06.09.2013 Views

Onderzoek passend onderwijs - Academische basisschool

Onderzoek passend onderwijs - Academische basisschool

Onderzoek passend onderwijs - Academische basisschool

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Onderzoek</strong> <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>; handelingsgericht werken<br />

Van handelingsplan en themavoorbereiding naar een groepsplan<br />

groepsplan?!<br />

Naam: Femke portman<br />

Klas: 3F<br />

Leerjaar: 2010/2011<br />

SLB’er: Anda de Vries<br />

Stageschool: de Tafelronde, Amersfoort<br />

Traject: Acbas<br />

1 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Inhoudsopgave:<br />

Voorblad............................................................................................................... 1<br />

Inhoudsopgave ................................................................................................ 2 - 3<br />

Inleiding ............................................................................................................... 4<br />

Stap 1; behoefte/probleem/doel/ambitie van de school in kaart ............................. 5 - 7<br />

1.1 portret van de school .............................................................................. 5<br />

1.1.1 algemeen beeld van de school ..................................................... 5<br />

1.1.2 identiteit................................................................................... 5<br />

1.1.3 <strong>onderwijs</strong>visie ........................................................................... 5<br />

1.1.4 het team .................................................................................. 5<br />

1.1.5 zorg voor de kinderen ................................................................ 5<br />

1.1.6 contact met ouders .................................................................... 6<br />

1.2 onderzoeksveld in kaart .......................................................................... 6<br />

1.2.1 de behoefte/het proleem ............................................................ 6<br />

1.2.2 het doel .................................................................................... 6<br />

1.2.3 betrokkenen ............................................................................. 6<br />

1.2.4 belang van het onderzoek ........................................................... 6<br />

1.2.5 bronnen ................................................................................... 6<br />

samenvatting ........................................................................... 7<br />

Stap 2; onderzoeksvraag ................................................................................. 8 - 10<br />

2.1 onderzoeksveld in kaart .......................................................................... 8<br />

2.1.1 eerste onderzoeksvraag ............................................................. 8<br />

2.1.2 uiteindelijke onderzoeksvraag ..................................................... 8<br />

2.2 onderzoeksveld in kaart .................................................................... 8 - 10<br />

2.2.1 tijdsplanning ....................................................................... 8 - 10<br />

samenvatting ......................................................................... 10<br />

Stap 3; onderzoeksinstrumenten .................................................................... 11 - 13<br />

3.1 deelvragen met onderzoeksinstrumenten ................................................. 11<br />

3.2 uitgewerkte onderzoeksinstrumenten ...................................................... 12<br />

3.2.1 onderzoeksinstrument deelvraag 1 ............................................. 12<br />

3.2.2 onderzoeksinstrument deelvraag 2 ............................................. 12<br />

3.2.3 onderzoeksinstrument deelvraag 3 ...................................... 12 - 13<br />

3.2.4 onderzoeksinstrument deelvraag 4 ............................................. 13<br />

3.2.5 onderzoeksinstrument deelvraag 5 ............................................. 13<br />

samenvatting ......................................................................... 13<br />

Stap 4; data verzamelen ............................................................................... 14 - 17<br />

4.1 proces uitwerking deelvragen ................................................................. 14<br />

4.1.1 onderzoeksinstrument deelvraag 1 ............................................. 14<br />

4.1.2 onderzoeksinstrument deelvraag 2 ....................................... 14 -15<br />

4.1.3 onderzoeksinstrument deelvraag 3 ...................................... 15 - 17<br />

4.1.4 onderzoeksinstrument deelvraag 4 ............................................. 17<br />

4.1.5 onderzoeksinstrument deelvraag 5 ............................................. 17<br />

samenvatting ......................................................................... 17<br />

Stap 5; gezamenlijke betekenisverlening ......................................................... 18 - 19<br />

5.1 presentatie en betekenisverlening van het onderzoek ................................ 18<br />

5.1.1 gesprek IB’ers .......................................................................... 18<br />

2 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


5.1.2 presentatie .............................................................................. 18<br />

5.1.3 getrokken conclusies ................................................................. 19<br />

samenvatting ......................................................................... 19<br />

Stap 6; consequenties vastleggen.......................................................................... 20<br />

6.1 advies en vervolgstappen ....................................................................... 20<br />

6.1.1 mijn advies .............................................................................. 20<br />

6.1.2 vervolgstappen ........................................................................ 20<br />

samenvatting ......................................................................... 20<br />

Bronnenlijst: ................................................................................................ 21 - 47<br />

Bijlage 1: verdieping hoofdstuk 1 ......................................................... 21 – 23<br />

Bijlage 2: gesprek IB’ers ............................................................................. 24<br />

Bijlage 3: verdieping hoofdstuk 3 ................................................................. 25<br />

Bijlage 4: verdieping hoofdstuk 4 .......................................................... 26 - 32<br />

Bijlage 5: presentatie onderzoek ........................................................... 33 - 34<br />

Bijlage 6: schoolbeleidsplan van de Tafelronde ........................................ 35 - 40<br />

Bijlage 7: bronnenlijst ................................................................................. 41<br />

3 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Inleiding:<br />

Voor u ligt het onderzoek van Femke Portman, uitgevoerd voor <strong>basisschool</strong> de Tafelronde<br />

in Amersfoort.<br />

Het onderwerp van het onderzoek is <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>; handelingsgericht werken. Dit<br />

onderwerp komt vanuit het schoolbeleidsplan. Binnen het handelingsgericht werken ga ik<br />

inzoomen op het stukje groepsplan. Hoe kunnen we als school van handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen komen tot een groepsplan? Er is eerder al door twee studenten<br />

onderzoek gedaan naar handelingsgericht werken. Zij zijn binnen hun onderzoek tot de<br />

conclusie gekomen dat het handelingsgericht werken past bij de visie van de school,<br />

namelijk bij het OGO <strong>onderwijs</strong> en dat de leerkrachten achter het handelingsgericht<br />

werken staan.<br />

4 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Stap 1; behoefte/probleem/doel/ambitie van de school in kaart:<br />

In dit hoofdstuk wordt kennis gemaakt met R.K.B.S. de Tafelronde. Ik schets een portret<br />

van de school, breng de behoefte, het probleem, het doel en de ambitie van de school in<br />

kaart. Bij dit alles let ik op de functionaliteit voor het onderzoek.<br />

1.1 portret van de school<br />

1.1.2 Algemeen beeld van de school<br />

De Tafelronde is een Rooms Katholieke <strong>basisschool</strong>. De Tafelronde heeft twee locaties in<br />

Amersfoort. De school telt ongeveer 500 kinderen, verdeeld over 19 groepen. Op de<br />

school werken ongeveer 40 personeelsleden. Hoe de personeelsleden verdeeld zijn in de<br />

school in terug te vinden onder 1.1.4 het team.<br />

1.1.2 Identiteit<br />

R.K.B.S. de Tafelronde is een school gericht op ontwikkelingsgericht <strong>onderwijs</strong>. In de<br />

onderbouw (de groepen 1 t/m 4) staat ontwikkeling via spel centraal. In de bovenbouw<br />

(de groepen 5 t/m 8) staat ontwikkeling via onderzoeken centraal.<br />

De Tafelronde heeft zes pijlers opgesteld. Dit is de basis van waaruit gewerkt wordt en<br />

waaruit alle keuzes verantwoord worden. De uitgangspunten van de school staan niet in<br />

volgorde van belangrijkheid.<br />

1. Katholieke identiteit<br />

2. Pedagogisch klimaat<br />

3. Aandacht voor het ontwikkelingsproces van kinderen<br />

4. Zorgverbreding<br />

5. Activiteiten<br />

6. Betrokkenheid van ouders<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

1.1.3 Onderwijsvisie<br />

De Tafelronde is een school welke gericht is op ontwikkelingsgericht <strong>onderwijs</strong>. De school<br />

is nog op veel meer gebieden in beweging.<br />

Kenmerken van het <strong>onderwijs</strong> op de Tafelronde:<br />

- Het onderwerp of thema staat centraal,<br />

- Er is aandacht voor de balans betekenisvol/zinvol,<br />

- We willen dat leerlingen leren van elkaar, verantwoordelijkheid nemen voor elkaar<br />

en gezamenlijk zoeken naar antwoorden,<br />

- Het kringgesprek,<br />

- Coöperatieve werkvormen,<br />

- De leerkracht als meerwetende volwassene,<br />

- De leerkracht creëert <strong>onderwijs</strong>leersituaties, met het oog op de inhoud en de<br />

<strong>onderwijs</strong>behoeften van de groep en verschillende kinderen daarbinnen,<br />

- Er is differentiatie door verschil in activiteiten en het niveau van de verwerking<br />

(aanspreken van verschillende intelligenties, verschillend in complexiteit,<br />

verschillend in benodigde vaardigheden).<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

1.1.4 Het team<br />

Het team bestaat uit 40 leden, verdeeld over twee locaties. Er is een directeur welke<br />

wordt ondersteund door een bouwteamleider voor de bovenbouw en een bouwteamleider<br />

voor de onderbouw. Daarnaast zijn er drie IB’ers, een intern begeleider, een ICT-er,<br />

administratief medewerkster, een conciërge en er zijn uiteraard de leerkrachten.<br />

1.1.5 Zorg voor de kinderen<br />

Zorgverbreding neemt binnen de Tafelronde een heel belangrijke plaats in. De school telt<br />

dan ook drie IB’ers welke nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling van de kinderen.<br />

5 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


1.1.6 Contact met ouders<br />

De Tafelronde wilt een laagdrempelige school zijn. Een goed contact met de ouders<br />

vinden zij essentieel voor een goed functioneerde school.<br />

1.2 onderzoeksveld in kaart<br />

1.2.1 De behoefte/het probleem<br />

Vorig jaar is er door bureau April een onderzoek uitgevoerd binnen het kader van<br />

<strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>. Dit onderzoek had tot doel het bepalen wat voor soort school de<br />

Tafelronde is, waar de ambitie van het team ligt wat betreft het ontwikkelen binnen het<br />

kader van <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>. Uit onderzoek bleek dat de Tafelronde een smalle<br />

zorgschool is en dat het team de ambitie heeft om zich te ontwikkelen tot een brede<br />

zorgschool. De directie heeft vervolgens geconstateerd dat een aantal zaken welke<br />

passen binnen <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong> nog nader ontwikkeld moeten worden.<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

De vraag is nu in hoeverre het begrip handelingsgericht werken bij alle leerkrachten<br />

bekend is en hoe we handelingsgericht werken stapsgewijs kunnen gaan toepassen in de<br />

praktijk.<br />

1.2.2 Het doel<br />

Het doel is om ervoor te zorgen dat het begrip handelingsgericht werken bekend is bij<br />

alle leerkrachten, zodat de leerkrachten stapsgewijs met handelingsgericht werken aan<br />

de slag kunnen. Het eerste doel is nu om van de losse handelingsplannen en de losse<br />

themavoorbereidingen, wat de leerkrachten erg veel administratieve tijd kost, een<br />

groepsplan te maken. Hierin komt alles samen in een overzicht.<br />

1.2.3 Betrokkenen<br />

Wie zijn de betrokken bij het onderzoek?<br />

- Directie (sleutelfiguur Jos Houtveen)<br />

- Leerkrachten<br />

- Medestudenten van de kleine kenniskring<br />

- (Zorg)leerlingen<br />

- Ouders<br />

- Stichting KPOA<br />

1.2.4 Belang van het onderzoek<br />

Het belang van het onderzoek is groot. Het wetsvoorstel op <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong> staat voor<br />

maatwerk in het <strong>onderwijs</strong>. Voor elk kind en iedere jongere <strong>onderwijs</strong> dat aansluit bij zijn<br />

of haar mogelijkheden en talenten. Geen kind tussen wal en schip. (Bron:<br />

www.<strong>passend</strong><strong>onderwijs</strong>.nl). Alle basisscholen (zowel reguliere basisscholen, als<br />

basisscholen voor speciaal <strong>onderwijs</strong>, als voortgezet <strong>onderwijs</strong>) zullen met <strong>passend</strong><br />

<strong>onderwijs</strong> aan de slag moeten. Daarom is het belangrijk dat de leerkrachten op de<br />

Tafelronde op de hoogte zijn van handelingsgericht werken en dat er stappen gezet<br />

worden hoe dit toegepast kan worden in de klas.<br />

1.2.5 Bronnen<br />

Tijdens het onderzoek zal ik gebruik maken van verschillende boeken, artikelen, internet<br />

en PowerPoint presentaties. Naast deze bronnen zijn de school zelf, de directie en<br />

leerkrachten een hele belangrijke bron. Zij zullen uiteindelijk toch met het eventuele<br />

groepplan aan de slag moeten en zij hebben de behoefte om het handelingsgericht<br />

werken verder uit te zoeken.<br />

Zie bijlage 1 voor de verdere uitwerking van het theoretisch kader.<br />

6 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


De school en het onderzoeksveld zijn nu in kaart gebracht. De ontwikkelingsgerichte<br />

<strong>basisschool</strong> De Tafelronde heeft vooral behoefte aan een onderzoek gericht op <strong>passend</strong><br />

<strong>onderwijs</strong>, waarin wordt onderzocht hoe je <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong> stapsgewijs kunt invoeren<br />

aan de hand van groepsplannen.<br />

Voor verdieping van hoofdstuk 1 zie bijlage 1.<br />

7 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Stap 2; onderzoeksvraag:<br />

Nu ik een portret van de school heb geschetst, het onderzoeksveld in kaart heb gebracht<br />

en een theoretisch kader (zie bijlage 1) heb geschetst formulier ik een eerste<br />

onderzoeksvraag met deelvragen, een uiteindelijke onderzoeksvraag en breng ik de<br />

tijdsplanning in beeld.<br />

2.1 onderzoeksvraag<br />

2.1.1 eerste onderzoeksvraag<br />

Aan de hand van het onderzoek dat vorig jaar door twee studenten is uitgevoerd luidt<br />

mijn onderzoeksvraag:<br />

Welke stappen kan het team, de school aanbieden om handelingsgericht werken in te<br />

voeren bij een bepaald vakgebied binnen een bepaald tijdslimiet.<br />

Deelvragen:<br />

Is het begrip handelingsgericht werken bij alle leerkrachten bekend?<br />

Is het mogelijk om handelingsgericht werken bij een bepaald vak als eerst in te voeren<br />

en zo ja, bij welk vak als eerst en waarom?<br />

Hoeveel tijd is er voor de invoering?<br />

Welke stappen moeten er gezet worden?<br />

Hoe worden de leerkrachten geïnformeerd over het invoeren van het handelingsgericht<br />

werken?<br />

2.1.2 uiteindelijke onderzoeksvraag<br />

Nadat ik in week 50 met de IB’ers in gesprek ben gegaan is mijn onderzoeksvraag<br />

aangepast. Zie hiervoor bijlage 2. Mijn onderzoeksvraag luidt nu:<br />

Hoe kunnen we de handelingsplannen koppelen aan de themavoorbereidingen gericht op<br />

de zorgleerlingen in de onderbouw?<br />

Deelvragen:<br />

Wat is handelingsgericht werken?<br />

Hoe zien de handelingsplannen en themavoorbereidingen er op dit moment uit in de<br />

onderbouw?<br />

Wat hoort er volgens de literatuur in een handelingsplan en themavoorbereiding te<br />

staan?<br />

Wat zijn de wensen van de leerkrachten van de onderbouw wat betreft de<br />

handelingsplannen en themavoorbereidingen?<br />

Hoe is Rob Blijenberg tot het groepsplan gekomen?<br />

2.2 tijdsplanning<br />

Week: Wat te doen: Reflectie:<br />

Week 37 Kleine kenniskring 1 We hebben uitleg over de kleine<br />

kenniskringen gehad en<br />

geïnventariseerd waar de interesses<br />

van iedereen liggen. We hebben de<br />

opdracht gekregen om drie<br />

onderwerpen verder uit te werken<br />

(zie bijlage 9).<br />

Week 38 Uitwerkingen van de drie<br />

onderwerpen en mailen naar Jos,<br />

Tamara en Nardy<br />

Week 39<br />

Week 40 Kleine kenniskring 2 We hebben de onderwerpen<br />

besproken en hebben deze uitgediept<br />

aan de hand van ‘the right question’.<br />

We hebben de opdracht gekregen<br />

8 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Week 41 Uitwerken stap 1 van het<br />

onderzoek<br />

9 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

om bij je laatst geformuleerde vraag<br />

een literatuuronderzoek te doen (zie<br />

bijlag 9).<br />

Ik vind het lastig om te beginnen.<br />

Wist niet goed hoe ik moest<br />

beginnen, maar toen ik eenmaal<br />

bezig was ging het erg goed. Heb<br />

veel informatie van de school en<br />

over het OGO <strong>onderwijs</strong> gevonden.<br />

Week 42 Herfstvakantie<br />

Week 43 Bespreken stap 1 op Domstad/HU Ik heb feedback gekregen op stap 1<br />

door medestudenten. De informatie<br />

welke ik had opgezocht was goed,<br />

alleen moest ik het korter maken en<br />

bepaalde stukken in de bijlage doen.<br />

Dit heb ik gedaan (zie bijlage 1).<br />

Week 44 Literatuuronderzoek Ik heb verschillende boeken gezocht<br />

rondom <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong> en<br />

handelingsgericht werken. Ik heb<br />

gekeken waar deze boeken over<br />

gaan en of ik denk dat deze<br />

bruikbaar zijn. Hiermee heb ik een<br />

theoretisch kader geschept (zie<br />

bijlage 9).<br />

Week 45 Aanpassen stap 1 aan de hand van<br />

gekregen feedback op Domstad/HU<br />

Uitwerken stap 2 van het<br />

onderzoek<br />

Ik heb de feedback verwerkt door<br />

bepaalde punten als bijlage bij te<br />

voegen bij mijn onderzoeksverslag<br />

(zie bijlage 9).<br />

Week 46 Stageweek<br />

Opsturen onderzoeksverslag tot<br />

dusver naar Jos, Nardy, Tamara en<br />

Simone<br />

Week 47 Bespreken stap 2 op Domstad/HU Ik heb mijn leervraag iets wat<br />

aangepast aan de hand van de<br />

gekregen feedback.<br />

Week 48 Kleine kenniskring 3<br />

Ik heb mijn vragen (ben ik op je<br />

juiste weg, wat verwacht de school<br />

precies van mij?) voorgelegd. Ik heb<br />

als tip gekregen om hier met de<br />

IB’ers over in gesprek te gaan,<br />

omdat zij druk bezig zijn met<br />

handelingsgericht werken. Ik heb<br />

vervolgens gelijk een afspraak<br />

gemaakt.<br />

Week 49 Studiedag<br />

Week 50 Gesprek IB’ers Ik ben met de IB’ers in gesprek<br />

gegaan (bijlage 2) en heb mijn<br />

onderzoeksvraag aangepast. Aan de<br />

hand van de nieuwe<br />

onderzoeksvraag heb ik deelvragen<br />

gemaakt en stap 3 uitgewerkt.<br />

Week 51 Kerstvakantie<br />

Stap 2 aangepast<br />

Week 52 Kerstvakantie<br />

Stap 3 uitgewerkt<br />

Mijn onderzoeksvraag is aan de hand<br />

van het gesprek met de IB’ers (zie<br />

bijlage 2) aangepast.<br />

Aan de hand van mijn nieuwe<br />

onderzoeksvraag heb ik nieuwe<br />

deelvragen gemaakt. Deze


Week 1 Studiedag tweedaagse<br />

deelvragen heb ik weer uitgewerkt in<br />

stap 3. Zie hiervoor ook bijlage 2.<br />

Ik heb een PowerPoint presentatie<br />

Presentatie voorbereiden<br />

gemaakt voor mijn presentatie op<br />

Procesverslag schrijven<br />

Domstad/HU. Daarnaast heb ik mijn<br />

procesverslag geschreven (zie bewijs<br />

onderzoek).<br />

Week 2 Presentatie onderzoek op<br />

Ik heb mijn onderzoek<br />

Domstad/HU<br />

gepresenteerd op Domstad/HU en<br />

Uitwerken deelvraag 1<br />

deze is goedgekeurd. De kwaliteit<br />

van het onderzoek was goed.<br />

Ik heb deelvraag 1 uitgewerkt<br />

doormiddel van een<br />

literatuuronderzoek.<br />

Week 3 Inspiratieweek Domstad/HU<br />

Week 4<br />

Week 5<br />

Assessmentgesprek Mijn assessmentgesprek heb ik<br />

gehaald. Hiermee heb ik de<br />

beroepsminor afgesloten.<br />

Week 6 Kleine kenniskring 4 Deze kleine kenniskring heeft alleen<br />

met de studenten plaatsgevonden.<br />

Jos Houtveen was ziek. We hebben<br />

besproken hoe het onderzoek bij<br />

iedereen liep en eventuele vragen<br />

beantwoord.<br />

Week 7 Uitwerken deelvraag 2<br />

Ik heb de formulieren van de<br />

Opsturen enquête<br />

Tafelronde bekeken en opgesomd<br />

onderbouwleerkrachten<br />

wat er op deze formulieren is terug<br />

Afspraak met Rob Blijenberg<br />

maken<br />

te vinden.<br />

Week 8 Voorjaarsvakantie<br />

Week 9 Uitwerken deelvraag 3 Ik heb aan de hand van de<br />

opsomming uit deelvraag 2 gekeken<br />

naar de literatuur.<br />

Week 10<br />

Week 11<br />

Uitwerken enquête (deelvraag 4) Ik heb de uitslag van de enquête<br />

samen met de onderbouwteamleider<br />

besproken.<br />

Week 12 Kleine kenniskring 5 Tijdens de kleine kenniskring kon<br />

iedereen zijn/haar vragen inbrengen<br />

en deze werden besproken.<br />

Week 13 Uitwerken deelvraag 5 Via de mail heb ik contact gehad met<br />

Rob Blijenberg. Hij heeft mij<br />

antwoord gegeven op een aantal<br />

vragen over het groepsplan.<br />

Week 14 Presentatie stageschool<br />

Ik heb mijn presentatie voorbereid<br />

voorbereiden<br />

d.m.v. van een PowerPoint<br />

presentatie. Tijdens de presentatie<br />

zullen de leerkrachten zelf ook actief<br />

aan de slag moeten.<br />

Week 15 Vrijdag vertrek studiereis Marokko<br />

Week 16 Studiereis Marokko<br />

Week 17 Maandag weer terug van studiereis<br />

Marokko<br />

Week 18 Meivakantie Ik heb mijn presentatie voorbereid<br />

en geoefend.<br />

10 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Week 19 Presentatie onderzoek Ik heb mijn presentatie op stage<br />

gepresenteerd. Dit is erg goed<br />

gegaan, waarbij de leerkrachten<br />

goed met elkaar in discussie gingen.<br />

Zie bijlage 5 voor de presentatie.<br />

Week 20 Kleine kenniskring 6; notuleren<br />

Week 21 Uitwerken stap 6<br />

Ik heb mijn uiteindelijke deelvraag geformuleerd met hierbij <strong>passend</strong>e deelvragen.<br />

Daarnaast heb ik ook een tijdsplanning gemaakt, zodat ik op tijd alles af heb.<br />

11 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Stap 3; onderzoeksinstrumenten:<br />

Nu ik mijn onderzoeksvraag heb geformuleerd en een tijdsplanning heb gemaakt kan ik<br />

onderzoeksinstrumenten gaan ontwerpen om mijn deelvragen en uiteindelijk mijn<br />

onderzoeksvraag te beantwoorden.<br />

3.1 Deelvragen met onderzoeksinstrumenten<br />

Per deelvraag beschrijf ik welk onderzoeksinstrument ik hiervoor ga gebruiken en hoe ik<br />

de resultaten wil verwerken. Onder kopje 3.2 vind je hier een samenvatting van. De<br />

gehele uitwerkingen zijn terug te vinden in bijlage 3.<br />

Deelvraag 1:<br />

Wat is handelingsgericht werken?<br />

<strong>Onderzoek</strong>sinstrument:<br />

Literatuuronderzoek<br />

Weergave resultaten:<br />

Ik zal kort en bondig beschrijven wat handelingsgericht werken inhoud.<br />

Deelvraag 2:<br />

Hoe zien de handelingsplannen en themavoorbereidingen er op dit moment uit in de<br />

onderbouw?<br />

<strong>Onderzoek</strong>sinstrument:<br />

Handelingsplannen en themavoorbereidingen analyseren (bronnen)<br />

Weergave resultaten:<br />

Ik beschrijf wat er is terug te vinden op een handelingsplan en op een<br />

themavoorbereiding en voeg hiervan een kopie toe.<br />

Deelvraag 3:<br />

Wat hoort er volgens de literatuur in een handelingsplan en themavoorbereiding te<br />

staan?<br />

<strong>Onderzoek</strong>sinstrument:<br />

Literatuuronderzoek<br />

Weergave resultaten:<br />

Ik zal de overeenkomsten en verschillen tussen de handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen welke er aanwezig zijn op school en wat er in de literatuur over<br />

te vinden is aan elkaar koppelen.<br />

Deelvraag 4:<br />

Wat zijn de wensen van de leerkrachten in de onderbouw wat betreft de<br />

handelingsplannen en themavoorbereidingen?<br />

<strong>Onderzoek</strong>sinstrument:<br />

Enquête<br />

Weergave resultaten:<br />

De resultaten worden via de computer automatisch in een Excel-bestand verzameld en<br />

weergegeven.<br />

Deelvraag 5:<br />

Hoe is Rob Blijenberg tot het groepsplan gekomen?<br />

<strong>Onderzoek</strong>sinstrument:<br />

Interview<br />

Weergave resultaten:<br />

Ik werk het interview uit.<br />

12 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


3.2 Uitgewerkte onderzoeksinstrumenten<br />

3.2.1 <strong>Onderzoek</strong>sinstrument deelvraag 1:<br />

Doel Thema’s Kijkpunten, vragen of stellingen<br />

Ik weet wat<br />

handelingsgericht<br />

werken inhoud en hoe<br />

dit zich verhoudt tot<br />

handelingsplannen<br />

Uitgangspunten van<br />

handelingsgericht<br />

werken<br />

13 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

Welke zeven uitgangspunten hanteert<br />

handelingsgericht werken?<br />

1-Zorgroute Hoe verloopt de cyclus?<br />

Handelingsplannen Hoe en wanneer worden<br />

handelingsplannen ingezet binnen<br />

handelingsgericht werken?<br />

Voor deelvraag 1 ga ik een literatuuronderzoek doen. Ik raadpleeg het boek:<br />

handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Ik beschrijf de<br />

belangrijkste punten voor mijn onderzoek op in dit verslag bij stap 4; data verzamelen.<br />

3.2.2 <strong>Onderzoek</strong>sinstrument deelvraag 2:<br />

Doel Thema’s Kijkpunten, vragen of stellingen<br />

Ik weet welke<br />

Handelings Welke onderdelen komen naar voren in de<br />

onderdelen er terug<br />

komen in de<br />

plannen<br />

handelingsplannen?<br />

bestaande<br />

handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen<br />

Themavoorbere<br />

idingen<br />

Welke onderdelen komen naar voren in de<br />

themavoorbereidingen?<br />

Ik bekijk de bestaande handelingsplannen en themavoorbereidingsformulieren welke op<br />

dit moment gebruikt worden. Ik bekijk welke aspecten terug komen. Deze gegevens<br />

neem ik mee bij het uitwerken van deelvraag 3.<br />

3.2.3 <strong>Onderzoek</strong>sinstrument deelvraag 3:<br />

Doel Thema’s Kijkpunten, vragen of stellingen<br />

Ik weet wat de<br />

Handelingsplan Wat zegt de literatuur over<br />

literatuur zegt over<br />

handelingsplannen<br />

en<br />

nen<br />

handelingsplannen?<br />

themavoorbereidingen<br />

en ik Themavoorbere Wat zegt de literatuur over<br />

vergelijk dit met de<br />

bestaande<br />

formulieren.<br />

idingen<br />

themavoorbereidingen?<br />

Ik bestuur literatuur over handelingsplannen (handelingsgericht werken: een handreiking<br />

voor het schoolteam) en over themavoorbereidingen (basisontwikkeling in de<br />

onderbouw). Aan de hand van de bestudeerde theorie maak ik een overzicht wat ik wel<br />

en niet terug zie in de bestaande formulieren.<br />

Bestaande<br />

formulieren van<br />

de Tafelronde<br />

Literatuur<br />

Handelingsplan<br />

Themavoorbereiding


3.2.4 <strong>Onderzoek</strong>sinstrument deelvraag 4:<br />

Doel Thema’s Kijkpunten, vragen of stellingen<br />

Ik weet wat de wensen Handelingsplan * Wat werkt prettig aan het handelingsplan?<br />

van de leerkrachten nen<br />

* Wat werkt minder prettig aan het<br />

zijn wat betreft de<br />

handelingsplan?<br />

handelingsplannen en<br />

* Wat zou je graag nog willen toevoegen?<br />

de thema<br />

* Wat zou er eventueel weggelaten mogen<br />

voorbereidingen.<br />

worden?<br />

Themavoorberei<br />

dingen<br />

14 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

* Wat werkt prettig aan de<br />

themavoorbereiding?<br />

* Wat werkt minder prettig aan de<br />

themavoorbereiding?<br />

* Wat zou je graag nog willen toevoegen?<br />

* Wat zou er eventueel weggelaten mogen<br />

worden?<br />

Om erachter te komen wat de wensen van de leerkrachten in de onderbouw zijn wat<br />

betreft de handelingsplannen en de themavoorbereidingen neem ik een enquête af. Zie<br />

voor de gehele enquête bijlage 3.<br />

3.2.5 <strong>Onderzoek</strong>sinstrument deelvraag 5:<br />

Doel Thema’s Kijkpunten, vragen of stellingen<br />

Ik weet welk traject Traject Hoe is het traject verlopen om tot dit<br />

Rob Blijenberg heeft<br />

groepsplan te komen?<br />

doorlopen om tot het Invoering * Hoe werken jullie nu met handelingsplannen?<br />

groepsplan voor groep handelings * Hoe worden deze ingevoerd in het schema?<br />

1 t/m 4 te komen. plannen<br />

* Wanneer maken jullie wel en geen<br />

handelingsplannen meer?<br />

Praktijk * Hoe bevalt het werken met het groepsplan in<br />

de praktijk?<br />

* Zitten alle onderdelen er volgens jullie in of<br />

mist er nog iets?<br />

Ik ga een interview houden met Rob Blijenberg over het groepsplan dat hij heeft<br />

ontworpen. Zie voor het interview bijlage 3.<br />

Ik heb voorbereid hoe ik mijn deelvragen ga uitwerken. Welke onderzoeksinstrumenten<br />

ga ik gebruiken, hoe ga ik de uitslagen vervolgens verwerken en welke doelen wil ik<br />

bereiken.


Stap 4; data verzamelen:<br />

Nu ik voor mijn deelvragen onderzoeksinstrumenten heb ontworpen kan ik deze gaan<br />

gebruiken. In bijlage 4 zijn de resultaten terug te vinden. Hieronder beschrijf ik het<br />

proces van de verschillende onderzoeksinstrumenten en maak ik een korte samenvatting<br />

van de uitkomst hiervan.<br />

4.1 Proces uitwerking deelvragen<br />

4.1.1 deelvraag 1:<br />

Voor het uitwerken van deelvraag 1 heb ik gebruik gemaakt van het boek:<br />

handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Hierin heb ik opgezocht<br />

wat de uitgangspunten van handelingsgericht werken zijn, welke fase en stappen het<br />

handelingsgericht werken kent, wat er in een handelingsplan hoort te staan e.d.<br />

Handelingsgericht werken is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij<br />

<strong>onderwijs</strong>professionals (leerkracht, intern begeleider en leidinggevende) de volgende<br />

zeven uitgangspunten toepassen:<br />

1. De <strong>onderwijs</strong>behoeften van de leerlingen staan centraal<br />

2. Het gaat om afstemming en wisselwerking<br />

3. De leerkracht doet ertoe<br />

4. Positieve aspecten zijn van groot belang<br />

5. We werken constructief samen<br />

6. Ons handelen is doelgericht<br />

7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant<br />

Binnen handelingsgericht werken op groepsniveau is er de 1-zorgroute. Deze route heeft<br />

de volgende onderdelen:<br />

- Voor alle leerlingen: de HGW-cyclus op groepsniveau.<br />

- Voor de leerlingen die extra begeleiding nodig hebben: de HGW-cyclus op<br />

individueel niveau.<br />

(Bron: Noelle Pameijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor<br />

het schoolteam, pagina 72. Leuven (belgie): Uitgeverij Acco.)<br />

De HGW-cyclus kent vier fasen met in totaal zes stappen:<br />

- Fase 1: waarnemen/signaleren<br />

Stap 1: verzamelen van leerling-gegevens in een groepsoverzicht<br />

Stap 2: signaleren van leerlingen die extra begeleiding nodig hebben<br />

- Fase 2: begrijpen/analyseren<br />

Stap 3: benoemen van de <strong>onderwijs</strong>behoeften van de leerlingen<br />

- Fase 3: plannen<br />

Stap 4: clusteren van leerlingen met vergelijkbare <strong>onderwijs</strong>behoeften<br />

Stap 5: opstellen van het groepsplan<br />

- Fase 4: realiseren<br />

Stap 6: uitvoeren van het groepsplan<br />

De kern van een handelingsplan:<br />

Een handelingsplan bevat schriftelijke afspraken over de aanpak van een kind. Deze<br />

afspraken betreffen de volgende aspecten:<br />

1. Beginsituatie en doelen<br />

2. Inhoud en organisatie<br />

3. Termijn<br />

4. Betrokkenen<br />

5. Evaluatie<br />

4.1.2 deelvraag 2:<br />

Om deelvraag 2 te kunnen beantwoorden heb ik een handelingsplan en een<br />

themavoorbereiding voor mij genomen en heb ik een opsomming gemaakt van de punten<br />

15 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


welke hierin staan. Dit zijn namelijk punten welke ook in een eventueel groepsplan terug<br />

zouden moeten komen.<br />

Handelingsplan:<br />

• Naam<br />

• Groep<br />

• Ingevuld door<br />

• Geboortedatum<br />

• Groepsleerkracht(en)<br />

• Vakgebied<br />

• Beschrijving van het probleem<br />

• Doelen<br />

• Organisatie<br />

• Uitvoering (datum, wat gaat de leerling doen, middelen/materialen)<br />

• Evaluatie (wanneer, wie, welke middelen, doelen bereikt, hoe verder?)<br />

Themavoorbereiding:<br />

• Thema<br />

• Periode<br />

• Groep<br />

• <strong>Onderzoek</strong>sactiviteiten<br />

• Lees/schrijfactiviteiten<br />

• Gespreksactiviteiten<br />

• Constructieve beeldende activiteiten<br />

• Reken/wiskundeactiviteiten<br />

• Culturele activiteiten/duurzaamheid en burgerschap<br />

• Waar ga je met je groep naar toe werken dit thema?<br />

4.1.3 deelvraag 3:<br />

Om deelvraag 3 te kunnen beantwoorden heb ik de opsomming van deelvraag 2<br />

gebruikt. Hierdoor weet ik wat er in de handelingsplannen en themavoorbereidingen van<br />

de Tafelronde staan. Vervolgens heb ik literatuur gezocht en gekeken wat er volgens de<br />

literatuur in moet staan. Overeenkomsten heb ik paars gemaakt.<br />

Bestaande<br />

formulieren van<br />

de Tafelronde<br />

Handelingsplan<br />

- Naam<br />

- Groep<br />

- Ingevuld door<br />

- Geboortedatum<br />

- Groepsleerkracht(en)<br />

- Vakgebied<br />

- Beschrijving van het probleem<br />

- Doelen<br />

- Organisatie<br />

- Uitvoering (datum, wat gaat de<br />

leerling doen,<br />

middelen/materialen)<br />

- Evaluatie (wanneer, wie, welke<br />

middelen, doelen bereikt, hoe<br />

verder?)<br />

16 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

Themavoorbereiding<br />

- Thema<br />

- Periode<br />

- Groep<br />

- <strong>Onderzoek</strong>sactiviteiten<br />

- Lees/schrijfactiviteiten<br />

- Gespreksactiviteiten<br />

- Constructieve beeldende<br />

activiteiten<br />

- Reken/wiskundeactiviteiten<br />

- Culturele<br />

activiteiten/duurzaamheid en<br />

burgerschap<br />

- Waar ga je met je groep naar toe<br />

werken dit thema?


Literatuur - Beginsituatie en doelen<br />

- Inhoud en organisatie<br />

- Termijn<br />

- Betrokkenen<br />

- Evaluatie<br />

(Bron: Noelle Pameijer, T. v.<br />

(2009). Handelingsgericht<br />

werken: een handreiking voor<br />

het schoolteam. Leuven (belgie):<br />

Uitgeverij Acco.)<br />

17 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

- Spelactiviteiten<br />

- Constructieve en beeldende<br />

activiteiten<br />

- Gespreksactiviteiten<br />

- Lees/schrijfactiviteiten<br />

- Reken/wiskundeactiviteiten<br />

(Bron: Janssen-Vos, F (1997).<br />

Basisontwikkeling in de onderbouw.<br />

Assen: Van Gorcum)<br />

Na de formulieren van de Tafelronde naast de literatuur te leggen blijkt dat alle punten<br />

uit de literatuur ook terugkomen in de formulieren van de Tafelronde.<br />

4.1.4 deelvraag 4:<br />

Op woensdag 16 februari heb ik de onderbouwteamleider de enquête naar alle<br />

onderbouwteamleden laten versturen. Ik laat de enquête via haar versturen, omdat ik op<br />

deze manier meer respons verwacht en zij alle mailadressen van alle<br />

onderbouwleerkrachten in haar computer heeft staan.<br />

Belangrijke punten welke uit de enquête naar boven zijn gekomen zijn de volgende:<br />

- Het invullen van alle handelingsplannen kost erg veel tijd.<br />

- Alle gegevens kunnen de leerkrachten kwijt in de handelingsplannen.<br />

- Themavoorbereidingsformulieren zijn erg veel werk en rommelig/onoverzichtelijk.<br />

- Wisselende meningen over het invoeren van het groepsplan en het deels<br />

afschaffen van de handelingsplannen.<br />

- Formulieren graag kort en bondiger.<br />

4.1.5 deelvraag 5:<br />

Via de IB’ers heb ik contact opgenomen met Rob Blijenberg. Ik heb hem gevraagd of ik<br />

hem wat vragen mocht stellen over het groepsplan en dit mocht. Belangrijk wat hieruit<br />

naar voren kwam is het volgende:<br />

- Het groepsplan wordt gebruikt bij de uitwerking van de thema’s, waarbij<br />

leerdoelen, activiteiten, de kleine kring en aandachtskinderen worden<br />

weergegeven.<br />

- Een groepsplan kan gedurende een thema bijgesteld, aangepast worden.<br />

- Naast het groepsplan zijn er voor bepaalde kinderen nog handelingsplannen.<br />

Ik heb al mijn deelvragen uitgewerkt. Nu ik dit heb gedaan kan ik mij voorbereiden op<br />

mijn presentatie voor de leerkrachten op mijn stageschool.


Stap 5; gezamenlijke betekenisverlening<br />

Nu ik verschillende data’s heb verzameld kan ik mijn bevindingen voorleggen aan het<br />

team en samen met hen conclusies trekken.<br />

5.1 Presentatie en betekenisverlening van het onderzoek<br />

5.1.1 Gesprek IB’ers<br />

Op 11 april ben ik nogmaals met IB’ers in gesprek gegaan. Ik heb hen mijn enquête<br />

laten zien en heb de uitslag van het gesprek met Rob Blijenberg voorgelegd. Zij vonden<br />

dat ik goede stappen had gemaakt en samen hebben we nogmaals het groepsplan<br />

besproken. Tijdens het gesprek kwam naar voren dat voorafgaand aan het groepsplan<br />

een groepsoverzicht gemaakt moet worden. Ik heb toen een groepsplan van mijzelf<br />

opgestuurd. De IB’ers zijn er geheel voor om de individuele handelingsplannen af te<br />

schaffen en over te stappen naar een groepsplan per thema en alleen nog een aantal<br />

individuele handelingsplannen over te houden.<br />

5.1.2 Presentatie<br />

Op 10 mei heb ik mijn onderzoek aan de onderbouwcollega’s gepresenteerd. De gehele<br />

presentatie is terug te vinden in bijlage 5.<br />

De presentatie verliep erg goed. De eerst opdracht voor de leerkrachten was om te<br />

bespreken wat handelingsgericht werken ook al weer precies is. Dit was nog niet geheel<br />

duidelijk, dus heb ik dit aan de hand van mijn presentatie verder toegelicht. De volgende<br />

opdracht was dat de leerkrachten hun voors en tegens moesten opschrijven over het<br />

samenvoegen van handelingsplannen aan themavoorbereidingen. Daar is het volgende<br />

uitgekomen.<br />

Voors:<br />

• Hele groep in 1 overzicht,<br />

• Vaste momenten van veranderen van plan, niet 6 plannen met allemaal andere<br />

eind data’s,<br />

• Heldere opbouw en afspraken; wat, wie, waar en wanneer,<br />

• Handig als er een leerkracht uitvalt,<br />

• Het groepsoverzicht kan met de groep mee naar de volgende groep en dit kan<br />

dan aangepast worden,<br />

• Sterke kanten van de kinderen in kunnen zetten binnen een thema,<br />

• Gerichte activiteiten binnen het thema kunnen zoeken,<br />

• Je krijgt alle leerlingen in beeld, ook de leerlingen die je normaliter niet in een<br />

handelingsplan zet omdat zij niet opvallen,<br />

• Vermoedelijk wordt het clusteren van kinderen makkelijker,<br />

• Je hebt een specifiek beeld van je hele groep,<br />

• Je hebt meer overzicht in je groepstraject,<br />

• Het is transparant.<br />

Tegens:<br />

• Het analyseren en uitwerken kost veel tijd,<br />

• Je ‘doet wat je zegt” lijkt reëel, maar kunnen we dat ook waarmaken?<br />

• Alsnog een handelingsplan voor de 1-zorgroute leerlingen,<br />

• Eerste keer veel werk, maar dat is bij handelingsplannen ook,<br />

• Het kost veel tijd en moeite om dit schoolbreed in te voeren,<br />

• Het invullen van het overzicht kost enig werk, meer dan het schrijven van je<br />

handelingsplannen,<br />

• Het lijkt mij veel meer werk dan een handelingsplan voor zorgleerlingen,<br />

• Bij instroom van kinderen op school is de klus waarschijnlijk heel groot,<br />

• Hoeveel papierwerk is dit eigenlijk?<br />

• Je kunt nu ouders niet laten zien en ondertekenen wat je met hun kind doet. Moet<br />

je dan nog een document maken?<br />

18 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


6.1.2 Getrokken conclusies<br />

Aan de hand van de mooie discussies welke op gang kwamen tijdens mij presentaties,<br />

kan ik een aantal conclusies trekken.<br />

• De leerkrachten staan open voor het eventueel invoeren van groepsoverzichten en<br />

groepsplannen,<br />

• De leerkrachten zitten met terechte vragen waar nog verder onderzoek naar<br />

gedaan moet worden;<br />

- Hoe maak je een groepsplan voor kleuters als er telkens nieuwe kinderen<br />

instromen? Kost dit dan niet onwijs veel tijd. Je hebt steeds een wisselende<br />

groepsdynamiek.<br />

- Hoe kun je ouders het groepsplan laten zien? Hier staan namelijk ook<br />

andere leerlingen in vermeld.<br />

• De leerkrachten vinden het invullen van alle handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen erg veel tijd kosten.<br />

• De leerkrachten zouden een groepsplan prettig vinden, aangezien je dan alles in<br />

een overzicht hebt.<br />

• Het invoeren van groepsoverzichten en groepsplannen moet van bovenaf<br />

gebeuren, maar eerst moeten de leerkrachten hier nog meer in leren d.m.v. een<br />

eventuele studiedag.<br />

Ik heb mijn onderzoek gepresenteerd en hierbij zijn mooie en goede discussies op gang<br />

gekomen. Ik heb alle voors en tegens naast elkaar gezet en gekeken welke conclusies ik<br />

kan trekken. Hierdoor kan ik kijken welke vervolgstappen er eventueel volgend jaar<br />

genomen kunnen worden.<br />

19 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Stap 6; consequenties vastleggen<br />

Nu ik mijn onderzoek heb gepresenteerd en samen met de leerkrachten voors en tegen<br />

heb besproken en conclusies heb getrokken kan ik nu nadenken over de consequenties.<br />

6.1 Advies en vervolgstappen<br />

6.1.1 Mijn advies<br />

Naar aanleiding van mijn onderzoek en van de presentatie adviseer ik de school om het<br />

volgende te doen:<br />

• Leerkrachten maken een groepsplan,<br />

• Vervolgens gaan zij de zorgleerlingen clusteren,<br />

• Tijdens vergaderingen houden zij een algemene brainstorm over het thema,<br />

• Daarna gaan ze per klas het groepsplan invullen.<br />

6.1.2 Vervolgstappen<br />

Vervolgstappen welke volgend jaar genomen kunnen worden zijn naar mijn mening<br />

onderzoeken naar een bepaald aantal belangrijke vragen, namelijk:<br />

• Hoeveel tijd gaat het kosten om je hele klas voor alle vakken in kaart te brengen<br />

in een groepsoverzicht?<br />

• Hoe gaat het werken met een groepsoverzicht bij de kleuters? Wat is haalbaar,<br />

aangezien daar steeds nieuwe leerlingen bij komen waardoor je groepsdynamica<br />

ook voortdurend zal veranderen?<br />

• Hoe vaak pas je je groepsoverzicht aan? Wat is realistisch? Per thema, per<br />

kwartaal?<br />

• Hoe communiceer je je handeling naar de ouders? Je kunt een groepsplan niet in<br />

zijn geheel laten zien, want hier staan ook andere leerlingen in. Hoe gaat het met<br />

het aftekenen van handelingsplannen?<br />

• Wanneer maak je wel en wanneer maak je geen individueel handelingsplan?<br />

Ik heb mijn advies weergegeven en gekeken wat voor vervolgstappen er eventueel<br />

volgend jaar gedaan en onderzocht kunnen worden.<br />

20 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Bronnenlijst:<br />

Bijlage 1; verdieping hoofdstuk 1:<br />

In deze bijlage is de verdieping van hoofdstuk 1 te vinden.<br />

Onderwijsvisie<br />

Ontwikkelingsgericht Onderwijs is een actueel <strong>onderwijs</strong>concept, gericht op de totale<br />

persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen. OGO is <strong>onderwijs</strong>,<br />

- waarbij leerlingen inbreng hebben in de keuze en de planning van de activiteiten.<br />

Leren doe je met je hoofd, je handen en je hart.<br />

- Met activiteiten die je ook tegenkomt in de samenleving. Leren doe je voor nu en<br />

voor later.<br />

- Met activiteiten gekoppeld aan interessante inhouden. Inhouden die je verder gaat<br />

verdiepen waardoor je de wereld een beetje beter gaat begrijpen. Een wereld<br />

waarvoor je verantwoordelijkheid gaat voelen. Leren doe je met inzicht en met<br />

gevoel.<br />

- Waarin je merkt dat je er niet alleen voor staat. De klas en de leerkracht ervaar je<br />

als een groep, waarin je samenwerkt en samenleeft. Leren doe je zelf en doe je<br />

samen.<br />

Waarom kiest de Tafelronde er nu voor om een OGO school te zijn?<br />

Het gaat er volgens de Tafelronde om dat,<br />

- Leerlingen verantwoorde burgers worden,<br />

- Leerlingen moeten op de <strong>basisschool</strong> al voelen dat ze ertoe doen,<br />

- Ze moeten begrijpen hoe zaken zitten, zich afvragen of het niet anders zou<br />

moeten, kunnen,<br />

- Leren omgaan met diversiteit,<br />

- Zich verbonden voelen met anderen.<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

Onderwijsconcept<br />

Het <strong>onderwijs</strong>concept ontwikkelingsgericht <strong>onderwijs</strong> is bedacht door Frea Janssen-Vos.<br />

Dit heeft zij niet alleen gedaan, maar met behulp van drie bronnen. Namelijk bron een,<br />

de Belgische pedagoog Ferre Leavers. Hij heeft de meeste nadruk op ervaringsleren<br />

gelegd. Bron twee, het werk van een maatschappijkritische groep in Duitsland. Deze<br />

groep ontwikkelde voor vier- tot zesjarigen een direct aan de leefwereld van de kleuters<br />

ontleende serie thema’s. De derde bron, het netwerk van Carel F. van Parreren. Deze<br />

bronnen bracht Janssen-Vos samen met haar eigen inzichten en zo ontstond haar<br />

schoolconcept dat zij basisontwikkeling heeft genoemd. Het gaat hierbij om een zo breed<br />

mogelijke ontwikkeling van het kind. Centraal daarin staat het pedagogisch element.<br />

Door allerlei activiteiten en door een vertrouwenwekkende en stimulerende relatie met de<br />

leerkracht dienen bij de kinderen de volgende eigenschappen te worden ontwikkeld:<br />

zelfvertrouwen, nieuwsgierigheid en emotioneel vrij zijn. Dan kan het kind zich in de<br />

volle breedte ontwikkelen.<br />

(Bron: Vreugdenhil, J. A. (2006). De <strong>basisschool</strong>. Twello: Van Tricht.)<br />

Zorg voor de kinderen<br />

Alle kinderen worden in kaart gebracht via het leerlingvolgsysteem. Dit is een systeem<br />

van toetsen (o.a. van het CITO), observaties en onderzoeken die bij alle leerlingen<br />

meerdere keren per jaar wordt afgenomen. Naar aanleiding van deze toetsen,<br />

observaties en onderzoeken vinden er zorgoverleg en signaleringsbesprekingen plaats. In<br />

de signaleringsbesprekingen worden (beleids)afspraken gemaakt over de wijze waarop<br />

kinderen met specifieke <strong>onderwijs</strong>behoeften hulp kan worden geboden. Tijdens het<br />

zorgoverleg (gevoerd door leerkracht en Intern Begeleider) worden leerlingen besproken<br />

die extra aandacht nodig hebben. Uit dit overleg kunnen handelingsplannen ontstaan.<br />

Uiteraard is hierbij het contact met ouders belangrijk.<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

21 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Contact met de ouders<br />

Een goed contact met de ouders wilt de school bereiken door contactmoment te creëren<br />

tussen ouders en de school. Naast de reguliere contactmomenten zijn er ook<br />

mogelijkheden bij <strong>onderwijs</strong>ondersteunende activiteiten, feesten en thema’s. Er is<br />

gekozen om de school tien minuten voor aanvang te openen, zodat er mogelijkheid is<br />

voor contact tussen de ouders en de leerkracht en/of directie is Ook is er een koffie<br />

uurtje ingericht, waarbij de ouders informeel met de directie kan praten over zaken die<br />

hen bezig houden. Ook is er op school een medezeggenschapsraad en een ouderraad<br />

waaraan ouders kunnen deelnemen.<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

Samenwerken met partners<br />

De Tafelronde maakt deel uit van een samenwerkingsverband van basisscholen en<br />

scholen voor speciaal <strong>onderwijs</strong>. Dit samenwerkingsverband is het Nieuw Interzuilair<br />

Samenwerkingsverband (NIS). Leerkrachten, directies en schoolbesturen werken in het<br />

samenwerkingsverband aan de centrale opdracht: Het inrichten van een zorgstructuur<br />

waarbij alle leerlingen de zorg krijgen die ze nodig hebben om een ononderbroken<br />

ontwikkelingsproces optimaal te kunnen doorlopen.<br />

Andere partners waar de school contact mee heeft<br />

- GG&GD (gemeentelijke Geneeskundige Gezondheidsdienst)<br />

- JGZ (jeugdgezondheidszorg)<br />

- LOS (lunchen op school)<br />

- NME (natuur, milieu en educatie)<br />

- PABO hogeschool Utrecht (voormaling hogeschool Domstad)<br />

- REC (regionaal expertise centrum)<br />

- SKA (stichting kinderopvang Amersfoort) en SKON (stichting kinderopvang<br />

Nederland)<br />

(Bron: schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011)<br />

Theoretisch kader<br />

Ik schets is grote lijnen het theoretisch kader. Welke bronnen zijn goed om te gebruiken?<br />

Waar is welke informatie te vinden?<br />

Noelle Pameijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor het<br />

schoolteam. Leuven (België): Uitgeverij Acco<br />

Dit boek lijkt mij erg geschikt voor mijn onderzoek. In dit boek komen de volgende<br />

punten aan bod:<br />

• Uitgangspunten van handelingsgericht werken<br />

• Effectief adaptief <strong>onderwijs</strong>; de rol van de leerkracht<br />

• De HGW-cyclus op groepsniveau<br />

• Gesprekken met leerlingen<br />

• Constructief communiceren met ouders<br />

• Leerling-bespreking, ZAT en verwijzing<br />

• Succesvolle handelingsplannen<br />

• Implementatie van HGW op school<br />

Meijer, d. W. (2009). Leerkrachten begeleiden bij <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>. Amersfoort: CPS.<br />

Dit boek biedt een kader voor een effectieve samenwerking tussen<br />

<strong>onderwijs</strong>professionals. In dit boek is onder andere een hoofdstuk ‘op weg naar <strong>passend</strong><br />

<strong>onderwijs</strong>’ opgenomen.<br />

Noelle Pemeijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken op school. Leuven/Den Haag:<br />

Uitgeverij Acco<br />

Dit boek beschrijft stapsgewijs hoe een zorgbegeleider handelingsgericht kan werken.<br />

Geeft richtlijnen voor het constructief communiceren met de leerkracht, de ouders en<br />

het kind, net als het observeren van de aanpak van de leerkracht en het gezamenlijk<br />

maken van een handelingsplan.<br />

22 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Dijkstra, K. (2009). Vademecum voor de invoering van regionale projecten Passend<br />

Onderwijs. Antwerpen - Apeldoorn: LEOZ & Garant-Uitgevers n.v.<br />

Dit boek is bedoeld voor iedereen die het invoeringsproces van Passend <strong>onderwijs</strong> willen<br />

of kunnen gaan ondersteunen.<br />

Fanchamps, J. (2009). Opleiden voor Passend Onderwijs. Antwerpen - Apeldoorn: LEOZ<br />

& Garant-Uitgevers n.v.<br />

In dit boek komt de ontwikkeling van Passend Onderwijs en de voorwaarden voor<br />

Passend Onderwijs naar voren.<br />

www.<strong>passend</strong><strong>onderwijs</strong>.nl<br />

Dit is de website over Passend Onderwijs. Hier is veel informatie over Passend Onderwijs<br />

te vinden en hier zijn ook de laatste nieuwtjes te vinden.<br />

23 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Bijlage 2 ; gesprek IB’ers:<br />

In deze bijlage is de uitwerkingen van het gesprek met de IB’ers te vinden.<br />

Naar aanleiding van de kleine kenniskring 3 kreeg ik de tip om met de IB’ers in gesprek<br />

te gaan. Ik merkte dat ik vastliep bij mijn onderzoek over handelingsgericht werken. Wat<br />

wil ik en de school nou precies onderzoeken? Is het wel haalbaar, is het niet te groot?<br />

Daarom ben ik op dinsdag 14 december met de IB’ers van de onderbouw in gesprek<br />

gegaan. Zij zijn op dit moment bezig met het volgen van een cursus over<br />

handelingsgericht werken en kregen bij een bijeenkomst een voorbeeld van een<br />

groepsplan te zien. Dit sprak hen erg aan. In dit groepsplan is de themavoorbereiding<br />

opgenomen en worden de zorgleerlingen gelijk aan de activiteiten gekoppeld, waardoor<br />

de leerlingen tijdens hun spel begeleid worden en de leerkracht niet meer alle<br />

handelingsplannen hoeft te schrijven. Dit sprak hun erg aan en zij gaven aan dat het hen<br />

erg interessant leek om dit te onderzoeken. Hoe zouden wij dit op school kunnen<br />

invoeren? Maar ook, hoe is Rob Blijenberg (de man welke met het groepsplan kwam) tot<br />

dit groepsplan gekomen? Hoe is dit traject gelopen?<br />

Dit leek mij een erg mooie om te onderzoeken. Hier ga ik dus vanaf nu mee aan de slag.<br />

Ik heb met de IB’ers afgesproken dat ik een afspraak ga proberen te maken met Rob<br />

Blijenberg om met hem in gesprek te gaan over het groepsplan en mijn vorderingen<br />

steeds terug te koppelen naar hen. Zij vonden het namelijk erg leuk en interessant dat ik<br />

dit ga onderzoeken.<br />

Groepsplan van Rob Blijenberg<br />

24 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Bijlage 3 ; verdieping hoofdstuk 3:<br />

In deze bijlage is de enquête van deelvraag 4 en het interview van deelvraag 5 te<br />

vinden.<br />

Enquête deelvraag 4:<br />

Onderstaande enquête is bedoeld voor alle leerkrachten van groep 1 t/m 4. Ik ben<br />

benieuwd naar hun bevindingen van de handelingsplannen en themavoorbereidingen op<br />

dit moment en hoe dit volgens hun eventueel beter of anders zou kunnen.<br />

http://www.enquetemaken.be/toonenquete.php?id=59642<br />

1. In welke groep geeft u les?<br />

o Groep 1/2<br />

o Groep 2/3<br />

o Groep 3<br />

o Groep 4<br />

2. Hoeveel handelingsplannen heeft u op dit moment lopen in u groep? Is het aantal<br />

haalbaar om alle handelingsplannen op tijd in te vullen?<br />

3. Kunt u alle gegevens van de leerlingen kwijt in het handelingsplan? Zo nee, wat<br />

mist u hier nog in?<br />

4. Hoe bevalt het werken met de themavoorbereidingen? Vind u deze formulieren<br />

prettig werken?<br />

Licht je antwoord toe.<br />

5. Wat zou u ervan vinden om de handelingsplannen in te voeren in de<br />

themavoorbereiding, zodat er een groepsplan voor een thema ontstaat? U houdt<br />

dan enkel voor bepaalde kinderen individuele handelingsplannen over.<br />

Interview deelvraag 5:<br />

Onderstaand interview is bedoeld voor Rob Blijenberg. Hij heeft tijdens de bijeenkomsten<br />

over handelingsgericht werken, waar de IB’ers aanwezig waren, het groepsplan<br />

aangedragen. Ik ga met hem in gesprek over het verloop van het traject en zijn<br />

ideeën/visie achter het groepsplan.<br />

1. U heeft het groepsplan voor groep 1 t/m 4 ontworpen. Hoe is het traject<br />

verlopen?<br />

2. Hoe werkte u voorheen met handelingsplannen?<br />

3. Hoe werkte u voorheen met themavoorbereidingen?<br />

4. Wat vinden de leerkrachten welke met het groepsplan werken van het<br />

groepsplan?<br />

5. Missen er volgens jullie nog dingen in het groepsplan of is deze zo compleet?<br />

6. Hoe hebben jullie dit groepsplan ingevoerd?<br />

25 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Bijlage 4; verdieping hoofdstuk 4:<br />

In deze bijlage zijn de resultaten van de onderzoeksinstrumenten te vinden.<br />

Resultaten onderzoeksinstrument 1<br />

Handelingsgericht werken is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij<br />

<strong>onderwijs</strong>professionals (leerkracht, intern begeleider en leidinggevende) de volgende<br />

zeven uitgangspunten toepassen:<br />

1. De <strong>onderwijs</strong>behoeften van de leerlingen staan centraal<br />

2. Het gaat om afstemming en wisselwerking<br />

3. De leerkracht doet ertoe<br />

4. Positieve aspecten zijn van groot belang<br />

5. We werken constructief samen<br />

6. Ons handelen is doelgericht<br />

7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant<br />

Binnen handelingsgericht werken op groepsniveau is er de 1-zorgroute. Deze route heeft<br />

de volgende onderdelen:<br />

- Voor alle leerlingen: de HGW-cyclus op groepsniveau. De leerkracht verzamelt<br />

gegevens in een groepsoverzicht en benoemt de <strong>onderwijs</strong>behoeften van de<br />

leerlingen in haar groep. Op basis hiervan stelt zij een groepsplan op. In elke<br />

cyclus vinden een groepsbespreking en groepsbezoek plaats.<br />

- Voor de leerlingen die extra begeleiding nodig hebben: de HGW-cyclus op<br />

individueel niveau. De leerlingen kunnen we in een leerling-bespreking of<br />

zorgteam bespreken (intern handelen) om vervolgens, indien nodig het<br />

zorgadviesteam (ZAT) in te schakelen of de leerling te verwijzen voor andere<br />

externe hulp en/of een schoolwisseling (extern handelen).<br />

(Bron: Noelle Pameijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor<br />

het schoolteam, pagina 72. Leuven (belgie): Uitgeverij Acco.)<br />

26 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


De HGW-cyclus kent vier fasen met in totaal zes stappen:<br />

- Fase 1: waarnemen/signaleren<br />

Stap 1: verzamelen van leerling-gegevens in een groepsoverzicht<br />

Stap 2: signaleren van leerlingen die extra begeleiding nodig hebben<br />

- Fase 2: begrijpen/analyseren<br />

Stap 3: benoemen van de <strong>onderwijs</strong>behoeften van de leerlingen<br />

- Fase 3: plannen<br />

Stap 4: clusteren van leerlingen met vergelijkbare <strong>onderwijs</strong>behoeften<br />

Stap 5: opstellen van het groepsplan<br />

- Fase 4: realiseren<br />

Stap 6: uitvoeren van het groepsplan<br />

De kern van een handelingsplan:<br />

Een handelingsplan bevat schriftelijke afspraken over de aanpak van een kind. Deze<br />

afspraken betreffen de volgende aspecten:<br />

1. Beginsituatie en doelen: vanuit een analyseren van de huidige situatie (overzicht<br />

en inzicht): welke doelen willen we bereiken (uitzicht)?<br />

2. Inhoud en organisatie: wat hebben de leerlingen en de leerkracht nodig om de<br />

doelen te behalen? Wat zijn hun <strong>onderwijs</strong>- en ondersteuningsbehoeften?<br />

3. Termijn: wanneer starten we en hoeveel tijd hebben we nodig om de doelen te<br />

behalen?<br />

4. Betrokkenen: wie doen mee en hoe stemmen we goed op elkaar af? Wat spreken<br />

we al?<br />

5. Evaluatie: wat is het resultaat, zijn de doelen behaald?<br />

Resultaten onderzoeksinstrument 2<br />

Handelingsplan:<br />

Handelingsplan<br />

BS De Tafelronde<br />

in de groep<br />

Naam: Geboortedatum:<br />

Groep: Groepsleerkracht(en):<br />

Ingevuld d.d.: Vakgebied:<br />

Beschrijving van het probleem<br />

Doelen<br />

Organisatie<br />

Uitvoering<br />

Datum Wat gaat de leerling doen? Middelen/materialen<br />

27 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


8-09 Idem<br />

9-09 Idem<br />

Evaluatie<br />

Wanneer?<br />

Wie?<br />

Welke middelen?<br />

Doelen bereikt?<br />

Hoe verder?<br />

Themavoorbereidingsformulier:<br />

Thema:<br />

Periode:<br />

Groep:<br />

<strong>Onderzoek</strong>sactiviteiten:<br />

Lees/Schrijfactiviteiten:<br />

Gespreksactiviteiten:<br />

Constructieve beeldende activiteiten:<br />

Reken/Wiskundeactiviteiten:<br />

Planningsoverzicht van de kernactiviteiten<br />

28 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Culturele activiteiten/ duurzaamheid en burgerschap.<br />

Waar ga je met je groep naar toe werken dit thema?<br />

Resultaten onderzoeksinstrument 4<br />

In totaal legden 7 mensen deze enquête af.<br />

Statistieken voor vraag 1 : In welke groep geeft u les?<br />

1.1 Groep 1/2 66.67%<br />

1.2 Groep 2/3 11.11%<br />

1.3 Groep 3 11.11%<br />

1.4 Groep 4 0.00%<br />

Statistieken voor vraag 2 : Hoeveel handelingsplannen heeft u op dit moment<br />

lopen in uw groep? Is het aantal haalbaar om alle handelingsplannen op tijd in<br />

te vullen?<br />

Deze antwoorden werden gegeven:<br />

Ongeveer 15 handelingsplannen. Ik merk dat het erg veel tijd kost om alle<br />

handelingsplannen op tijd in te vullen. Vaak ben ik er wel al mee bezig, maar is het<br />

handelingsplan nog niet ingevuld.<br />

------<br />

Ongeveer 5. We koppelen vooral handelingsplannen aan elkaar. Er zijn kinderen die<br />

dezelfde problemen hebben.<br />

------<br />

24 handelingsplannen. Nee op tijd invullen lukt niet. zeker niet als ik alleen maar<br />

werktijd hiervoor neem.<br />

------<br />

Ik heb momenteel de instroomgroep en daar heb ik vanaf december 8 kinderen in zitten.<br />

Het is dus geen goed beeld maar momenteel heb ik van 2 kinderen een actie in het<br />

zorglogboek staan.<br />

------<br />

Ik heb 9 handelingsplannen, op 21 leerlingen. Het is veel thuis/weekend/vakantie werk<br />

om dit bij te houden, administratief gezien is het veel werk. Vooral voor de uitvoering<br />

kom ik soms tijd te kort. Het is haalbaar, maar niet reëel als je in je eentje de groep<br />

draait.<br />

------<br />

2<br />

------<br />

16 nee<br />

------<br />

29 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Statistieken voor vraag 3 : Kunt u alle gegevens van de leerlingen kwijt in het<br />

handelingsplan? Zo nee, wat mist u hier nog in?<br />

Deze antwoorden werden gegeven:<br />

Ja.<br />

------<br />

Ja. Ik vul hem samen met Linda in maar ben er niet tegenaan gelopen dat er informatie<br />

niet in past.<br />

------<br />

ja, maar er zou meer vanuit kansen dan vanuit gebreken gekeken mogen worden.<br />

------<br />

Ik vond het wel altijd lastig om de gegevens in de handelingsplannen kwijt te kunnen. De<br />

standaard vragen kregen soms standaard antwoorden en sloot niet altijd aan bij de<br />

werkelijkheid. Ik voerde de handelingsplannen niet altijd net zo uit als wat ik in de<br />

plannen omschreven had.<br />

------<br />

Ja, ik kan alles kwijt.<br />

------<br />

ja<br />

------<br />

ja<br />

------<br />

Statistieken voor vraag 4 : Hoe bevalt het werken met de<br />

themavoorbereidingen? Vind u deze formulieren prettig werken? Licht je<br />

antwoord toe.<br />

Deze antwoorden werden gegeven:<br />

Er moet erg veel worden ingevuld.<br />

------<br />

Ik heb nog geen themavoorbereidingen gezien op papier.<br />

------<br />

Ik vindt ze vrij uitgebreid, en vul ze eigenlijk alleen in omdat het moet.<br />

------<br />

Ja op zich wel. Al vind ik het niet altijd makkelijk omdat dingen in de loop van het thema<br />

veranderen. Duidelijke doelen plannen die aansluiten bij de kerndoelen is soms nog<br />

zoeken.<br />

------<br />

Nu het aantal formulieren is teruggedrongen, deels is samengevoegd en overzichtelijker<br />

is gemaakt, vind ik het prettig werken.<br />

------<br />

Ik vind het brainstormformulier te veel gericht op specifieke groepen terwijl we het<br />

invullen met meer dan 10 groepen. Elke beginsituatie is dus anders. Beetje zinloos<br />

voelen sommige vragen.<br />

------<br />

rommelig en onoverzichtelijk formulieren zijn lastig te vinden en zijn soms te summier<br />

------<br />

30 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Statistieken voor vraag 5 : Wat zou u ervan vinden om de handelingsplannen in<br />

te voeren in de themavoorbereiding, zodat er een groepsplan voor een thema<br />

ontstaat? U houd dan enkel voor bepaalde kinderen individuele<br />

handelingsplannen over. Licht je antwoord toe.<br />

Deze antwoorden werden gegeven:<br />

Prima plan. Lijkt mij erg mooi en handig.<br />

------<br />

Ik denk dat hierdoor er minder papier werk is. Ouders moeten wel het handelingsplan<br />

ondertekenen. Hier moet je naar kijken, hoe je dit gaat doen.<br />

------<br />

Ik begrijp de vraag niet helemaal. Gaat het hier om handelingsplannen voor<br />

betrokkenheid bij het thema of alle handelingsplannen. Want dan zou het nuttig zijn. het<br />

eerste punt heb ik namelijk niet.<br />

------<br />

Kan ik weinig over zeggen aangezien ik compleet geen beeld heb hoe dat eruit ziet, wat<br />

de tijdsinvestering is maar ik sta open voor andere manieren van handelingplannen<br />

schrijven.<br />

------<br />

Ik vind dat niet fijn. De themaformulieren worden in de overkoepelende map opgeslagen,<br />

zodat iedereen er bij kan. Dat is fijn, want dan maak je gebruik van elkaars plannen,<br />

ideeën en creativiteit. Handelingsplannen zijn groepsspecifiek en/of leerlingspecifiek en<br />

moet dus niet leesbaar zijn voor anderen. Ik vind dat de themavoorbereiding wel<br />

leesbaar moet blijven voor anderen.<br />

------<br />

Ik hou thema's en handelingsplannen graag gescheiden. Ik wil een themavoorbereiding<br />

maken met activiteiten voor willekeurig welke groep 1-2. Als het te specifiek op de<br />

huidige groep gericht wordt, dan kan ik er andere jaren en op andere scholen minder<br />

mee. Een themavoorbereiding gaat uit van mogelijkheden, een handelingsplan beperkt<br />

me dan, denk ik.<br />

------<br />

ik weet het niet, wat is de meerwaarde? Als het tijd scheelt lijkt het mij prima!<br />

------<br />

Statistieken voor vraag 6 : Heeft u suggesties hoe u uw zorgleerlingen zou<br />

willen vastleggen?<br />

Deze antwoorden werden gegeven:<br />

Samen met de themavoorbereidingen lijkt mij erg prettig. Je hebt dan in een oogopslag<br />

voor je was je wilt doen en met wie.<br />

------<br />

Ik zou zorgleerlingen aan elkaar koppelen of misschien een handelingsplan voor een<br />

bepaald probleem opstellen. Zodat deze sneller ingevuld kan worden.<br />

------<br />

In cluster handelingsplannen, want ik voer ze nu al geclusterd uit, dus waarom<br />

individueel een plan schrijven.<br />

------<br />

Korter en bondiger. Ik heb nu het gevoel dat ik dezelfde informatie op veel verschillende<br />

plekken in het digitale dossier aan het opslaan ben. Bijvoorbeeld. Wen kinderen krijgen<br />

na 6 weken een gesprek. Daarin wordt besproken hoe het kind in zijn vel zit. Dit verslag<br />

komt in het gespreksformulier, maar een bijna soortgelijke informatie staat ook in de<br />

basiskenmerken van de KIJK en daarnaast ook in het zorgverslag.<br />

------<br />

Ik ben voor groepsplannen, maar dan vakspecifiek voor in eerste instantie taal en<br />

rekenen. Dus (kort gezegd) eerst een overzicht maken met de categorieën, dan clusteren<br />

31 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


en je aanbod hierop aanpassen. Hiervoor is begeleiding nodig vanuit ib en zou een<br />

studiedag georganiseerd moeten worden omtrent HGW. Het groepsplan maak je dan dus<br />

buiten je themavoorbereiding om.<br />

------<br />

Ik vind het ZORG-overzicht een prettig eenvoudig document waarin zorgen onder elkaar<br />

chronologisch genoteerd worden. Het zorglogboek vind ik ook prettig werken, omdat het<br />

kort, bondig, eenvoudig en concreet is.<br />

------<br />

nee<br />

------<br />

Resultaten onderzoeksinstrument 5<br />

Hoe is het groepsplan tot stand gekomen?<br />

Het groepsplan wordt gebruikt bij de uitwerking van Kleuterplein. Het is geïntroduceerd<br />

bij de het eerste jaar van de invoering. Dit is het tweede schooljaar dat Kleuterplein<br />

gebruikt wordt.<br />

Hoe het tot stand is gekomen weet ik niet, want ik werk slechts een jaar op deze school.<br />

Hoe is het invoeren van het groepsplan verlopen?<br />

De introductie en de invoering van Kleuterplein heeft de vorige ib’er gedaan. Dit<br />

schooljaar wordt bij een zestal thema’s gebruikt. Ik gebruik het bij de<br />

groepsbesprekingen(handelingsgericht werken) . Ik heb dan het groepsoverzicht en de<br />

diverse groepsplannen per thema. Het wordt dit schooljaar bij iedere kleutergroep<br />

gebruikt. Voor sommige collega’s is het moeilijk, omdat zij de materie in het hoofd<br />

hebben. Het opschrijven / uitwerken in een beredeneerd aanbod en het registreren van<br />

tussendoelen vinden zij moeilijk. Bij een enkeling wordt het groepsplan tijdens het<br />

thema ingevuld en uitgewerkt; niet vooraf (aldoende leert men…).<br />

Waar gebruiken jullie het groepsplan precies voor (themavoorbereidingen,<br />

handelingsplannen)?<br />

Het groepsplan wordt gebruikt bij de uitwerking van de thema’s van Kleuterplein, waarbij<br />

de leerdoelen, de activiteiten, de kleine kring en de aandachtskinderen worden<br />

weergegeven. Het wordt dus gebruikt als groepsplan bij een bepaald thema, maar ook<br />

als een mini handelingsplan: de leerlingen waarbij de leerdoelen van een vorig thema<br />

nog niet gehaald zijn worden in het groepsplan aangegeven in de blokken op het schema<br />

Hebben jullie naast het groepsplan nog handelingsplannen? Zo nee, hoe geven jullie dit<br />

dan precies weer?<br />

Voor de kleuters worden er soms handelingsplannen (voor rt buiten de groep) gemaakt,<br />

bijvoorbeeld bij de voorschotbenadering – beginnende geletterdheid.<br />

Wat vinden de leerkrachten van het werken van het groepsplan? Missen zij hier nog<br />

dingen in?<br />

Een aantal collega’s vinden het prima instrument bij de planning van een bepaald thema.<br />

Sommigen vullen het gaandeweg een thema in. Het koppelen van de tussendoelen met<br />

het (digitaal?) registreren tijdens het thema moet nog een automatisme worden.<br />

32 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011


Bijlage 5; presentatie onderzoek:<br />

In bijlage 5 is mijn PowerPoint presentatie van de presentatie te vinden.<br />

Presentatie onderzoek van Femke Portman<br />

Dinsdag 10 mei 2011<br />

ONDERZOEKSVRAAG<br />

Hoe kunnen we de<br />

handelingsplannen koppelen aan<br />

de themavoorbereidingen gericht<br />

op de zorgleerlingen in de<br />

onderbouw?<br />

DEELVRAAG 1<br />

Bedenk in twee- / drietallen wat jullie verstaan<br />

onder handelingsgericht werken.<br />

Denk hierbij aan:<br />

- Uitgangspunten<br />

- De 1-zorgroute<br />

- Vier fasen / zes stappen<br />

Bron: Noell e Pameijer, T. v. (2 009). Handeli ngsgericht werken: een handr eiking voor het sch oolteam,<br />

pag ina 72. Leuven (belgi e): Uitgeveri j Acco<br />

33 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

INLEIDING<br />

Aanleiding; beleidsplan 2010/2011:<br />

Gesprekken IB’ers<br />

Contact met Rob Blijenberg<br />

DEELVRAGEN<br />

Wat is handelingsgericht werken?<br />

Hoe zien de handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen er op dit moment uit<br />

in de onderbouw?<br />

Wat hoort er volgens de literatuur in een<br />

handelingsplan en themavoorbereiding te<br />

staan?<br />

Wat zijn de wensen van de leerkrachten van<br />

de onderbouw wat betreft de<br />

handelingsplannen en<br />

themavoorbereidingen?<br />

Hoe is Rob Blijenberg tot het groepsplan<br />

gekomen?<br />

DEELVRAAG 1<br />

7 uitgangspunten<br />

1. De <strong>onderwijs</strong>behoeften van de leerlingen staan centraal.<br />

2. Het gaat om afstemming en wisselwerking.<br />

3. De leerkracht doet ertoe.<br />

4. Positieve aspecten zijn van groot belang.<br />

5. We werken constructief samen.<br />

6. Ons handelen is doelgericht.<br />

7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant.<br />

De 1-zorgroute<br />

- Voor alle leerlingen: de HGW-cyclus op groepsniveau.<br />

- Voor de leerlingen die extra begeleiding nodig hebben: de<br />

HGW-cyclus op individueel niveau.


DEELVRAAG 1<br />

Vier fasen / zes stappen<br />

- Fase 1: waarnemen/signaleren<br />

* Stap 1: verzamelen van leerling-gegevens in een<br />

groepsoverzicht<br />

* Stap 2: signaleren van leerlingen die extra begeleiding<br />

nodig hebben<br />

- Fase 2: begrijpen/analyseren<br />

* Stap 3: benoemen van de <strong>onderwijs</strong>behoeften van de<br />

leerlingen<br />

- Fase 3: plannen<br />

* Stap 4: clusteren van leerlingen met vergelijkbare<br />

<strong>onderwijs</strong>behoeften<br />

* Stap 5: opstellen van het groepsplan<br />

- Fase 4: realiseren<br />

* Stap 6: uitvoeren van het groepsplan<br />

DEELVRAAG 4<br />

Schrijf op een of meerdere geeltjes je mening over<br />

het samenvoegen van handelingsplannen aan<br />

themavoorbereidingen. Plak deze op het juiste<br />

formulier: voor of tegen.<br />

DEELVRAAG 5<br />

Uitslag gesprek Rob Blijenberg:<br />

- Het groepsplan wordt gebruikt bij de uitwerking van<br />

de thema’s, waarbij leerdoelen, activiteiten, de kleine<br />

kring en aandachtskinderen worden weergegeven.<br />

- Een groepsplan kan gedurende een thema bijgesteld,<br />

aangepast worden.<br />

- Naast het groepsplan zijn er voor bepaalde kinderen<br />

nog individuele handelingsplannen.<br />

Gehele uitwerking van het gesprek ligt hier ter inzage.<br />

Groepsplan maken<br />

Zorgleerlingen clusteren<br />

ADVIES<br />

Algemene brainstorm over het thema tijdens<br />

vergaderingen<br />

Per klas het groepsplan per thema invullen<br />

Reacties…<br />

34 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

Themavoorbereiding<br />

Naam<br />

Groe p<br />

Ingevuld door<br />

Geboortedatum<br />

Groe pslee rkracht(en)<br />

Vakgebied<br />

Beschrijving van he t proble em<br />

Doe le n<br />

Organisatie<br />

Uitvoe ring (datum, wat gaat de<br />

leerling doen,<br />

middelen/mater ialen)<br />

Evaluatie (wanneer, wie, welke<br />

middelen, doelen bereikt, hoe<br />

verder?)<br />

DEELVRAAG 2 & 3<br />

Handelingsplan<br />

Thema<br />

Periode<br />

Groep<br />

<strong>Onderzoek</strong>sactiviteite n<br />

Le es/schrijfactiviteiten<br />

Gespreksactiviteiten<br />

Constructieve bee ldende<br />

activiteite n<br />

Reke n / wiskundeactivite iten<br />

Culturele<br />

activiteite n/duurzaamheid en<br />

burgerschap<br />

Waar ga je met je groep naar toe<br />

werke n dit thema?<br />

Bron: Noelle Pamei jer , T. v. (2 009) . Handelingsgerich t werken: een hand reiking voor het sch oolteam. Leu ven ( Belgie):<br />

Uitgeverij Acco<br />

Bron: Jan ssen-Vos, F (1997 ). Basisontwikkeling in de onderbou w. Assen: Van Gor cu m<br />

Uitslag enquête:<br />

DEELVRAAG 4<br />

- Het invullen van alle handelingsplannen kost erg veel<br />

tijd.<br />

- Alle gegevens kunnen de leerkrachten kwijt in de<br />

handelingsplannen.<br />

- Themavoorbereidingsformulieren zijn erg veel werk en<br />

rommelig/onoverzichtelijk.<br />

- Wisselende meningen over het invoeren van het<br />

groepsplan en het deels afschaffen van de<br />

handelingsplannen.<br />

- Formulieren graag kort en bondiger.<br />

Gehele enquête ligt hier ter inzage.<br />

GROEPSPLAN<br />

VRAGEN / OPMERKINGEN


Bijlage 6; schoolbeleidsplan van de Tafelronde:<br />

Vernieuwing Resultaat<br />

35 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

BELEIDSPLAN 2010/2011<br />

VISIE: ONTWIKKELINGSGERICHT ONDERWIJS (OGO) BINNEN EEN LERENDE ORGANISATIE<br />

fase 0: signaal<br />

Behoefte of iets van buitenaf opgelegd<br />

fase 1: begin<br />

Oriëntatie en analyse door directie, een kleine groep of individu<br />

Spelling • Er zijn voorbereidingen getroffen om<br />

in schooljaar 2011/2012 volgens de<br />

nieuwste spellingsinzichten te<br />

kunnen gaan werken<br />

Rekenen • Er zijn voorbereidingen getroffen om<br />

in schooljaar 2012/2013 volgens de<br />

nieuwste rekeninzichten te kunnen<br />

gaan werken<br />

SMART Wie Wanneer<br />

• Als spelling niet geïntegreerd is binnen de nieuwe<br />

taalmethode worden de criteria waaraan een<br />

spellingmethode moet gaan voldoen<br />

vastgesteld door 4-8.<br />

• Zichtzendingen spellingmethoden worden<br />

opgevraagd en uitgeprobeerd.<br />

• Er is onderzoek gedaan naar de behoeften t.a.v.<br />

de nieuwe rekenmethode.<br />

• Criteria waaraan een nieuwe rekenmethode<br />

moet voldoen zijn vastgesteld.<br />

Leerkrachten<br />

4-8<br />

Tamara<br />

Lkr. 4-8<br />

Werkgroep<br />

Leerkrachten<br />

3-8<br />

fase 2: start<br />

De eerste stap met het team, experimenteren, formuleren van de gewenste situatie, doelstellingen en tijdpad<br />

Vernieuwing Resultaat<br />

Blok 3<br />

Blok 4<br />

Blok 1-4<br />

Blok 4<br />

SMART Wie Wanneer


Ouders • Iedereen voelt zich competenter in<br />

communicatie naar ouders (en<br />

collega’s)<br />

(Hoog)<br />

begaafdheid<br />

• De materialen t.b.v. van meer<br />

begaafde kinderen worden<br />

structureel ingezet<br />

• De organisatie van een Plusgroep is<br />

beschreven<br />

Rapport • Het is helder waar het rapport van<br />

de Tafelronde aan moet voldoen<br />

Zorg • Het begrip handelingsgericht<br />

werken is bekend<br />

36 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

• Competent voelen in communicatie: 0-meting.<br />

• Er is een tweedaagse voor het team met als<br />

onderwerp “Communicatie” en deze dient<br />

gelijktijdig als teambuildingsactiviteit.<br />

• Competent voelen in communicatie: resultaat.<br />

• Werkgroep hoogbegaafdheid heeft een plan<br />

van aanpak gemaakt om materialen structureel<br />

ingezet te krijgen.<br />

•<br />

• Er wordt onderzoek gedaan naar behoeften t.a.v.<br />

het nieuwe rapport.<br />

• Bij OGO scholen worden rapporten opgevraagd<br />

om toepasbaarheid bij De Tafelronde te<br />

beoordelen.<br />

• Er ligt een voorstel voor nieuw rapport.<br />

• Mogelijkheid tot volgen van workshops over<br />

handelingsgericht werken op KPOA studiedag.<br />

• Een tweede verkenning van handelingsgericht<br />

werken.<br />

fase 3: invoering<br />

Het hele team is betrokken en aan de slag, gezamenlijke evaluatiemomenten<br />

Vernieuwing Resultaat<br />

Schrijven • De schrijfmethode wordt volgens de<br />

handleiding ingezet<br />

Jos<br />

Iedereen<br />

Blok 1<br />

3 en 4<br />

januari<br />

Jos<br />

Blok 3<br />

Werkgroep Blok 1<br />

Werkgroep<br />

Werkgroep<br />

Werkgroep<br />

Iedereen<br />

Iedereen<br />

Blok 1<br />

Blok 1 en 2<br />

Blok 2<br />

KPOA 15<br />

september<br />

Studiedag<br />

SMART Wie Wanneer<br />

• De schrijfmethode wordt door iedereen ingezet.<br />

• Op 2 signaleringsmomenten worden ervaringen<br />

uitgewisseld.<br />

• Op bouwvergaderingen staat de schrijfmethode<br />

als vast agendapunt.<br />

Iedereen<br />

IB-ers<br />

Tamara/Nardy<br />

2010/2011<br />

Blok 2 & 3<br />

2010/2011


Lezen • Instructie<br />

Kunst- en<br />

cultuur<br />

• Er ligt een plan voor de inzet van<br />

binnen- en buitenschoolse expertise<br />

• Binnen elk thema is er een cultureel<br />

aanbod<br />

Taal • Nieuwe taalmethode voor 4-8<br />

• Stellen kan binnen OGO ingezet<br />

worden<br />

• Klankkast wordt ingezet<br />

• Er wordt aan woordenschat<br />

gewerkt op basis van afspraken<br />

• Doorgaande lijn<br />

woordenschatontwikkeling<br />

37 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

•<br />

• Het team doet uitspraak over binnen welke<br />

structuur we de doelen van kunstzinnige<br />

oriëntatie denken te realiseren.<br />

• In het voorbereidingsformulier voor de<br />

themaplanning wordt een kopje met het<br />

cultureel aanbod opgenomen<br />

• M.b.v. aanbevelingen van studenten Rianne en<br />

Miranda wordt een methode gekozen.<br />

• De methode wordt aangeschaft.<br />

• Iedereen die stellen niet methodisch aanbiedt,<br />

hanteert de registratielijsten stellen.<br />

•<br />

Leerkrachten<br />

Tamara/Nardy<br />

Werkgroep<br />

Tamara/Jos<br />

Lkr. 4-8<br />

Studiedag<br />

Augustus<br />

Blok 2<br />

Blok 2<br />

December<br />

2010/2011


OGO • Iedereen voldoet aan de<br />

opgestelde Tafelronde<br />

competenties<br />

• Theoretische kennis t.a.v. OGO is<br />

toegenomen<br />

Opbrengstge<br />

richt werken<br />

Toetsen<br />

kleuters<br />

• Het voorbereidingsformulier voor de<br />

themaplanning is gedigitaliseerd en<br />

van de OB en BB zijn ze op elkaar<br />

afgestemd<br />

• Duurzaamheid tussendoelen zijn<br />

opgenomen in het tussen- en<br />

kerndoelenoverzicht<br />

• Elke groep heeft minimaal 1 SCA<br />

uitgevoerd<br />

• In groep 3 wordt ieder thema tot de<br />

Kerstvakantie afgesloten met een<br />

zelf ontwikkelde thematoets<br />

• Een compleet borgingsdocument<br />

van de groepen 3 en 4<br />

• Deskundigheidsbevordering in 3 & 4<br />

• CITOtoets gegevens worden<br />

standaard geanalyseerd<br />

• Kleuters uit groep 2 worden getoetst<br />

volgens wettelijke richtlijnen<br />

38 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

• Iedere leerkracht krijgt een beoordelingsgesprek<br />

a.d.h.v. de Tafelrondecompetenties uit het<br />

schoolprofiel.<br />

• Levinke vd Meer geeft een presentatie over<br />

OGO zijn op alle vlakken (personeelsbeleid,<br />

richting ouders/omgeving etc.).<br />

• Tafelronde schoolcompetenties worden<br />

aangevuld.<br />

• Twee OGO artikelen worden voorbereid, een<br />

samenvatting gemaakt en gepresenteerd in de<br />

bouw.<br />

• Digitaliseren van de voorbereidingsformulieren<br />

en afstemmen van OB en BB.<br />

• Werkgroep bedenkt ten minste 5 duurzaamheids<br />

kerndoelen toepasbaar voor alle leeftijden.<br />

• Actief burgerschap: kerndoel 34-39, 47, 51, 53<br />

binnen een thema aan bod laten komen<br />

• Iedere groep voert gedurende het schooljaar<br />

een SCA uit.<br />

• Er worden 2 of 3 thematoetsen ontwikkeld voor 3.<br />

• Beschrijven in borgingsdocument (een paragraaf<br />

“registratie”) wat geregistreerd wordt in groep 3<br />

en 4 en beschrijven wat er nog mist.<br />

• Herbeschrijven en aanvullen van het<br />

borgingsdocument groep 4 (de nieuwe<br />

ontwikkelingen in groep 4).<br />

• Intervisie over “werken in hoeken tijdens<br />

speel/werkuren” groepen 3 en 4.<br />

• Mogelijkheid tot volgen van workshops over<br />

opbrengstgericht werken op KPOA studiedag.<br />

• Leren analyseren van CITO gegevens.<br />

• Vaststellen van normering voor de verschillende<br />

(CITO) toetsen.<br />

• Er is een besluit genomen over wat er getoetst<br />

wordt, wanneer er getoetst wordt en op welke<br />

manier met welke toets.<br />

Jos<br />

Iedereen<br />

Jos en BTL<br />

Leerkrachten<br />

Tamara/Nardy<br />

Werkgroep<br />

Leerkrachten<br />

Geert/Merlijn/<br />

Louise<br />

Leerkrachten<br />

groep 3 en 4<br />

Iedereen<br />

Leerkrachten<br />

Leerkrachten<br />

Leerkrachten<br />

kleuterbouw/<br />

IB-er/Nardy<br />

Blok 2-4<br />

Blok 2<br />

Blok 2<br />

2010/2011<br />

Augustus<br />

Blok 1<br />

2010/2011<br />

2010/2011<br />

Blok 1 en 2<br />

Blok 2 en 3<br />

Blok 4<br />

2010/2011<br />

KPOA 15<br />

september<br />

Signalering<br />

Signalering<br />

Blok 2


Katholieke<br />

identiteit<br />

• Aandacht voor de Katholieke<br />

identiteit<br />

39 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

• Piet van Hest levert leskisten bij het thema<br />

“water”.<br />

• M.b.v. een kwaliteitskaart wordt in kaart<br />

gebracht in welke mate catechese aan de orde<br />

komt/is geweest.<br />

Piet/Tamara/<br />

Nardy/leerkr.<br />

Jos<br />

Blok 5<br />

Blok 4


fase 4: afronding<br />

De vernieuwing is ingevoerd, aandacht voor individuen en tijd voor borging en (zelf)evaluatie<br />

Vernieuwing Resultaat<br />

Coöperatief • Iedereen werkt met coöperatieve<br />

werkvormen<br />

Zelfstandig<br />

werken<br />

OGO<br />

kerndoelen<br />

Digitaal<br />

leerlingdossier<br />

• Iedere groep vanaf 3 heeft een<br />

instructietafel<br />

• Elke leerkracht loopt rondes<br />

• Elke leerkracht gebruikt het stoplicht<br />

• Iedere kind werkt met een dag of<br />

weekplanning<br />

• Er is een schoolloopbaan<br />

kerndoelenregistratielijst<br />

wereldoriëntatie<br />

• Thema’s worden voorbereid a.d.h.v.<br />

tussendoelen wereldoriëntatie (incl.<br />

kunstzinnige oriëntatie)<br />

• Alle leerlinggevens worden digitaal<br />

opgeslagen<br />

40 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011<br />

SMART Wie Wanneer<br />

• Er wordt een opfriscursus gegeven door een<br />

externe instantie.<br />

• Er vindt een check plaats op de inzet van<br />

coöperatieve werkvormen<br />

• Iedereen houdt zich aan de bestaande<br />

afspraken van instructietafel, rondes lopen en<br />

het stoplicht.<br />

• Er vindt onderzoek plaats naar de gebruikte<br />

dag/weekplanningen in de bovenbouw.<br />

• Er wordt een voorstel geformuleerd voor een<br />

eenduidige Tafelronde werkwijze dag/<br />

weekplanning.<br />

• Het team stelt een eenduidige werkwijze vast en<br />

dit wordt vastgelegd.<br />

• Er vindt een check plaats naar de juiste inzet van<br />

zelfstandig werken.<br />

• Iedere leerkracht gebruikt bij zijn<br />

themavoorbereiding de tussendoelen, evalueert<br />

of deze tussendoelen ook aan bod zijn geweest<br />

en indien “ja” wordt dit overgenomen in het<br />

kerndoelenoverzicht.<br />

• Er vindt een check plaats naar het gebruik van<br />

de registratielijst.<br />

• Iedereen kan papieren verslagen scannen<br />

(kopieerapparaat) en opslaan in het<br />

leerlingdossier.<br />

Eduniek<br />

BTL<br />

Leerkrachten<br />

Anouk/Sanne<br />

Anouk/Sanne<br />

Leerkrachten<br />

Tamara/Nardy<br />

Leerkrachten<br />

Tamara/Nardy<br />

Studiedag<br />

2010/2011<br />

2010/2011<br />

Blok 1<br />

Blok 3<br />

Blok 4<br />

Blok 4<br />

2010/2011<br />

2010/2011<br />

Leerkrachten 1 e ICT<br />

workshop


Bijlage 7; bronnenlijst:<br />

In deze bijlage vindt u een overzicht met alle bronnen welke ik heb gebruikt bij het doen<br />

van mijn onderzoek.<br />

• Schoolgids de Tafelronde, schooljaar 2010-2011<br />

• Vreugdenhil, J. A. (2006). De <strong>basisschool</strong>. Twello: Van Tricht.<br />

• Noelle Pameijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor<br />

het schoolteam. Leuven (België): Uitgeverij Acco<br />

• Meijer, d. W. (2009). Leerkrachten begeleiden bij <strong>passend</strong> <strong>onderwijs</strong>. Amersfoort:<br />

CPS.<br />

• Noelle Pameijer, T. v. (2009). Handelingsgericht werken op school. Leuven/Den<br />

Haag: Uitgeverij Acco<br />

• Fanchamps, J. (2009). Opleiden voor Passend Onderwijs. Antwerpen - Apeldoorn:<br />

LEOZ & Garant-Uitgevers n.v.<br />

• www.<strong>passend</strong><strong>onderwijs</strong>.nl<br />

• Ton Kalkenberg, B. K. (2010). Ontwikkeling door onderzoek.<br />

Baarn/Utrecht/Zutpen: ThiemeMeulenhoff.<br />

• (Bron: Janssen-Vos, F (1997). Basisontwikkeling in de onderbouw. Assen: Van<br />

Gorcum)<br />

41 <strong>Onderzoek</strong> van Femke Portman, 2010 - 2011

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!