REIZEN - Monique Jansse

22 | happinez
Jordanië
Verst opte schoonheid
REIZEN
happinez | 23

Petra Rond een eeuw voor Christus begonnen de Nabateeërs met de bouw van de stad Petra, die met grote precisie
werd uitgehouwen in de zandstenen bergen. De roze stad lag op het kruispunt van vele karavaansroutes. Door tol te
heffen op de handel wisten de Nabateeërs een economisch bloeiende gemeenschap op te bouwen. Ze waren polytheïstisch
en geloofden heilig in het hiernamaals. Hun belangrijkste god was de god van de bergen want in hun ogen
was niets zo krachtig als een berg. Petra werd in de dertiende eeuw verlaten en pas herontdekt in 1812 door de
Zwitserse archeoloog J. Burckardt. Als je door de Siq-kloof richting de verborgen stad loopt voel je de kracht die de
Nabateeërs toedichtten aan de bergen. En als je aan het eind van de kloof Petra ontwaart, begrijp je waarom deze
verborgen stad vaak ‘het achtste wereldwonder’ wordt genoemd en door de Unesco tot Werelderfgoed is verklaard.
Huizenhoge rotswanden met continu wisselende kleurenschakeringen van roze, rood, oranje en bruin, waarin huizen en
graftombes zijn uitgehakt. De beroemde ‘schatkamer’, een acht meter diep vertrek, gaat schuil achter een prachtige
façade van zeker dertig meter hoog.
De mooiste tijd om Petra te bezoeken, of liever gezegd te ervaren,
is ’s ochtends heel vroeg, bij het openen van de poort, als de grote
bezoekersstroom nog niet op gang is gekomen. Via tientallen tempels,
een amfitheater (het enige ter wereld dat volledig uitgehouwen
is in de bergen) en een Romeinse weg, leidt een bergpad naar een
hoog gelegen klooster. De vijftig meter hoge voorgevel van het gebouw
is uitgehouwen uit oranjekleurig steen. Voorbij het klooster ligt
een van de mooiste uitzichtpunten van Petra over de Jordaanvallei.
24 | happinez
De verborgen stad Petra, de Dode Zee en de vele heilige plaatsen zijn de grote trekpleisters
voor wie Jordanië bezoekt. Minder bekend zijn de bedoeïenenstammen die er nog op
traditionele wijze leven, diep verborgen in de indrukwekkende Wadi Rum-woestijn. Een leven
zonder elektriciteit, stromend water of mechanische vervoermiddelen. Een bezoek aan zo’n
stam werkt als een confronterende spiegel. Bij deze mensen met hun zwervend bestaan
ontmoet je oprechte gastvrijheid en zie je geluk dat niet samenhangt met bezit.
Enkele tienduizenden bedoeïenen trekken nog
steeds door Jordanië met hun beit shaàr, de
karakteristieke langwerpige geitenharen tenten,
op zoek naar vruchtbare gebieden voor
hun kuddes. Zij zijn de enige oorspronkelijke
bewoners van het land. Vooral in het oosten en
zuiden van het land kom je hun tenten tegen,
vaak in groepjes van drie of vier bij elkaar. Een
Jordaanse gids neemt ons mee naar een van
die bedoeïenenkampen, diep verscholen in de
Wadi Rum-woestijn.
Drie en een derde dag
Het is nog vroeg als we met de 4x4 jeep de
eindeloze zandvlaktes van de woestijn op
rijden. Het ochtendlicht kleurt de her en der
verspreide rotsformaties dieprood en okergeel,
scherp afstekend tegen de felblauwe lucht.
We komen al snel de eerste bewoners van dit
ogenschijnlijk verlaten landschap tegen.
Meisjes op ezels, volledig gesluierd tegen stof
en zon, met hun kudde geiten. En verderop de
silhouetten van herders in witte gewaden met
op hun hoofd een kufiya, de roodwit geblokte
hoofddoek die het straat- en woestijnbeeld
van Jordanië bepaalt.
Vanaf de top van een heuvel zien we in de verte
het bedoeïenenkamp liggen dat we zullen
gaan bezoeken: drie bruine tenten, aan de voet
van een berg. Hier, ver weg van de bewoonde
wereld, wonen een paar families van de
Zawayda-stam.
Onze chauffeur brengt ons naar de tent van
Ali Muawad en zijn vrouw Thuraya. De begroeting
tussen de beide mannen is hartelijk; ze
zoenen elkaar drie keer op dezelfde wang. We
worden uitgenodigd in de el shigg, het mannenvertrek
van een van de drie tenten, waar de
woestijnbewoners traditioneel hun gasten ont-
vangen. De voorkant van de tent is helemaal
open met uitkijk op de kale berghellingen naast
het kamp en biedt zo meteen voldoende inkijk
voor nieuwsgierige stamleden - vooral kinderen
- die ons buitenlanders blijkbaar een enorme
bezienswaardigheid vinden.
Het bruinwit gestreepte tentdoek is geweven
van geitenhaar, dat uitzet bij regen en zo het
weefsel waterproof maakt. Daarnaast hebben
hier en daar aan elkaar genaaide juten koffiezakken
- met opschrift Café do Brasil een tweede
leven als tentzeil gekregen. Verder is de inrichting
sober. In een hoek een waterpijp en in
het midden een smeulend bergje kolen waarop
een zwart geblakerde theeketel wordt warm
gehouden. Eromheen ligt een kring van kleu-
REIZEN
rige matten en kussens, waarop we worden
uitgenodigd plaats te nemen. De anderen
gaan soepel in kleermakers- of hurkzit. Dat
valt voor ons - met de lange rit nog in de
benen - niet mee.
Thee en karnemelk
Ali draagt een lang grijs gewaad met daaroverheen
een donkergrijs jasje dat hem minstens
drie maten te groot is. Zijn vrouw Thurya, van
top tot teen in het zwart gekleed, hurkt achter
hem neer. Hun gezichten zijn donker, met diepe
rimpels. Hoe oud zouden ze zijn? We vragen
het, maar ze weten het niet. Ze lijken wat verlegen
met ons bezoek, maar behandelen ons
met alle egards die een gast toekomt. Want
‘Bevangen door ontzag hulde onze minuscule karavaan zich in een doodse
stilte, beschaamd om eigen nietigheid tegenover zoiets overweldigends...
Alleen in kinderdromen zijn landschappen zo stil en weids.’
(Lawrence of Arabia over de Wadi Rum-woestijn)
happinez | 25

volgens de traditie van de bedoeïenen is gastvrijheid
een van de belangrijkste waarden van
het leven. Iedere reiziger is welkom, op welk
uur van de dag dan ook. De gedachte daarachter
is eenvoudig: vandaag komt er iemand bij
jou langs die tijdelijk onderdak nodig heeft en
morgen zou jij door zijn kamp kunnen trekken
en is hij degene die je gastvrijheid biedt. Maar
er zijn ook grenzen aan deze al eeuwenoude
gedrags code: een bezoek mag nooit langer
duren dan drie en een derde dag. Wie langer
blijft maakt misbruik van de vrijgevigheid van
de gastheer; want hoe weinig eten er ook is
voor de familie zelf, de gast krijgt altijd eerst.
Als teken van welkom biedt Ali aan om een
schaap voor ons te slachten - voor deze familie
een rib uit het lijf. We maken hem duidelijk
dat we het gebaar zeer waarderen, maar niet
kunnen aannemen. Hij lijkt er vrede mee te
hebben; dan maar een kopje thee? Hij pakt de
ketel van het vuur en schenkt kleine glaasjes
mierzoete, sterke muntthee voor ons in. Ook
gaat er een roestige metalen kom met een
witte drank rond. Het ruikt een beetje zurig.
We nemen er net als de anderen een flinke
slok uit, laten een beleefd ‘mmmm’ horen en
nemen er snel een slok thee achteraan.
Leven in eenvoud
De bedoeïenengemeenschap bestaat in totaal
uit drie families. Hun belangrijkste bron van
26 happinez
inkomsten is de kudde schapen en geiten.
Daarom verplaatsen de families drie keer per
jaar hun hele hebben en houden op zoek naar
de vruchtbaarste grond voor het vee. Traditiegetrouw
zorgt de vrouw voor het huishoudelijke
werk. Ze melkt de geiten, bakt het brood,
sprokkelt hout en zorgt voor de kinderen. De
mannen zijn de jagers en strijders. Omdat de
bedoeïenen nu een relatief vredig bestaan leiden,
wordt er op die laatste kwaliteit nauwelijks
meer een beroep gedaan en brengen zij hun
dagen door met het hoeden van de schapen,
jagen op konijnen en vogels en het bespreken
van de dagelijkse dingen met de andere mannen.
Een eenvoudig, primitief bestaan, maar
Ali zou zich geen ander leven dan dit wensen.
“Deze manier van leven geeft ons waardigheid,”
zegt hij. Samen met Thuraya heeft hij zeven
zonen en twee dochters, waarvan er twee getrouwd
zijn. De anderen studeren nog in een
nabijgelegen stad. “Ze leiden daar een totaal
ander leven dan hier en worden er aan de
verleidingen van de moderne maatschappij
blootgesteld. Maar daar maken we ons niet al
te veel zorgen over. Ons geluk wordt bepaald
door hun geluk. Als ze maar een gelukkig
huwelijk en kinderen krijgen, zijn wij ook
gelukkig. En ook al verandert hun manier van
leven misschien, onze cul tuur gaat nooit verloren,”
zegt Ali. Thuraya knikt instemmend.
Zelf zijn ze al veertig jaar gelukkig getrouwd.
En wat betekent geluk nog meer voor hen?
Hun ogen beginnen te glinsteren en ze praten
druk door elkaar heen. Echt gelukkig, vertellen
ze, zijn ze als ze gastvrij kunnen zijn en vreugde
zien in de ogen van hun gasten. Trots laten ze
ons de rest van hun tent zien. In een primitieve
keukenhoek hangt aan een driepoot een zak
van geitenvel waaruit wit sap in een kom
druppelt. Zo maken ze de yoghurtachtige drank
op basis van geitenmelk die we net gedronken
hebben. De vrouwen hebben hun eigen vertrek,
el muhram, dat met tentdoek is afgescheiden
van het mannendeel. Het is er donker, het enige
licht komt van net zo’n bergje smeulende
kolen als in het mannenvertrek. Er liggen twee
vrouwen op matten, vast moeder en dochter,
die verlegen naar ons glimlachen.
Een paar kinderen springen op en neer op een
stapel dekens in een hoek en uit een bundeltje
op de grond komen baby geluidjes.
Zorg voor de buurman
Overal in het kamp scharrelen kippen en rennen
kinderen rond. Tussen twee tenten staat
een gammele kippenren met een pasgeboren
geitenlam erin. In een van de tenten liggen
een man en vrouw uitgestrekt op matten met
elkaar te praten. We begroeten hen in het
voorbijgaan. Onmiddellijk springt de man op
en gebaart dat we binnen moeten komen.
En ook al kunnen we geen woord met elkaar
Woestijnbewoners De naam bedoeïen is afkomstig van het Arabische
badawi, wat woestijnbewoner of nomade betekent. Deze overwegend Arabische
woestijnbewoners leven vooral in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Tegenwoordig
maken ze nog maar drie procent van de totale bevolking van Jordanië uit,
maar hun manier van leven, gebruiken en geloof dwingen nog steeds veel respect
af bij de rest van de bevolking. Er zijn tien belangrijke bedoeïenenstammen in Jordanië.
Elke stam heeft zijn eigen stamhoofd, de sjeigh, gekozen door de stamleden.
Men beschouwt hem als het meest wijze stamlid. De sjeighs beslechten stammenconflicten
onderling, buiten het nationale rechtssysteem om. De afgelopen decennia hebben veel bedoeïenen
hun nomadenbestaan ingeruild voor een stenen huis in een dorp of stad, terwijl anderen op een
vaste plek zijn neergestreken om gewassen te verbouwen. Deels door de behoefte aan een
comfortabeler bestaan, maar ook door steun van de overheid. Vooral koningin Noor, de vrouw van
de overleden koning Hoessein, zet zich al jarenlang actief in voor het behoud van het cultureel
erfgoed van dit deel van de bevolking. Zij stimuleert de zelfredzaamheid door bijvoorbeeld het
verstrekken van microkredieten aan vrouwen die traditionele, kleurrijke kleden weven.
REIZEN
happinez | 27

uitwisselen, hun blikken en gebaren spreken
boekdelen: we zijn welkom. Maar onze gids zit
al in de auto, de motor loopt. We gebaren dat
we moeten vertrekken. De man komt naar buiten
en gaat voor zijn tent staan. Als wij naar de
auto lopen begint hij te zingen. Een afscheidslied?
Als we terugrijden door de uitgestrekte
woestijn speelt een lokaal gezegde dat de gids
mij op de heenreis vertelde door het hoofd:
‘Zorg altijd voor je zevende buurman’. Als iedereen
dit doet, legde hij uit, ontstaat er een
keten van onderlinge zorg voor elkaar. Mijn
gehaaste leven, waarin niets ooit genoeg lijkt,
komt me opeens als absurd voor als ik het
afzet tegen de tevredenheid van deze mensen
met hun eenvoudige bestaan. Wat een contrast
met onze ‘ieder voor zich’ samenleving. Want
om heel eerlijk te zijn kan ik me het gezicht
van mijn tweede buurman niet eens voor de
geest halen, laat staan dat van de zevende.
Kijk voor meer informatie over Jordanië op
www.visitjordan.com. Enkele reisorganisaties
die reizen naar Jordanië in hun programma
hebben opgenomen zijn Summum reizen
(020 4215555 of www.summum.nl), Woestijnreizen
(020 4202220 of www.woestijnreizen.nl),
SNP (024 3277000 of www.snp.nl), Wellness
Travel (0181 473070 of www.wellness-travel.nl)
TEKST MONIQUE JANSSE FOTOGRAFIE ESTER GEBUIS
MET DANK AAN HET JORDAANS VERKEERSBUREAU
REIZEN
In de voetsporen van Mozes Jordanië is de bakermat van veel bijbelverhalen en
kent tal van heilige plekken zoals de grot van Lot, de gevangenis van Johannes de Doper
en de spirituele geboortegrond van het christendom, Bethanië, de plek waar Jezus in de
Jordaan werd gedoopt. Een van heiligste plekken is de berg Nebo. In het Oude Testament
staat dat Mozes vlak voordat hij stierf deze berg beklom en uitkeek over het beloofde land
van melk en honing. Het uitzicht vanaf de Nebo over Israël en de Dode Zee is adembenemend.
Op de berg staat de Mozeskerk, gebouwd in de vierde eeuw, met prachtige
mozaïeken op de grond waarop de mens wordt afgebeeld als jager, boer en handelaar.
Deze heilige plek trekt pelgrims uit alle windstreken. In het jaar 2000 startte Paus Johannes Paulus
II hier zijn pelgrimstocht naar het Heilige Land. Een marmeren tableau geeft op het uitzichtpunt de
richtingen aan naar tot de verbeelding sprekende plaatsen als Bethlehem en Jeruzalem.
happinez | 29