste
jaren hun opmars bestendigen. Als eerste is er de groeiende aandacht die
blijft bestaan voor het gebruik van aluminium als basismateriaal voor vele
constructietoepassingen in de automobiel- en vliegtuigindustrie. Het lijkt
er zelfs op dat deze tendens enkel maar belangrijker wordt. Ten tweede is
er de stijgende belangstelling voor andere verbindingstechnieken. Verlijming
is niet meer weg te denken als alternatief voor sommige lastoepassingen.
Maar ook Friction Welding en Friction Stir Welding zijn opkomende
technologieën die meer en meer aan belang winnen. Op de standen van
Beluma, Laskar en Dejond werd ook de aandacht voor inpersen, klinken,
rivetteren en andere mechanische verbindingstechnieken levend gehouden.
Welding Week komt binnen vier jaar terug naar Antwerpen. Ongetwijfeld
zal de beurs dan opnieuw alle registers open trekken om de actuele
ontwikkelingen op het vlak van verbindingstechnieken te presenteren.
De organisatoren doen er intussen alles aan om de marktevoluties te volgen,
zodat de volgende beurs weer even succesvol zal zijn.
Branche Bulletin 029

HeT INTeRNaTIONaLe yaSkawa CONCeRN maakT mOmeNTeeL eeN INTeReSSaNTe TRaNSITIe dOOR. BekeNd
eN gROOT gewORdeN aLS BeLaNgRIjke SPeLeR IN de maRkT VOOR LaSROBOTS meT de ‘BLauwe’ mOTO-
maN ROBOTS, IS yaSkawa INmIddeLS OOk STeRk aaNwezIg meT HaNdLINgROBOTS, SeRVOTeCHNOLOgIe
eN fReQueNTIeRegeLINgeN. IN 2010 zIjN de ROBOTICS-dIVISIe eN de dRIVeS & mOTION-dIVISIe INTeRNa-
TIONaaL SameNgeVOegd TOT ééN geïNTegReeRde ORgaNISaTIe, dIe INduSTRïeLe auTOmaTISeRINg IN de
BReedTe aaNBIedT. we SPRekeN meT eddIe meNNeN OVeR HOe HeT BedRIjf HIeRmee INSPeeLT OP de
gROTe ROBOTTReNdS eN dIe VaN HeT ROBOTLaSSeN IN HeT BIjzONdeR.
030 Robotlassen
STeedS meeR aSSeN OP mINdeR VIeRkaNTe meTeRS
Innovaties in
robotlassen
Door robots te laten samenwerken kan er meer laswerk in één station worden verricht.
Bram Janssen, freelance journalist

Eddie Mennen is Directeur Benelux van
Yaskawa in de Benelux. Op de vraag of de reeds
tijdens Automatica 2010 in München aangekondigde
veranderingen gevolgen hebben gehad
voor de robotdivisie, antwoordt hij: “Maak
je hierover geen zorgen. Yaskawa verloochent
haar afkomst niet en blijft met volle aandacht
nieuwe technologie voor het robotlassegment
ontwikkelen. Dit is niet zonder reden. Zoals de
marktstatistieken van het IFR laten zien, is dit
nog steeds een belangrijk gedeelte van de totale
robotmarkt. Bovendien laat het robotlassen
in 2011 sterke groeicijfers zien.”
multi-robot technologie
Mennen geeft aan dat met name vanuit de
automobielindustrie er een duidelijke trend is
om meerdere robots met elkaar samen te laten
werken. Dit biedt voordelen wanneer bijvoorbeeld
meerdere lasrobots gelijktijdig aan een
product kunnen lassen. “Door robots te laten
samenwerken kan er meer laswerk in één station
worden verricht, waardoor er minder lascellen
nodig zijn om een bepaald productievolume
te behalen. Daardoor kan er ook worden
bespaard in het aantal benodigde lasmallen en
is er ook minder vloeroppervlak in de fabriek
nodig. Bijkomend voordeel is een verminderde
thermische vervorming van het product doordat
de warmte gelijktijdig van meerdere zijden in
het product kan worden gebracht.” Als tweede
trend noemt hij het feit dat de handling van de
halffabrikaten en eindproducten rondom de
lasrobots steeds verder geautomatiseerd wordt
met behulp van handlingsrobots. Daarbij kunnen
de handlingsrobots dan ook inspectietaken
verrichten door bijvoorbeeld het gelaste product
onder een camerasysteem te manipuleren,
waarbij dan alle lasnaden honderd procent
worden beoordeeld op vorm, maat, eventuele
insluitsels of andere onregelmatigheden. Mennen:
“In de automobielindustrie worden deze
technieken al geruime tijd toegepast en leiden
deze tot enorme besparingen in operatorkosten.
Ook is er een betere procesbeheersing.
Yaskawa-Motoman heeft samen met vooraanstaande
fabrikanten zoals BMW, Daimler
en Volkswagen geavanceerde productielijnen
ontwikkeld en gerealiseerd, waarbij soms bijvoorbeeld
honderd robots worden bediend door
slechts vier operators. Hart van deze oplossing
is onze multi-robot controller, waarmee tot en
met acht robots vanuit één processor kunnen
worden aangestuurd”.
zeven assen
Bij het laten samenwerken van meerdere lasrobots
is de ruimte tussen de verschillende robots
soms beperkt, en kan ook de toegankelijkheid
van de lasnaden een probleem worden, zeker
in combinatie met de benodigde lasmallen. Om
aan deze problematiek tegemoet te komen,
heeft Yaskawa een zevenassige lasrobot ont-
Door de zevende as kan de robot ‘slangachtige’ bewegingen maken,
waardoor botsingen met andere robots of lasmal worden vermeden.
wikkeld. “Met een zevenassige robot beschik
je over één vrij programmeerbare as meer dan
bij conventionele zesassige lasrobots. De extra
bewegingsas maakt dat de robot ‘slangachtige’
bewegingen kan maken, waardoor de robot
botsingen met andere robots of met de lasmal
kan vermijden en dus ideaal in beperkte ruimtes
kan worden ingezet. Door de extra bewegingsas
kan de lastoorts ook altijd in de optimale
laspositie worden gebracht voor de best mogelijke
laskwaliteit. Verder kan deze nieuwe kinematica
voor lasrobot ook ideaal worden ingezet
wanneer de robot inwendig in een bepaald product
moet gaan lassen. Waar een ‘normale’ zesassige
robot dan al snel met zijn bovenarm of
een ander deel van de robot tegen het te lassen
product vast kan lopen, kan de zevenassige robot
zodanig worden bewogen dat er geen botsingen
plaatsvinden.” Mennen vult aan dat een
ander belangrijk voordeel de toegenomen snelheid
van de robot is. “Door ook de zevende as
in het bewegingspatroon in te zetten, kunnen
hogere snelheden van het Tool Center Point van
de lastoorts worden bereikt. Bovendien hebben
we ook voor onze zevenassers de doorvoering
richting lastoorts door de verlengde bovenarm
heen geleid. Dit gepatenteerde systeem gebruiken
we voor onze andere lasrobots al sinds 2004
en zorgt voor een verhoogde bewegingsvrijheid
en een verminderde slijtage.”
Integratie stroombron en besturing
Als laatste eigenschap van een eigentijdse
lasrobot noemt Mennen de integratie van de
stroombron en de robotbesturing. “We hebben
samen met enkele vooraanstaande fabrikanten
van robotlasapparatuur – denk hierbij aan
Fronius, Lincoln, Miller en SKS – een naadloze
integratie met onze robots ontwikkeld. Zo gebeurt
de aansturing van de lasapparatuur
rechtstreeks vanuit de robotbesturing. De programmeur
of operator kan hierdoor alle lasdata
probleemloos instellen middels de vrij programmeerbare
touch screen van de robotbesturing.
Ook kan deze hier worden gemonitord en indien
nodig aangepast. Daarbij is het ook mogelijk om
alle lasdata voor honderd procent statistisch te
bewaken in een databasesysteem, zodat er bij
eventuele afwijkingen meteen kan worden ingegrepen.
De integratie van de stroombron met
de besturing draagt dus niet alleen bij aan meer
programmeergemak, maar zorgt tevens voor
een betere beheersing van het totale lasproces.”
Robotlassen 031

ROBOTPRImeuR IN de BeNeLux
Razendsnel ledlampjes
op kleur sorteren
de eeR waS aaN dOekO uIT weuRT Om aLS eeRSTe de NIeuwe m-1Ia deLTaPICkeR VaN faNuC IN geBRuIk
Te NemeN. zIjN Taak? HeT RazeNdSNeL OP kLeuR uITSORTeReN VaN mILjOeNeN LedLamPjeS. HeT feIT
daT de m-1Ia aaNVaNkeLIjk VOOR eeN aNdeRe Taak waS geSeLeCTeeRd,
geTuIgT VaN de VeeLzIjdIgHeId VaN faNuCS jONgSTe TeLg eN de HOge maTe VaN fLexIBILITeIT VaN
ROBOTauTOmaTISeRINg IN HeT aLgemeeN.
“We willen het roer helemaal omgooien en
zonder robotisering zou dit nagenoeg onmogelijk
zijn”, zegt Gert-Jan van Doesburg. De directeur
en eigenaar van Doeko doelt op een
paar geheel nieuwe disciplines die het bedrijf
binnen haar deuren wil huisvesten. “We zijn
van oorsprong, dus sinds 1964, een gereedschapmakerij.
En dan met name gespecialiseerd
in het echte precisiewerk. We maken
stempels, matrijzen en de laatste tien jaar zeer
uiteenlopende fijnmechanische onderdelen en
subsamenstellingen. Door onze ruime ervaring
in het microgebied kregen we steeds meer
opdrachten vanuit de halfgeleiderindustrie. En
hoewel het hier vaak mooie en uitdagende opdrachten
betreft, is het ook een zeer cyclische
markt, met alle gevaren van dien. We hebben
daarom enige tijd geleden besloten ons meer
te differentiëren. De keuze is daarbij gevallen
op het doen van eigen productontwikkeling,
inclusief de productieontwikkeling. Het is
een mes dat aan twee kanten snijdt. Enerzijds
zorgen we zelf voor onze productie, en anderzijds
kunnen we met de opgedane kennis ten
aanzien van de productiehuishouding ook de
systeemintegratie voor derden verzorgen. De
inzet van robots is hierbij niet alleen logisch,
maar zelfs noodzakelijk om deze nieuwe focus
te laten slagen. Product- en productieontwikkeling
is namelijk een optelsom van voort-
032 Integratie
schrijdende inzichten. Want alleen door dingen
te doen, krijg je ze goed in de vingers. Een
hoge mate van flexibiliteit is dan een absolute
must. Alleen de robotica kan deze bieden.”
allemaal lichtpuntjes
Eén van de eerste projecten waar Doeko zich
op heeft gestort, is de uitontwikkeling en productie
van een bijzondere designlamp. Ontwerper
Raymond Puts, een gepensioneerd
Philips-ingenieur, kwam met Doeko in contact
toen hij op zoek was naar iemand die een
stansgereedschap voor de vele stripjes waaruit
de lamp bestaat voor hem kon fabriceren.
Van Doesburg: ”De lamp bestaat uit diverse
stripjes die tezamen een binnen- en buitenbol
vormen en door ledlampjes met weerstand op
afstand worden gehouden. Toen er een goede
klik tussen Raymond Puts en Doeko bleek te
zijn, en wij overtuigd waren van de kansen die
het model had, is besloten om voor het oorspronkelijk
kwetsbare ledje met weerstand als
afstandhouder, een degelijk en goed te monteren
lampje te ontwikkelen. Nadat dit gerealiseerd
was, is mede door Moooi, die de lamp
in hun collectie heeft opgenomen, de verkoop
een groot succes geworden. Inmiddels hebben
we diverse projecten lopen, waaronder ook
andere verlichtingsconcepten. Om deze producten
in de markt te kunnen brengen hebben
Liam van Koert, hoofdredacteur Vision & Robotics
we een zusterbedrijf, OX-ID genaamd, opgericht.
Dat is er speciaal op gericht om nieuwe
productontwikkelingen te realiseren. Iedereen
met een goed idee of model kan daar aankloppen
om te kijken of het idee of model past bij
de productiemogelijkheden en kennis die ter
beschikking is. Uitgangspunt is wel dat de productie
hier in Nederland plaatsvindt en dat is
met het gebruik van robots goed mogelijk.”
Lerend robotiseren
Zo zijn er voor de productie van de nieuwe
lamp dan ook diverse robots ingezet. Een belangrijke
reden hiervoor is omdat Doeko van
het productieproces wil leren en dit, wanneer
het beter kan, wil kunnen aanpassen aan
nieuw verworven inzichten. Zo zijn er twee
stations uitgerust met Fanuc LR Mate 200iC robots,
waarmee de stripjes van het juiste gatenpatroon
worden voorzien. Hierbij is het eerst
ontwikkelde station gebaseerd op een robot
die de stripjes oppakt en op de juiste positie
voor een enkel ponsstation brengt. Doordat de
positionering plaatsvindt middels de robot, is
een zeer variabel gatenpatroon mogelijk. In
een later stadium is een tweede station ontwikkeld,
waar wederom een robot de aanvoer
en het afleggen van de stripjes verzorgt, maar
waarbij gebruik wordt gemaakt van sjablonen,
waarbij in één keer een heel gatenpatroon in

de stripjes wordt geponst. Op deze manier kan
de productiesnelheid fors worden opgevoerd.
Een derde robot – een SR Mate 100iA - is te
vinden bij de spuitgietmachine waar de behuizingen
voor de ledlampjes worden gemaakt.
Deze worden door de robot in een kransvorm
met acht posities uit de machine gehaald en in
een pers gelegd. Middels een trimgereedschap
worden de behuizingen vervolgens gecontroleerd
van de aanspuiting gebroken. De behuizingen
worden in een bak opgevangen en
zullen uiteindelijk ook georiënteerd, middels
trilvullers, aangeboden worden in het assemblageproces
van de samengestelde lampjes.
Tot slot is er het substation waar de ledjes worden
getest, pootjes worden geknipt en gebogen
en tezamen met de weerstandjes worden
gepuntlast. Dit station, waar de M-1iA robot
aanvankelijk was gepland in verband met de
zeer snelle en flexibele drieassige pols, staat
nu nog afzonderlijk te werken maar gaat binnenkort
ook geïntegreerd worden met de assemblage-unit.
Het was in deze fase dat Doeko
er bijvoorbeeld achterkwam dat het beter was
de binnengekomen ledjes eerst op kleur te
sorteren, voordat er gepuntlast en geassembleerd
werd. Dit om de op kleur afgekeurde
leds in andere projecten te kunnen gebruiken.
De ledjes worden eerst op kleur gesorteerd, voordat
er gepuntlast en geassembleerd word.
japanse handzaamheid
Peter Kiekens is als Sales Manager van Fanuc
Robotics voor de Benelux nauw betrokken geweest
bij het selecteren van de juiste robots
voor de verschillende taken bij Doeko. En als
geen ander kent hij de opmerkelijke eigenschappen
van de nieuwe M-1iA robot. “Het
eerste wat opvalt aan de M-1iA is dat het wel
een heel kleine deltarobot is”, start hij zijn uitleg.
“Hierdoor kan hij niet alleen staand of hangend
worden gemonteerd, maar zelfs horizontaal
of onder een hoek worden gemonteerd.
Door het lage eigengewicht blijft er ruim voldoende
stijfheid over om ook in deze posities
Integratie 033

op hoge snelheid een hoge baannauwkeurig-
heid te halen. Dit maakt hem natuurlijk extra
flexibel ten opzichte van bijvoorbeeld scararobots.
Bovendien is de M-1iA, net als zijn grote
broer de M-3iA, in de gepatenteerde Genkotsu
uitvoering, wat ‘vuist’ in het Japans betekent,
te verkrijgen. De robot heeft dan twee extra
assen in de pols, waardoor er in feite de bewegingsvrijheid
van een menselijke hand ter beschikking
staat. Dit is helemaal het geval wanneer
geïntegreerde vision aan de pols wordt
toegevoegd. De robot ziet dan precies waar
hij mee bezig is en heeft geen blinde vlekken,
zoals dit bij een vaste cameraopstelling
het geval zou zijn. Alles tezamen maken deze
eigenschappen de M-1iA uitermate geschikt
voor bewerkingen en assemblage van elektronische
componenten en dus ook voor de productie
van kleine lampjes.” Kiekens voegt toe
dat de kleine afmetingen nog een aantal voordelen
hebben die de financiële haalbaarheid
van robotisering aanzienlijk vergroten. Zo is de
M-1iA dusdanig compact dat hij in het midden
van een indexeertafel geplaatst kan worden.
“De kleine afmetingen van de
M-1iA werken door op de andere automatiseringscomponenten.
Er kan nu zonder dat er extra
vloeroppervlak wordt gevraagd, rondom de
robot gebouwd worden. Dit betekent een kleinere
indexeertafel met minder toe- en afvoer
en uiteindelijk ook minder energieverbruik.
Bovendien is het zelfs mogelijk twee robots
binnen een bereik van negentig centimeter te
plaatsen. Hierdoor staan ineens twee handen
ter beschikking die net als bij de mens kunnen
samenwerken en net zoveel plaats innemen
als een medewerker.”
een nieuwe rol
Voor Doeko waren vooral de compacte inbouwgrootte
en hoge snelheid van belang in
de keuze voor de M-1iA. Dat de robot bovendien
zeer flexibel en daarmee veelzijdig is,
bleek een welkome bijkomstigheid toen in een
later stadium bleek dat het beter was een extra
productiestap toe te voegen. “Hoewel de
ledjes wel degelijk in een bepaalde kleurklasse
worden gekocht, blijkt er toch de nodige variatie
in kleur op te treden”, geeft Van Doesburg
als voorbeeld van een voortschrijdend inzicht.
“Maar met het oog op kwaliteit en uitstraling
willen we de kleurvariatie van de in één lamp
gebruikte ledjes zo klein mogelijk te houden.
Dit betekent dat we op de bestelde sortering
subbinning in zestien kleurcategorieën gaan
034 Integratie
De eer was aan Doeko uit Weurt om als eerste de nieuwe M-1iA deltapicker van Fanuc in gebruik te nemen.
Met behulp van een robot wordt in één keer een heel gatenpatroon in de stripjes wordt geponst.
toepassen. Gezien de grote hoeveelheid ledjes
en de benodigde snelheid, bleek de M-1iA
hiervoor de meest geschikte kandidaat uit
ons robotarsenaal. Voor de overige bewerkingen
zetten we reeds aanwezige robots in, die
plaats zullen nemen aan een nieuw ontworpen
taktafel met zestien bewerkingsposities.
Bij deze taktafel zal zowel het knippen en buigen
als puntlassen plaatsvinden, maar ook het
plaatsen en lijmen van de inserts en cupjes,
inclusief de verschillende oriëntatie en controlestappen.
Overigens kwam hier onze precisieervaring
goed van pas: het ontwikkelen van
een gripper voor het inwendig oppakken van
een moer met een schroefdraad M2 is niet
voor iedereen weggelegd.”
Avenue de Fanuc
Dat er bij het selecteren van een robotleverancier
voor Fanuc is gekozen, mag geen verrassing
heten. Van Doesburg:”We hebben al jaren
zeer goede ervaringen met dit bedrijf: al vanaf
het eerste begin zijn de meeste van onze CNCmachines
uitgerust met een Fanuc-besturing.
Dit heeft enerzijds te maken met een stukje
kwaliteit en betrouwbaarheid die daardoor
verkregen wordt, maar net zo belangrijk zijn
de integratievoordelen die je hebt als je op
een leverancier standaardiseert. Bovendien
maakt dit het werk van de operator een stuk
eenvoudiger. Hij heeft overal met dezelfde
bediening en vergelijkbare HMI te maken,
waardoor hij flexibeler inzetbaar is.” Naast de
Fanuc-machines en CNC- besturingen zijn er in
de fabriek ook de nodige gele robotarmen te
vinden: van diverse verspaningsmachines is
de belading geautomatiseerd. Dit heeft ertoe
geleid dat een bewerkingsstraat tot Avenue de
Fanuc gedoopt is. De leverancier van de draadvonk-
en freesmachine zag de gein ervan en
verzorgde een naambord om de bezoekers van
Doeko hier op te wijzen. “We hebben inmiddels
ook een tweede spuitgietmachine met
geïntegreerde robot van dit bedrijf aangeschaft
om onze nieuwe productontwikkelingstrategie
te faciliteren. Bovendien willen we
de productieautomatisering ook voor derden
gaan realiseren. Het helpt dan om intern veel
ervaring op te doen en je te specialiseren in
een bepaald fabricaat. Het is dan ook niet ondenkbaar
dat we ons over enige tijd ook als
Fanuc-systeemintegrator in de breedste zin
van het woord zullen manifesteren.”

C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
1/3 X 1/2 X 1 X
INNOVATIE
Logo Freiraum für Displayanwendungen:
Mindestabstand = 1/2 X
IN ROBOTLASSEN
YASKAWA-MOTOMAN is wereldwijd marktleider in gerobotiseerd
booglassen. Wij danken deze leidende positie aan de continue
innovatie van onze technologie. Enkele voorbeelden waarmee
YASKAWA-MOTOMAN aantoonbaar de trends heeft gezet
in de robottechnologie:
• Ontwikkeling van multi-robotbesturing, voor perfect
“teamwerk” tussen meerdere las- en handlingsrobots
• Ontwikkeling van door de bovenarm verlegd energie-
pakket naar de lastoorts, voor maximale bewegings
vrijheid en minimale slijtage
• Ontwikkeling van unieke 7-assige lasrobot, waarmee
zelfs moeilijk bereikbare lasnaden gerobotiseerd kunnen
worden gelast
Test onze innovatiekracht en leg ons uw vraagstelling voor!
Ons ervaren team staat graag voor u klaar
voor een vrijblijvend advies.
YASKAWA Benelux BV
Tel.: +31 (0)40 289 5500
info@yaskawa.eu.com
www.yaskawa.eu.com
7844 x
made in Germany! Germany
ifm electronic – close to you!
www.ifm.com/nl
Telefoon 0341 – 438 438

dIePeRe gedaCHTeN VaN eeN Ce-CONSuLTaNT
wat betekenen
de letters “Ce”?
Op het eerste gezicht een hele kinderachtige
vraag, zij het niet dat lang niet iedereen het
juiste antwoord kan geven. In de laatste columns
heb ik gewezen op het feit dat de jongere
generatie niet meer of niet goed op de
hoogte gebracht is van het bestaan van allerlei
Europese productrichtlijnen, omdat de opvoeders
en de overheid verzuimd hebben om de
jongere generatie voldoende voorlichting en
onderwijs op dit gebied te geven. De wat ouderen
onder ons hebben het geluk gehad dat
begin jaren negentig door de overheid er een
intensieve campagne gevoerd werd om het
Nederlandse bedrijfsleven vertrouwd te maken
met de Europese productrichtlijnen. Het
zwaartepunt lag toen in de jaren 1992/1993
vooral, zoals ik mij, als ex machinebouwer,
nog goed kan herinneren bij de Machinerichtlijn
89/368/EG die 1 januari 1995 verplicht zou
worden voor machines. Ondertussen zijn we al
een aantal versies van deze richtlijn verder. In
die jaren werd ook de Nederlandse vereniging
voor CE-consultants (NVCE) opgericht, die van
het ministerie van economische zaken subsidie
kreeg om mee te helpen de bekendheid van
de Europese Richtlijnen te verbeteren. Ik mocht
in die begin jaren, als startend CE consultant,
één van de bestuursleden van deze vereniging
zijn. Ondertussen bestaat deze vereniging,
door gebrek aan belangstelling en inzet van de
leden, jammer genoeg niet meer. Maar terug
naar de vraag. Men zou kunnen stellen dat op
een kinderachtige vraag we meestal ook een
kinderachtig antwoord moeten verwachten.
Prachtig. Ik zou van jongeren wel eens willen
036 (un)Safe
weten wat volgens hen de letters “CE” betekenen.
Maar mag ik het u ook eens op de man
af vragen? Weet u het nog wel? Ooit hebben
wijze mannen bedacht dat de letters “CE”, (officieel
moeten we zeggen de “CE markering”),
door een producent op een product mocht
worden aangebracht als men het product volledig
in overeenstemming met de, van toepassing
zijnde, Europese Richtlijnen had gebracht.
Deze “CE markering” gaf met een mooi woord
de “conformiteit met de richtlijn” aan. De letters
“CE”staan dan ook voor “Conformité Européenne”.
Verkoopvlag
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat gebruikers
van producten waar de “CE markering”
op staat ervan uit mogen gaan dat het product
veilig is. Misschien zeg ik het nu wel wat bot,
maar ik durf dit bij sommige producten en
machines, waarop de “CE markering”is aangebracht,
te betwijfelen. Het begint er steeds
meer op te lijken dat sommige fabrikanten op
producten deze “CE markering” aanbrengen
als een soort verkoopvlag. Het staat natuurlijk
prachtig, maar de veiligheid is twijfelachtig. Nu
kun je bij sommige productrichtlijnen ook twijfelen
aan de mogelijkheden die een fabrikant
geboden worden. Een voorbeeld hiervan is de
Speelgoedrichtlijn 2009/48/EG. Misschien mag
ik eens een voorbeeld geven?
We zijn allemaal wel eens een keer op kraamvisite
geweest, waarbij we voor de pasgeborene
een prachtige knuffel meenamen. De
knuffels zijn meestal voorzien van een mooi
label waarop een “CE markering” staat. Prachtig
product, is dus veilig te gebruiken door de
nieuwe aardbewoner. Voor de goede orde leest
men dan ook nog de kleine lettertjes op het label
en wordt geconfronteerd met de volgende
waarschuwing: “Niet geschikt voor kinderen
jonger dan 36 maanden” of ”Niet geschikt voor
kinderen jonger dan drie jaar”. Kijkt u het de
volgende keer maar eens rustig na. Hiermee
heeft de fabrikant volledig voldaan aan de verplichtingen
van de Speelgoedrichtlijn. Hij heeft
namelijk de plicht om aan te geven voor welke
kinderen het product geschikt is. Omdat het
product in overeenstemming is met de Speelgoedrichtlijn
mag hij de “CE markering” aanbrengen.
Volgens mij kunnen we ons wel afvragen
of deze groep jonger dan drie jaar toch niet
de beoogde gebruikersgroep zou kunnen zijn.
Kan een product waarop een “CE”- markering
aangebracht is, onveilig zijn? Ja. In het
voorbeeld van de knuffel had de fabrikant de
Speelgoedrichtlijn goed nageleefd. Maar ook
op onveilige producten wordt in de praktijk een
“CE markering” aangebracht. We moeten ook
niet vergeten dat volgens veel EU productrichtlijnen
de fabrikant door zelfcertificering de “CE
markering” mag aanbrengen. Voor sommige
producten mag dit pas gedaan worden na inschakeling
van Notified Body’s, die dan controleren
of men wel terecht aangeeft in overeenstemming
te zijn met de, van toepassing zijnde,
EU richtlijnen. Maar dit is misschien voor vijf
tot tien procent van alle producten die op de
markt komen van toepassing. Het merendeel
van de producten (en zeker machines) vallen

onder de zelfcertificeringsmodule en geven de
fabrikanten de mogelijkheid om volledig zelfstandig
het product “CE” te markeren. Bij de
ontwikkeling van de EU richtlijnen geloofden
de leiders van de Europese Gemeenschap nog
in het “goede”van de mensheid. Misschien was
de wens de vader van de gedachte, wie zal het
zeggen? Maar moeten we nu niet constateren
dat de praktijk deze prachtige gedachte heeft
achterhaald? En laten we eerlijk zijn. Wij, Nederlanders,
zijn toch bij uitstek een volkje dat
gecontroleerd moet worden. We lappen toch
ook andere regels aan onze laars. Want wie van
ons houdt zich aan de snelheidslimieten op de
snelweg of op andere wegen? Of de snelheid
op die prachtige Matrix borden? Als we eerlijk
zijn dan weten we precies op welke plaatsen
we extra op moeten letten om niet gepakt te
worden.
arbeidsinspectie
Nu heb ik de vorige keer al aangegeven dat in
Nederland voor fabrikanten de pakkans niet zo
hoog ligt en dat ik moet constateren dat ook
machinefabrikanten daar misbruik van maken
en daardoor de kopers van die machine met
een probleem opzadelen. Toch kan het ook
anders. Afgelopen maanden kwam ik gelukkig
dit bericht tegen. Het gaat daarbij over het optreden
van de Arbeidsinspectie tegen onveilige
schermsystemen voor stallen naar aanleiding
van twee dodelijk ongevallen, waarbij jonge
kinderen bekneld geraakt zijn bij het oprolmechanisme
van het schermdoek. De fabrikanten
kregen een verbod op verkoop en levering van
onafgeschermde scherminstallaties opgelegd
en werden verplicht om de afnemers direct te
informeren over het risico van beknelling en
de wijze waarop dit voorkomen zou kunnen
worden. Gelukkig, eindelijk neemt de overheid
haar verantwoording. Maar laten we deze cases
eens beter bekijken. Wat is er nu werkelijk
aan de hand? Is de reactie van de Arbeidsinspectie
één die past bij het spreekwoord: “als
het kalf verdronken is, dempt men de put”?
Het lijkt er wel op. Het eerste trieste ongeval
was namelijk al gedateerd in mei 2010. Als gevolg
van het tweede ongeval werd pas, meer
dan een jaar later, actie genomen. Had men
niet eerder kunnen constateren dat sommige
scherminstallaties niet afgeschermd waren en
daarom onveilig waren? Hadden de fabrikanten
niet verplicht moeten worden om betere risicoanalyses
te maken en juiste beschermende
maatregelen te realiseren? Want we kunnen
toch stellen dat scherminstallaties voor stallen
gezien moeten worden als een machine en
daarom onder de Machinerichtlijn 2006/42/EG
vallen (eventueel ook onder andere van toepassing
zijnde EU-richtlijnen). Blijkbaar voldeden
de geleverde schermen hier dus niet aan
en konden de onveilige situaties zich voordoen.
Ook deze producten zullen voorzien zijn geweest
van een “CE markering”. Ook hier kochten
de kopers in goed vertrouwen bij de fabrikant,
die daarop toch een onveilige installatie
leverde. In een ander artikel kwam ik tegen
dat er alleen al in Nederland waarschijnlijk tus-
Bert Stap
sen de vijf- en tienduizend scherminstallaties
in gebruik zijn en dat het aantal schermen nog
groeiende is. In dat zelfde artikel wordt ook genoemd
dat er ook installaties zijn die bij een
dreigende beknelling direct stoppen. Dus met
andere woorden er waren / zijn ook veilige
scherminstallaties op de markt. Tegelijk wordt
in hetzelfde artikel terloops opgemerkt dat de,
door de Arbeidsinspectie genomen maatregelen,
voorlopig alleen voor Nederland gelden en
dat 23 Europese fabrikanten sinds een half jaar
werken aan een geharmoniseerde EN- norm
voor stal schermsystemen. Wanneer er een
norm verwacht mag gaan worden, vermeldt
het artikel jammer genoeg niet. Wel dat er veel
verschillende technieken voor de stalschermsystemen
gebruikt worden. Deze vermelding is
dan vervolgens de motivatie om aan te geven
dat het dan ook problematisch is om tot een
geharmoniseerde norm te komen. Fijn voor de
gebruikers / toekomstige kopers om dat te weten.
Want wat zegt dit nu? Heb geduld, alles
zal goed komen, in de hoop dat er geen (dodelijke)
ongevallen meer ontstaan. Even terug
naar de vraag. Wat betekenen de letters “CE” in
dit geval voor de fabrikanten? Mag ik de vraag
uitbreiden? Wat betekenen ze voor die vijf- tot
tienduizend gebruikers van deze systemen? Ik
denk dat van de laatste groep er velen met
gemengde gevoelens naar de prachtige “CE
markering” op hun installatie kijken. Ik zou hetzelfde
doen!
(un)Safe 037

C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Global
solutions
+31 (0)297 285332 www.destaco.nl
cyclocam ad 115x150mm_def.pdf 18-10-2011 14:57:56
Intelligente high speed camera
ontworpen ontworpen voor machine machine inspectie inspectie
Binnen 10 minuten zien wat er fout gaat
Real-time: vertraagd meekijken terwijl je filmt
info@laser2000.nl www.laser2000.nl 0297-266 191
038 Productnieuws
U let naUwgezet op onafhankelijk testen van Uw
aUto ... alleen garages die lid zijn van een branchevereniging
vindt U betroUwbaar ... waarom dan
ook niet als het gaat om industriële robots?
www.robotics-benelux.info

aII-ST offline programmeren
vernieuwd
Rolan Robotics introduceert het vernieuwde offline-line programmeerpakket
voor OTC-robots. Aan het softwarepakket, waarmee op een externe
pc robotprogramma’s kunnen worden aangemaakt, zijn een flink aantal
nieuwe features toegevoegd. Zo is aan de nieuwe software een multiviewer
toegevoegd waarmee in één beeldscherm tot vier aanzichten tegelijk
kunnen worden getoond. Ook is er een transparante view, waardoor men
nu het product transparant kan maken voor optimaal zicht. Bovendien
kunnen externe assen nu middels een simpele muisklik worden meegeprogrammeerd.
Hetzelfde geldt voor externe sensoren.
eenvoudige vision op maat met xpectia fj
Het ontwikkelen van visionoplossingen
die zijn afgestemd op de
specifieke vereisten van zelfs de
meest veeleisende toepassingen,
kan snel en eenvoudig met het
nieuwe Xpectia FJ visionsysteem
van Omron. Het beschikt over een
snelle drag-and-drop programmering,
een keuze van kant-en-klare,
maar makkelijk aanpasbare HMI’s
en een uitgebreide bibliotheek van
tijdbesparende macro’s. Deze
krachtige en ook intuïtieve ontwikkelomgeving
wordt aangevuld met
een ruime keuze aan camera’s, controllers
en verlichtingssystemen,
die allemaal gegarandeerd honderd
procent compatibel zijn. In vergelijking
met het gebruik van conventionele
visionsystemen kunnen met
het Xpectia FJ-systeem gemakkelijk
besparingen tot vijftig procent op
de ontwikkeltijd worden bereikt.
Gebruikers hoeven alleen maar te
kiezen uit meer dan zestig beeldverwerkings-
en inspectie-items en
kunnen daarna door middel van
drag-and-drop de gewenste inspectie-
en meetschema’s creëren.
Kant-en-klare macro’s voor berekeningen
en andere functies kunnen
op een vergelijkbare manier worden
meegenomen. Voor die zeldzame
gevallen waarin een gewenste
functie niet is opgenomen in de
Xpectia FJ-softwaresuite kunnen
gebruikers hun eigen algoritmes
ontwikkelen met behulp van Microsoft
Visual Studio en Omrons Application
Producer. Het systeem is ook
compatibel met de bewezen Halcon-bibliotheek
van algoritmen,
hetgeen de mogelijkheden vergroot
voor zelfs de meest veelei-
Precisiesensor voor
halfgeleiderindustrie
Panasonic komt met HL-C2 lasersensoren die een meetnauwkeurigheid en
snelheid bieden die de komende jaren binnen de halfgeleiderindustrie
nodig zal zijn. De sensor met HDLC-CMOS chip wordt toegepast om bijvoorbeeld
de dikte of positie van, of oneffenheden op glassubstraten te meten,
bij kwaliteitscontrole van miniatuurcomponenten of excentriciteitmeting
van precisiewalsen. De hoge precisie variant heeft een resolutie van
tien nanometer en een samplefrequentie van honderd kHz.
sende toepassingen. Het ontwikkelen
van de gebruikersinterface voor
Xpectia FJ-systemen is net zo snel
en eenvoudig. Gebruikers kunnen
kiezen uit een bibliotheek van
knoppen die overal op het scherm
kunnen worden geplaatst. Camerabeelden
kunnen worden toegevoegd
met een enkele muisklik.
Daarnaast kunnen maximaal acht
onafhankelijke schermlayouts worden
opgeslagen. Controllers in de
Xpectia FJ-range gebruiken flashgeheugen
in plaats van een harde
schijf, waardoor ze betrouwbaar
blijven functioneren, zelfs onder
moeilijke omstandigheden. De controllers
zijn Windows-gebaseerde
Open IPC’s waarop standaard pcprogramma’s
kunnen draaien voor
functies zoals extra data-analyse of
zelfs robotbesturing. Met de inte-
Productnieuws
grale ethernetondersteuning zijn
Xpectia FJ-systemen eenvoudig te
gebruiken als interface met alle
mogelijke machines, en is ook bewaking
op afstand mogelijk als een
hulpmiddel voor onderhoud en foutenopsporing.
De Xpectia FJ-serie
biedt een keuze uit meer dan twintig
verschillende digitale camera’s,
met inbegrip van modellen voor
hoge snelheid en intelligente compacte
modellen. In combinatie met
onze unieke beeldverwerkingstechnologie
voorziet deze serie in betrouwbare
en stabiele resultaten,
zelfs met uitdagende targets. Een
ruime keuze van verlichtingsunits is
ook beschikbaar met verlichtingstiming
en door de controller beheerde
voedingsspanning.
Productnieuws
039

Smartcell freest volledig
zelfstandig
Cellro introduceerde op de EMO in Hannover de Smartcell: een zelfstandig
opererende freescel. Deze productiecel is het eerste resultaat van een ontwikkeltraject
dat twee jaar geleden werd ingezet en dat nog tot eind 2012
doorloopt. De hardwarematige kant staat wel zo’n beetje vast, de toekomstige
ontwikkelingen zullen vooral op softwarematige vlak liggen. Deze
eerste conceptmachine is tot stand gekomen door samenwerking met
Fanuc (robot), Siemens (besturing), Schunk (spanmiddel), Sandvik (gereedschap),
Renishaw (meetinstrument) en Grob (vijfassige freesmachine).
Zo werkt Cellro ook al aan een Smartcell met een draai-freescombinatie.
De essentie van de Smartcell is dat alle handelingen die een operator
doet, worden overgenomen door de Smartcel. Dat geldt voor deze machinecelcombinatie,
maar ook voor latere ontwikkelingen. Dit is mogelijk
doordat de robot is voorzien van een door Cellro ontwikkelde en gepatenteerde
servogripper die gecombineerd pallets, producten en gereedschappen
kan wisselen. Eveneens is de gripper voorzien van 3D-vision en
Your partner for
industrial robot
programming
Meer dan 20 jaar ervaring in het ontwikkelen van machinebesturingen
en meer dan 15 jaar ervaring in het programmeren
en integreren van robotsystemen maken van Alpha Robotica een
ervaren partner voor zowel gebruikers als systeemintegrators.
T +31 (0)172 41 95 53
F +31 (0)172 41 60 32 Informatie info@Alpha-Robotica.nl
040
heeft deze faciliteiten aan boord om te kunnen schroeven en productspe-
cifieke vingers te kunnen wisselen. Smartcell is hierdoor een volledig zelf-
standig opererende productiecel voor kleinseriefabricage vanaf serie-
grootte 1. Met een bezetting van slechts één operator in de dagdienst
draait de cel 24 uur per dag, zeven dagen per week. Als je met de Smartcell
eenmaal een product hebt gemaakt, kun je die bij wijze van speken
met een druk op de knop op elk moment manloos reproduceren. Je hoeft
dan alleen maar het te frezen basismateriaal klaar te leggen.
• Innovaties en oplossingen van vision systemen, robotica,
motion control, sensoren en machineautomatisering
• Slimme oplossingen voor industriële
en niet-industriële toepassingen
• Netwerken met toonaangevende bedrijven,
kennisinstellingen en eindgebruikers
• Uniek congresprogramma
Mediapartners:
O iciële beurscatalogus
11e editie • Gratis toegang
Meer informatie:
www.vision-robotics.nl
Vakbeurs & Congres
Dinsdag 5 en woensdag 6 juni 2012
NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven

Nieuwe w9-3 sensor
Sick heeft een nieuwe sensor in haar assortiment. De behuizing van
deze W9-3 sensor is gemaakt van VistalTM, een glasvezelversterkt
kunststof dat het kan opnemen tegen staal. Het is licht, sterk, duurzaam,
robuust en kent een hoge mate van dichtheid. Door de speciale
productietechniek gecombineerd met het gebruik van krachtige
hightechlijmen, heeft de W9-3 sensor een sterke en waterdichte constructie.
De sensor is uitgevoerd met een PinPoint LED voor een heldere
en zeer homogene lichtspot en laat zich daardoor zeer precies
en gemakkelijk uitlijnen. Ander voordeel hiervan is een grotere reikwijdte
dus meer functiereserve en een betere detectie van zeer
kleine objecten. De W9-3 sensor is verkrijgbaar als taster (detectieafstand
20 tot 350 millimeter), reflector fotocel (tot drie meter) en als
zender-ontvanger (tot zes meter). Daarnaast is er een reflector fotoceluitvoering
voor de detectie van transparante objecten en glas.
Voor een universele en flexibele montage is de W9-3 verkrijgbaar
met M3- of M4-bevestiging bevestigingsgaten, connector M8, M12,
pigtail of vaste kabel.
NAUWKEURIG
DETECTEREN
BETROUWBAAR
VERBINDEN
PERFECT
OVERDRAGEN
GF AgieCharmilles liet tijdens de EMO Hannover zien dat een geïntegreerd
visionsysteem nuttige diensten kan bewijzen bij het draadvonken. Een
camera met een vergrotingsfactor van vijftig wordt gebruikt om de vonkdraad
optimaal te positioneren ten opzichte van het werkstuk. Het resultaat:
in één opspanning meteen een werkstuk dat binnen de normen valt.
GF AgieCharmilles toonde het visionsysteem als een integraal onderdeel
van de draadvonker Cut 1000. Gevonkt werden pincetjes uit cilindrische
staafjes met een diameter van 0,5 millimeter. Met het optische meetsy-
Robertpack steem met een toonde meetnauwkeurigheid tijdens de Empack van in Zwolle 0,05 micrometer een nieuwe lukt robot het om pick de &
place vonkdraad cel met met een een Fanuc nauwkeurigheid M-3i delta robot. van één De nieuwe tot twee voldoet micrometer aan alle te hypogiëne-eisensitioneren ten die opzichte de voedingsmiddelenindustrie van het werkstuk. stelt. Deze pick & place cel
EFFICIËNT
AUTOMATISEREN
Sense it! Connect it! Bus it! Solve it!
Productnieuws
Positiemeting voor het
vonken met vision
Adverteerders index
Abb 43 Iris Vision 18 Stäubli 11
Adk Techniek 18 Kuka 44 Turck 41
Alpha Robotics 40 Laser 2000 38 Valk Welding 22
Destaco 38 Max van Rooij 38 Yaskawa 35
Fanuc 2 Mikrocentrum 40
Fenceworks 43 RAB 38
Ifm 35 Schneider Electric 4
www.turck.com
Turck B.V.
Ruiterlaan 7, NL-8019 BN Zwolle
Postbus 297, NL-8000 AG Zwolle
Tel. (+31) (38) 4 22 77 50
Fax (+31) (38) 4 22 74 51
Email info@turck.nl
internet www.turck.com
F0561_210x85_NL_Sense-it_FA.indd 1 03.05.2011 15:54:53

042
Vision & Robotics
nu ook online
Kijk voor alle artikelen en het laatste nieuws op
www.visionenrobotics.nl

Eenvoudiger produceren?
Houd het standaard!
ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel,
kostenbesparend en eenvoudig in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren.
ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm,
accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat
u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

www.zeroseven.de
Automation becomes easy.
Ontdek hoe KUKA zich heeft toegelegd op het vereenvoudigen
van de robotica in elke dimensie: Automation becomes easy!
Eenvoudig te plannen. Eenvoudig te integreren. Eenvoudig te
bedienen. Eenvoudig in onderhoud. Eenvoudig in aanpassen naar
specifi eke vragen. Met de QUANTEC robotgeneratie – veelzijdiger en
sterker dan nooit ervoor. Met de KR C4 kontroller – waar overbodige
Hardware geëlimineerd is. Met het nieuwe KUKA smartPAD – de
gemakkelijkste manier om een robot te bedienen.
KUKA Automatisering & Robots, Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen, België.
Email: info@kuka.be. Tel.: +32 (0)11 51 61 60.
Meer informatie over de nieuwe
KUKA-producten kan U vinden op:
www.automation-becomes-easy.com
Of scan deze QR-code met je
smartphone.