Deskundigheid, professionalisering en ... - Zorg Basisboeken

ThiemeMeulenhoff Zorg
Niveau b3
Deskundigheid, professionalisering en
kwaliteitszorg
Antwoordmodellen

Inhoudsopgave
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
1 De eigen deskundigheid bevorderen 7
1.1 Vakliteratuur 7
Praktijk: Hoe zit dat ook alweer? 7
Praktijk: Wrijven is toch uit de tijd!? 7
Kennisopdracht 7
1.2 Bijscholingen 9
Praktijk: 'Weer leren? Ik kom net van school!' 9
Praktijk: 'Ben ik wel bekwaam?' 9
Kennisopdracht 9
1.3 Themabijeenkomsten 11
Praktijk: De situatie de baas 11
Kennisopdracht 11
1.4 Intercollegiale bijeenkomsten 13
Praktijk: Fijn om de zaken even op een rijtje te zetten! 13
Kennisopdracht 13
1.5 Zelfreflectie 15
Praktijk: Geen zin? Dan maak je toch zin? 15
Kennisopdracht 15
2 Deskundigheidsbevordering van collega’s 17
2.1 Een presentatie geven 17
Praktijk: Wat moet ik ze vertellen? 17
Kennisopdracht 17
2.2 Werkbegeleiding geven 19
Praktijk: Ik weet toch wel hoe ik iemand moet wassen! 19
Praktijk: ‘Laten we eens kijken naar je planning’ 19
Praktijk: Een beoordelingsgesprek 19
Kennisopdracht 19
3 Een standpunt over handelswijzen in de gezondheidszorg 21
3.1 Standpunten verhelderen 21
Praktijk: Waar is dat goed voor? 21
Praktijk: Gezelligheid kent geen tijd 21
Kennisopdracht 21

3.2 Standpunten beargumenteren 23
Praktijk: Zo doen we het altijd 23
Praktijk: Zorg kun je delen 23
Kennisopdracht 23
3.3 Ethische vraagstukken 25
Praktijk: Dat doe je toch niet? 25
Praktijk: Wachten duurt lang 25
Kennisopdracht 25
4 Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep 27
4.1 Het beroepsprofiel 27
Praktijk: Geldt het beroepsprofiel ook voor mij? 27
Kennisopdracht 27
4.2 Visie op het beroep 29
Praktijk: Dit vind ik belangrijk! 29
Kennisopdracht 29
4.3 Ontwikkelingen in het beroep 31
Praktijk: Een palliatieve unit hoort erbij 31
Kennisopdracht 31
4.4 Beroepsorganisaties en vakbonden 33
Kennisopdracht 33
5 Zorg verlenen binnen de kaders 35
5.1 Werken in een organisatie 35
Praktijk: Zelfstandig: wens of werkelijkheid? 35
Praktijk: Veel regels 35
Kennisopdracht 35
5.2 Grenzen van het beroep 37
Praktijk: Een beetje extra aandacht kan geen kwaad 37
Praktijk: Ik doe het niet! 37
Kennisopdracht 37
5.3 De eisen van de Arbo-wet 39
Praktijk: Vertrouwen is goed, controle is beter 39
Kennisopdracht 39
5.4 De rechtspositie van de verzorgende 41
Praktijk: Ik ben niet voor niets lid van een vakbond! 41
Kennisopdracht 41
5.5 Medezeggenschap 43
Praktijk: Hiermee gaan wij niet akkoord 43

Praktijk: Kritisch zijn is een goede eigenschap 43
Kennisopdracht 43
6 Voorwaarden voor de te verlenen zorg 45
6.1 Knelpunten in de zorgverlening 45
Praktijk: Schoenen in de koelkast 45
Praktijk: Kribbig 45
Praktijk: Heeft of is het afdelingshoofd een knelpunt? 46
Kennisopdracht 46
6.2 Knelpunten in de zorgverlening oplossen 49
Praktijk: Ochtenddrukte 49
Praktijk: De zorg loopt gevaar 49
Kennisopdracht 50
7 Verbetering van kwaliteit 53
7.1 Gewenste veranderingen in de zorg 53
Praktijk: Een zorgplan vertelt precies wat je moet doen 53
Kennisopdracht 53
7.2 Toepassen van standaardprocedures 55
Praktijk: De standaard voor alles 55
Kennisopdracht 55
7.3 Een veranderingsproces 57
Praktijk: Meegaan in een verandering is soms moeilijk 57
Kennisopdracht 57
8 Voorwaarden voor verandering van kwaliteitszorg 59
8.1 Deskundigen consulteren 59
Praktijk: Deskundige hulp bij de wondverzorging 59
Kennisopdracht 59
8.2 Kwaliteitsmeetinstrumenten 61
Praktijk: Zorgen en plannen 61
Kennisopdracht 61
9 Voorwaarden voor een goed werkklimaat 63
9.1 Knelpunten in het werkklimaat 63
Praktijk: Een tillift biedt geen oplossing 63
Praktijk: Het loopt niet lekker 63
Kennisopdracht 63
9.2 Knelpunten oplossen 65
Praktijk: Vakantiestress 65

Praktijk: Wat is veilig? 65
Kennisopdracht 65

1 De eigen deskundigheid
bevorderen
Vakliteratuur
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: HOE ZIT DAT OOK ALWEER?
1 Op welke trefwoorden zou je kunnen zoeken als je informatie wilt over tbc?
Je kunt zoeken op tbc, tuberculose.
PRAKTIJK: WRIJVEN IS TOCH UIT DE TIJD!?
1 In welke bronnen kun je zoeken om na te gaan of er andere meningen bestaan over preventief
wrijven om decubitus te voorkomen?
Je kunt dit opzoeken in een boek over wondverzorging, studieboeken over basiszorg, op
internet: pagina van het WCS, zoeken naar decubituspreventie.
2 Zoek in een vakblad naar een artikel dat je kunt gebruiken om iets aan te kaarten in de praktijk.
Beschrijf hoe je het kunt gebruiken.
De leerling zoekt een eigen artikel, bijvoorbeeld over wondverzorging, over decubituspreventie,
over nieuwe producten. Met collega's of een leidinggevende kun je dat bespreken en misschien
in een richtlijn opnemen.
KENNISOPDRACHT
1 Wat versta je onder vakliteratuur?
(Geschreven) informatie die betrekking heeft op een bepaald vakgebied.
2 Welke bronnen voor vakliteratuur ken je?
Boeken, tijdschriften, cd-roms, internet.
3 Waarom is het belangrijk om vakliteratuur bij te houden?
Het is belangrijk om vakliteratuur bij te houden omdat inzichten veranderen, er verschijnen
steeds nieuwe producten op de markt, om op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen.
4 Noem twee tijdschriften die voor verzorgenden interessant zijn om te lezen.
Tijdschrift voor Verzorgenden, Nursing.
5 Zoek op internet naar informatie over de CAO-thuiszorg, diabetes en decubituspreventie.
Schrijf de internetadressen op die je hebt gevonden.
CAO-thuiszorg bijvoorbeeld op ‘www.nu91.nl’, ‘www.abvakabo.nl’, ‘www.sdu.nl’. Diabetes
bijvoorbeeld op ‘www.diabetes.nl’, ‘www.spreekuurthuis.nl’, ‘www.ziekenhuis.nl’.
Decubituspreventie op: ‘www.decubitus.be/nl’, ‘www.kittz.nl’
© ThiemeMeulenhoff 7

8
6 Beschrijf argumenten voor en tegen deze stelling: een werknemer zou voor al zijn werknemers
een abonnement op een vakblad moeten betalen.
Eigen mening, argumenten voor zouden kunnen zijn: dan leest iedereen tenminste een vakblad,
vakbladen zijn duur, dus het scheelt als de werkgever het betaalt, het is toch voor je beroep,
dus je werkgever wordt er beter van. Argumenten tegen zouden kunnen zijn: lezen van
vakliteratuur is eigen je verantwoordelijkheid, een afdeling kan ook een gezamenlijk abonnement
nemen, dan nog leest niet iedereen de vakbladen, zonde van het geld.
7 Wat zijn drie voordelen van informatie zoeken op een cd-rom ten opzichte van informatie
zoeken in een boek?
Interactief, visueel door het gebruik van bewegende beelden, het bevat veel informatie,
eenvoudig zoeken.
8 Wat is het voordeel van informatie vinden op internet ten opzichte van het raadplegen van
een boek?
Internet bevat vaak actuele informatie, er zijn veel bronnen te raadplegen, veel informatie.
9 Noem drie nadelen van het gebruik van internet.
Er is veel informatie beschikbaar waardoor niet alles even relevant is, je moet goed kunnen
zoeken, de informatie is bestemd voor allerlei doelgroepen, de mate van betrouwbaarheid van
de informatie is niet altijd duidelijk, er is techniek (een verbinding) voor nodig.
10 Wat kan een voordeel zijn van een tijdschrift ten opzichte van een boek of internet?
Een tijdschrift is actueel, makkelijk mee te nemen, goed leesbaar, op een specifieke doelgroep
gericht.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

De eigen deskundigheid bevorderen
Bijscholingen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: 'WEER LEREN? IK KOM NET VAN SCHOOL!'
1 Vind je het terecht dat Wouter zo reageert? Waarom?
De leerling heeft een eigen mening, deze moet wel onderbouwd worden. Een argument voor
terecht is: Wouter heeft inderdaad alles nog vers in zijn geheugen heeft van de opleiding en
opfrissen van kennis is dus niet nodig. Argument voor niet terecht is: de bijscholing is meer
op de werkelijke praktijksituatie van Wouter gericht dan de opleiding.
2 Hoe zou je Wouter kunnen uitleggen dat het wel zin heeft om een bijscholing te volgen?
Zie het voorgaande argument. Bij de scholing wordt al enige basiskennis verwacht, hij leert
dus niet opnieuw hetzelfde. De scholing is meer toegespitst op de praktijk waarin hij nu
werkzaam is.
PRAKTIJK: 'BEN IK WEL BEKWAAM?'
1 Wat zou in een bijscholing over medicijnen aan bod kunnen komen, zodat Ilse weer bekwaam
wordt in het toedienen van medicijnen?
Aan bod zou kunnen komen: werking en bijwerking van verschillende veelvoorkomende
medicijnen. De verschillende toedieningswegen, verschillende vormen van medicijnen. De
verschillende manieren van medicijnen toedienen kunnen geoefend worden aan de hand van
de geldende protocollen van de instelling.
2 Er zijn meer handelingen of vaardigheden waar Ilse bijscholing voor kan gebruiken. Noem er
twee.
Katheteriseren, inbrengen van een maagsonde, het geven van sondevoeding.
3 Ken je nog andere manieren om bekwaam te worden?
Meelopen met een collega en onder begeleiding de handelingen uitvoeren, stage lopen.
KENNISOPDRACHT
Bijscholingen
1 Noem een doel van het volgen van bijscholingen.
Een doel van het volgen van bijscholing kan zijn: opfrissen van kennis, een vaardigheid oefenen,
hulpmiddel bij het verkrijgen of op peil houden van de bekwaamheid.
2 Leg het verschil uit tussen bekwaam en bevoegd.
Bekwaamheid zegt iets over iemands kennis en vaardigheid van een handeling. Eigenlijk kan
iemand alleen zelf iets zeggen over zijn bekwaamheid. Bevoegdheid is dat iemand wettelijk
gezien het recht heeft om een (voorbehouden) handeling uit te voeren. Bevoegdheid verkrijgt
iemand op grond van opleiding en bekwaamheid.
3 Leg uit waarom je volgens de wet BIG zelf verantwoordelijk bent voor het volgen van
bijscholingen.
De wet BIG doet een groot beroep op de eigen verantwoordelijkheid. Pas als je jezelf bekwaam
acht, ben je ook daadwerkelijk bevoegd om een voorbehouden handeling uit te voeren. Een
© ThiemeMeulenhoff 9

10
verzorgende is mede zelf verantwoordelijk voor het bewaken van zijn bekwaamheid en daarmee
dus ook voor het volgen van bijscholingen.
4 Noem vijf onderwerpen waarin je bijscholing kunt volgen.
Vijf onderwerpen kunnen zijn: medicijnen geven, katheteriseren, geven van sondevoeding,
zwachtelen en het omgaan met agressieve zorgvragers.
5 Waarom zijn met name voorbehouden handelingen geschikt voor bijscholingen?
Vooral voorbehouden en risicovolle handelingen zijn geschikt, omdat het hier om vaardigheden
gaat waarvoor je bekwaam moet zijn voordat je ze uit mag voeren. Regelmatig scholen kan
een middel zijn om bekwaamheid te behouden.
6 Hoe vaak moet je bijscholingen volgen?
Het hangt ervan af hoe vaak bijscholingen gevolgd moeten worden. Er zijn geen wettelijke
regels voor. Het verschilt per instelling. Vaak staat in een instellingsbeleid over scholing
beschreven hoe vaak bijscholingen worden aangeboden.
7 Leg uit wat bijscholingen te maken hebben met kwaliteit van zorg.
Door bijscholing te volgen, worden zorgverleners weer aan het denken gezet en voorkom je
dat ze handelingen op de automatische piloot uitvoeren. Een zorgverlener zal zich sneller
afvragen of hij bekwaam is in het uitvoeren van een handeling. Je mag ervan uitgaan dat dit
de kwaliteit van de zorg ten goede komt.
8 Vind jij dat een bijscholing altijd moet worden afgesloten met een toets? Waarom wel of waarom
niet?
Eigen mening. Wel: bijvoorbeeld omdat je beter je best doet als je toetst, of dan weet je of je
iets wel of niet kunt. Niet: bijvoorbeeld omdat dat te schools is, een toets zegt ook niet alles,
je hebt dan net alles geoefend dus dan lijkt het logisch dat je slaagt voor de toets.
9 Waarom is het voor de organisatie waar je werkt belangrijk dat je bijscholingen volgt?
De organisatie wil graag bekwaam personeel en is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zorg
die de instelling geeft.
10 Waarom is het voor de zorgvrager belangrijk dat je bijscholingen volgt?
De handeling wordt dan op een deskundige manier uitgevoerd door iemand die op de hoogte
is van de nieuwste ontwikkelingen.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

De eigen deskundigheid bevorderen
Themabijeenkomsten
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: DE SITUATIE DE BAAS
1 Welke andere thema's uit dit praktijkvoorbeeld kun je gebruiken voor een bijeenkomst?
Andere mogelijke thema's zijn: omgaan met mantelzorg, omgaan met dementie, omgaan met
werkdruk of stress.
2 Voor welke doelgroepen of deelnemers zouden die andere thema's geschikt kunnen zijn?
Collega's, echtgenote van de zorgvrager.
KENNISOPDRACHT
1 Omschrijf wat jij onder een themabijeenkomst verstaat.
Een bijeenkomst met een bepaald thema, ter verdieping van de aanwezige kennis.
Themabijeenkomsten
2 Geef drie mogelijke onderwerpen van een themabijeenkomst.
Omgaan met een ziektebeeld of een gezondheidsaandoening, bijvoorbeeld diabetes, de ziekte
van Parkinson, MS, decubitus, ulcus cruris. Omgaan met bepaalde arbeidsomstandigheden
of de introductie van een richtlijn.
3 Leg uit wat het verschil is tussen een themabijeenkomst en een bijscholing.
Bij een themabijeenkomst wordt vaak meer theorie gegeven, het is minder persoonlijk, er zijn
vaak grotere groepen mensen aanwezig. Bij bijscholingen oefen je vaak meer vaardigheden.
4 Verwoord wat het nut is van themabijeenkomsten.
Themabijeenkomsten geven vaak verdieping over specifieke onderwerpen. De onderwerpen
worden vaak van verschillende kanten belicht. Daardoor geven ze handvatten om met bepaalde
situaties of problematiek om te gaan.
5 Wie zouden themabijeenkomsten moeten volgen?
Zorgverleners, niet alleen verzorgenden, maar ook artsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten,
et cetera. Daarnaast ook zorgvragers en mantelzorg. Ten slotte ook beleidsmakers, zoals
directie, zorgmanagers en staf- of beleidsmedewerkers.
6 Zoek in een vakblad aankondigingen van drie themabijeenkomsten. Door wie worden deze
bijeenkomsten georganiseerd?
Dat kan variëren: patiëntenorganisatie, instelling, industrie.
7 Welke van de themabijeenkomsten uit de vorige vraag zou jij willen bezoeken? Leg uit waarom
jij dat zou willen.
Eigen argumentatie: algemene interesse, net met het onderwerp te maken gehad, willen
verdiepen in het onderwerp.
8 Vergelijk prijzen van de drie verschillende bijeenkomsten. Hoe verklaar je de verschillen in
prijs?
De prijzen zijn over het algemeen betaalbaar, zeker als het bedrijfsleven meehelpt met
organiseren.
© ThiemeMeulenhoff 11

12
9 Hoe is deelname aan een symposium bij je (bpv-)werkgever geregeld? Je kunt hiervoor het
opleidingsplan van de instelling of de geldende CAO bekijken.
Dit kan variëren, soms zijn een aantal dagen per jaar beschikbaar voor deelname aan symposia.
Vaak krijg je de onkosten vergoed. Soms krijg je een vergoeding van de tijd, soms moet je
deelnemen in je eigen tijd.
10 Op welke manier(en) kun je collega's of medestudenten op de hoogte brengen van wat je hebt
geleerd op een themabijeenkomst?
Je kunt een verslag schrijven en verspreiden, op een teamvergadering iets ter sprake brengen,
een aparte bijeenkomst hiervoor organiseren.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

De eigen deskundigheid bevorderen
Intercollegiale bijeenkomsten
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: FIJN OM DE ZAKEN EVEN OP EEN RIJTJE TE ZETTEN!
1 Waarom is dit een praktijksituatie die je voor intervisie kunt gebruiken?
Omdat het probleem over gedrag en interactie gaat, het probleem is waarschijnlijk herkenbaar
voor anderen. Degene die het probleem inbrengt, is gemotiveerd om erover te praten en
‘oplossingen’ te horen.
2 Wat zou het doel van deze intervisiebijeenkomst kunnen zijn?
Probleemoplossing kan het doel van de intervisiebijeenkomst zijn: anderen kunnen ideeën
aandragen om met de situatie om te gaan.
KENNISOPDRACHT
1 Wat is intercollegiale ondersteuning?
Ondersteuning door collega's bij het hanteren van moeilijke situaties.
2 Geef een voorbeeld van intercollegiale ondersteuning.
Een voorbeeld van intercollegiale ondersteuning is intervisie.
Intercollegiale bijeenkomsten
3 Geef drie voorbeelden van situaties in je BPV waarin je raad aan een collega vroeg.
Varieert, bijvoorbeeld voor een praktische handeling, voor een benadering van een zorgvrager
of voor het invullen van een zorgdossier.
4 Wat is intervisie?
Een gestructureerde bijeenkomst van een klein groepje collega's waarin werkervaringen
worden besproken volgens een vooraf vastgestelde methode met als doel meer inzicht te
krijgen in het eigen handelen.
5 Wie moet een bijeenkomst voor intercollegiale ondersteuning organiseren?
Dat kan zowel door werkgever als door collega's zelf. Zij kunnen daarin het initiatief nemen.
6 Welke vragen zijn geschikt voor intervisie?
Vragen die met gedrag en interactie te maken hebben zijn geschikt voor intervisie.
7 Waarom kan ervoor gekozen worden om geen leidinggevende (of docent) bij een intervisie
bijeenkomst aanwezig te laten zijn?
Omdat deelnemers aan intervisie zich vrij moeten voelen om te kunnen zeggen wat ze willen.
8 Ga op internet op zoek naar een discussieplatform over de zorg. Lever eens een bijdrage aan
de discussie.
Antwoord varieert.
9 Wat is het voordeel van een eigen netwerk?
Je kunt heel snel de mening van anderen peilen op het moment dat jezelf een probleem hebt
of om hulp vraagt.
© ThiemeMeulenhoff 13

14
10 Wat zou een voordeel kunnen zijn van externe collegiale ondersteuning?
Een voordeel kan zijn: andere inzichten, andere ervaringen dan binnen de eigen instelling.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

De eigen deskundigheid bevorderen
Zelfreflectie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: GEEN ZIN? DAN MAAK JE TOCH ZIN?
1 Beschrijf de acties en reacties tussen Ellen en meneer Van Kampen die gisteren en vandaag
plaatsvonden.
Gisteren: meneer Van Kampen wilde zichzelf niet verzorgen, Ellen deed het toch hoewel ze
dit eigenlijk niet wilde. Resultaat: Ellen voelt zich hier niet prettig bij. Vandaag: meneer Van
Kampen wilde zichzelf niet verzorgen, Ellen heeft het ook niet gedaan, maar dit voelt ook niet
goed bij Ellen. Resultaat: meneer Van Kampen zat lang voor de wastafel, een collega heeft
de zorg overgenomen.
2 Noem vijf vragen die je kunt stellen om deze situatie helder te krijgen.
Vragen kunnen zijn: welke afspraken zijn er met meneer Van Kampen gemaakt, wat wil meneer
Van Kampen zelf, waarom zou hij niet naar huis willen, doet meneer Van Kampen ook zo bij
collega's van Ellen, welke argumenten gebruikt Ellen tegenover meneer Van Kampen om hem
zover te krijgen dat hij zichzelf verzorgt, hoe is het non-verbale gedrag van Ellen?
KENNISOPDRACHT
Zelfreflectie
1 Beargumenteer waarom het belangrijk is om te reflecteren op je eigen beroepsmatige handelen.
Het is belangrijk omdat je manier van handelen niet vanzelfsprekend de juiste is. Situaties zijn
nieuw, waardoor je niet weet hoe je moet reageren. Soms kun je van tevoren niet nadenken
over hoe je zou willen reageren, maar moet je achteraf nadenken over hoe je had willen
reageren. Door steeds te leren van iedere situatie word je een betere professional.
2 Waarom is het verstandig om vragen te gebruiken bij het reflecteren op je eigen gedrag?
Vragen geven een richting aan het denkproces. Het geeft structuur en het doel van het
reflecteren is zo eerder (met meer zekerheid) behaald.
3 Beschrijf een bpv-ervaring waarin jij je af hebt gevraagd of de manier waarop jij handelde of
reageerde juist was.
Variabel, bijvoorbeeld als een verzorgende heel moeilijk te benaderen was, of als de leerling
kortaf is geweest, of geen tijd heeft genomen om naar de zorgvrager te luisteren.
4 Wat doe je zelf wanneer je niet tevreden bent over je reactie op zaken die in de dagelijkse
praktijk gebeuren?
Dat kan variëren, is de leerling teruggegaan om zijn reactie uit te leggen, heeft hij het besproken
met een collega of met groepsgenoten.
5 Zou zelfreflectie voor jou een oplossing kunnen bieden in situaties waarin je ontevreden bent
over de mate van jouw ‘professionele’ handelen? Zo ja, leg uit. Zo nee, waarom niet?
Dat kan variëren, misschien kon de leerling actie ondernemen door de situatie voor zichzelf
helder te krijgen, bijvoorbeeld om herhaling te voorkomen.
6 Geef een voordeel van zelfreflectie ten opzichte van intervisie. Intervisie moet je hier opvatten
als een methode om je gedrag tijdens je werk met andere verzorgenden te bespreken.
Voordeel: sneller te realiseren. Je bent niet afhankelijk van meerdere personen.
© ThiemeMeulenhoff 15

16
7 Geef een nadeel van zelfreflectie ten opzichte van intervisie.
Nadeel: het kan eerder zijn dat je te beperkt blijft denken, geen nieuwe invalshoeken ziet. Het
vereist ook eerlijkheid ten opzichte van jezelf en meer discipline omdat er meestal geen
afspraak voor wordt gemaakt.
8 Wat kun je doen met de kennis die je hebt gekregen door te reflecteren?
Inbrengen in een intervisiebijeenkomst, gebruiken bij begeleidingsgesprekken, maar vooral
gebruiken in volgende situaties.
9 Hoe vaak zou je op je eigen handelen moeten reflecteren?
Hangt af van de zorgsetting en van de hoeveelheid nieuwe situaties. Vaak tijdens de opleiding
en vlak erna. Daarna in bijzondere en moeilijke situaties.
10 Beargumenteer waarom je moet blijven reflecteren, ook al zit je al tien jaar ‘in het vak’.
Zeker na een aantal jaren ontstaat er een manier van werken die misschien niet altijd voor
iedereen prettig is. Eigen maniertjes sluipen in het werk. Het blijft belangrijk om kritisch naar
jezelf te kijken.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

2 Deskundigheidsbevordering van
collega’s
Een presentatie geven
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: WAT MOET IK ZE VERTELLEN?
1 Wat kun je doen om te bepalen welke aspecten van een onderwerp je aan je collega's kunt
presenteren?
Je kunt inventariseren welke opleiding het grootste deel van de toehoorders heeft gevolgd.
Het beginniveau is je dan bekend. Je kunt aan een aantal mensen op de afdeling vragen wat
zij van het specifieke onderwerp weten, en aan welke kennis zij behoefte hebben. Je kunt ook
een briefje ophangen waarop collega's hun behoefte aan een bepaald onderwerp kenbaar
kunnen maken.
KENNISOPDRACHT
1 Op welke manieren kun je informatie overdragen aan collega's of medestudenten?
Schriftelijk, via een themabijeenkomst of in een werkbespreking.
2 Waarom is het belangrijk om te weten wat je toehoorders al weten over het onderwerp?
Omdat anders de informatie misschien niet goed aankomt. De informatie kan ook te makkelijk
zijn, waardoor niemand wat leert. De informatie kan ook te moeilijk zijn, waardoor het verhaal
niet gevolgd kan worden.
3 Noem vijf verschillende hulpmiddelen voor het overdragen van kennis. Geef bij elk hulpmiddel
aan waarvoor je ze goed kunt gebruiken.
Hulpmiddelen voor het overdragen van kennis:
• een video voor het tonen van bijvoorbeeld vaardigheden;
• een computer voor het weergeven van tekst;
• dia's, tekeningen of foto's ter illustratie van je verhaal;
• sheets voor tekst of schema's;
• een flap-over voor het opschrijven van enkele steekwoorden.
4 Wat vind je zelf belangrijk aan de houding van iemand die een presentatie geeft?
Eigen mening, je kunt denken aan het aankijken van het publiek, niet friemelen aan een
papiertje of spelen met een pen. Verder: niet van een blaadje voorlezen, rustig praten, zinnen
afmaken, ingaan op vragen.
5 Waarom is het zinvol om te evalueren?
Als je evalueert, kun je de inhoud van de presentatie of de manier van presenteren verbeteren.
Je kunt bovendien nagaan of het doel van de presentatie is bereikt.
© ThiemeMeulenhoff 17

18
6 Bedenk drie open vragen die je kunt gebruiken bij de evaluatie van een presentatie.
Wat heb je van de bijeenkomst geleerd? Hoe vond je de bijeenkomst? Waarom ben je naar
deze bijeenkomst gekomen?
7 Noem drie gesloten vragen die je kunt gebruiken bij de evaluatie van een presentatie.
Voldeed de bijeenkomst aan je verwachtingen? Was er voldoende ruimte om vragen te stellen?
Heb je de bijeenkomst als leerzaam ervaren?
8 Bedenk drie doelen van een presentatie.
Drie doelen van een presentatie kunnen zijn:
• het behalen van een schoolopdracht;
• het informeren van collega's;
• het introduceren van een protocol of richtlijn.
9 Je kunt voor een bijeenkomst een gastspreker uitnodigen.Waar moet je op letten bij het kiezen
van deze persoon?
Je let erop of deze persoon een presentatie kan, wil en durft te geven. Je let op datgene wat
hij ter sprake moet brengen: weet hij daar veel vanaf? Je moet je verder afvragen of het verhaal
dat de gastspreker vertelt, aansluit bij de presentatie. Vraag naar zijn beweegredenen, en
vraag van tevoren of hij een onkostenvergoeding wil.
10 Je hebt vast weleens een presentatie gegeven. Denk maar aan een spreekbeurt of
presentatieopdracht in de klas. Noem een sterk en een zwak punt van jouw presentatietechniek.
Heb je nog geen presentatie gegeven, bedenk dan wat voor jou een sterk en een zwak punt
zou kunnen zijn.
Voorbeelden van sterke tegenover zwakke punten:
• rustig praten tegenover gehaast praten of stotteren;
• de groep aankijken tegenover naar de grond staren;
• weten wat je moet zeggen tegenover een onlogisch, ongestructureerd verhaal vertellen;
• duidelijk en hard genoeg praten tegenover een onduidelijke, zachte of juist te harde toon.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Deskundigheidsbevordering van collega’s
Werkbegeleiding geven
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: IK WEET TOCH WEL HOE IK IEMAND MOET WASSEN!
1 Waarom is het goed dat Nigel twee weken mee gaat lopen met collega's?
Het is goed om mee te lopen omdat de regels en gewoonten in iedere organisatie anders zijn.
Nigel heeft zo de tijd om aan deze gewoonten te wennen. Het werk in het ene werkveld vereist
andere kennis en vaardigheden dan in het andere werkveld.
2 Hoe zou jij het vinden om weer mee te lopen als je al gediplomeerd bent? Beargumenteer je
mening.
Eigen mening.
PRAKTIJK: ‘LATEN WE EENS KIJKEN NAAR JE PLANNING’
1 Hoe vaak zou jij een begeleidingsgesprek houden met de leerling die je begeleidt?
Het hangt af van de lengte van de stage, de hoeveelste stage het is van de leerling, en hoe
het gaat met de leerling tijdens de stage. Als de begeleider een leerling weinig ziet, is er een
grotere behoefte aan geplande afspraken dan wanneer begeleider en leerling elkaar bijna
dagelijks zien. Eén keer per maand is het minimum, maar in sommige gevallen is één keer
per week wenselijk.
2 Wie is verantwoordelijk voor het maken van een afspraak voor een begeleidingsgesprek?
Vaak zal de begeleider het initiatief nemen om een nieuwe afspraak te maken voor een gesprek.
Maar aan het eind van de opleiding mag je van een leerling verwachten dat hij zelf aangeeft
wanneer er behoefte is aan een begeleidingsgesprek. Hij mag dan zelf het initiatief nemen
voor een gesprek.
PRAKTIJK: EEN BEOORDELINGSGESPREK
1 Hoe kan Isabella voorkomen dat ze Karlijn verrast tijdens het beoordelingsgesprek?
Isabella had Karlijn tijdens tussentijdse gesprekken kunnen vertellen hoe ze functioneert.
Isabella is daar nu te laat mee. Ze kan nu alleen een poging doen het op een kalme manier
duidelijk te maken, met behulp van voorbeelden.
2 Hoe kun je eenvoudiger oordelen over het functioneren van de leerling die je begeleidt?
Je kunt collega's hun mening over het functioneren van de leerling laten geven, samen met
collega's de feedback formuleren, en eventueel overleggen met een praktijkbegeleider.
KENNISOPDRACHT
Werkbegeleiding geven
1 Hoe was het meelopen in de eerste week van jouw bpv geregeld? Vond je deze manier prettig,
en waarom?
Eigen mening, misschien was de leerling onzeker of juist niet, werd de leerling aan zijn lot
overgelaten of juist overal mee naartoe genomen?
2 Noem drie eigenschappen die een werkbegeleider naar jouw mening moet bezitten.
© ThiemeMeulenhoff 19

20
Mogelijke eigenschappen: geduldig, de capaciteit om goed uit te leggen, vriendelijk, rustig,
een goed voorbeeld zijn voor de leerling.
3 Waarom is het moeilijk om iemand op zijn houding te beoordelen?
Het lijkt al snel alsof de persoon zelf niet voldoet. De leerling kan zich aangevallen voelen.
Bovendien is gedrag moeilijk te veranderen.
4 Waarom is het wenselijk dat een werkbegeleider de functie heeft waarvoor de leerling in
opleiding is?
Omdat die de juiste eisen stelt, niet te hoog maar ook niet te laag. De leerling kan zich
identificeren met de begeleider. De begeleider weet beter wat hij van de leerling mag
verwachten.
5 Waarom moet een werkbegeleider een beoordelingsgesprek goed voorbereiden?
Omdat het een belangrijk gesprek is. De werkbegeleider moet een goed oordeel geven en
opbouwende kritiek. Daar heb je een goede voorbereiding voor nodig.
6 Waarom is het verstandig om met collega's te overleggen over het functioneren van een
leerling voordat je hem beoordeelt?
Anders is de beoordeling gebaseerd op één mening. Het is prettig om ervaringen uit te wisselen
over het functioneren van de leerling met andere collega's.
7 Noem drie onderdelen van een inwerkprogramma van een leerling.
Introductie op de afdeling, wegwijs maken in de organisatie, kennismaken met collega's,
verschillende diensten meedraaien, een stageplan maken.
8 Waarom is het belangrijk dat de leerling feedback krijgt tijdens begeleidingsgesprekken?
Feedback is belangrijk omdat de leerling daardoor het functioneren kan aanpassen. Als je
geen feedback krijgt, leer je minder en kun je worden verrast tijdens een beoordeling.
9 Wie moet volgens jou de uiteindelijke beoordeling geven: de school (de docent) of de
bpv-instelling (de werk- of praktijkbegeleider)? Beargumenteer je mening.
Eigen mening, de school beoordeelt op grond van opdrachten, de stage-instelling op grond
van de manier waarop iemand werkt, of hoe de praktijkopdrachten gemaakt zijn.
10 Noem drie punten waaraan je moet denken als een leerling op de eerste bpv dag met je
meeloopt.
Punten zijn: een leerling maakt kennis met iedereen die van belang is, wordt overal bij
betrokken, krijgt te horen hoe de dag verloopt en maakt kennis met de zorgvragers op de
afdeling.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

3 Een standpunt over
handelswijzen in de
gezondheidszorg
Standpunten verhelderen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: WAAR IS DAT GOED VOOR?
1 Hoeveel verschillende standpunten zie je in deze situatie?
Er zijn vier standpunten:
• het standpunt van Joost. Hij is van mening dat een weekendje naar huis niet goed is voor
Michael. Hij raakt erdoor van slag. Joost heeft het idee dat het alleen fijn voor de ouders
is;
• het standpunt van de collega's. Zij vinden het juist goed dat Michael naar huis gaat, ook
al raakt hij erdoor van slag. Zij vinden het bovendien ook prettig voor de andere bewoners,
omdat die dan wat meer aandacht krijgen;
• het standpunt van de ouders van Michael. Zij vinden het belangrijk dat hun zoon af en
toe naar huis komt;
• het standpunt van de instelling. De instelling neemt een formeel standpunt in. Dat betekent
dat de instelling een beleid heeft met betrekking tot verlof van de bewoners.
PRAKTIJK: GEZELLIGHEID KENT GEEN TIJD
1 Hoe kun je erachter komen wat iemand voor standpunt heeft?
Als je een standpunt wilt kennen, vraag je de ander het standpunt te verhelderen. Indien een
standpunt onduidelijk is, confronteer je iemand met de tegenstrijdigheden. Je vraagt om een
verklaring hiervoor.
KENNISOPDRACHT
1 Noem een voorbeeld van een situatie waarin het belang van je beroep zwaarder weegt dan
je eigenbelang.
Een voorbeeld is: met koffiepauze willen gaan, maar eerst nog bewoners moeten verzorgen.
Andere voorbeelden kunnen ook genoemd worden.
2 Beschrijf een bpv-situatie waarin verschillende meningen met elkaar in conflict zijn gekomen.
Voorbeelden van conflicten in een bpv-situatie: verschil van mening over de behandeling van
zorgvragers, verschil van mening over de aanpak, of over werkomstandigheden.
3 Waarom is het goed om verschillende standpunten te onderkennen of te herkennen?
© ThiemeMeulenhoff 21

22
Het is goed om verschillende standpunten te kunnen herkennen omdat je dan meer begrip
voor een situatie of mening kunt opbrengen. Je kunt daarna ook proberen om tot een
gezamenlijk standpunt te komen.
4 Hoe zie jij jouw taak als verzorgende in een situatie waarin verschillende standpunten met
elkaar in conflict zijn?
Je moet als verzorgende proberen de situatie helder te krijgen. Om dit te bereiken, vraag je
naar de standpunten van de verschillende partijen. Je kunt eventueel een bespreking
organiseren, om tot een gezamenlijk standpunt te komen.
5 Leg uit hoe je tot een standpunt kunt komen als er een bepaalde grens is overschreden.
Als er een grens is overschreden, kom je hier altijd te laat achter. Een bepaalde situatie heeft
te lang geduurd.Vaak is in dit soort situaties je standpunt heel duidelijk: je wilt dat dit niet meer
voorkomt. De volgende keer pak je het anders aan. Zo ontwikkel je automatisch een standpunt.
6 Waarom is het prettig als je van je collega's weet wat hun standpunten zijn?
Als je collega's je mening delen, kom je zekerder op zorgvragers en andere collega's over.
Maar ook als je een andere mening hebt: als je het standpunt van de ander kent, weet je waar
je op kunt rekenen bij die ander.
7 Hoe kom je achter het standpunt over euthanasie van de instelling waar je werkt?
Vaak heeft een instelling een document over gevoelige onderwerpen. De instelling heeft
hierover een standpunt ingenomen. Soms staat dit nadrukkelijk op schrift, soms moet je op
zoek gaan. Dan kun je navraag doen. Een leidinggevende hoort dit te weten. Maar anders
kan een beleidsmedewerker je hierover inlichten.
8 Geef een voorbeeld van een situatie waarin het belang van een zorgvrager en het belang van
een instelling moeilijk met elkaar samengaan.
Een voorbeeld: een zorgvrager wil graag om zeven uur 's morgens gewassen worden. Dit kan
niet, want dan vindt de overdracht altijd plaats. Of: een zorgvrager wil in bed blijven liggen tot
elf uur, maar dan moet iedereen in de huiskamer zitten.
9 Wat kan het gevolg van zijn als je aanneemt dat iemand een bepaald standpunt inneemt, en
je controleert dit niet?
Er kunnen verwarrende, onduidelijke situaties ontstaan. Je kunt elkaar gaan tegenwerken
omdat je een verschillend doel hebt. Je kunt verschillende boodschappen overdragen, omdat
zorgverleners verschillende ideeën erop nahouden.
10 Bedenk een situatie vanuit je bpv waarbij verzorgenden verschillende meningen aan één
zorgvrager lieten horen. Beschrijf hoe de zorgvrager hierop reageerde.
Voorbeelden: meningen kunnen verschillen over hoe een wond verzorgd moet worden, of
over hoe het met een zorgvrager gaat.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Een standpunt over handelswijzen in de gezondheidszorg
Standpunten beargumenteren
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: ZO DOEN WE HET ALTIJD
1 Wat vind jij van Marieke's argument om een hydrocoloïd te gebruiken?
Het is geen sterk argument. Marieke's argument is namelijk gebaseerd op een ervaring bij
één andere bewoner.
2 Geef een ander argument dat Marieke ook had kunnen gebruiken.
Marieke had ook kunnen vertellen dat het Woundcare Consultant Society (WCS) dit adviseert,
of dat het in een protocol staat. Andere goede argumenten zijn dat ze het op een bijscholing
of symposium vernomen heeft.
3 Wat vind je van het argument van het afdelingshoofd?
Het argument dat het altijd zo gedaan wordt, is ook niet sterk.
PRAKTIJK: ZORG KUN JE DELEN
1 Welke argumenten kun je geven vóór het delen van de zorg voor een zorgvrager in de
thuiszorg?
Als je een zorgvrager afwisselend met een collega verzorgt, kun je de kwaliteit van de zorg
beter controleren. Je kunt met elkaar overleggen over de zorgsituatie. Het is tot slot beter voor
de continuïteit, omdat er een bekende vervanger is bij afwezigheid van een collega.
KENNISOPDRACHT
Standpunten beargumenteren
1 Waarom is het belangrijk om je mening te beargumenteren?
Omdat het dan duidelijk een doordachte mening is, die ergens op is gebaseerd. Je bent eerder
geneigd om naar een doordachte mening te luisteren, en deze aan te nemen. Als je argumenten
aanvoert, kun je iemand van standpunt doen veranderen. Ook kun je soms, met behulp van
argumenten, een situatie veranderen.
2 Wat heb je nodig voordat je een mening goed kunt beargumenteren?
Kennis van het onderwerp, weten waarover je praat. Je moet argumenten goed kunnen
verwoorden.
3 Beschrijf een voorbeeld vanuit je bpv waarbij je argumenten nodig had om een situatie te
veranderen.
Je kunt denken aan de behandeling of aanpak van een zorgvrager, of een advies voor
wondverzorging.
4 Welke argumenten zijn minder geschikt als je iemand van je gelijk wilt overtuigen?
Minder geschikte argumenten zijn: vermoedens en hypothesen, een teveel aan gevoelsmatige
argumenten, een teveel aan argumenten (uit dezelfde hoek).
5 Beschrijf waarom jouw standpunt in een bepaalde situatie niet werd overgenomen.
Mogelijk speelden andere factoren mee, behalve de argumenten?
© ThiemeMeulenhoff 23

24
6 Beschrijf een voorbeeld vanuit je bpv waarbij je argumenten nodig had om een situatie te
veranderen, waarbij je voorstel wél werd overgenomen.
Eigen mening, denk maar aan een behandeling of aanpak van een zorgvrager, advies voor
wondverzorging.
7 Welke argumenten zijn geschikt om iemand anders te overtuigen van jouw mening?
Eigen mening. Geschikte argumenten zijn: onafhankelijke, concrete argumenten die op feiten
zijn gebaseerd.
8 Beschrijf waarom jouw standpunt in een bepaalde situatie wél werd overgenomen.
Eigen mening, misschien speelden er in deze situatie ook andere factoren mee, behalve de
argumenten?
9 Welke factoren spelen mee bij het overnemen van een standpunt van iemand anders?
Factoren die meespelen bij het overnemen van een standpunt:
• de uitstraling van de persoon die argumenten geeft, misschien is deze betrouwbaar, of
bekend;
• hoe de meerderheid van een groep over het onderwerp denkt;
• de mate van (maatschappelijke) wenselijkheid van het standpunt;
• de vakkundigheid van de persoon die argumenten geeft.
10 Wat vind jij van het argument: ‘Zo heb ik het op school geleerd’?
Het kan een goed argument zijn als iemand net van zijn opleiding komt. Als iemand al langer
werkzaam is in de praktijk, dan kunnen inzichten ondertussen veranderd zijn.
Instellingsprotocollen kunnen afwijken van de manier waarop iets op school is aangeleerd.
Maar verschillende manieren kunnen even goed zijn.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Een standpunt over handelswijzen in de gezondheidszorg
Ethische vraagstukken
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: DAT DOE JE TOCH NIET?
1 Zou jij in dit geval je mening aan de zorgvrager geven? Waarom wel, of waarom niet?
Het is niet wenselijk om in deze situatie je eigen mening te geven. Het is wel belangrijk om de
moeder voorlichting te geven over de gevolgen van het roken voor de baby en de borstvoeding.
PRAKTIJK: WACHTEN DUURT LANG
1 Waarom noem je dit een ethisch dilemma?
Het is een ethisch dilemma omdat hier verschillende waarden in conflict raken. Je kunt denken
aan de waarden respect voor het leven en kwaliteit van leven.
2 Wat kun je als verzorgende doen in deze situatie?
Je kunt overleggen met de huisarts over de reden voor het geven van de medicatie. Je kunt
aan de huisarts kenbaar maken wat de bezwaren zijn van de verzorgenden. Je kunt
inventariseren of je alleen staat, of dat je collega's en leidinggevende je steunen. Tot slot kun
je met de familie praten over de situatie, en de manier waarop ze ermee omgaan.
KENNISOPDRACHT
1 Zoek in de krant naar een artikel dat iets met ethiek te maken heeft, zoals abortus, euthanasie
of experimenteel medisch onderzoek. Verwoord jouw standpunt over dit vraagstuk, voorzover
je dat op grond van het artikel kunt beoordelen.
Voorbeelden van artikelen: wetenschappelijk onderzoek, abortus, euthanasie, hongernood en
hulpacties.
2 Geef een voorbeeld van een situatie tijdens je bpv waarin je met ethiek te maken hebt gekregen.
Denk vooral aan alledaagse situaties.
Alledaagse dingen, zoals: verzorging zonder gordijnen dicht te doen, verzoek van een
zorgvrager om te mogen sterven, de manier waarop collega's onderling over zorgvragers
praten.
3 Welke normen of waarden spelen een rol in de situatie tijdens je bpv waarin je met ethiek te
maken kreeg? Van wie waren die normen en waarden?
Bijvoorbeeld recht op menselijke eigenwaarde, zelfbeschikkingsrecht, fatsoensnormen, privacy.
4 Waarom is het belangrijk om actief mee te doen bij een ethische discussie?
Omdat het belangrijk is om je mening te uiten over een gevoelig onderwerp. Als je zelf in die
situatie werkt, dan is het noodzakelijk om een akkoord te sluiten met je collega's over de
aanpak.
5 Geef een voorbeeld van een ethische kwestie die een paar jaar geleden nog niet denkbaar
was, maar tegenwoordig wel geaccepteerd is.
Bijvoorbeeld IVF, euthanasie, abortus, DNA-onderzoek, genetisch gemanipuleerd voedsel.
6 Hoe kom jij aan jouw waarden en normen?
Ethische vraagstukken
© ThiemeMeulenhoff 25

26
Van je opvoeding, opleiding, geloof, familie.
7 Wat is het verband tussen ethiek en geloof?
Het geloof is voor sommigen een leidraad die bepaalt hoe je over bepaalde zaken denkt. In
een geloof liggen bepaalde normen al vast.
8 Ga op zoek naar de beroepscode voor verpleging en verzorging (2006) en lees het door. Wat
vind je hiervan?
Het is belangrijk dat verzorgenden zich – grotendeels – kunnen identificeren met de normen
in de beroepscode.
9 Bedenk een situatie waarin waarden of normen van collega's botsen met die van jou.
Je kunt denken aan respect hebben voor zorgvragers, de omgang met mensen, de omgang
met een verzoek om euthanasie.
10 Wat doe je in een situatie waarin je waarden en normen botsen met die van collega's?
Je bepraat de situatie met elkaar, je kunt een ethische discussie aangaan. Je wijst elkaar op
verschillen in normen en waarden.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

4 Bijdragen aan de ontwikkeling
van het beroep
Het beroepsprofiel
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: GELDT HET BEROEPSPROFIEL OOK VOOR MIJ?
1 Wat zou jij antwoorden als de collega van Nadia aan jou de vraag stelt of het beroepsprofiel
ook voor haar geldt?
Het beroepsprofiel geldt voor alle verzorgenden. Het maakt niet uit of een verzorgende al lang
klaar is met de opleiding, of nog maar pas. Alle verzorgenden horen van het beroepsprofiel
op de hoogte te zijn.
KENNISOPDRACHT
1 Leg in je eigen woorden uit wat het beroepsprofiel inhoudt.
In het beroepsprofiel staan alle taakgebieden van de verzorgende. Het geeft een beeld van
het beroep van de verzorgende.
2 Waar zou je het beroepsprofiel in de praktijk bij kunnen gebruiken?
Je kunt het beroepsprofiel als uitgangspunt gebruiken om vast te stellen wat bij je taak hoort.
Soms krijgen verzorgenden minder taken toebedeeld dan waarvoor ze opgeleid zijn. Het
beroepsprofiel kan hierin duidelijkheid geven.
3 Verklaar waarom verzorgenden een beroepsprofiel moeten hebben.
Het beroepsprofiel voor verzorgenden is opgesteld om het werkgebied duidelijk af te bakenen.
Er kunnen geen misverstanden ontstaan over wat tot de taak van de verzorgende behoort,
en wat niet. Het is handig dat er een overzicht is waarin alle taken duidelijk op een rij staan.
4 Leg uit wat de relatie is tussen het beroepsprofiel en de professionalisering van het beroep
van verzorgende.
Een beroepsprofiel maakt duidelijk dat de verzorgenden een eigen taak en werkgebied hebben.
Het geeft duidelijkheid. Het beroepsprofiel is bovendien een model dat tot doel heeft dat
verzorgenden dezelfde maatstaven voor hun werk gebruiken. Als je als een professionele
beroepsgroep of instelling wilt overkomen, zorg je ervoor dat je hetzelfde takenpakket hebt,
en hetzelfde beleid voert.
5 Hoe kun je meewerken aan de ontwikkeling van het beroepsprofiel?
Door zelf kritisch te kijken naar je taken en werkzaamheden, en hierover steeds mee te praten
met anderen, zoals in een beroepsorganisatie of vakbond.
6 In het beroepsprofiel staan zorgtaken, professiegebonden taken en organisatiegebonden
taken. Als je deze taken als uitgangspunt neemt, waarin onderscheidt een verzorgende zich
dan van een helpende?
© ThiemeMeulenhoff 27

28
Een verzorgende stelt zelfstandig een zorgplan op, in tegenstelling tot een helpende. Bij een
verzorgende liggen de taken bij het inventariseren van de behoefte aan zorg, het plannen van
zorg, het uitvoeren van zorg en het evalueren van zorg.
Bij helpenden ligt de nadruk op de uitvoering van de zorg. Het accent ligt met name op de
huishoudelijke zorg, minder op lichamelijke verzorging.
7 Waarom geldt het beroepsprofiel voor alle verzorgenden in alle werkvelden, terwijl het werk
heel erg verschillend lijkt?
Alle verzorgenden verrichten in principe dezelfde taken. Alleen de nadruk zal in het ene veld
op andere aspecten liggen dan in het andere veld.
8 Wat is de relatie tussen het beroepsprofiel en je opleiding tot verzorgende?
De opleiding van verzorgende sluit nauw aan op het beroepsprofiel. Als je klaar bent met je
opleiding voor verzorgende, moet je namelijk alle taken van het beroepsprofiel uit kunnen
voeren.
9 Waarom moet het beroepsprofiel geregeld aangepast worden?
Vernieuwingen en veranderingen in de zorgvraag stellen andere eisen aan het beroep van
verzorgende. Het beroepsprofiel en de opleidingen veranderen met de tijd mee.
10 Waarom zou iedere verzorgende op de hoogte moeten zijn van het bestaan van het
beroepsprofiel?
Omdat het beroepsprofiel een leidraad is waarin de taken en verantwoordelijkheden van een
verzorgende staan vermeld. Je moet als verzorgende je taken kennen. Je moet weten of dat
wat je doet, hiermee in overeenstemming is.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep
Visie op het beroep
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: DIT VIND IK BELANGRIJK!
1 In dit praktijkvoorbeeld komen twee visies naar voren. Beschrijf in je eigen woorden welke
twee visies dat zijn.
Eén visie is de tijd nemen voor zorgvragers tijdens de verzorging. Dit is zo belangrijk dat andere
activiteiten daarop moeten wachten, als dat zo uitkomt. In deze visie heeft het contact met
zorgvragers prioriteit boven de tijdsplanning.
De andere visie is ervoor zorgen dat zorgvragers op tijd uit bed zijn, zodat ze klaar zijn als
hun bezoek komt. In deze visie houd je meer rekening met een tijdsplanning.
2 Welke van de twee visies spreekt jou het meeste aan?
Eigen mening, de motivatie is belangrijker dan de keuze voor een bepaalde visie.
KENNISOPDRACHT
Visie op het beroep
1 Wat is een visie?
Een visie is de manier waarop je tegen bepaalde zaken aankijkt, en hoe je erover denkt.
2 Stel je voor dat je in een revalidatiecentrum werkt. Wat zou je dan belangrijk vinden in de
verzorging?
In een revalidatiecentrum is belangrijk dat de zorgvrager zo veel mogelijk zelf doet, en leert
zichzelf te redden.
3 Zou je hetzelfde belangrijk vinden als je in de kraamzorg werkt? Zo ja, waarom is dat voor jou
hetzelfde, terwijl de zorgvragers anders zijn? Zo nee, waarom niet, en wat verschilt er dan?
Een raakvlak is dat de ouders leren hun kind zelfstandig te verzorgen. De werkvelden zijn erg
verschillend, maar in beide velden is zelfstandigheid belangrijk. De kraamvrouw moet zich na
acht dagen weer zelf kunnen redden. De zorg voor de pasgeborene is anders, die blijft
afhankelijk, maar de ouders nemen deze zorg over van de kraamhulp.
4 Waardoor is je visie op je beroep van verzorgende aan het begin van je opleiding anders dan
een het eind van je opleiding?
Je vormt je visie door kennis en ervaringen. Aan het eind van de opleiding heb je veel geleerd
en gezien. Je visie heeft zich ontwikkeld.
5 Waarom is het goed om te weten wat je visie is op je beroep?
Je kunt voor ogen houden wat jij belangrijk vindt in het werk, en je kunt dit motiveren.
6 Waarom is het belangrijk dat je visie aansluit bij het beroepsprofiel voor verzorgenden?
Je visie op verzorgen moet aansluiten op het beroepsprofiel omdat hierin staat welke taken
en verantwoordelijkheden verzorgenden hebben. Een verzorgende kan de ene taak wel
belangrijker vinden dan de andere, maar zal toch aan alle taken moeten voldoen.
7 Ook een organisatie heeft een visie. Waarom moet jouw visie op het beroep van verzorgende
passen binnen de visie van de organisatie waarvoor je werkt?
© ThiemeMeulenhoff 29

30
Het is belangrijk dat de visie van de organisatie aansluit bij de visie van de verzorgende die
er werkt. Een voorbeeld: als de organisatie vindt dat er zo veel mogelijk zorgvragers geholpen
moeten worden door zo weinig mogelijk personeel, dan sluit de visie van een verzorgende die
de tijd wil nemen voor de zorgvrager hier niet bij aan. Hierdoor ontstaan problemen op het
werk.
8 Waarom verandert je visie niet wekelijks?
Een visie ontstaat langzaam, wordt gevormd en wordt ook geleidelijk door je ervaringen
bijgesteld. Een visie heeft met langetermijndenken te maken.
9 Waarom is het goed om af en toe met collega's te praten over jullie visie op verzorgen?
Als je van je collega's weet hoe ze werken, kun je hun keuzen verklaren.Verschillende keuzen
worden bespreekbaar. Als je met elkaar over een visie op verzorgen praat, kan er een
afdelingsvisie ontstaan. Dat is een visie waarin alle verzorgenden op een afdeling zich kunnen
vinden.
10 Wat kun je doen als jouw visie op belangrijke punten verschilt van de visie van je collega's
met wie je dagelijks samenwerkt?
In principe hoef je niet dezelfde visie te hebben als je collega's. Wel is het van belang dat je
naar de zorgvrager toe op dezelfde manier handelt. Daarnaast is het goed om met elkaar te
praten over verschillende visies. Je leert van elkaar, en wellicht kun je elkaars sterke punten
overnemen.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep
Ontwikkelingen in het beroep
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: EEN PALLIATIEVE UNIT HOORT ERBIJ
1 Over welke ontwikkeling heeft Sacha het hier?
Sacha heeft het over de ontwikkeling dat er in verpleeg- of verzorgingshuizen steeds vaker
aparte palliatieve units of afdelingen worden geopend.
2 Wat kun je hiermee doen in de praktijk?
Je kunt doen wat Sacha doet: erover praten met collega's, mensen in je organisatie erover
aan het denken zetten, het signaal van de bewoners doorspelen naar je leidinggevende of
directie. Je kunt misschien ook zelf meehelpen met opzetten van zo'n unit.
KENNISOPDRACHT
Ontwikkelingen in het beroep
1 Noem drie redenen waarom het goed is om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen
binnen je beroepsgroep.
Drie redenen zijn:
• nieuwe ontwikkelingen kunnen de zorg gemakkelijker of beter maken, denk maar aan
nieuwe hulpmiddelen;
• je moet niet met verouderde kennis werken, want inzichten veranderen;
• zorgvragers zijn steeds beter geïnformeerd, en het is prettig om mee te kunnen praten.
2 Geef een voorbeeld van een maatschappelijke ontwikkeling die van invloed is op je werk als
verzorgende.
De wetgeving over euthanasie of de wet BIG, vergrijzing, wachtlijsten.
3 Welke gevolgen heeft deze ontwikkeling voor je eigen werk?
De verzorgende kan op een andere manier worden ingezet. Als je bijvoorbeeld met
verpleegplannen gaat werken, moet je leren om procesmatig te werken. Je moet als
verzorgende op de hoogte zijn van de wetgeving. Het is belangrijk om te weten wat je als
verzorgende wettelijk wel en niet mag.
4 Op welke manier kun je op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen?
Door kranten en vakbladen te lezen, door je aan te sluiten bij beroepsverenigingen en door
het nieuws te volgen.
5 Welke tegenstand kun je krijgen van je collega's of de instelling als je wilt meegaan met
ontwikkelingen?
Veel mensen houden vast aan hun gewoonten, ze vinden het moeilijk om iets te veranderen.
Je kunt vooral aanvankelijk op tegenstand stuiten.
6 In de zorg zijn veel nieuwe ontwikkelingen en veranderingen. Welke taken en
verantwoordelijkheden heeft je leidinggevende, of de organisatie waarvoor je werkt, ten opzichte
van jou?
De leidinggevende, of de organisatie, moet de werknemers informeren over relevante
ontwikkelingen. Verder moet deze openstaan voor suggesties van de werknemers om met
© ThiemeMeulenhoff 31

32
relevante ontwikkelingen mee te gaan. Ten slotte moet de organisatie of leidinggevende
voorwaarden scheppen om relevante ontwikkelingen te volgen.
7 Geef een voorbeeld van een transmurale samenwerking tussen twee instellingen.
Bijvoorbeeld een traject voor zorgvragers met een bepaalde aandoening, waarbij de zorg
vanuit de ene instelling overgaat naar de andere instelling. Zoals vanuit het ziekenhuis naar
de thuiszorg, of het verpleeghuis.
8 Geef een voorbeeld van een nieuwe ontwikkeling op afdelingsniveau.
Een ontwikkeling is dat er met zorgplannen gewerkt gaat worden, of met geautomatiseerde
zorgplannen. Of de verschuiving van een taakgerichte werkwijze naar een werkwijze gericht
op de zorgvrager.
9 Je leest in een vakblad over een interessante ontwikkeling. Wat kun je met deze kennis doen?
Je kunt de kennis over een relevante ontwikkeling met je collega's bespreken. Dan merk je of
zij het ook een zinvolle ontwikkeling vinden. Je kunt het ook met je leidinggevende bespreken,
of in een teamoverleg. De ontwikkeling hoeft niet direct tot een aanpassing te leiden. Maar
door erover te praten, gaan je collega's erover nadenken. Als je regelmatig ontwikkelingen in
de zorg bespreekt, is iedereen op de afdeling alert en op de hoogte.
10 Stel dat je een nieuwe ontwikkeling wilt invoeren op je eigen afdeling. Dit ga je bespreken met
je collega's. Maar voordat je goed uit kunt leggen waar het precies om gaat, krijg je te horen
dat er weinig behoefte is aan informatie over de huidige trends. Wanneer je vraagt waarom,
krijg je als antwoord dat alle huidige ontwikkelingen alleen maar zijn bedoeld om geld te
besparen, en verder niets. Ga na in hoeverre deze bewering geldt voor de ontwikkelingen die
in dit onderwerp geschetst zijn.
Het is correct dat veel van de genoemde (misschien wel alle) trends bedoeld zijn om geld te
besparen. Dat betekent echter niet dat het geen goede ontwikkelingen zijn. Ze komen de
kwaliteit namelijk ook ten goede.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep
Beroepsorganisaties en vakbonden
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Beroepsorganisaties en vakbonden
1 Leg in je eigen woorden uit wat een vakbond is.
Een vakbond is een organisatie die opkomt voor een grote groep werknemers, alle werknemers
uit een sector.
2 Leg in je eigen woorden uit wat een beroepsorganisatie is.
Een beroepsorganisatie komt op voor de belangen van een specifieke beroepsgroep. Een
beroepsorganisatie spitst zich toe op de inhoud van het beroep en de positie van de
beroepsbeoefenaren.
3 Beschrijf het verschil tussen een vakbond en een beroepsorganisatie.
Een vakbond heeft een bredere doelgroep, behartigt de belangen van verschillende
beroepsgroepen. Een vakbond houdt zich niet zozeer bezig met de inhoud van het beroep,
terwijl een beroepsorganisatie dat wel doet.
4 Welke vakbonden ken je? Het hoeven niet per se vakbonden voor de zorg te zijn.
Bijvoorbeeld AbvaKabo, CFO, CNV, FNV.
5 Zoek in de krant naar een artikel waarin een vakbond of beroepsorganisatie voorkomt. Beschrijf
welke taak van deze organisatie wordt besproken. Het hoeft niet om een beroepsorganisatie
of vakbond voor verzorgenden te gaan.
Een mogelijk voorbeeld van een artikel: een vakbond die in onderhandeling is over de CAO.
6 Op welke gronden zou je een beroepsorganisatie of vakbond uitkiezen? Wat vind jij belangrijk
voor een beroepsorganisatie of vakbond?
Verschillende zaken kun je in overweging nemen. Denk maar aan de kosten van het
lidmaatschap, het beleid van de organisatie, of de organisatie specifiek voor verzorgenden is,
of de organisatie werkzaam is in de hele sector, of enkel beroepsinhoudelijk.
7 Waarom is het belangrijk dat veel verzorgenden lid zijn van een vakbond of beroepsorganisatie?
Als een beroepsorganisatie of vakbond veel leden heeft, heeft deze meer invloed.Verzorgenden
hebben dan een grotere stem in besprekingen met beleidsmakers, en meer invloed in zaken
die hen aangaan.
8 Leg uit hoe en wanneer je een vakbond of beroepsorganisatie in je eigen werkomgeving tegen
kunt komen.
Je kunt in contact komen met een beroepsorganisatie of vakbond via de ondernemingsraad,
of als er een fusie of reorganisatie aankomt.
9 Waarom is het goed dat een beroepsorganisatie inspraak heeft bij de ontwikkeling van het
opleidingsstelsel en het beroepsprofiel?
Omdat een beroepsorganisatie naar de beroepsinhoud kijkt, naar de gevolgen voor het
verzorgend beroep. Het uitgangspunt van een beroepsorganisatie is goede kwaliteit van zorg
door professionele verzorgenden (en verpleegkundigen).
© ThiemeMeulenhoff 33

34
10 Met welke vragen kun je bij een vakbond of beroepsorganisatie terecht?
Je kunt bij een vakbond terecht voor vragen over onder andere de CAO, wetgeving,
arbeidsomstandigheden, arbeidscontracten, conflicten op het werk.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

5 Zorg verlenen binnen de kaders
Werken in een organisatie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: ZELFSTANDIG: WENS OF WERKELIJKHEID?
1 Sophie geeft aan dat ze opgemerkt heeft dat de visie van de instelling afwijkt van de uitvoering
in de praktijk. Wat zou jij ervan vinden als jij in deze situatie terecht zou komen?
Eigen mening, misschien vindt de leerling dat de visie in de dagelijkse praktijk tot uiting moet
komen, omdat het anders zinloos is een visie te hebben. Dan brengt het mensen alleen maar
op een verkeerd spoor. Andersom, je kunt je misschien voorstellen dat je visie niet altijd
consequent uitgevoerd kan worden in de praktijk. Sommige situaties vergen nu eenmaal
aanpassingen.
PRAKTIJK: VEEL REGELS
1 Hoe kun je achter de regels komen die gelden op een afdeling?
Door te lezen, de meeste afspraken staan op schrift, bijvoorbeeld in een afdelingshandboek.
Maar ook door te luisteren, door open te staan voor dat wat er om je heen gebeurt. Ten slotte
door te vragen, als je iets niet weet, spreek dan iemand aan die het wel zou kunnen weten.
KENNISOPDRACHT
1 Omschrijf in je eigen woorden wat de visie van een instelling is.
De visie van een instelling is de kijk van deze organisatie op zorg of zorgverlening.
2 Waarin verschilt de visie van een verpleeghuis van de visie van een thuiszorginstelling?
De visie van een verpleeghuis kan zijn: het streven naar een goede verzorging van de
bewoners, bewoners moeten zich thuis voelen. In de thuiszorg is het belangrijk dat de cliënt
zo lang mogelijk zelfstandig blijft, en zo lang mogelijk thuis kan wonen.
3 Wat moet volgens jou in de visie van een instelling staan?
Eigen mening, maar je kunt denken aan: de zorgvrager staat centraal, de zorgvrager moet zo
veel mogelijk zelfstandig zijn, de zorgvrager in zijn waarde laten, het bieden van kwaliteit.
4 Op welke manieren kun je achter de geldende regels binnen een organisatie komen?
Het lezen van richtlijnen en protocollen. Deze geschreven regels kun je doornemen. De
ongeschreven regels van een organisatie ontdek je meestal pas als je er een tijdje werkt.
5 Waarom is het belangrijk om je aan de geldende regels te houden?
Regels zijn gemaakt opdat alles goed en op uniforme wijze verloopt. Protocollen zorgen ook
voor een eenduidige werkwijze. Als er onvoorziene omstandigheden optreden, dan kun je aan
de hand van richtlijnen bekijken hoe dit kon gebeuren. En wat er eventueel zou moeten
veranderen.
6 Waarom is het belangrijk om te weten wat de visie van de organisatie is?
© ThiemeMeulenhoff 35

36
Als verzorgende ben je een vertegenwoordiger van de organisatie. Je moet je kunnen vinden
in de visie die de organisatie heeft. Als verzorgende handel je namens de organisatie.
7 Wat heeft een geloofsovertuiging met de visie van een instelling te maken?
Een geloofsovertuiging zal in de visie naar voren komen. De visie van de instelling sluit aan
bij de manier waarop een geloofsovertuiging naar ziekte en gezondheidszorg kijkt.
8 Wat is de doelstelling van de instelling waar je je bpv doet, of waar je werkt?
Dit varieert per instelling.
9 Op welke manier merk je iets van de doelstelling van de instelling?
Het kan zijn dat de doelstelling in allerlei vormen terugkomt, zoals in introductiemateriaal voor
nieuwe medewerkers, of voor zorgvragers.
10 Kunnen de instelling en jijzelf een gemeenschappelijke doelstelling hebben?
Ja, een gemeenschappelijke doelstelling kan zijn: goede zorg voor de zorgvrager. Of: de
zorgvrager blijft zolang mogelijk zelfstandig.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Zorg verlenen binnen de kaders
Grenzen van het beroep
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: EEN BEETJE EXTRA AANDACHT KAN GEEN KWAAD
1 Welke grenzen overschrijdt Kim in dit praktijkvoorbeeld?
Kim overschrijdt beroepsmatige grenzen: de grenzen van haar functie. In haar organisatie is
het niet gewenst om boodschappen voor cliënten doen.
Ze overschrijdt ook de grenzen van de beroepscode. Ze neemt haar kinderen mee, terwijl ze
de privacy van een cliënt zou moeten respecteren.
2 Waarom is dat niet wenselijk?
Het is niet wenselijk, want Kim werkt namens de organisatie. Dat betekent dat zij zich aan de
regels van de organisatie moet houden. Ze wekt bovendien verkeerde verwachtingen bij de
zorgvrager. Deze verwacht misschien hetzelfde van haar collega's. Kim kan niet meer
professioneel naar haar zorgvrager, mevrouw 't Hart, kijken.
PRAKTIJK: IK DOE HET NIET!
1 Wat vind jij ervan dat Gaby voet bij stuk houdt?
Eigen mening, de leerling kan het oncollegiaal vinden of juist goed dat zij voor zichzelf opkomt.
2 Met wie kan Gaby hierdoor in conflict komen?
Gaby kan hierdoor met haar collega's in conflict raken, met haar leidinggevende, en eventueel
met zichzelf omdat ze zich schuldig voelt.
3 Wat kunnen de gevolgen zijn als Gaby zwicht voor de druk van haar leidinggevende, en toch
gaat werken?
Ze kan ongemotiveerd raken, de werkdruk kan te hoog worden, er kunnen problemen thuis
ontstaan, ze kan overspannen raken.
KENNISOPDRACHT
1 Welke wettelijke grenzen ken je?
Voorbeelden zijn: de wet BIG, de Arbo-wet, de CAO.
2 Welke beroepsmatige grenzen ken je?
Beroepsmatige grenzen zijn onder meer: het beroepsprofiel, de Nationale Beroepscode.
3 Op welk vlak kunnen persoonlijke grenzen liggen?
Onder andere op het vlak van hygiëne, werktijden, het aanraken van een zorgvrager, privacy,
het salaris.
4 Welke gevolgen kunnen optreden als wettelijke grenzen worden overtreden?
Als je wettelijke grenzen overtreedt, kan de zorg onverantwoord worden. Er is een grotere
kans op lichamelijke klachten van de zorgvragers. Hiervoor kan de organisatie aansprakelijk
gesteld worden.
5 Welke gevolgen kan het voorbijgaan aan beroepsmatige grenzen hebben?
Grenzen van het beroep
© ThiemeMeulenhoff 37

38
Je kunt als verzorgende taken op je nemen die niet bij je functie horen. Dan kan de
professionaliteit in het gedrang komen.
6 Wat kunnen de gevolgen van het overschrijden van persoonlijke grenzen zijn?
Je kunt er zelf mee in de problemen raken. Je doet dan iets waarmee je zelf niet goed om
kunt gaan.
7 Wat kun je doen als je merkt dat een collega een wettelijke grens overschrijdt?
Je kunt die persoon erop aanspreken, eventueel je leidinggevende inlichten of ervan melding
maken bij een incidentencommissie.
8 Waarom liggen veel grenzen niet vast?
Persoonlijke grenzen liggen niet vast, omdat grenzen voor veel personen verschillend zijn.
Beroepsmatige grenzen liggen niet vast, omdat het beroep in ontwikkeling is.Wettelijke grenzen
liggen niet vast, omdat de maatschappij steeds verandert, en daardoor ook de wetgeving.
9 Wat betekent het voor jou dat grenzen niet vastliggen?
Het betekent dat het belangrijk is om goed op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in de
maatschappij en in de beroepsgroep.
10 Waarom is het belangrijk om collega's er op te wijzen als ze beroepsmatige grenzen hebben
overschreden?
Soms zijn ze zich er misschien niet van bewust. De professionaliteit en eenheid van een
afdeling kunnen hierdoor in gevaar komen.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Zorg verlenen binnen de kaders
De eisen van de Arbo-wet
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: VERTROUWEN IS GOED, CONTROLE IS BETER
1 Waarom voelt Ranu zich gecontroleerd?
Eigen mening, misschien vind je het begrijpelijk dat Ranu zich gecontroleerd voelt, maar je
kunt ook begrip hebben voor de Arbo-dienst.
2 Verklaar waarom de Arbo-dienst al de volgende dag belt.
De Arbo-dienst moet nagaan of er geen andere problemen meespelen, en of de ziekte eventueel
lang zal duren.
KENNISOPDRACHT
1 Noem drie maatregelen die je werkgever kan nemen om arbeidsongeschiktheid bij jou en je
collega's te voorkomen.
Beschikbaar stellen van de juiste middelen, zorgen dat deze middelen op een goede manier
worden gebruikt, snel reageren op ziekmeldingen, luisteren naar klachten van verzorgenden
over de omstandigheden waaronder zij werken.
2 Vind jij dat scholing over het gebruik van hulpmiddelen verplicht moet zijn?
Eigen mening, een verplichting heeft de voorkeur omdat de werkgever dan zeker weet dat de
hulpmiddelen op een juiste manier gebruikt worden. Als ze niet goed gebruikt worden, dan
heeft het gebruik ervan geen zin.
3 Bij welke handelingen gebruik je hulpmiddelen om ziekten te voorkomen?
Bij transfers, steunkousen aantrekken, wondverzorging, lichamelijke verzorging.
4 Welke hulpmiddelen gebruik je bij die handelingen?
Tilliften, glijzeiltjes, steunkousaantrekkers, handschoenen, een hoog-laagbed.
5 Hoe worden deze hulpmiddelen vergoed in een verpleeghuis?
Door de AWBZ.
De eisen van de Arbo-wet
6 Hoe worden deze hulpmiddelen vergoed in de thuiszorg?
Via de verzekering of via de WVG (Wet Voorzieningen Gehandicapten). Soms moet de
zorgvrager het zelf betalen (steunkousaantrekkers en handschoenen), soms betaalt de
thuiszorgorganisatie de materialen.
7 Vraag bij de instelling waar je je bpv doet na hoe de procedure rond het ziekteverzuim daar
geregeld is.
Het varieert. Soms moet je je ziek melden bij de leidinggevende, waarna deze binnen bepaalde
tijd contact met je opneemt. Soms wordt de Arbo-dienst ingeschakeld, en moet je je beter
melden via de leidinggevende.
8 Wat zijn de taken van de Arbo-coördinator?
Informeren en adviseren over goede arbeidsomstandigheden. De Arbo-coördinator kan de
werkplek controleren op arbeidsomstandigheden.
© ThiemeMeulenhoff 39

40
9 Wanneer kan de arbeidsinspectie ingeschakeld worden?
Na een ongeval op het werk of als er slechte of onveilige werkomstandigheden zijn.
10 Welke weerstand kun je tegenkomen bij het gebruik van hulpmiddelen?
Weerstand van zorgvragers die het vervelend vinden om afhankelijk te zijn van een hulpmiddel.
Weerstand van zorgverleners die het gebruik ervan onzin vinden, of te veel moeite.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Zorg verlenen binnen de kaders
De rechtspositie van de verzorgende
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: IK BEN NIET VOOR NIETS LID VAN EEN VAKBOND!
1 Geef een aantal redenen waarom je als verzorgende aanwezig zou zijn bij de bespreking van
een nieuwe CAO.
Het is belangrijk dat verzorgenden een stem hebben bij de CAO-onderhandelingen. De
vakbonden weten niet wat verzorgenden willen als deze niets van zich laten horen of zich niet
laten zien. Als veel verzorgenden naar een presentatie van een nieuwe CAO komen, worden
ze als groep ook eerder serieus genomen. Voor verzorgenden zelf is het belangrijk om op de
hoogte gebracht te worden van de CAO en hoe deze tot stand gekomen is.
2 Wat vind jij ervan dat je alleen kunt meepraten over een nieuwe CAO als je lid van een vakbond
bent?
Eigen mening, misschien vindt de student het oneerlijk omdat de CAO iedere verzorgende
aangaat, ook als die geen lid is van een vakbond. Aan de andere kant mag betrokkenheid bij
het vak zich wel uiten in lidmaatschap van een vakbond. Alleen meepraten met
CAO-onderhandelingen is niet voldoende.
KENNISOPDRACHT
De rechtspositie van de verzorgende
1 Leg in je eigen woorden uit wat jij met een CAO te maken hebt.
In de CAO zijn alle belangrijke arbeidsvoorwaarden geregeld. Als die zaken niet geregeld zijn,
kun je eigenlijk niet werken.
2 Wat is het verschil tussen een CAO en een individuele arbeidsovereenkomst?
Een CAO is van toepassing op alle organisaties die zijn aangesloten bij een
werkgeversorganisatie. Er is vanzelf al een heleboel geregeld en vastgelegd. Bij een individuele
arbeidsovereenkomst gebeurt dat in het klein. Dat geldt dan alleen voor die werknemer.
3 Waarom vragen vakbonden altijd om een loonsverhoging?
Om ervoor te zorgen dat werknemers niet in koopkracht achteruitgaan, als inflatiecorrectie.
4 Met welke acties, naast een staking, kunnen vakbonden de CAO-onderhandelingen onder
druk zetten?
Voorbeelden van acties zijn: het organiseren van zondagsdiensten, stiptheidsacties, pamfletten,
posters en stickers verspreiden, onderhandelingen staken, de media inschakelen.
5 Welke middelen hebben werkgevers om de CAO-onderhandelingen onder druk te zetten?
Werkgevers kunnen de aandacht vestigen op de financiële toestand van de organisatie. Als
deze het niet toelaat om de lonen te verhogen, heeft de werkgever een middel in handen in
het overleg. Het is dan namelijk – op de lange duur – niet verstandig een loonsverhoging door
te voeren.
6 Noem twee voorwaarden die in een individuele arbeidsovereenkomst geregeld zijn.
In een individuele arbeidsovereenkomst is onder meer geregeld voor welke functie iemand is
aangenomen, voor welke duur, en in welke schaal en periodiek de werknemer is ingedeeld .
© ThiemeMeulenhoff 41

42
7 Noem vier voorwaarden die in een CAO staan.
Vakantie- en verlofregelingen, eindejaarsuitkering, reiskostenvergoeding,
onregelmatigheidstoeslag.
8 Waarom zijn er verschillende CAO's binnen de gezondheidszorg?
Omdat de eisen vanuit de verschillende werkvelden anders zijn.
9 Wat betekent het woord ‘collectieve’ in een collectieve arbeidsovereenkomst?
Collectief betekent dat de regeling voor een grote groep mensen is, in tegenstelling tot de
individuele arbeidsovereenkomst.
10 Welke verzorgenden vallen niet onder een CAO?
Verzorgenden die werken voor een organisatie die niet aangesloten is bij een
werkgeversorganisatie. Denk maar aan kleine particuliere kraamzorg- of thuiszorgbureaus.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Zorg verlenen binnen de kaders
Medezeggenschap
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: HIERMEE GAAN WIJ NIET AKKOORD
1 Wat kan de OR in deze situatie doen?
De OR kan de gevolgde procedure uitleggen, vertellen welke beslissingen er aan voorafgegaan
zijn, en welke afwegingen gemaakt zijn. Daarnaast kan de OR met de directie overleggen als
blijkt dat veel werknemers dezelfde problemen of bezwaren hebben.
PRAKTIJK: KRITISCH ZIJN IS EEN GOEDE EIGENSCHAP
1 Welke kwaliteiten moet een OR-lid volgens jou hebben?
Je kunt denken aan kritisch zijn, niet bang zijn om vragen te stellen, je mening durven geven,
geïnteresseerd zijn in de organisatie, kennis hebben of nemen van procedures.
KENNISOPDRACHT
Medezeggenschap
1 Waarom is medezeggenschap belangrijk?
Medezeggenschap is belangrijk omdat de werkgever niet altijd naar de belangen kijkt van de
werknemers, terwijl veel beslissingen directe of indirecte gevolgen hebben voor werknemers.
2 Wat zijn de taken van de ondernemingsraad?
De ondernemingsraad adviseert de directie en komt op voor de belangen van de werknemers.
3 Welke plichten heeft de werkgever ten opzichte van de OR?
De werkgever heeft de plicht om te zorgen voor faciliteiten voor de OR, en om de OR te
informeren. Bovendien is een organisatie met meer dan vijftig werknemers verplicht een OR
samen te stellen.
4 Uit hoeveel personen bestaat de OR in de organisatie waar je je bpv doet of waar je werkt?
Dit varieert, hangt af van de grootte van de instelling.
5 Waarom is de ondernemingsraad er niet voor individuele problemen?
De OR behartigt de belangen voor een groep werknemers, houdt zich bezig met het beleid.
Het beleid wordt niet op individuele werknemers gemaakt. De OR kijkt naar het grote geheel.
Een leidinggevende, een vertrouwenspersoon of een bedrijfsarts behartigt de individuele
belangen van een werknemer.
6 Wat is het primaire doel van de OR?
Het primaire doel is om overlegplatform te zijn tussen werknemer en werkgever, met als
uitgangspunt het gezond houden van de organisatie.
7 Op welke manier kan een vakbond een OR-lid ondersteunen?
Een vakbond kan bij de verkiezingen helpen met publiciteit, en materiaal. Daarnaast kan een
vakbond informatie geven over de werkwijze van een OR, en helpen bij vragen.
8 Waarom is het voor een vakbond goed om een contactpersoon in een instelling te hebben?
© ThiemeMeulenhoff 43

44
De vakbond krijgt dan te horen wat er zoal speelt in de instelling. De vakbond kan informatie
doorspelen aan de instellingscontactpersoon, en ziet zijn visie vertegenwoordigd.
9 Waarom mogen OR-leden in principe niet ontslagen worden?
OR-leden hebben de taak om kritisch te zijn ten opzichte van plannen van de directie. Maar
ze mogen niet het risico lopen dat daar consequenties aan vastzitten. Het werk van een OR-lid
mag niet ten koste gaan van een carrière of baan.
10 Ga in de instelling waar je werkt, of je bpv doet, na wat je merkt van de OR. Vind je dat
OR-leden herkenbaar moeten zijn?
Eigen mening, het is niet altijd duidelijk wie binnen een instelling OR-lid is. Het is wenselijk
om herkenbare OR-leden te hebben. Dan kunnen werknemers gemakkelijk bij hen terecht,
als ze een probleem hebben. Vaak is de OR te bereiken via een postvak, dit is een voordeel
als niet bekend is wie er in de OR zit.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

6 Voorwaarden voor de te verlenen
zorg
Knelpunten in de zorgverlening
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: SCHOENEN IN DE KOELKAST
1 Formuleer een mogelijk knelpunt op het gebied van de coördinatie van de zorg in het
verpleeghuis.
Meerdere antwoorden zijn mogelijk. Een knelpunt in de coördinatie van zorg kan zijn dat André
telkens andere verzorgenden aan zijn bed krijgt. Of dat hij verhuist van afdeling naar afdeling
omdat ze niet goed weten wat ze met hem aanmoeten. Of dat het zo druk is, dat er weinig tijd
is om André te observeren.
2 Wat kan een knelpunt zijn bij de wensen en behoeften van André?
André wil zoveel mogelijk zelfstandig blijven handelen, dat heeft hij thuis ook altijd gedaan.
Als de zorg te betuttelend is, kan hem dat een slecht gevoel geven. Dat kan zijn situatie
verergeren.
3 Wat kan een knelpunt zijn bij Toeja?
Een knelpunt bij Toeja kan zijn dat ze niet weet welke taken of verantwoordelijkheden ze heeft.
Misschien is Toeja een meisje met weinig zelfvertrouwen in haar eigen inzicht. Dan zal ze
haar inzicht of ervaring met André niet gemakkelijk in het teamoverleg naar voren brengen.
Er ontstaat dan minder duidelijkheid over de zorgvrager.
4 Zou je deze knelpunten kunnen opnemen in het zorgplan? Leg dit uit.
Het is moeilijk om de knelpunten van de zorgvrager in dit stadium op te nemen in het zorgplan,
omdat zijn ziektebeeld en zijn zorgdoelen nog niet duidelijk zijn. Wel zijn knelpunten in de
coördinatie van zorg en van die van de verzorgende op te nemen, als er signalen zijn dat daar
iets aan mankeert.
PRAKTIJK: KRIBBIG
1 Wat is een materieel knelpunt in dit verhaal? Waarom vind je dit een knelpunt?
Een materieel knelpunt is het regelen van een blokkenmatras of een antidecubitusmatras. De
situatie vraagt om een aanpassing: mevrouw De Geus kan niet langer op een gewoon matras
liggen, anders komt de kwaliteit van zorg in gevaar.
2 Wat is een immaterieel knelpunt in dit verhaal? Waarom vind je dit een knelpunt?
Een immaterieel knelpunt is dat mevrouw De Geus kribbig en moedeloos wordt van de huidige
behandelmethode: telkens draaien. Een ander immaterieel knelpunt is dat mevrouw de Geus
bang wordt van apparatuur in haar kamer. Dit zijn knelpunten, omdat de situatie erger kan
worden als je hier niets aan doet. Ze kan zo moedeloos worden dat dit haar herstel belemmert.
Of ze kan zo angstig zijn dat ze nog minder slaapt, en dit belemmert haar herstel.
© ThiemeMeulenhoff 45

46
3 Waarmee houdt het team rekening? Ben je het eens met de motivatie van Robert om geen
antidecubitusmatras te gebruiken? Waarom?
Het team houdt rekening met de angst van mevrouw De Geus voor apparaten. Je kunt het
hiermee eens zijn of niet. Een antwoord kan zijn: wel rekening houden met de angstgevoelens
en eerst een blokkenmatras gebruiken. Maar dan moet ze later toch weer overgezet worden
op een antidecubitusmatras. Of meteen een antidecubitusmatras inzetten en proberen de
apparatuur zoveel mogelijk uit het gezichtsveld van mevrouw De Geus te houden.
PRAKTIJK: HEEFT OF IS HET AFDELINGSHOOFD EEN KNELPUNT?
1 Wat is een materieel knelpunt dat zich naar aanleiding van dit verhaal kan voordoen? Leg dit
uit.
Een materieel knelpunt kan zijn dat er te weinig tilliften zijn. Dit kan 's morgens duidelijk worden,
als mensen uit bed getild moeten worden bij het opstaan.
2 Welke immateriële knelpunten kunnen zich naar aanleiding van dit verhaal voordoen? Leg dit
uit.
De immateriële knelpunten die kunnen ontstaan, zijn:
• het personeel heeft niet zelf met de liften kunnen oefenen en wordt toch met de apparaten
naar de zorgvragers gestuurd. Dit kan een probleem worden;
• het personeel is bij voorbaat ontmoedigd om de tillift te gebruiken, waardoor ze de
zorgvragers toch weer ‘met de hand’ uit bed halen en rugklachten kunnen oplopen;
• het is in het verhaal niet duidelijk of alle verzorgenden geïnstrueerd zijn, zodat de
bekendheid met het verplichte apparaat niet voldoende is;
• de zorgvragers kunnen weigeren om met een tillift uit bed gehaald te worden.
3 Hoe had Minet de nieuwe tillift het beste kunnen introduceren?
Minet had een tijdstip met alle betrokken verzorgenden kunnen bepalen waarop ze de tillift
kon demonstreren. Ze had degenen die ermee moeten werken ten minste de gelegenheid
moeten geven er zelf mee te oefenen. Ze had als hoofd haar verantwoordelijkheid moeten
nemen om het gebruik van tilliften aan te moedigen. Ze had de bewoners ook bij elkaar kunnen
roepen om hen gezamenlijk te informeren over de nieuwe werkwijze.
KENNISOPDRACHT
1 Schrijf, eventueel met behulp van de wet BIG of het beroepsprofiel voor verzorgenden, vijf
taken en verantwoordelijkheden van de verzorgende op.
Taken van een verzorgende kunnen zijn:
• huishoudelijke werkzaamheden, zoals schoonmaken en boodschappen doen;
• lichamelijke zorg verlenen, zoals het wassen van de zorgverlener, het toedienen van
medicijnen en het helpen bij het eten;
• beperkte verpleegkundige handelingen zijn mogelijk (als de Individuele Gezondheidszorg
(IG) is gevolgd), zoals een infuus inbrengen, een injectie geven of een behandeling tegen
doorligplekken geven.
2 Schrijf vijf knelpunten op die in de zorg kunnen ontstaan bij een verzorgende.
Knelpunten die kunnen ontstaan bij een verzorgende zijn:
• je moet taken uitvoeren waarvoor je niet bent opgeleid;
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Voorwaarden voor de te verlenen zorg
• je kunt lichamelijk te zwaar werk hebben waardoor gezondheidsklachten optreden;
• als je onder hoge tijdsdruk moet werken, kun je ziek worden;
• je kunt geïntimideerd worden door een zorgvrager;
• je interpreteert vanuit je eigen cultuur een opdracht anders dan bedoeld.
3 Schrijf vijf knelpunten op die kunnen ontstaan op het gebied van coördinatie van zorg.
Knelpunten in de coördinatie van zorg kunnen zijn:
• er is niet voldoende geschikt personeel ingeroosterd;
• ziek personeel kan niet vervangen worden;
• roosters sluiten slecht op elkaar aan;
• er zijn geen goede overdrachtsmomenten ingepland;
• de communicatie met de mantelzorg laat te wensen over;
• er zijn te veel taken voor te weinig mensen.
4 Schrijf vijf knelpunten op die kunnen ontstaan bij de zorgvrager.
Knelpunten die bij de zorgvrager kunnen ontstaan, zijn:
• de zorgvrager voelt zich niet begrepen;
• de zorgvrager krijgt geen antwoord op zijn vragen;
• de zorgvrager mag slechts één keer in de twee weken onder de douche;
• de zorgvrager krijgt steeds te veel nieuwe gezichten te zien;
• de zorgvrager moet lang wachten als hij hulp heeft ingeroepen.
5 Zoek op internet met de trefwoorden ‘Arbo’ of ‘Arbo-wet’ naar een beschrijving van deze wet.
Bedenk drie knelpunten die door het naleven ervan kunnen ontstaan.
Drie knelpunten die door het naleven van de Arbo-wet kunnen ontstaan:
• de Arbo-wet kan aanschaf van materiaal verplichten waarvoor geen budget is;
• de Arbo-wet kan een protocol voorschrijven die onwerkbaar is in de dagelijkse praktijk;
• de Arbo-wet kan bepaalde fysieke arbeid verbieden die nodig is om zorg te verlenen.
6 Vind je dat het politieke beleid verantwoordelijk is voor het ontstaan van knelpunten in kwaliteit
van de zorg? Motiveer in tenminste vijf regels je antwoord.
Eigen mening. De student kan aangeven dat de politiek steeds haar beleid verandert en nieuwe
bezuinigingen wil, en dat hierdoor onduidelijkheid in de zorg ontstaat. De student kan ook
vinden dat de politiek zorgt voor een te lage salariëring van de verzorgende, waardoor er te
weinig personeel te vinden is. En de politiek kan instellingen beperken in hun budget, waardoor
riskante situaties kunnen ontstaan.
7 Ontstaat er een knelpunt als jij geen ‘nee’ kunt zeggen? Motiveer je antwoord.
Ja, niet ‘nee’ kunnen zeggen is een goede aanleiding voor een knelpunt, omdat je toch onvrede
kunt opbouwen met het werk. Je kunt bijvoorbeeld te veel en lastig ingeroosterd zijn, te veel
oneigenlijke taken krijgen en alles voor een zorgvrager doen, terwijl je gezond verstand allang
zegt te stoppen.
8 Noem een knelpunt in de werkplanning.
Knelpunten in de zorgverlening
© ThiemeMeulenhoff 47

48
Een knelpunt in de werkplanning kan zijn dat er te krap is ingeroosterd. Er hoeft zich maar
een kleine calamiteit voor te doen, en de werkplanning ligt overhoop. Dat gaat ten koste van
de kwaliteit van zorg.
9 Waarom is het belangrijk dat jij als verzorgende knelpunten kunt signaleren?
Het is als verzorgende belangrijk om knelpunten te signaleren, omdat je een belangrijk
onderdeel uitmaakt van het multidisciplinair team. Knelpunten kunnen alleen duidelijk worden
en naar tevredenheid worden opgelost als iedereen zijn visie erop geeft.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Voorwaarden voor de te verlenen zorg
Knelpunten in de zorgverlening
oplossen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: OCHTENDDRUKTE
1 Formuleer het centrale knelpunt in de situatie van Joshua.
Een knelpunt is dat Joshua niet op tijd geholpen kan worden. Een ander knelpunt is de druk
van meneer Levian op de verzorgende. Dit is ook een goed antwoord.
2 Leg uit of dit knelpunt materieel of immaterieel van aard is.
Je kunt het knelpunt materieel noemen als je het verklaart vanuit het gebrek aan geld en
personeel. Je kunt het immaterieel noemen als je het uitlegt vanuit een minder goede planning
van zorg. Het antwoord is dus vooral afhankelijk van je gezichtspunt.
3 Beschrijf de mogelijke oorzaken van het knelpunt.
De mogelijke oorzaken kunnen verschillend zijn, zoals: slecht personeelsbeleid, slecht
management, te weinig geld, verkeerd ingekocht personeel (te dure krachten in plaats van
meer handen aan bed), een verkeerd opnamebeleid, een slechte werkplanning van de
verzorgende.
4 Wat zouden mogelijke oplossingen kunnen zijn om het knelpunt op te lossen, en wie kan
daarvoor zorgen?
De oplossingen moeten een relatie hebben met de geformuleerde oorzaak. Bij gebrek aan
geld kun je als verzorgende zelf niets doen. Bij het maken van een betere werkplanning kun
je natuurlijk wel een actieve bijdrage leveren.
PRAKTIJK: DE ZORG LOOPT GEVAAR
1 Van welk immaterieel knelpunt is hier sprake?
Het immateriële knelpunt is dat Jolie het gevoel heeft dat haar inbreng gepasseerd wordt bij
de roosterindeling, en dat zij de slechtste tijden toegeschoven krijgt.
2 Wat zou Jolie hieraan kunnen doen? Vind je dat ze dat alleen moet doen of niet?
Jolie kan dit aangeven in het werkoverleg. Ze staat sterker met haar klacht als haar andere
collega's dit knelpunt beamen.
3 Wat is een mogelijke oorzaak van het knelpunt?
Er zijn meerdere mogelijke oorzaken aan te wijzen. Je kunt die zoeken op het niveau van de
overheid of de instelling. Er is te weinig vakantiespreiding. Ouders met kinderen gaan voor,
omdat die kinderen schoolvakanties hebben. Je kunt het probleem ook op afdelingsniveau
bekijken. Het hoofd kan eerder duidelijk maken hoe de vakantieregeling eruitziet. Verder kun
je de oorzaak bij Jolie leggen. Je kunt geen vakantie boeken zonder overleg. Je kunt ook het
opnamebeleid als verantwoordelijke aanwijzen, omdat er in die periode geen betere spreiding
geregeld is. Er zijn dus meerdere visies mogelijk op verschillende niveaus.
4 Welke oplossing kan haar leidinggevende geven?
Knelpunten in de zorgverlening oplossen
© ThiemeMeulenhoff 49

50
De leidinggevende kan met Jolie naar de roosters kijken om te zien of haar klacht klopt. Klopt
het niet, dan heeft Jolie in elk geval het gevoel gekregen dat ze serieus wordt genomen. Als
haar klacht wel klopt, dan kan de leidinggevende met de roostermaker afspraken maken. In
het uiterste geval moet de leidinggevende iemand anders aanstellen om de werkplanningen
te maken.
5 Denk je dat dit knelpunt op de korte termijn opgelost kan worden? Waarom wel, of waarom
niet?
Het is niet waarschijnlijk dat dit knelpunt onmiddellijk opgelost kan worden: er is overleg nodig
tussen meerdere partijen.
6 Wat vind je ervan als Jolie vanwege onvrede ergens anders gaat solliciteren? Motiveer je
antwoord.
Eigen mening. Voor Jolie lost solliciteren misschien iets op: ze is haar onvrede over haar
huidige leidinggevende kwijt. Maar of ze hetzelfde knelpunt in haar nieuwe baan niet tegenkomt,
is onzeker. Voor de afdeling zelf lost het niets op, integendeel. Het probleem blijft bestaan en
gaat simpelweg over naar anderen.
KENNISOPDRACHT
1 Wat is je belangrijkste taak als verzorgende wanneer je knelpunten signaleert?
De belangrijkste taak van een verzorgende is het melden van knelpunten als je deze signaleert.
2 Hoe kun je dat het beste aanpakken?
Je moet het knelpunt melden en bespreken. Afhankelijk van het knelpunt wacht je het meest
geschikte overleg af: de zorgvragerbespreking, het teamoverleg of het afdelingsoverleg.
3 Over de kwaliteit van zorg kunnen de meningen weleens verdeeld zijn. Wat versta jij onder
de kwaliteit van zorg? Schrijf op wat voor jou het belangrijkste is om kwaliteit te leveren. Gebruik
minimaal tien regels.
Eigen mening. Je kunt aangeven dat het welzijn van de zorgvrager het belangrijkste is, of dat
aan alle materiële zaken, zoals als hulpmiddelen en voorzieningen, voldaan is. Je kunt ook
zeggen dat een goed werkend team de beste kwaliteit levert, omdat het toegewijd is en dus
goed kan signaleren.
4 Tijdens je werk merk je dat je team minder kwaliteit kan leveren dan je voor ogen hebt. Wat
kun je hieraan doen?
Eigen mening. Je kunt initiatief nemen om dit op te lossen, maakt een afweging wat voor jou
het belangrijkste is en je maakt de afweging of je bereid bent tot het sluiten van compromissen.
5 Een voorbeeld van een materieel knelpunt is dat een zorgvrager een ander matras nodig heeft,
en dat matras is niet beschikbaar. Kun jij dit oplossen? Motiveer je antwoord.
Nee, je kunt dit knelpunt niet oplossen. Als verzorgende ben je niet verantwoordelijk voor de
aanschaf van een ander matras. Je kunt het wel aankaarten in je team.
6 Een voorbeeld van een immaterieel knelpunt is dat een zorgvrager ongelukkig is met de
negatieve sfeer op de afdeling. Kun jij dit oplossen? Motiveer je antwoord.
Nee, je kunt een slechte sfeer niet in je eentje oplossen. Je kunt het wel aankaarten in je team
en proberen er iets aan te doen. En je kunt met de zorgvrager gaan praten, dat helpt de
zorgvrager ook.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Voorwaarden voor de te verlenen zorg
Knelpunten in de zorgverlening oplossen
7 Landelijke discussies over de zorg leveren wat op: zo wordt er nu gewerkt met zorgplannen
en -systemen en worden meer eerstverantwoordelijke verzorgenden aangesteld. Dit zijn grote
verbeteringen op het gebied van de coördinatie in de zorg en het stroomlijnen van de
samenwerking die nodig is. Zou jij zelf mee willen werken aan dit soort verbeteringen? Waarom
wel, of waarom niet?
Eigen mening. Je moet nagaan of je in groter verband mee zou willen werken aan verbeteringen
in de zorg. Dat betekent dat je jezelf moet afvragen of je inbreng en visie belangrijk zijn. Een
ander antwoord kan zijn dat je dit niet ziet zitten omdat je het al druk genoeg hebt.
8 Vind je dat een verzorgende bij de thuiszorg meer moet weten over medische mogelijkheden
en hulpapparatuur dan een verzorgende in een zorginstelling? Verklaar je antwoord.
Eigen mening. De verantwoordelijkheid in de thuiszorg kan als groter ervaren worden, omdat
er veel meer zelfstandig denken van je wordt verwacht. Zorgvragers zullen je ook alles vragen,
zonder daarbij te bedenken of je voldoende achtergrond hebt om ingewikkelde vragen te
beantwoorden. En, gezien de tendens zoals beschreven bij vraag 9, is het signaleren van
knelpunten wel degelijk belangrijk in een thuiszorgsituatie. Er zijn dan minder of geen collega's
waarop je kunt terugvallen.
© ThiemeMeulenhoff 51

7 Verbetering van kwaliteit
Gewenste veranderingen in de zorg
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: EEN ZORGPLAN VERTELT PRECIES WAT JE MOET DOEN
1 Waarom zal de kwaliteit van zorg verbeteren als Remco de veranderingen inventariseert?
De kwaliteit van de zorg zal verbeteren omdat de zorg dan weer helemaal aangepast aan de
behoeften van de zorgvrager gegeven kan worden. Als het nodig is om iets te veranderen,
dan gebeurt dit ook.
KENNISOPDRACHT
1 Noem drie momenten waarop je inventariseert welke veranderingen gewenst zijn.
Deze drie momenten zijn: tijdens het schrijven van het zorgdossier, tijdens het evalueren van
het zorgplan, tijdens een bespreking met collega's en/of andere disciplines waarin de
zorgvragers worden besproken.
2 Wat heeft een zorgplan met inventariseren van veranderingen te maken?
Aan de hand van een zorgplan kun je inventariseren of de situatie van de zorgvrager is
veranderd en of zijn zorgbehoeften zijn veranderd. Dit zegt iets over gewenste veranderingen.
3 Door wie kunnen veranderingen gewenst zijn?
Veranderingen kunnen gewenst zijn door de instelling, door de zorgverlener (verzorgende) of
door de zorgvrager.
4 Beschrijf wat kwaliteitszorg is.
Kwaliteitszorg is het totale kwaliteitsproduct dat de instelling wil leveren. De instelling levert
zorg die aan een bepaalde kwaliteit moet voldoen.
5 Noem drie redenen voor een instelling om kwaliteitszorg te leveren.
Uit ideële overwegingen, omdat de instelling een certificaat wil halen, omdat de instelling aan
de Kwaliteitswet Zorginstellingen moet voldoen en omdat de instelling concurrentie moet
aangaan met andere zorginstellingen.
6 Noem drie voorwaarden voor kwaliteitszorg waaraan een instelling kan voldoen.
Goede arbeidsomstandigheden, protocollen en richtlijnen zijn bij de medewerkers bekend,
goede planning van zorg, bewoners-, patiënten- of cliëntenraad, goede klachtenprocedure,
medewerkers wordt regelmatig scholing aangeboden.
7 Verwoord op welke wijze jij als verzorgende kunt bijdragen aan kwaliteit van zorg.
Door op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in de gezondheidszorg en in het beroep, door
te werken volgens richtlijnen en protocollen, door open te staan voor veranderingen.
8 Noem drie voorwaarden of middelen die jij nodig hebt om kwaliteit van zorg te kunnen leveren.
© ThiemeMeulenhoff 53

54
Regelmatige scholing, een goed dienstrooster, op de hoogte zijn van protocollen en richtlijnen,
juiste hulpmiddelen voor de zorg.
9 Verwoord wat de relatie is tussen inventariseren van gewenste veranderingen en kwaliteit van
zorg.
Iedere zorgsituatie verandert. Door regelmatig stil te staan bij de situatie kun je bekijken of de
zorg die op dat moment wordt geboden, nog wel voldoet. Er moeten misschien wel
veranderingen plaatsvinden. Dit moet je bekijken. Door dit te inventariseren, wordt de zorg
weer aangepast aan de zorgvrager: de zogenaamde zorg op maat.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Verbetering van kwaliteit
Toepassen van standaardprocedures
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: DE STANDAARD VOOR ALLES
1 Karima vindt dat zij door standaarden bijna niet meer zelf hoeft na te denken. Wat vind jij
hiervan? Motiveer je antwoord.
Iedereen heeft zijn eigen mening, maar een standaard ontslaat niemand van het recht of de
plicht om na te denken. Je moet altijd bedenken waarom je iets doet, want ook van standaarden
kan wel eens afgeweken worden als dat nodig is. Daarnaast kan een standaard altijd worden
aangepast aan ervaringen in de praktijk.
KENNISOPDRACHT
Toepassen van standaardprocedures
1 Wat versta je onder standaardprocedures?
Een standaardprocedure is een beschreven manier van handelen in een bepaalde situatie.
Alle medewerkers in zo'n situatie moeten handelen volgens deze procedure.
2 Geef een voorbeeld van een situatie waarin je volgens een standaardprocedure kunt handelen.
Voor het houden van een eerste gesprek met een zorgvrager, voor het indienen van een
klacht, het beschadigen van eigendommen van een zorgvrager door een verzorgende.
3 Waarom verbetert de kwaliteit van zorg als je handelt volgens standaardprocedures?
De kwaliteit van zorg verbetert omdat er dan op een doordachte, onderbouwde manier wordt
gehandeld. Er zit een reden of theorie achter het waarom van het handelen. De verzorgenden
trekken dan ook één lijn, hetgeen duidelijkheid geeft.
4 Waarom is het wenselijk dat verzorgenden uit één team dezelfde werkwijze hanteren?
Eenzelfde werkwijze is duidelijker voor de zorgvrager en voor andere teamleden. Door dezelfde
lijn te volgen, kunnen afspraken van het zorgplan beter worden nagekomen en geëvalueerd.
5 Waarom moeten werkwijzen aan de tijd worden aangepast?
Er worden steeds nieuwe onderzoeken verricht, waardoor inzichten over wat goed is,
veranderen. Werkwijzen moeten aan deze inzichten worden aangepast.
6 Wat is jouw verantwoordelijkheid als er een nieuwe werkwijze wordt geïntroduceerd?
Kritisch zijn, maar de nieuwe werkwijze wel overnemen. Eventueel moet je je collega's erop
wijzen dat zij ook volgens de nieuwe werkwijze moeten werken.
7 Wat is de verantwoordelijkheid van je leidinggevende bij het introduceren van een nieuwe
werkwijze?
Goed uitleg geven, luisteren naar bezwaren en hierop ingaan. Zoals afspreken dat de nieuwe
wijze tijdelijk wordt geprobeerd en daarna wordt geëvalueerd. De nieuwe werkwijze moet ook
worden vastgelegd, zodat de procedure nagelezen kan worden.
8 Wat verwacht je van je collega's als het gaat om standaardprocedures?
Dat iedereen deze procedure volgt, dat iedereen ervan op de hoogte is, dat er alleen met een
goede reden vanaf wordt geweken.
© ThiemeMeulenhoff 55

56
9 Wat verwacht je van je collega's als het gaat om een nieuwe werkwijze?
Dat iedereen openstaat voor een nieuwe werkwijze, bereid is om zich dit eigen te maken en
geen negatieve sfeer creëert.
10 Waarom hebben veel verzorgenden en verpleegkundigen een weerstand tegen een nieuwe
werkwijze?
Omdat niet alleen zorgvragers, maar ook zorgverleners snel vastroesten in gewoonten. Iets
nieuws aanleren kost energie, zeker als je eerst iets anders moet afleren. Vaak heerst er een
zeker wantrouwen ten opzichte van het nieuwe, omdat de oude werkwijze al zolang goed
gegaan is.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Verbetering van kwaliteit
Een veranderingsproces
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: MEEGAAN IN EEN VERANDERING IS SOMS MOEILIJK
1 Hoe zou jij het vinden als je in een teamvergadering hoorde dat je op een heel andere manier
moet gaan werken?
Misschien moet je aan de nieuwe werkwijze wennen, heb je het gevoel dat een beslissing
wordt opgelegd als dit op deze manier wordt gezegd, of misschien vind je het juist goed dat
er volgens nieuwe inzichten wordt gewerkt.
2 Hoe zou de reactie van Dana voorkomen kunnen worden?
Deze reactie zou misschien voorkomen kunnen worden als de verandering op een rustigere
manier was geïntroduceerd. Als de verzorgenden er over hadden kunnen spreken en kritische
vragen hadden kunnen stellen. Als er naar hen geluisterd was.
KENNISOPDRACHT
Een veranderingsproces
1 Wat versta je onder een veranderingsproces?
Een veranderingsproces is een proces dat tot doel heeft een verandering in te voeren en in
stand te houden.
2 Welke vijf stappen kun je gebruiken bij het doorlopen van een veranderingsproces?
Stappen uit de vijf-stappenmethode: stap 1: kiezen van het onderwerp, stap 2: formuleren van
de gewenste verbegtering, stap 3: opstellen van het verbeterplan, stap 4: toetsen van het
verbeterplan, stap 5: bewaken van de uitvoering.
3 Leg uit wat er in elk van de stappen van een veranderingsproces gebeurt.
Stap 1: bepalen waar je aan gaat werken, stap 2: formuleren wat je wilt bereiken, stap 3:
plannen hoe je het gaat aanpakken, stap 4: evalueren hoe de verbeteringen in de praktijk
werken, stap 5: verankeren van de verandering door deze continu onder de aandacht te
houden.
4 Hoe kun je als verzorgende meewerken aan een veranderingsproces?
Door je goed te laten informeren over de plannen, kritisch te zijn, je de veranderingen eigen
te maken, bevindingen te rapporteren.
5 Waarom moet je meewerken aan een veranderingsproces?
Je moet meewerken aan een veranderingsproces omdat een verandering niet kan plaatsvinden
als niemand meewerkt. Het kan ook in je nadeel werken als je niet meewerkt. Dit kan je
aangerekend worden. Ten slotte zijn veel veranderingen erop gericht om kwaliteit van zorg te
verbeteren, al kan dit op langere termijn zijn.
6 Wat kunnen redenen zijn voor veranderingen?
Redenen voor veranderingen kunnen zijn: de instelling moet of wil voldoen aan kwaliteitseisen,
de instelling wil veranderen om ‘bij te blijven’ of de instelling wil een verandering invoeren om
de concurrentiepositie te behouden.
7 Wat is de relatie tussen kwaliteit van zorg op microniveau en een veranderingsproces?
© ThiemeMeulenhoff 57

58
Een veranderingsproces heeft meestal invloed op de primaire zorg, vaak is het (indirecte) doel
van een verandering het verbeteren van die kwaliteit.
8 Noem een veranderingsproces dat van invloed is op de kwaliteit van zorg op microniveau.
Invoeren van zorgplannen, invoeren van besprekingen waarin zorgvragers worden besproken,
reorganisatie van de teams, van taakgericht werken naar zorgvrager gericht werken.
9 Wie moeten er allemaal aan een veranderingsproces meewerken?
De leiding van de instelling, het verpleegkundig of verzorgend team, soms zorgvragers, soms
een facilitaire dienst.
10 Waarom is het belangrijk dat een verandering volgens een cyclisch proces verloopt?
Het is belangrijk dat een verandering volgens een cyclisch proces verloopt, omdat een
verandering nooit in één keer helemaal goed is en omdat de verandering ook niet in één keer
af is. Het moet gaande gehouden worden, dus steeds worden geëvalueerd en bijgesteld.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

8 Voorwaarden voor verandering
van kwaliteitszorg
Deskundigen consulteren
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: DESKUNDIGE HULP BIJ DE WONDVERZORGING
1 Geef aan welke redenen jij in deze situatie kunt bedenken om een deskundige in te schakelen.
Redenen om een deskundige in te schakelen in dit geval zijn:
• de wond ziet er niet goed uit en daarom zal er wat moeten veranderen aan de
wondverzorging;
• Christine weet op dit moment niet hoe ze het zelf verder aan moet pakken;
• omdat Christine niet zeker is over de wondverzorging, vraagt ze deskundige hulp.
Christine had als redenen kunnen hebben om geen deskundige in te schakelen:
• als verzorgende weet ze toch hoe ze een wond moet verzorgen;
• misschien vindt de verpleegkundige haar onnozel;
• de huisarts heeft een advies gegeven over de wondverzorging, dat zal toch wel goed zijn?
KENNISOPDRACHT
1 Wanneer consulteer je een deskundige?
Je consulteert een deskundige als je eigen kennis niet toereikend is. Soms kun je het ook
doen om het vertrouwen van een zorgvrager te winnen, of te behouden.
2 Hoe weet je of iemand deskundig is?
Je weet dat iemand deskundig is als deze persoon een erkend professional is. Een deskundige
heeft diploma's of is aangesloten bij een beroepsvereniging. Soms vermelden
beroepsbeoefenaars dat zij erkend zijn. Van deskundigen binnen een instelling kun je uitgaan
dat ze deskundig zijn. Dat garandeert de instelling.
3 Waarom is het belangrijk om in de thuiszorg de sociale kaart te kennen?
Het is belangrijk om in de thuiszorg de sociale kaart te kennen. Dan kun je de zorgvrager
namelijk optimaal adviseren over de verschillende mogelijkheden om hulp te krijgen. Zo kan
de zorgvrager thuis blijven wonen.
4 Geef een voorbeeld van een deskundige die in het verpleeghuis werkt.
Onder andere een fysiotherapeut, logopedist, activiteitenbegeleider, verpleeghuisarts,
ergotherapeut, diëtist.
5 Geef een voorbeeld van een deskundige die in een ziekenhuis werkt.
Specialisten op allerlei gebieden, zoals een fysiotherapeut, diëtist, ergotherapeut,
incontinentieverpleegkundige, stomaverpleegkundige.
© ThiemeMeulenhoff 59

60
6 Waarom is het belangrijk om te weten wanneer je een deskundige moet raadplegen?
Omdat je anders de kans hebt dat je te lang doorgaat op de verkeerde manier. Je moet op
tijd een deskundige raadplegen omdat de zorgvrager anders niet de zorg krijgt die hij nodig
heeft.
7 Kun je een collega-verzorgende consulteren als deskundige?
Als een collega zich heeft verdiept in bepaalde aandoeningen of andere vakinhoudelijke
onderwerpen, dan kan dit zeker een deskundige zijn die je consulteert.
8 Waarom moet je voorzichtig zijn met het aanbevelen van een deskundige bij een zorgvrager?
Je moet voorzichtig zijn met het aanbevelen van een deskundige omdat jouw eerdere ervaringen
met die deskundige geen garantie zijn voor de zorgvrager. Iedereen heeft andere
verwachtingen. Bovendien wek je misschien bepaalde verwachtingen die niet reëel zijn.
9 Welke deskundige kan je advies geven over de manier waarop je een zorgvrager met een
halfzijdige verlamming moet aankleden?
Een ergotherapeut (eventueel een fysiotherapeut).
10 Welke deskundige kan je het antwoord geven op de volgende vraag: waarom kan de ene
zorgvrager na een CVA (beroerte) wel praten, en de andere niet?
Een logopedist.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Voorwaarden voor verandering van kwaliteitszorg
Kwaliteitsmeetinstrumenten
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: ZORGEN EN PLANNEN
1 Door de tijdsplanning die Amber heeft gemaakt, kan zij niet later bij mevrouw Sommer komen.
Wat moet Amber doen?
Amber moet aan haar leidinggevende doorgeven dat zij haar planning niet rondkrijgt. Voor de
zorgvrager, mevrouw Sommer, is het belangrijk om zorg te krijgen op het moment het haar
uitkomt. Op dit moment lukt dat niet. Amber kan aan mevrouw Sommer duidelijk maken dat
het maar tijdelijk is. Als de planning het toelaat, kan ze proberen weer later te komen.
KENNISOPDRACHT
Kwaliteitsmeetinstrumenten
1 Wat versta je onder een kwaliteitsmeetinstrument?
Een kwaliteitsmeetinstrument is een wetenschappelijk onderbouwde methode om kwaliteit op
een objectieve manier te meten.
2 Waarom heb je een kwaliteitsmeetinstrument nodig?
Kwaliteit is vaak niet goed vast te stellen. Het is een subjectief begrip. Je kunt wel minimumeisen
voor kwaliteit vaststellen. Daarna kun je meten of ze in de praktijk gehaald zijn.
3 Waarvoor kun je kwaliteitsmeetinstrumenten gebruiken?
Je kunt kwaliteitsmeetinstrumenten onder meer gebruiken bij een interne of externe toetsing.
Of voor het verbeteren van de zorg, omdat je weet welke eisen zijn gesteld aan bepaalde
handelingen of procedures.
4 Noem drie verschillende manieren om kwaliteit te toetsen.
Je kunt kwaliteit toetsen door middel van een interne of externe toetsing, een enquête, evaluatie
of een intercollegiale toetsing.
5 Waarom neemt een onafhankelijk instituut vaak de toetsing voor een certificaat af?
De toetsing moet zo objectief mogelijk zijn, en voor alle zorginstellingen gelijk.
6 Noem een voordeel van intercollegiale toetsing.
Een intercollegiale toetsing kan je wijzen op feiten die je nog niet van jezelf wist. Soms sluipt
een gewoonte in je handelwijze, terwijl je er zelf niet bewust van bent. Intercollegiale toetsing
is niet bedreigend, omdat een collega je observeert. Je kunt ervan leren, en je kunt overleggen
over hoe te handelen.
7 Wat is het voordeel van een schriftelijke evaluatie nadat de zorg beëindigd is?
Bij een schriftelijke evaluatie durft een zorgvrager misschien eerlijker te zijn dan bij een
mondelinge evaluatie. Zorgvragers kunnen ook wat langer over de antwoorden nadenken. Als
je meer tijd hebt, vergeet je minder snel iets op te merken.
8 Wat is het voordeel van een mondelinge evaluatie nadat de zorg beëindigd is?
Bij een mondelinge evaluatie kun je doorvragen als een zorgvrager je iets vertelt.
9 Waarom is het belangrijk om te weten wat de zorgvrager vindt van de kwaliteit van de zorg?
© ThiemeMeulenhoff 61

62
De zorg draait om de zorgvrager. De zorgvrager heeft bovendien steeds meer vrijheid om te
kiezen voor een bepaalde instelling of zorgverlener.
10 Geef een voorbeeld van kwaliteit van zorg volgens een zorgvrager. Probeer je te verplaatsen
in datgene wat een zorgvrager ervaart als kwaliteit van zorg.
Kwaliteit van zorg voor een zorgvrager kan zijn:
• uitslapen (in een verpleeghuis);
• 's avonds douchen;
• naar bed gaan wanneer je wilt;
• weinig verschillende verzorgenden om je heen hebben.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

9 Voorwaarden voor een goed
werkklimaat
Knelpunten in het werkklimaat
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: EEN TILLIFT BIEDT GEEN OPLOSSING
1 Wat moet Tessa ter sprake brengen?
Tessa moet aankaarten dat zelfs met een tillift de zorg te zwaar is voor één verzorgende. De
tillift is geen oplossing omdat er tapijt in huis ligt.
2 Welke knelpunten in het werkklimaat zijn er en op welk vlak liggen ze?
Knelpunt op het materiële vlak: er is geen gladde vloer, zodat de tillift niet goed gebruikt kan
worden. En een knelpunt op het immateriële vlak: kennelijk is de relatie tussen Tessa en haar
collega's, of tussen avond- en dagzorg, niet goed.
PRAKTIJK: HET LOOPT NIET LEKKER
1 Waarom zou Juan dit knelpunt wel signaleren en anderen niet?
Waarschijnlijk merken anderen wel iets aan de houding van de fysiotherapeut, maar denken
zij er verder niet bij na. Juan noemt het hardop en dan blijkt dat meerdere collega's er last van
hebben.
2 Wat zijn de nadelige gevolgen van dit knelpunt?
Nadelige gevolgen: bewoners zijn de dupe van onduidelijke afspraken, er kan steeds meer
irritatie over en weer ontstaan, terwijl beide partijen toch met elkaar samen moeten blijven
werken.
KENNISOPDRACHT
1 Beschrijf in je eigen woorden wat je onder een knelpunt in het werkklimaat verstaat.
Er is een knelpunt in je werkklimaat als de sfeer of omstandigheden waarin je moet werken,
niet goed is.
2 Noem twee voorbeelden van materiële knelpunten.
Materiële knelpunten: banden van rolstoelen die altijd te zacht zijn, te weinig zorgverleners
ten opzichte van het aantal zorgvragers.
3 Noem twee voorbeelden van immateriële knelpunten.
Immateriële knelpunten: werkdruk, verstoorde werkrelaties.
4 Wat is de relatie tussen knelpunten in het werkklimaat en de kwaliteit van zorg?
De kwaliteit van zorg gaat achteruit als zorgverleners hun werk niet kunnen uitvoeren onder
de juiste randvoorwaarden.
© ThiemeMeulenhoff 63

64
5 Hoe kun je knelpunten signaleren?
Als je zelf merkt dat het niet goed loopt. Een knelpunt is meestal niet tijdelijk, maar blijft
aanwezig totdat er iets aan de situatie verandert.
6 Noem drie voorwaarden voor een goed werkklimaat.
Drie voorwaarden voor een goed werkklimaat: de juiste materialen zijn aanwezig, de relatie
tussen de collega's en andere disciplines is goed, de omgeving is prettig om in te werken.
7 Waarom is een goed werkklimaat belangrijk?
Omdat je dan je werk gewoon goed kunt doen.
8 Waarom is het ook jouw taak om een knelpunt in je werkklimaat te signaleren?
Een verzorgende signaleert andere zaken dan een leidinggevende of iemand van een andere
discipline. Zelf weet je het beste waaraan je eigen werkklimaat moet voldoen.
9 Beschrijf een situatie die je hebt meegemaakt, tijdens je bpv, op school, of thuis waarin je een
knelpunt bent tegengekomen. Waaraan merkte je dat er een knelpunt aanwezig was?
Een voorbeeld: niet goed aan leerdoelen toekomen tijdens de bpv door drukte op het bpv-adres.
10 Wat kunnen de gevolgen zijn van het knelpunt dat je in de vorige vraag hebt beschreven?
Gevolgen van bovenstaand voorbeeld zijn: stress voor de leerling of bpv-opdrachten niet op
tijd af kunnen krijgen.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg

Voorwaarden voor een goed werkklimaat
Knelpunten oplossen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PRAKTIJK: VAKANTIESTRESS
1 Voor welk probleem heeft José een oplossing gevonden?
José had een tijdelijke oplossing voor de vervelende sfeer op de afdeling.
2 Wat was het werkelijke probleem?
De vakantieplanning was het werkelijke probleem.
3 Wat zou een mogelijke oplossing zijn?
Een oplossing is om afspraken rond de vakantieplanning te maken en deze vast te leggen,
zodat iedereen altijd weet waar hij aan toe is.
PRAKTIJK: WAT IS VEILIG?
1 Voor welke oplossing kozen Busra en haar collega's in eerste instantie?
In eerste instantie zouden verschillende verzorgenden niet naar de zorgvrager, mevrouw Van
Vliet, zijn gegaan.
2 Waarom zou dat geen goede oplossing zijn?
Omdat er dan niet met de zorgvrager over het probleem is gesproken. De zorg zou dan alleen
gegeven worden door verzorgenden die wel willen komen. Dit geeft problemen bij ziekte of
vakanties.
3 Hoe kom je erachter of de uiteindelijke oplossing een goede oplossing is?
Je evalueert de oplossing: je vraagt hoe de verzorgenden en de zorgvrager het ervaren.
KENNISOPDRACHT
Knelpunten oplossen
1 Waarom is het belangrijk om te weten wat de oorzaak van een knelpunt is?
Het is belangrijk om te weten wat de oorzaak van een knelpunt is, omdat je dan weet waar je
de oplossing moet zoeken. Je weet al snel waar je wel of niet iets aan kunt veranderen.
2 Op welke manier kan een vakbond of beroepsorganisatie je helpen bij het vinden van een
oplossing?
Medewerkers van een vakbond of beroepsorganisatie kunnen helpen doordat zij de regels of
de wegen kennen om oplossingen te vinden voor knelpunten op het niveau van de organisatie
of de overheden. Zij zijn gewend te werken op overheidsniveau.
3 Wie kan binnen jouw instelling helpen bij het vinden van een oplossing?
Binnen de instelling kunnen de leidinggevende, collega's, iemand van personeelszaken of
een staffunctionaris soms helpen bij het vinden van een oplossing.
4 Waarom moet jij als verzorgende het initiatief nemen om tot een oplossing voor een knelpunt
in het werkklimaat te komen?
© ThiemeMeulenhoff 65

66
Een verzorgende moet zelf initiatief nemen om tot een oplossing te komen, omdat de
verzorgende boven op het knelpunt zit. Anderen zien misschien niet direct de noodzaak om
er iets aan te veranderen.
5 Geef een voorbeeld van een knelpunt dat je niet direct kunt oplossen.
Een niet direct oplosbaar knelpunt is personeelsgebrek.
6 Geef een voorbeeld van een knelpunt in je werk of tijdens de bpv met de oorzaak op het niveau
van de directe zorgverlening.
Een voorbeeld van een knelpunt is: een verstoorde relatie met een zorgvrager.
7 Geef een voorbeeld van een knelpunt op je werk of tijdens de bpv op het niveau van de
organisatie of instelling.
Een voorbeeld van een knelpunt is: vervelende dienstroosters.
8 Waarom is het belangrijk dat een oplossing haalbaar is?
Het is belangrijk dat een oplossing haalbaar is, omdat de medewerker anders helemaal
gefrustreerd raakt: hij hoopt op beter en dat wordt het niet.
9 Waarom is het belangrijk de zorgvrager te betrekken bij het vinden van een oplossing wanneer
een knelpunt zich bij hem afspeelt?
Het heeft geen zin om een situatie eenzijdig te veranderen. Ook de zorgvrager moet
gemotiveerd zijn om de situatie te verbeteren. Het doel lijkt anders onhaalbaar.
10 Op welke manier kunnen regels en procedures helpen bij het oplossen van een knelpunt in
het werkklimaat?
Regels en procedures kunnen soms helpen bij het geven van argumenten bij het bespreken
van een knelpunt. Je hebt dan een ‘objectief’ knelpunt. Hierbij zijn de grenzen soms goed
aangegeven, soms met de consequenties van het overschrijden van de grenzen erbij. Maar
ze bieden niet altijd een oplossing.
© ThiemeMeulenhoff
Deskundigheid, professionalisering en kwaliteitszorg