Verslag Ethiek B5 - vdhoogen.com

Business ethics
‘’Analyse van morele dilemma’s’’
Naam: Martijn van den Hoogen
Studentennummer: 2003373
Klas: RBMVVC1
Datum: 18-10-2011
Begeleider: J.G. de Zwart
Versie: 1.2

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
Inhoudsopgave
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 3
2. Moreel Dilemma .............................................................................................................................. 4
“Twijfels bij boren naar schaliegas .......................................................................................................... 4
3. Analyse moreel dilemma ................................................................................................................. 9
3.1. Morele Probleemstelling ......................................................................................................... 9
3.1.1. Wat is het probleem? ............................................................................................................ 9
3.1.2. Wie heeft met het probleem te maken? ............................................................................... 9
3.1.3. Wat is de morele aard? ......................................................................................................... 9
3.1.4. De morele probleemstelling .................................................................................................. 9
3.2. Probleemanalyse ................................................................................................................... 10
3.2.1. Wie zijn de stakeholders en wat zijn hun belangen? .................................................... 10
3.2.2. Wat zijn de mogelijke waarden bij het boren na Schaliegas? ....................................... 10
3.2.3. Wat zijn de omstreden feiten? ...................................................................................... 10
3.3. Handelingsmogelijkheden ..................................................................................................... 10
3.4. Ethische oordeelsvorming ..................................................................................................... 11
3.4.1. Eigen oordeel ....................................................................................................................... 11
3.4.2. Utilisme ................................................................................................................................ 12
3.4.3. theorie van Kant .................................................................................................................. 12
3.4.4. Deugdenethiek .................................................................................................................... 13
3.4.5. Zorgethiek ............................................................................................................................ 13
3.4.6. Bedrijfscodes ....................................................................................................................... 14
3.5. Reflectie ................................................................................................................................. 14
4. Conclusie ....................................................................................................................................... 15
5. Bibliografie................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
1. Inleiding
Doordat er in de vastgoed sector de afgelopen jaren veel fraude is gepleegd heeft deze een slecht
imago gekregen. Mede hierdoor heeft de NEPROM een gedragscode waaraan de leden zich dienen te
houden. In het verleden zijn verschillende leden al op hun vingers getikt. In de vastgoedsector krijg je
veel te maken met ethische vraagstukken. Je moet namelijk vaak beslissen over de leefomgeving van
mensen.
Om mezelf bewuster te maken van morele vraagstukken heb ik in dit verslag een dergelijk vraagstuk
geanalyseerd. Dit heb ik gedaan aan de hand van ethische cyclus die in het boek ‘verantwoord
ondernemen’ van Royakkers 1 staat beschreven.
1 Royakkers en Pieters, L en A (2006). Verantwoord ondernemen. Baarn, HB uitgevers.
3

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
2. Moreel Dilemma
Om een goed moreel dilemma te hebben heb je een proleem nodig waarbij verschillende meningen
en argumenten zijn. Het moreel dilemma wat in dit verslag wordt behandeld is het boren na
schaliegas. Hieronder staat een artikel met daarin verdere uitleg over het onderwerp.
“Twijfels bij boren naar schaliegas
In de Brabantse bodem zitten grote voorraden schaliegas, een revolutie in de gaswereld.
Maar Helvoirt verzet zich tegen de proefboringen.
Achter de ramen van de boerderijen aan De Gijzel in Helvoirt prijkt een poster van de Partij
voor de Dieren. Niet dat de partij een exponentieel grote kiezersaanhang heeft in het
Brabantse dorp, maar de poster met de tekst: 'Stop proefboringen' vertegenwoordigt wel de
boosheid die leeft onder de inwoners van het dorp. Helvoirt is na Boxtel de tweede locatie
waar proefboringen naar schaliegas, ook wel moeilijk winbaar gas genoemd, moeten
plaatsvinden. In 2009 kreeg het Engelse Cuadrilla Resources een opsporingsvergunning van
de overheid om uit te zoeken waar dit moeilijk winbare schaliegas zich bevindt.
Dat gas zit in leisteenlagen onder de grond, soms wel op drie of vier kilometer diepte. Het
wordt gewonnen door de steenlagen als het ware te kraken. Dat gebeurt met water en zand,
zodat de scheuren openblijven en het gas vrijkomt. Ook worden in sommige gevallen
chemicaliën gebruikt. Die moeten ervoor zorgen dat leidingen en het materiaal niet gaan
roesten.
Een revolutie in de gaswereld, wordt de vondst van het onconventionele gas genoemd. Er
blijkt veel meer gas te zijn dan de experts dachten. En op de meeste plekken in de wereld zit
het gas in de grond. De Verenigde Staten zijn in één klap niet meer afhankelijk van
gasimporten. Daar wordt al op grote schaal naar schaliegas geboord.
Nederland kan niet achterblijven bij de revolutie. "Want het laaghangend fruit is voor het
grootste deel geplukt", zegt voorlichter Jan van Diepen van het ministerie van economische
zaken, landbouw en innovatie. "De potentie is enorm. Er zouden honderden miljarden
kubieke meter gas in schalielagen opgesloten kunnen zitten."
Vooral in Brabant bevinden zich grote hoeveelheden, denken de experts. Daarom gaat
Cuadrilla, samen met Energie Beheer Nederland (met de overheid als enige aandeelhouder),
proefboren bij een industrieterrein in de buurt van Boxtel. De bouwvergunning, die enkel
nodig is voor proefboringen, is afgegeven door de gemeente. In juli of augustus kan de boor
de grond in.
Topman Miller van Cuadrilla heeft daarnaast een klein landje op het oog in Helvoirt. Dat ligt
in het zuiden aan de N65, de rijksweg tussen Den Bosch en Tilburg, en in het noorden aan
een landweggetje met aangrenzend enkele boerderijen. De vergunning is nog niet verstrekt.
De bewoners zitten niet te wachten op een Engels bedrijf dat in de achtertuin een boortoren
van 26 meter plaatst. Het landelijke uitzicht wordt in één klap verstoord. Rustig de hond
4

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
uitlaten is er niet meer bij. Maar het baart de inwoners nog meer zorgen dat over de
gevolgen weinig bekend is. En de geluiden die hen bereiken, stellen niet erg gerust.
In de Amerikaanse staat Pennsylvania, waar in totaal 71.000 boorputten zijn, is het
afvalwater ernstig vervuild, zo meldde The New York Times onlangs. De krant beschikt over
documenten van de EPA (de milieuwaakhond van de Amerikaanse regering). Er zouden
verhoogde concentraties radioactieve stoffen, zoals radon, in het water zitten, soms wel
duizend keer de toegestane hoeveelheid. De Amerikaanse overheid hanteert alleen voor
drinkwater een standaard, terwijl voor grondwater niet is vastgesteld wat de maximale
hoeveelheid radon mag zijn. Maar die hoge concentraties in het grondwater kunnen wel
degelijk schadelijke gevolgen hebben voor drinkwater en de voedselketen, beargumenteert
EPA.
"De onderzoeken wijzen stuk voor stuk uit dat boren naar schaliegas ontzettend slecht is
voor het milieu", zegt Willem Jan Atsma, voorzitter van Schaliegasvrij Haaren. Zijn stichting
probeert de proefboringen tegen te houden. Daartoe heeft ze onder meer een petitie
opgesteld met als titel: 'Stop schaliegaswinning in Nederland'. Atsma wijst op de vele
onderzoeken die hij de laatste maanden heeft opgespoord, waaruit blijkt dat de
milieueffecten vrij ernstig kunnen zijn.
Atsma komt uit de Randstad, waar hij werkt bij een farmaceutisch concern. Maar na zijn werk
laat hij de drukte achter zich. Hij kocht een aantal jaar geleden een boerderij aan De Gijzel,
die hij renoveerde. Daar, in Helvoirt, heeft zijn gezin de natuur binnen handbereik.
Atsma: "Dit is geen plek om naar schaliegas te boren. Het verstoort de natuur en we weten
niet wat voor effect al die chemicaliën hebben op ons drinkwater. Er bevindt zich hier vlakbij
een groot drinkwaterbassin. We zijn geen Amerika. Brabant is behoorlijk dichtbevolkt. Al de
onderzoeken tonen aan dat de boringen gewoonweg niet veilig zijn. Of het nu gaat om
radioactieve stoffen, chemicaliën of gasexplosies; het zijn allemaal gevolgen van de
schaliegasboringen. Als omwonenden zijn wij daar behoorlijk van geschrokken."
Er is Atsma en zijn stichting verteld dat het slechts gaat om proefboringen en dat een
definitieve winningvergunning nog heel ver weg is. "Een onderneming als Cuadrilla beseft
goed dat het verstandig is om het aantal boorlocaties te beperken", zegt de voorlichter van
het ministerie van economische zaken.
Maar Atsma is daar niet gerust op. "Het blijft natuurlijk niet bij proefboringen. Voor de winning
van schaliegas zijn uiteindelijk minstens honderd boorputten nodig, zoals topman Miller van
Cuadrilla zelf heeft aangegeven."
Wethouder Erik van den Dungen van de gemeente Haaren kent de bezwaren. Hij weet ook
dat het draagvlak voor de proefboringen onder de inwoners van Helvoirt, dat valt onder
Haaren, bijzonder klein is. En ook hij heeft de Amerikaanse voorbeelden op zijn netvlies. "We
hebben nog geen officiële vergunningaanvraag gehad. Er is slechts gekeken waar de boring
moet plaatsvinden. Maar ik ben zelf nog niet overtuigd. Zolang de gezondheid en de
veiligheid van de mensen niet gegarandeerd is, neig ik naar een nee."
5

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
Geen vergunning dus voor Cuadrilla als het aan de wethouder ligt. Wat is de reactie vanuit
Den Haag? Voorlichter Van Diepen: "Het nationaal belang prevaleert. De vergunningen voor
opsporing en winning voor gas worden op nationaal niveau afgegeven. Een gemeente kan
weliswaar vertragen, maar niet tegenhouden."
Helvoirt komt waarschijnlijk niet onder de proefboring uit. Maar de inwoners hoeven zich
nergens zorgen over te maken, is de reactie vanuit Den Haag. "Er zijn in Nederland tot nu
toe ongeveer 3200 boringen geweest naar olie en gas dat zich diep onder de grond bevindt.
In één geval is dat misgegaan. In de begintijd, in 1965, is er een ontploffing geweest in het
Drentse Sleen. Daarna nooit meer. Voor het gebruik van chemicaliën in boorgaten gelden
zeer strenge regels in Europa", aldus Van Diepen
Ook over de radioactieve stoffen die zich in het grondwater zouden bevinden hoeven de
Brabanders zich volgens het ministerie niet ongerust te maken. Daarvoor zijn in Nederland
strenge eisen opgesteld. Anders dan in de VS mag het grondwater in Nederland en Europa
een beperkte hoeveelheid radon bevatten. Komt het boven de toegestane norm, dan treedt
een vergunningplicht in werking. Van Diepen: "Zonodig worden stoffen weer teruggebracht
naar de plek waar ze vandaan komen: de diepe ondergrond."
Terwijl de gemeenschap in Helvoirt protesteert tegen de proefboringen, verliep de
vergunningverstrekking in het nabijgelegen Boxtel opvallend soepel. "Dat heeft te maken met
de plek", zegt wethouder Van den Dungen uit Haaren. "De proefboringen vinden plaats
dichtbij een industrieterrein." Bovendien is het terrein, anders dan in Helvoirt, van de
gemeente zelf. Die krijgt 1,5 ton euro voor de exploitatie.
"Ja, het verbaasde ons ook dat er weinig bezwaren zijn ingediend", zegt Erik van den Broek,
gemeenteraadslid namens oppositiepartij SP in Boxtel. Alleen de Rabobank, met een groot
datacentrum in de buurt van het industrieterrein, heeft bezwaar gemaakt, omdat het bang is
voor aardbevingen. De SP is in principe geen tegenstander van proefboringen, maar is wel
bezorgd over de onduidelijke gevolgen voor milieu en de volksgezondheid.
De fractie diende een motie in om naast een bouwvergunning een milieu-effectrapportage
(MEP) te laten opstellen. Omdat het slechts om proefboringen gaat, is zo'n MEP echter niet
verplicht. Van den Broek: "De motie is verworpen, dus Cuadrilla kan hier in de zomer
gewoon beginnen."
Wethouder Van den Dungen van Haaren weigert zich te laten beïnvloeden door Den Haag.
"Alle informatie moet boven tafel komen. We moeten een garantie hebben dat het écht veilig
is. Pas dan gaan we akkoord. Geen idee hoe lang we dat volhouden. In Barendrecht (waar
ondergrondse CO2-opslag was gepland) heeft de overheid destijds ook anders besloten dan
de gemeente. We zien het wel."
Van den Dungen heeft nog een andere partij waar hij rekening mee moet houden. De grond
waarop de proefboring in Helvoirt plaatsvindt, is, anders dan in Boxtel, in handen van een
privaat bedrijf: boomkweker Van den Oever. Daar heeft de gemeente geen zeggenschap
6

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
over.
De boomkweker heeft al toestemming gegeven. Eigenaar Jacques van den Oever wil er niet
te veel over kwijt. "Maar als wij geen ja zouden zeggen, dan zou de buurman het wel doen."
Cuadrilla: van 'vriendengroep' tot boorbedrijf met groot politiek netwerk
Een ontzettend aardige man. Zo omschrijven wethouder Erik van den Dungen en Willem Jan
Atsma van de stichting Schaliegasvrij Haaren, Mark Miller. Hij is namens Cuadrilla
Resources verantwoordelijk voor de proefboringen in Boxtel en Helvoirt. Miller reisde
verschillende keren naar Nederland om de bewoners van de Brabantse dorpen voor te
lichten over de proefboringen naar schaliegas. "Hij heeft veel verstand van zaken", zegt Van
den Dungen.
Cuadrilla Resources is gevestigd in het Engelse dorpje Lichfield. De naam Cuadrilla is
Spaans voor een groep vrienden. Het bedrijf is opgericht in 2007 en wordt geleid door Chris
Cornelius en Dennis Carlton. Een Australische ingenieursbureau en boorbedrijf AJ Lucas
Group waren de eerste aandeelhouders.
In februari 2010 investeerde het private equity concern Riverstone LLC 58 miljoen dollar. De
topman van dit bedrijf is de voormalig BP-bestuurder Lord Browne.
Riverstone is een partner van de Carlyle Group, die voor een groot deel leunt op een politiek
netwerk. De presidenten Bush sr. en jr. hebben banden met de Carlyle Group, evenals de
halfbroer van de Franse president Sarkozy en twee voormalige Thaise minister-presidenten.
In het Engelse Blackpool is de eerste proefboring naar schaliegas door Cuadrilla Resources
al in augustus van start gegaan. Ook in Groot-Brittannië wordt er flink geprotesteerd tegen
de boringen. Cuadrilla heeft zelfs een telefoonnummer in het leven geroepen voor
verontruste bewoners.
Protest tegen boringen
Nederland reageert relatief rustig op de proefboringen naar schaliegas. In Boxtel was de
bouwvergunning binnen no time afgegeven. Weinig inwoners tekenden bezwaar aan. In
Helvoirt is weliswaar een stichting die zich verzet tegen het winnen van schaliegas, maar de
petitie die de stichting op internet plaatste, levert tot nu toe slechts 500 handtekeningen op.
Terwijl in Frankrijk een petitie tegen schaliegasboringen in korte tijd door 80.000 mensen
werd ondertekend. De Fransen, Engelsen, Canadezen en Amerikanen; allemaal komen ze in
opstand tegen de schaliegasboringen. In de Franse streek Ardèche protesteerden een paar
weken geleden ruim 20.000 mensen tegen de boringen. De Franse minister van milieu
Nathalie Kosciusko-Morizet kondigde zelfs een moratorium af op schaliegasboringen totdat
meer bekend is over gezondheids- en milieurisico's. Tot groot ongenoegen van de Franse
oliemaatschappij Total, die onderzoekt waar het gas zich in Frankrijk bevindt.
De inwoners van het Canadese Quebec eisen een moratorium op gasboringen in de hele
7

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
provincie. Uit een enquête onder ingenieurs van januari 2011 blijkt dat 59 procent zich tegen
schaliegasboringen keert. Er zou volgens hen te weinig bekend zijn over de risico's.
In Engeland waarschuwde het Tyndall Centrum, een onderzoeksinstituut naar
klimaatverandering, voor de milieurisico's. Het centrum eiste een moratorium op boringen,
maar het ministerie van energie en klimaatverandering zette de proefboringen alsnog door.
In de Verenigde Staten hebben oliebedrijven tot nu toe de meeste ervaring met
schaliegasboringen. Inmiddels telt de VS 493.000 boorputten. De grootste boorput ligt in
Pennsylvania. Er zijn daar inmiddels 3300 vergunningen verstrekt voor boringen naar
schaliegas. In 2007 waren dat er nog 117. Ook in Pennsylvania komen inwoners en
milieugroeperingen in opstand.” 2
2 Choudron, A, (2011) Trouw nieuwswebsite, 18- 10-2011, www.trouw.nl
8

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
3. Analyse moreel dilemma
Om te bepalen wat de meest wenselijke handelingsmogelijkheid bij dit moreel dilemma is maak
wordt gebruik gemaakt van de ethische cyclus zie figuur 1.
Casus
Morele
probleemstelling
Figuur 1: De ethische Cyclus
Probleem analyse
9
Handelingsmogelijk
heden
Ethische
oordeelsvorming
Nadat de ethische cyclus is doorgewerkt zal er een wenselijke of moreel aanvaardbare
handelingsmogelijkheid ontstaan.
3.1. Morele Probleemstelling
Voordat je verder kunt zul je moeten weten wat nu precies de morele probleemstelling is. Hierbij heb
je ten minste twee tegenstrijdige normen en/of waarden nodig. Om ervoor te zorgen dat de ethische
cyclus goed doorlopen wordt is het cruciaal dat de probleemstelling zo juist en duidelijk mogelijk te
stellen. Er zijn verder drie eisen waar een morele probleemstelling aan moet voldoen. Het eerste wat
je jezelf moet afvragen is: ‘Wat is het probleem? ’ ten tweede ‘Voor wie is het een probleem? ’ en als
laatste moet in de vraagstelling de morele aard voor boven komen.
3.1.1. Wat is het probleem?
In Brabant wil de overheid op verschillende plaatsen boren na Schaliegas. Volgens bepaalde partijen
zou dit grote milieuverontreiniging met zich meebrengen en volgens andere partijen zou dit helemaal
niet het geval zijn.
3.1.2. Wie heeft met het probleem te maken?
De volgende partijen hebben te maken met het probleem: de Overheid heeft toestemming gegeven
om te boren en zou hier geld voor krijgen, de gemeenten waar de boringen plaats vinden deze
krijgen ook geld voor de boringen, het Engelse bedrijf Cuadrilla Resources deze moeten de boringen
doen, de Rabobank deze heeft namelijk dicht bij de plek waar geboord wordt een groot datacentrum
staan, de natuur deze zou namelijk verontreinigd kunnen worden en de inwoners van de gemeenten
want deze zijn bang voor aardbevingen als gevolg van de boringen.
3.1.3. Wat is de morele aard?
De overheid, gemeenten, en het Engelse bedrijf Cuadrilla Resources kunnen veel geld gaan verdienen
aan de boringen. Daar staat wel tegenover dat er milieuschade kan ontstaan door middel van het
afvalwater en er is een kans op aardbevingen aanwezig is waardoor schade aan de omgeving kan
ontstaan.
3.1.4. De morele probleemstelling
Om tot een goede probleemstelling te komen is het belangrijk om de vorige punten in de
probleemstelling mee te nemen. Wanneer je dit doet kom je tot de volgende probleemstelling:
Reflectie
Moreel
aanvaardbare
handeling

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
Behoort het Engelse bedrijf Cuadrilla Resources te boren na schaliegas in opdracht van de
overheid, ook al kunnen er grote gevolgen zijn voor de natuur, de Rabobank en omwonende?
3.2. Probleemanalyse
Bij de probleemanalyse worden drie belangrijke feiten beschreven: Wie zijn de Stakeholders en wat
zijn hun belangen?, Wat zijn de mogelijke waarden bij het boren na schaliegas? Wat zijn de
omstreden feiten?
3.2.1. Wie zijn de Stakeholders en wat zijn hun belangen?
Hieronder staat een tabel met daarin alle Stakeholders en daarachter wat hun belangen zijn.
Stakeholders Belangen
Nederlandse Overheid Er is veel geld te verdienen mocht er veel schaliegas
aanwezig zijn.
Engels bedrijf Cuadrilla Resources Voor de proefboringen krijgt het bedrijf veel geld van de
overheid. Daarnaast staat de naam van het bedrijf ook in e
schijnwerpers. Het is belangrijk dat ze overkomen dat ze
niet milieuverontreinigend bezig zijn.
Gemeenten Haren, Boxtel en Helvoirt De gemeenten krijgen geld van de vergunningen die
aangevraagd moeten worden.
Inwoners van de gemeenten Door de boringen kunnen aardbevingen ontstaan waardoor
er schade aan de woningen kan ontstaan.
De natuur In het afvalwater wat vrijkomt bij de boringen zit veel
Radon dit is een radioactieve stof. Wanneer dit bij het
grondwater komt is als het drinkwater besmet.
De Rabobank Een groot datacentrum van de Rabobank staat dicht bij een
locatie waar geboord moet worden. Door de trillingen die
ontstaan bij de boringen en de mogelijke aardbevingen zijn
ze bang dat de apparatuur beschadigd raakt.
Tabel 1: Stakeholders met belangen.
3.2.2. Wat zijn de mogelijke waarden bij het boren na Schaliegas?
Om te bepalen wat de waarden zijn in dit project staat hieronder een lijst met alle waardes.
- De overheid kan veel winst maken als er schaliegas zit en deze gaat winnen.
- De gemeenten krijgen veel geld vanwege de vergunningen die aangevraagd moeten worden.
- Cuadrilla Resources zou zijn naam behouden en winst maken.
3.2.3. Wat zijn de omstreden feiten?
Omstreden feiten zijn feiten die waarbij niet duidelijk is of ze ook echt een feit zijn. .
- Uit onderzoek is nog niet gebleken of er ook daadwerkelijk natuurschade ontstaat.
- We weten nog niet of er schade ontstaat aan objecten als er ook daadwerkelijk een
aardbeving is.
- Er is nog niet zeker over er ook daadwerkelijk schaliegas in de bodem zit.
3.3. Handelingsmogelijkheden
Er zijn verschillende manieren om een probleem op te lossen in deze paragraaf wordt onderzocht
wat alle mogelijkheden zijn.
10

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
De handelingsmogelijkheden die er zijn moeten aansluiten bij het morele probleem dit is:
Behoort het Engelse bedrijf Cuadrilla Resources te boren na schaliegas in opdracht van de overheid,
ook al kunnen er grote gevolgen zijn voor de natuur, de Rabobank en omwonende?
De volgende handelingsmogelijkheden zijn er:
1. De overheid mag beslissen of er geboord wordt en geeft toestemming
2. De overheid luistert naar de actievoerders en geeft geen toestemming
3. De gemeenten gaan samen protesteren en gaan geen vergunningen afgeven.
4. De actievoerders gaan naar het Europees gerechtshof om daar hun gelijk te halen.
5. De overheid laat door onafhankelijke onderzoekers een onderzoek verrichten betreffende de
veiligheid.
6. De actievoerders komen met een alternatief.
7. Het Engelse bedrijf Cuadrilla Resources betrekt alle stakeholders om tot een oplossing te komen.
8. De actievoerders proberen gelijk te krijgen d.m.v. alle nadelen in het nieuws te brengen.
Nummer 1 t/m 3 zijn zwart-wit strategieën dit betekend dat ze niet verder kijken dan wat er nu voor
ogen is. Nummer vier is een strategie om gelijk te krijgen bij een hogere instantie. Nummers vijf t/m
acht behoren bij de strategie samenwerken. En als laatste hoort nummer acht bij de strategie van
klokkenluider. Hierbij gaan ze alle slechtste scenario’s in het nieuws brengen d.m.v. tv, kranten en
internet.
3.4. Ethische oordeelsvorming
Om een ethische verantwoord oordeel te vormen is het belangrijk om op verschillende manieren een
oordeel te vormen. Dit gebeurt door een oordeel van mijzelf, via het utilisme, theorie van Kant,
deugdenethiek, zorgethiek en via de bedrijfscodes.
3.4.1. Eigen oordeel
Zelf denk ik dat er goed gekeken moet wat de gevolgen kunnen zijn en wat de kans is dat er ook
daadwerkelijk iets gebeurt. Daarnaast moet je in je achterhoofd houden dat het erg winstgevend kan
worden voor Nederland. Met deze winst kunnen er weer veel andere projecten gesubsidieerd
worden zoals verbetering van de natuur, zorg, scholing, veiligheid van mensen, etc.. Vandaar dat ik
zelf denk dat de boringen moeten gebeuren mits er aangetoond kan worden dat de boringen veilig
zijn.
11

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
3.4.2. Utilisme
Zoals het utilisme verwacht staan in tabel 2 alle betrokken met daarbij hun positieve gevolgen en
negatieve gevolgen.
Betrokkenen Positieve gevolgen Negatieve gevolgen
Nederlandse Overheid *Veel geld te verdienen voor de
burgers.++
*Minder afhankelijk van gastoevoer+++
Engels bedrijf Cuadrilla *Naam bekendheid+
Resources
*Veel winst te behalen aan het project+
Gemeenten Haren, *veel inkomsten doordat vergunningen
Boxtel en Helvoirt
Inwoners van de
gemeenten
af moeten worden gegeven.++
12
*problemen als er iets in de
toekomst gebeurd---
*Schadevergoeding wanneer
grond verontreinigd raakt--
*werkgelegenheid als er gas zit + *Schade aan woningen door
aardbeving --
*daling waarde van de
woning --
De natuur *natuur kan verontreinigd
raken ---
De Rabobank *kan gegevens kwijtraken als
gevolg van trillingen of
aardbeving. -
Tabel 2: betrokken met positieve en negatieve gevolgen.
In tabel twee kunt u dus zien wat de positieve gevolgen en negatieve gevolgen zijn en hoe zwaar
deze wegen. Hoe meer plussen of minnen erachter staan hoe belangrijker het is. Zo kun je zien dat er
bepaalde argumenten zwaarder wegen dan andere. Het is belangrijk dat de overheid geld binnen
krijgt en minder afhankelijk te zijn van de gastoevoer. Dit omdat er dan geïnvesteerd kan worden in
andere projecten. Een groot nadeel is wel dat de overheid grote problemen kan krijgen als de natuur
verontreinigd raakt. Hier zal de overheid dan in moeten investeren om alles weer schoon te maken.
3.4.3. theorie van Kant
Bij de theorie van Kant staat de handeling centraal. Deze handeling kun je vervolgens toetsten aan
twee categorische imperatieven. Namelijk het universaliseringsbeginsel of het respectbeginsel beide
categorieën zal ik behandelen aan de hand van een eerder genoemde handelingsmogelijkheid.
Wanneer één van deze twee categorieën slaagt dan is het morele dilemma geslaagd.
Universaliseringsbeginsel
Een eerder genoemde handelingsmogelijkheid is: ‘De overheid mag beslissen of er geboord wordt en
geeft toestemming’ Om deze te analyseren moeten we eerste de maxime bepalen die erbij behoord.
De maxime van deze handelingsmogelijkheid is: De overheid is de baas en deze mag beslissen wat er
gebeurt.
Nu we een maxime hebben moet er bepaald worden of we hier een wet van willen hebben. De
maxime die er nu is wordt in principe al nageleefd, zo beslist de overheid dagelijks wat goed moet
zijn voor het land en maakt hier ook wetten voor. Omdat deze handeling slaagt, is het moreel
geslaagd.
Respectbeginsel
De overheid luistert niet na de bewoners die in het desbetreffend gebied wonen. Wel denken ze dat
ze de juiste beslissing nemen als ze kijken na het grootste belang van Nederland. Hierdoor denken ze
niet puur aan één persoonsvorm maar over het geheel. Helaas denkt de overheid wel aan een doel

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
en een middel zo willen ze graag afhankelijk worden van gas maar het moet wel geld opleveren.
Hierbij zakt deze methode.
Volgens Kant kan deze handeling wel worden gebruikt omdat deze op één punt is geslaagd.
3.4.4. Deugdenethiek
Deugdenethiek is geen theorie maar meer een analyse. Je gaat bekijken hoe de persoon in dit geval
de overheid is. Je gaat kijken of de partij de juiste karaktereigenschappen heeft die hij behoort te
hebben. Daarna ga je bij alle handelingsmogelijkheden bekijken of deze conflicteren met de deugden
die horen bij een deugdzame actor. Wanneer een handelingsmogelijkheid niet in conflict raakt met
een deugd dan is deze moreel aanvaardbaar.
Hieronder staan vier beginselen uitgewerkt over de overheid.
Zorgvuldigheidsbeginsel
De overheid discussieert in de tweede kamer met afgevaardigde van het Koninkrijk der Nederlanden.
Deze afgevaardigde zijn gekozen door het hele volk waardoor dus het hele volk zijn stem heeft
kunnen laten gelden. Wanneer een overheid beslist om ergens te gaan boren kun je er vanuit gaan
dat ze hier goed over nagedacht hebben. Hierdoor zal elke beslissing zorgvuldig worden genomen.
Motiveringsbeginsel
De overheid heeft motieven gegeven voor de boring. Zo geven ze aan dat er veel geld te behalen is
en dat we minder afhankelijk zijn van gas toevoer.
Vertrouwensbeginsel
Wanneer de overheid in eerste instantie a zegt en daarna wordt het vertouwen geschaad. Hierdoor
zullen ze van te voren goed overwegen welke beslissing ze nemen. Verder mag de burger verwachten
dat de overheid beslissingen neemt die het best zijn voor een meerderdeel van de bevolking.
Gelijkheidsbeginsel
De overheid hoort te luisteren naar problemen die ontstaan vanuit de gemeenschap. Het is soms
echter lastig om iedereen gelijk te geven maar ze behoren dit wel te proberen. In het huidige
probleem is dit helaas niet het geval. Zo hebben ze een beslissing genomen zonder met de
omwonende te overleggen.
De overheid behoort dus zorgvuldig te handelen omdat ze een leidende functie hebben. Vooral in het
geval van schaliegasboringen omdat dit gevaarlijk kan zijn. Wanneer de overheid dus wil gaan boren
is het verstandig om de bewoners als gelijke te behandelen. Door dit te doen zullen de bewoners zich
betrokken voelen en kun je to een oplossing komen. Bij elke stap die overheid doet zijn ze verplicht
om een motivering te geven uit moraal oogpunt kan dit niet alleen maar zijn dat het winstgevend is.
De problemen die kunnen ontstaan, behoren namelijk ook onderzocht te worden.
3.4.5. Zorgethiek
Wanneer we gaan kijken wie het probleem heeft veroorzaakt zullen we moeten gaan kijken bij het
Engelse bedrijf dit omdat deze heeft aangeboden om te gaan boren. Daarnaast is de overheid ook
een probleemeigenaar omdat zij eindverantwoordelijke zijn en met het plan zijn gekomen. Voordat
de overheid verder gaat zijn ze dus moreel verantwoord om de discussie met de gemeenten,
Rabobank en de bewoners aan te gaan. Hierdoor tonen ze begrip en willen ze samen tot een
oplossing komen. Hierdoor ontstaat er vertrouwen bij de betrokken en zullen ze eerder toegeven aan
een oplossing.
13

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
Zolang de overheid dus zorgzaam met het project om blijft gaan en voorwaarden stelt kunnen ze
minder problemen in de toekomst krijgen. Doordat de overheid zijn aandacht bij het project houdt
zorg je er ook voor dat de betrokkenen zich niet verwaarloosd voelen.
3.4.6. Bedrijfscodes
Aangezien er bij dit moreel dilemma geen bedrijfscodes te vinden zijn kan ik deze niet toepassen.
3.5. Reflectie
Om te bepalen wat de juiste oplossing is staan hieronder de uitkomsten van de onderzoeken. De
uitkomsten zijn langs elkaar gehouden en zodoende is het probleem uiteindelijk ethisch
verantwoord.
Bij het utilisme is gebleken dan handelingsmogelijkheid 1 voldoet aan de eisen. De overheid zal
namelijk veel winst maken wat weer goed is voor de burgers in het algemeen. Verder zal Nederland
minder afhankelijk zijn van de gastoevoer uit ander land. Omdat het ook economische zware tijden
zijn voor gemeenten is het ook goed als het doorgaat. Dit omdat de gemeenten dan veel geld
binnenkrijgen d.m.v. leges. Het is wel zo dat daar tegenover staat dat er kans is dat er milieuschade
ontstaat en aardbevingen. Maar het is niet zeker dat er ook daadwerkelijk iets gebeurt of dat er veel
schaliegas zit.
Wanneer we het probleem gaan behandelen op de manier van Kant dan zie je meteen dat de
overheid eigenlijk gewoon moet gaan boren. Want we hebben allemaal gestemd op de overheid en
vinden het goed dat zij wetten of regels verzinnen. Dat er af en toe iets gebeurt wat niet iedereen
leuk vindt dat is namelijk onvermijdelijk.
De overheid is dus gekozen en heeft als taak het land op een zo goed mogelijke manier te regeren.
Hierbij moeten ze wel nadenken aan de gevolgen en aangezien wij ze hebben gekozen moeten we
hun keuzes gewoon accepteren.
De overheid behoort vanuit de zorgethiek iedereen als gelijkwaardige te behandelen. En te luisteren
naar hun. Dit is nu nog niet het geval en zou dus verbeterd moeten worden. Doordat ze naar
iedereen luisteren en in discussie gaan met omwonende en de Rabobank kunnen problemen in de
toekomst vermeden worden.
De proefboringen zouden doorkunnen gaan omdat in verschillende theorieën de overheid gelijk
krijgt. Maar omdat de overheid een zorgfunctie heeft vind ik de zorgethiek behandeling zeer
belangrijk. Ik zou zeggen dat de overheid eerst naar ander oplossingen moet gaan kijken en verder
moet onderzoeken of de proefboringen schadelijk zijn of niet voor het milieu en de omwonenden.
Wanneer het risico klein is dat er iets gebeurd zou ik de boringen door laten gaan omdat dit vanuit
Nederland als staat zijnde het beste is. Mijn conclusie is dan ook dat de proefboringen ethisch
verantwoord zijn mits er rekening met bepaalde aspecten wordt gehouden.
14

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
4. Conclusie
Ethiek is iets wat moeilijk te begrijpen is en waar nooit iedereen het mee eens kan zijn. Vandaar dat
het zeer belangrijk is dat je vanuit verschillende ooghoeken kijkt naar meerder oplossingen. Wanneer
je meerder oplossingen hebt zul je moeten kijken waar de meeste mensen voordeel mee hebben en
of dit verder geen consequenties heeft.
In het vastgoed betekent dit dat je niet zomaar iets kunt ontwikkelen maar dat je eerst dus heel goed
onderzoek moet doen. Want wanneer je ergens iets gaat bouwen of ontwikkelen blijft dit ook een x
aantal jaren staan. En wanneer het plan niet word geaccepteerd door omwonende dan heb je een
probleem.
Mede omdat ik later waarschijnlijk te maken krijg met ethische dilemma’s vond ik dit vak interessant
en een bijdrage leveren aan mijn persoonlijke ontwikkelingen.
15

Martijn van den Hoogen Avans Hogeschool
2003373 Ethiek
5. Literatuurlijst
Website
Chaudron, Janne. 2011. info over schaliegas. Trouw. [Online] 24 Maart 2011. [Citaat van: 18 Oktober
2011.] www.trouw.nl.
Boeken
Lambèr Royakkers, Angèle Pieters. 2006. Verantwoord ondernemen. Baarn : HB uitgevers, 2006.
ISBN 978-90 5574 507 4.
16