Niet inpakken, maar aanpakken - Vereniging Afvalbedrijven

More documents

Recommendations

Info

DOOR ADDO VAN DER EIJK De wijze waarop we in Nederland onze stortplaatsen beheren, is niet meer van deze tijd. Gestort afval wordt hermetisch ingepakt, met een vloeistofdichte onder- en bovenafdichting. Als een mummie ligt het afval er voor de eeuwigheid. Met ook eeuwigdurende nazorg als gevolg. “Vanwege de verontreinigingen schrijft het stortbeleid voor: inpakken, isoleren en beheersen”, vertelt Willem Kattenberg, beleidscoördi- nater van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze oplossing vindt hij verre van ideaal. “Hiermee schuiven we de verontreinigingen door naar toekomstige generaties. Beter is om milieuproblemen daadwerkelijk aan te pakken, en binnen één generatie op te lossen.” In plaats van effectgerichte maatregelen - door eeuwig emissies tegen te gaan - staat Kattenberg een brongerichte aanpak voor. En dat lijkt te kunnen. Tal van studies wijzen uit dat met een innovatief stortbeheer binnen een generatie een veilige situatie ontstaat. De innovatie draagt de naam: duurzaam stortbeheer. Binnen het ministerie klinkt het als muziek in de oren. “Een buitengewone kans”, zegt Kattenberg, “om iets aan het emissiepotentieel van stortplaatsen te doen.” BIOLOGISCHE AFBRAAK Duurzaam stortbeheer stimuleert de biologische afbraak. Met behulp van de natuur neemt het emissiepotentieel af. “Dat biologische afbraak werkt, staat vast”, zegt Kattenberg. Hij verwijst naar de ellenlange literatuurlijst van wetenschap- pelijke publicaties die de theorie staaft. Timo Heimovaara, onderzoeker aan de TU Delft, zette recent de studies op een rij, en concludeert: “Biologische afbraakprocessen kunnen leiden tot een aanzienlijke vermindering van de emissies. In de bodemsanering wordt hier veel gebruik van gemaakt. Daar worden de van nature aanwezige bacteriën gestimuleerd om de grond te reinigen. Eerdere projecten en laboratoriumanalyses tonen aan dat, als de afbraakprocessen goed op gang komen, ook chemische processen een positieve bijdrage leveren. Zo wordt de zuurgraad gebufferd.” De kunst van duurzaam stortbeheer is het versnellen van de afbraak. Dat kan, volgens Heimovaara, door het toevoegen van water en lucht. “Zonder water toe te voegen, is een stortlichaam te droog voor natuurlijke afbraakprocessen. Voeg je water toe, dan versnelt dat de processen. Wat ook helpt, is het toevoegen van lucht”, zegt hij. Meteen lucht toevoegen, vindt hij vanuit energieoogpunt zonde en bovendien weg- gegooid geld. “Methaangas is een brand- stof, die verloren gaat als je lucht toevoegt. Beter is om eerst water rond te pompen, en het methaangas af te vangen. Pas als de methaanvorming stopt, ga je als tweede stap de lucht toevoegen.” Heimovaara schat in dat de eerste waterstap zeven jaar duurt, en de tweede luchtstap drie jaar. Daarmee komt hij op een termijn van tien jaar. EXPERIMENT Tien jaar staat daarom voor het experiment, dat gaat plaatsvinden op twee tot vier proeflocaties, in aanmerking hiervoor komen Wieringermeer, Braambergen, Kragge II en De Vlagheide. Heimovaara kijkt als weten- schapper mee, en voert een onafhankelijk fundamenteel onderzoeksprogramma uit. Met vier onderzoekers van de universiteit gaat hij trachten de processen te doorgron- den. Hij is druk doende om geavanceerde sensoren, apparaten en monitoringstech- nologie te bestellen. “Uiteindelijk willen we het gedrag in het stortlichaam met model- len kunnen voorspellen. Belangrijk voor de voorspelbaarheid is dat een stortlichaam erg heterogeen is. De vraag is of het water en de lucht overal bij kunnen komen”, zegt hij. Heimovaara ziet duurzaam stortbeheer als een vorm van idealisme. Hij gelooft niet in de huidige aanpak, die uitgaat van eeuwigdurende afspraken. “Eeuwigdurend is een illusie. Daarvoor zijn mensen te kort van memorie. Wat we ook technisch verzin- nen: alles gaat een keer kapot. Nu wentelen we het probleem af op de maatschappij. De enige écht duurzame oplossing is het structureel verlagen van het emissiepotentieel. In de bodemsanering vond dezelfde omslag plaats: eerst wilde men de verontreiniging inpakken, later koos men toch voor een brongerichte aanpak.” TOETSWAARDEN De stortexploitanten leggen zelf de beno- digde infrastructuur aan voor het inbren- gen van water en lucht, en zorgen voor de monitoring. Attero, één van de exploitanten, gaat experimenteren op De Kragge, een stortplaats bij Bergen op Zoom. “We voeren water versneld van boven naar beneden door het afval”, vertelt Emile Mastenbroek, directeur Bio-energie & Mineraal van Attero. “Het afval wordt zo natter en gaat sneller vergisten. Het percolaat vangen we op in drains, zuiveren we en pompen we rond. Het percolaat wordt zo alsmaar schoner. Komt er geen methaangas meer WILLEM KATTENBERG (INFRASTRUCTUUR EN MILIEU): ‘Duurzaam stortbeheer is een buitengewone kans.’ vrij, dan gaan we het stortlichaam injecte- ren met lucht.” Attero start met een nul- meting om de huidige emissies in kaart te brengen en straks het effect van de maatregelen te kunnen bepalen. Voordat de experimenten starten, moet duidelijk zijn hoe hoog de milieulat over tien jaar moet liggen. “Aan het begin van het traject stellen we de toetswaarden vast”, zegt Kattenberg, die RIVM en ECN de waarden laat onderzoeken. Nul zal de emissie nooit worden. De vraag is wat acceptabel is. Kattenberg: “We kiezen voor maatwerk. Voor alle vier locaties worden locatiespecifieke toetswaarden ontwikkeld, waarbij onder meer de achtergrondwaarden en de ondergrond belangrijke factoren zijn. In de bodemsanering werkt deze aanpak goed.” Mastenbroek van Attero is benieuwd naar de toetswaarden. Hij houdt een slag om de arm. “De toetswaarden moeten glas- helder zijn, anders weten we niet wanneer het experiment succesvol is. Eerst beoor- delen we of de toetswaarden van RIVM en ECN überhaupt haalbaar zijn. Blijken ze een brug te ver, dan moeten we afwegen of het zin heeft om te investeren in de proef.” BOVENAFDICHTING Water en lucht in de stort brengen, druist in tegen het huidige stortbesluit. Dat schrijft immers inpakken voor. En met een ondoorlaatbare bovenlaag kan onmogelijk water en lucht in het stortlichaam komen. Een ontwerpbesluit in het kader van de Crisis- en herstelwet maakt het experiment juridisch mogelijk, stelt Kattenberg. “Het ontwerpbesluit is begin februari door de Tweede Kamer goedgekeurd. Dit besluit zorgt dat het Stortbesluit op een aantal punten wordt aangepast. Belangrijke wijzi- ging is dat de proeflocaties uitstel krijgen om een bovenafdichting aan te brengen.” Het uitstel geldt niet alleen voor de proeflocaties, maar kan zich uitbreiden met zo’n vijftien stortplaatsen. Want wat te doen met locaties, die de komende jaren afgedicht afvalforum maart 2012 » 5
DUURZAAM STORTBEHEER FINANCIEEL AANTREKKELIJK Duurzaam stortbeheer biedt niet alleen een milieukans, ook financieel is het aantrekkelijk. De Erasmus Universiteit en bureau FFact berekenden een besparingspotentieel van 88 miljoen euro, met name door het wegvallen van de huidige bovenafdichting. “Voor de stortsector zeker interessant”, zegt Willem Kattenberg van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Hij wijst op het recente rapport ‘De toekomst van de stortsector: op weg naar 2030’, dat geen rooskleurig toekomstbeeld voor de sector schetst. “Het stortaanbod is enorm gedaald. Een milieuprestatie van formaat, maar de stortsector staat wel onder zware druk.” Een andere besparingskans biedt de eeuwigdurende nazorg, waarvoor stortexploitanten nu nog een forse som storten in een nazorgfonds. “Worden de toetswaarden over tien jaar blijvend gehaald, dan is slechts een marginale nazorg nodig”, zegt Kattenberg. Timo Heimovaara van de TU Delft voorziet zelfs dat sommige nazorgfondsen geschrapt kunnen worden. Actieve nazorg is volgens hem met duurzaam stortbeheer niet meer nodig. “De passieve nazorg, noem het groenbeheer, verdien je terug met de toegevoegde waarde van de locatie. Stortplaatsen zijn bijvoorbeeld perfecte recreatiegebieden.” Kattenberg ziet voor duurzaam stortbeheer ook exportkansen. “De milieudruk vanuit afval is in grote delen van de wereld nog steeds enorm. Duurzaam stortbeheer kan een belangrijke bijdrage leveren om de afwenteling van de gevolgen op toekomstige generaties te verminderen. Deze kennis is wereldwijd toepasbaar. Voor heel veel landen biedt dit een goedkope oplossing om het emissiepotentieel terug te brengen.” zouden worden? “Zonde om ze tegen hoge kosten af te dichten”, zegt Kattenberg, “als over tien jaar blijkt dat het concept van duurzaam stortbeheer werkt. Daarmee laten we een enorme milieukans liggen. Als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, dan kan voor deze stortlocaties voor de looptijd van het experiment ook een uitstel voor het aanbrengen van een bovenafdichting gaan gelden.” Het uitstel geldt onder meer voor stortlocaties van Attero, laat Mastenbroek weten. Hij telt, inclusief de locatie van VAR, onderdeel van Attero, zeven stortplaatsen of delen van locaties, die anders de komende jaren definitief waren afgedicht. “Storten neemt af”, verklaart hij het grote aantal. “Het aanbod daalt en er is een overcapaci- teit aan stortlocaties. Wij concentreren onze stortactiviteiten daarom op drie locaties. De rest gaat in ruste.” TIMO HEIMOVAARA (TU DELFT): ‘De enige écht duurzame oplossing is het structureel verlagen van het emissiepotentieel.’ 6 afvalforum maart 2012 UITSTEL Niet elke stortplaats komt voor uitstel in aanmerking, stelt Kattenberg. Essentieel is namelijk dat er een goed functione- rende onderafdichting ligt. “Duurzaam stortbeheer zorgt niet voor méér emissies naar het grondwater. Daar zorgt de onderafdichting voor”, benadrukt Kattenberg met klem. Alle stortplaatsen van voor de jaren negentig waarvan de onderafdichting onvoldoende betrouw- baar is geworden, vallen dus af. Ook stortlocaties met onderafdichtingen waarvan de garantieperiode is verlopen, krijgen geen uitstel. Onderzocht wordt op het ogenblik hoe lang die periode is. Tot dusver geldt daarvoor een 30-jaren termijn. Kattenberg: “Het Stortbesluit stelt dat het hermetisch afsluiten moet plaatsvinden binnen dertig jaar na het leggen van de onderafdichting. Dan kan de onderafdichting namelijk gebreken gaan vertonen. Ligt de bovenafdichting er eenmaal op, dan neemt deze de iso- lerende functie van de onderafdichting over.” De 30-jaren termijn dateert nog uit de eindjaren tachtig, toen het Stortbesluit werd opgesteld. Volgens Kattenberg zijn er aanwijzingen dat sommige afdichtin- gen langer meegaan. Dertig jaar vindt hij een te generieke en conservatieve schat- ting. “Het Expertisenetwerk Stortbesluit (ENS) onderzoekt momenteel of we aan bepaalde categorieën onderafdichtingen een langere levensduur kunnen toewij- De kunst van duurzaam stortbeheer is het versnellen van de biologische afbraak in stortplaatsen (foto: Afvalzorg) zen. Is dat het geval, dan kan de bovenafdichting er later op en komen meer stortplaatsen voor uitstel in aanmerking.” Nogmaals benadrukt hij: “Duurzaam stortbeheer mag niet tot méér emissies leiden. Ook niet naar de lucht. In theorie zou de methaanvorming tot extra emissies kunnen leiden. We hebben dit uitvoerig door Ecofys laten onderzoeken. Het meest ‘worst case’-scenario voor alle negentien stortplaatsen, inclusief de vier pilotstort- plaatsen, komt op 0,06 megaton in 25 jaar. Dat is verwaarloosbaar.” GREEN DEAL Alle besprekingen en vooronderzoeken monden eind dit jaar uit in een greendeal Duurzaam Stortbeheer. Het ministerie, de Vereniging Afvalbedrijven, de deelne- mende stortplaatsexploitanten, IPO en de betrokken pilotprovincies ondertekenen dan een convenant, waarin de afspraken zwart-op-wit zijn vastgelegd. Pas daarna gaan de stortplaatsexploitanten daadwerkelijk aan de slag. Mastenbroek van Attero verwacht dat op De Kragge begin volgend jaar de kranen aangaan. Hij is ronduit tevreden over het proces. “Duurzaam stortbeheer is zeer voortvarend door het ministerie opgepakt. Ook de provincies hebben zich sterk ingezet voor dit project. Onze complimenten daarvoor. De uitkomst van het experiment is nog ongewis, maar meer en meer partijen geloven erin. Dat is positief.”
Page 1: Met duurzaam stortbeheer zijn de mi

Niet inpakken, maar aanpakken - Vereniging Afvalbedrijven

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?