Desember 2007 - Suid-Afrikaanse Instituut vir Landbou-Ingenieurs

SAILI-nuusbrief
Suid-Afrikaanse Instituut van Landbou-Ingenieurs
Welkom by ons laaste uitgawe van SAILInuusbief
vir 2007. Dit is ook ons Kersuitgawe.
In sy Kersboodskap noem die President die
vele innoverende uitdagings in aanwendings
vir alternatiewe energiebronne waarmee ons
te kampe het. `n oplewing in die
betrokkenheid van ingenieurs en tegnici by
SAILI se aktiwiteite was ook opgemerk sedert
die bekendstelling van die VPO deur ECSA.
In `n baie interessante artikel word die
aanhoudende draairooster verduidelik. Fritz
Teseling, Landbou-ingenieur by ROASTECH,
het `n apparaat ontwerp wat verhitte lug deur
sojabone suig binne-in die rooster. Dit is `n
relatiewe goedkoop en effektiewe metode om
rou sojabone te verhit.
In sy reeks oor besproeiingsdoeltreffendheid
verduidelik Dr Neil Lecler dat die
doeltreffendheid en werkverrigting van
besproeiing- en waterbestuur voortdurend
onder die soeklig kom. .
Dr. Dan Ciolkosz gesels in Taknuus oor al die
interessante ontwerpe van studente.
Prof. JC Smithers en mnr. LF Lagrange
verduidelik die konstruksie van toerusting vir
die afsny van suikerriettoppe en die
blaarverwydering van die stingels
,
onderneem deur die 2007 finale jaar studente
by die UKZN.
Van die Redaksionele Komitee wens ons ons
lesers `n Geseënde Kersfees en `n
Voorspoedige Nuwejaar toe.
Kersgroete
Redakteur.
Desember 2007
KERSBOODSKAP – 2007
Neels Bezuidenhout
President
Met die huidige energiekrisis as gevolg van die toenemende
maandelikse skerp styging in branstofkostes en tekort aan
elektrisiteitsvoorsiening, staan ons in die huidige groeiende
ekonomiese klimaat voor soveel nuwe innoverende uitdagings
vir die moontlike aanwendings van alternatiewe
energiebronne . Die feit dat die ekonomie groei, produksie wat
toeneem, nuwe besighede wat begin word en bestaande
besighede wat uitbrei, veroorsaak dat die energiebehoefte
voortdurend aan die toeneem is terwyl die voorsiening van
elektriese energie vir die volgende vier tot vyf jaar onder
toenemende druk gaan wees en daarmee saam die winsmarges
van die produsent en die koopkrag van die verbruiker. Die
uitdagings en die rol wat die Landbou-Ingenieur en die -
tegnikus hierin kan speel, is legio.
Sedert die instelling van Voortdurende Professionele
Ontwikkeling (VPO) deur ECSA, ervaar ons met waardering
'n oplewing in die betrokkenheid van ingenieurs en tegnici by
SAILI aktiwiteite. SAILI kan ook met trots verwys na die
baanbrekerswerk wat gedoen is deur die leiding te neem om die
eerste ingenieurs-instituut te wees om 'n VPO-geleentheid
twee jaar gelede aan te bied. Intussen het dit gegroei tot vele
enkeldag VPO geleenthede met 'n meerdaagse VPOgeleentheid
wat elke alternatiewe jaar aangebied word. Die
SAILI-Raad besef ook die addisionele verantwoordelikheid
op hul skouers om toe te sien dat daar genoegsame geleenthede
jaarliks vir ons lede aangebied word om hul professionele
registrasie te behou. Ons wil ook van hierdie geleentheid
gebruik maak om ons lede te versoek om julle behoeftes waarin
julle 'n VPO-behoefte het, aan ons deur te gee sodat ons dit in
die toekoms kan aanspreek. Ons het gepoog om in 2007 eerder
enkeldag VPO-geleenthede nader na ons lede te bring eerder as
'n multidag VPO-geleentheid. Alhoewel ons in 2008 weer 'n
multidag VPO-geleentheid beplan, gaan ons steeds poog om
enkele eendag VPO-geleenthede in die streke aan te bied.
Die SAILI-Raad is in die proses om 'n besigheidsbestuurder
aan te stel om ons by te staan met die reël van VPOgeleenthede
asook algemene bemarkingswerk vir Landbou-
Ingenieurswese. Die bemarkingswerk sluit onder andere in;
die koördinering van plasing van artikels en advertensies in

Landbou-verwante tydskrifte, koördinering van radiopraatjies, opdatering van die webblad, samestelling
van 'n bemarkings DVD en die werwing van borge, beurse en studente. Ons doen 'n beroep aan ons lede
om inligting van suksesverhale van projekte en enige nuuswaardige inligting aan ons deur te gee vir
publikasie in die media sodat ons Landbou-ingenieurs as 'n onmisbare professie van die samelewing in die
media kan promofeer. Gebruik dus SAILI om die werk wat julle verrig bekend te stel. Dis waarvoor ons
onder andere daar is.
Ons ondervind verder huidig 'n geweldige tekort aan Afrikaanssprekende Landbou-Ingenieurs studente
wat 'n baie belangrike rol in die toekoms van ons mees bevredigende professie moet speel. Ons kan egter
moeilik studente werf as daar nie beurse is nie. Ons het wel beperkte fondse vir lenings beskikbaar gestel,
waarmee ons op die kort termyn 'n paar gaatjies kan volmaak. Ons beplan ook om advertensiespasie op die
web, in die nuusbrief en die bemarkings DVD te verkoop om sodoende 'n beurse/leningsfonds op te bou
wat deur die SAILI-Raad geadministreer sal word en waarmee ons in die toekoms studente wil werf.
Indien daar van ons lede is wat in 'n posisie is om ons in die verband by te staan, sal ons dit hoog op prys
stel.
“He who prepares today, sets the stage for tomorrow's achievements”.
Mag die Here se seën op julle rus in die groot dae en mag dit 'n ware Christus Fees vir almal wees. Mag dit
voorspoed reën waar julle loop in 2008 en kom veilig tuis.

Kontinue roterende bakmasjien
'n Behoefte bestaan by diereprodusente om rou sojabone te verhit om die tripsieninhibeerder
daarin te vernietig. Alhoewel daar verskeie kommersiële prosesse soos
ekstrusie en mikronisering reeds beskikbaar is wat van verskillende verhittingsbronne
gebruik maak, was die uitdaging om 'n relatief goedkoper en meer effektiewe metode te
ontwikkel wat vir die gemiddelde boer beskostigbaar is.
'n Produk soos sojabone is veral gewild vir
dierevoeding onder andere vanweë die hoë
proteïen-inhoud daarvan. Die tripsieninhibeerder
in die rou sojaboontjie beperk egter
die opname van proteïen by veral enkelmaagdiere
soos varke, hoenders en kalwers en kan dus 'n
nadelige invloed op die groei van die diere hê.
Deur die tripsien-inhibeerder te vernietig,
verhoog nie alleen die proteïen inname nie, maar
ook die smaaklikheid van sojabone en verbeter
die urease by diere om slegs twee te noem.
Die kuns met die verhittingsproses is om 'n balans
te handhaaf tussen die verhittings-temperatuur en
die tyd waaraan die produk aan die hitte
blootgestel word. Daar moet verseker word dat
voldoende hitte effektief en eweredig na die
sojabone oorgedra word sodat die hitte die kern
van elke pit kan bereik. Deur sojabone egter aan te
hoë temperature of te lank aan 'n hoë hitte bloot te
stel, kan die tripsien-inhibeerder 100% vernietig,
maar in die proses word die vitamines vernietig
wat weer die urease by diere nadelig beinvloed.
Volgens Prof. Gary Osttoff van die Departement
van Voedselwetenskap by die Universiteit van die
Vrystaat, word die beste balans verkry deur
ongeveer 80% van die tripsien-inhibeerder te
vernietig.
Fritz Teseling, Landbou-ingenieur van
ROASTECH, het 'n apparaat ontwikkel
wat verhitte lug deur die sojabone suig,
terwyl dit in 'n roterende drom vorentoe
beweeg. Die verhittingsbron is
elektrisiteit en die temperatuur kan
maklik beheer word om sojabone by
o
170 C te bak. Die proses is kontinu en
eenvoudig en as gevolg van die stadige
rotasiespoed, is die onderhoud op die
apparaat baie gering. Nadat die
sojaboontjies verhit is, word dit vir 25 tot
30 minute in 'n inkubasiehouer by
o
ongeveer 120 C geplaas om te verseker
dat die hitte tot by die kern van die pit
migreer.
Alhoewel die apparaat aanvanklik
ontwerp was vir 'n kapasiteit van 50kg/h
om sojabone slegs vir dierevoeding vir eie
gebruik te bak, is ander produkte soos
mielies, grondbone, koffie, neute en
sigorei met groot sukses gebak. Voerkrale
en meulenaars toon groot belangstelling
vanweë die relatiewe lae kapitale uitleg,
lae onderhoud, minimale arbeid en
maklike beheerbaarheid van temperature.
Die bakmasjien is beskikbaar in groottes
van so klein as 10kg per uur vir
laboratoriumdoeleindes tot en met 2 ton
per uur vir kommersiële toepassings.

Rooster – 50kg/h (links), 200kg (regs)

Besproeiingsdoeltreffendheid
Heroorweging van konsepte en strewe na oplossing
Dr Neil Lecler
Met die verhoogde vraag en mededinging na
bepaalde waterbronne, kom die doeltreffendheid
van watergebruik in die landbou en die
w e r k v e r r i g t i n g v a n b e s p r o e i i n g - e n
waterbestuurstelsels konstant onder die loep. Die
konsep van besproeiingsdoeltreffendheid word
ongelukkig telkens misverstaan, wat lei tot die
wydverspreide oortuiging dat water sommer
verdwyn met lae besproeiings-doeltreffendhede
en weer herverskyn met verbeterings. Sulke
indrukke is `n oorvereenvoudiging. Telkens
verander die werklike hoeveelheid water wat in
besproeiing verbruik word, d.i. die verdampte
komponent, nouliks by verskeie vlakke van
“doeltreffendheid” en kan selfs vermeerder met
stelsels wat beskou word as meer doeltreffend.
E e r d e r a s o m t e d i n k a a n
besproeiingsdoeltreffendheid as `n persentasie,
behoort die werkverrigting van besproeiing
beskou te word in terme van die hele waterbalans,
wat die bestemming van aangewende water in
berekening behoort te bring, en moet faktore
insluit soos infiltrasie, diepte insyfering,
oppervlak-afloop, sproei verliese, wind-drif, plant
onderskepping en transpirasie. Ons moet
ondersoek hoe al hierdie faktore bydra tot die
doelwit van besproeiing, d.i. “spandeer” minimum
energie, water en geld om sodoende minimum
gewaswaterspanning te verhoed. (ekonomiese
oorwegings mag voorskryf dat `n sekere
hoeveelheid stres wenslik is).
Daar is ook `n wydverspreide illusie dat
doeltreffendheid meer aan `n soort van
besproeiingstelsel gekoppel is, eerder as die
manier waarop `n sekere stelsel ontwerp is en
bestuur word. `n Nadere ontleding en verfyning
van bestaande stelsels en waterbestuurstrategieë
sal telkens tot groter voordele lei as om van een
stelsel na `n ander te wissel.
`n Paar sleutelkonsepte wat betref waterbalans en
v e r w a n t e v e r h o u d i n g s t u s s e n
besproeiingsdoeltreffendheid, werkverrigting van
besproeiingstoerusting, gewas-opbrengs,
waterbestuurstrategieë en winsgewendheid word
as volg uitgewys:
- Die uniformiteit of eweredigheid waarmee
water aangewend word, kan `n beduidende
uitwerking op die werkverrigting van
besproeiingstelsels hê en is verwant aan die
tipe besproeiingstelsel en die standaard
van die ontwerp, hantering en onderhoud
daarvan.
- Daar is sterk bewyse dat, terwyl verliese as
gevolg van plant-onderskepte water,
sproei-verliese en winddrif, wissel vir
verskillende tipes van besproeiingstelsels
en weersomstandighede, is daar `n mate
van kompensasie as `n gevolg van
verwante verminderings in transpirasie, en
moontlik ook verbeterde relatiewe

groeitempo's wat verband hou met
gemodifiseerde mikro-klimate
gedurende uiters warm weerstoestande.
- Die hoeveelheid besproeiingwater wat
toegedien word in verhouding met die
beskikbare grondwater opgaarkapasiteit
word grootliks deur die bestuur
vasgestel. Dit kan egter ook beperk word
deur die tipe en ontwerp van die
b e s p r o e i i n g s t e l s e l , v e r a l m e t
voorbesproeiing. Bestuur deur middel
van die keuse en implementering van
b e s p r o e i i n g s k e d u l e s , o f
skeduleringsmetodes, kan `n merkbare
uitwerking hê op die hele stelsel se
w e r k v e r r i g t i n g , v e r a l a s d i e
besproeiings hardeware goed ontwerp
is. As die besproeiingstoerusting swak
ontwerp is en `n lae inherente
besproeiings uniformiteit het, sal volle
werkverrigting neig om swak te wees,
selfs met geskikte besproeiing skedules
en goeie waterbestuur.
- Diep insyfering en afloop word telkens
vererger as gevolg van veronderstellings
w a t b e t r e f
besproeiingsdoeltreffendheid. As
besproeiing dus aangeneem word as
ondoeltreffend wanneer dag-tot-dag
waterbestuur besluite geneem word, is
dit moontlik dat dit wel ondoeltreffend sal
word. Oordadige toedienings is somtyds
nodig om 'n swak besproeiing uniformiteit
op die gewas te oorbrug.
- Die grootste verliese uit `n landery is as
gevolg van verdamping vanaf die
grondoppervlaktes, afloop en diep
insyfering. Hierdie verliese hang af van die
tipe besproeiingstelsel en sy bestuur.
- Vir `n gegewe tipe besproeiingstelsel wat
teen `n sekere vlak werk, kan die
bestuursstrategie (bv. `n tekort
besproeiings bestuurstrategie) ook `n
aansienlike impak hê op die hele
besproeiing werkverrigting. Ten einde `n
gepaste tekort besproeiingskedule te
bepaal, is `n voorspellings instrument
nodig om die geraamde opbrengs van `n
gewas tot verskeie besproeiings strategieë
in verband te bring, tipes van
b e s p r o e i i n g s t e l s e l s , b e s p r o e i i n g
aanwending uniformiteite, gronde,
seisoenale weerpatrone en water
voorsiening.
Hopelik, wanneer iemand `n bespreking begin oor
besproeiingsdoeltreffendheid, sal mense begin
dink oor die waterbalans, die uniformiteit van
w a t e r - t o e d i e n i n g s , d i e
skedulering/besproeiingstrategie en waar die water
heen gaan, eerder as net `n persentasie waarde.

UKZN brokkies
Prof. JC Smithers en mnr. LF Lagrange
Ontwerp projekte deur Finale-jaar Landbouingenieurstudente
in die Skool vir Biohulpbroningenieurswese
en Omgewingshidrologie(BEEH)
by die Universiteit van KwaZulu-Natal
Die 2007 finale-jaar Landbouingenieurstudente
in die Skool vir Bioh
u l p b r o n i n g e n i e u r s w e s e e n
Omgewingshidrologie by die
Universiteit van Natal het die ontwerp en
konstruksie van toerusting vir die afsny
v a n s u i k e r r i e t t o p p e e n d i e
blaarverwydering van die stingels
onderneem as hul finalejaar projek. Die
doelwitte van die projek was om `n semigemeganiseerde
masjien te ontwerp wat
`n meganisme bevat om laer, droë blare
van suikerriet te verwyder en `n “aftop”
toestel om die toppe van die suikerriet af
te sny.
Die projek was in drie komponente
verdeel. Mnr Trevor Baier was
verantwoordelik vir die ontwerp en
konstruksie van die raam. Mnr James
M a b a d i v i r d i e
blaarverwyderingsgedeelte en mnr
Kabelo Motebejane vir die “aftop”
toestel.
`n Verstelbare trollie implementraam is
ontwerp en aanmekaargesit soos getoon
in Figuur 1, en die blaarverwydering- en
“aftop” toestelle is op die raam
gemonteer. Toetse in die landerye vir die
raam het daarop gedui dat verdere
ontwerp nodig is om stabiliteit van die
raam te oorkom op skuins gronde, die
groot draaisirkel en probleme wat met
agteruitry met die raam ondervind word.
Figuur 1: Implement op `n trollie raam met
uitskotverwydering toestel gemonteer.
`n bandsaag-meganisme is ontwerp en
aanmekaargesit, soos in Figuur 2 getoon, om die
toppe van die suikerriet af te sny. Die gehalte van
die sny in landerye-toetse was goed, maar
probleme met die vloei van die materiaal en
resultante verstopping is ondervind tydens die
landery-toetse.
Figuur 2: “Aftop” toestel
`n Roterende as met vlekvrye staalborsels, soos
gewys in Figure 3 en 4, was ontwerp en
aanmekaargesit om die droë, laer blare van die

suikerrietstingel te verwyder. Landery-evaluasies
van die blaarverwyderings toestel het aangedui dat
die borsels nie die suikerrietstingels beskadig het
nie, maar materiaalvloei en verstopping het
veroorsaak dat die toerusting nie suksesvol werk
nie.
Figuur 3: Blaarverwydering toestel
Figuur 4: Montering van die
uitskotverwydering- en aftop toestelle
O n g e a g d i e o n b e v r e d i g e n d e
werkverrigting van die masjien in die
landery, het die studente baie
w a a r d e v o l l e l e s s e g e l e e r e n
bevredigend ontwikkel gedurende die
jaar. Mnr Trevor Baier het toekennings
van MBB Raadgewende Ingenieurs en
die KZN-SAILI-tak ontvang vir die
beste ontwerpprojek vir sy ontwerp.
Die projek is befonds deur Ubombo
Suiker in Swaziland, wie se bydrae baie
waardeer word. Die Suid-Afrikaanse
Suikerriet Navorsingsinstituut
(SASRI) word ook erken vir die
beskikbaarstelling van `n prototipe
suikerriet blaarverwyderingstoestel
wat gebruik was as kragbron vir die
implementraam op die trollie. Mnr
Richard Robertson van MBB
Raadgewende Ingenieurs en die KZN-
SAILI-tak word bedank vir die
beskikbaarstelling van die toekennings
vir die beste ontwerpprojek. Mnr Hugo
Kuhne word ook bedank vir die gebruik
van sy plaas om die navorsingspan toe
te laat om die landerytoetse op sy plaas
te doen.

Gedore se Besturende Direkteur, mnr.
Hermann Schmidz oorhandig ‘n prys
met gereedskap aan die beste
werkswinkel student, mnr. Ashiel
Jumman
Mnr. Mike Udal van MBB Raadgewende
Ingenieurs, oorhandig ‘n MBB-prys aan die
beste Finale Jaar skripsiestudent, mnr. Trevor
Baier
SAILI President, mnr Neels Bezuidenhout,
oorhandig ‘n SAILI-skild aan die beste
finalejaar skripsiestudent, mnr. Trevor Baier

Nuus vanuit die takke
Landbou-ingenieurstudente ontwerp vir die toekoms
Pietermaritzburg, 31 Oktober 2007
Dr Dan Ciolkosz
Meer as 80 mense het onlangs by UKZN se
Ukulinga Proefplaas bymekaargekom om die
nuutste ontwerpe van studente te besigtig. Dié
vergadering, wat deur die KZN tak van SAILI
(Suid Afrikaanse Instituut vir Landbouingenieurs)
aangebied is, het die Algemene
Jaarvergadering ingesluit en `n lekker braai is
gehou, maar die sterre van die aand was beslis
die universiteit se finale-jaar studente wat die
resultate van hul jaarlange projek-ontwerpe
aangebied het.
Hierdie jaar se projek was gefokus op die baie
toepaslike en uitdagende kwessie van die oes
van groen suikerriet en het ontwerpe ingesluit
vir `n outomatiese toestel vir die afsny van
toppe, toerusting om blare vanaf die stingel te
verwyder en toepaslike stelsels vir beweging
van die in landerye. Die studente het
gerapporteer hoe hulle die ontwerp probleem
gedefinieer het, die gedetaileerde
ingenieursontwerp uitgevoer het die apparaat
gebou en in werklike in-landerye toestande
getoets het. Die finale produk bestaan uit
hidroulies-gedrewe toerusting wat op `n
verstelbare trollie gemonteer is, getrek en
gedryf deur “Mad Max”, `n een-persoon
trekker geleen van die Suid-Afrikaanse
Suikerriet Navorsingsinstituut (SASRI).
Ruim bystand en raad vir die projek was ook
voorsien deur Ubombo Suiker en plaaslike
Die Voorsitter van die SAILI KZN-tak
neem afskeid van prof. Roland
Schulze wat aftree
suikerrietboer Hugo Kuhne. Die studente se
ontwerpe was uitgestal by die vergadering en
dit het baie besprekings onder die aanwesiges
aangewakker gedurende die aand.
Die studente het spesiale toekennings
ontvang ter erkenning van hul pogings. Die
President van SAILI, Neels Bezuidenhout
het `n skild namens SAILI oorhandig. Mike
Udal van MBB Raadgewende Ingenieurs het
`n toekenning oorhandig vir die beste
geskrewe verslag en Herman Schmidtt van
Geodore Gereedskap het `n gereedskapstel
oorhandig aan die student met die beste
werkswinkel vaardigheid. Geodore
Gereedskap het ook `n groot gereedskapstel
g e s k e n k v i r g e b r u i k d e u r d i e
ingenieurstudente in die komende jare.
Die vergadering se formele aktiwiteite is
afgesluit met `n praatjie deur Professor Jeff
Smithers, hoof van die UKZN Skool vir Bioh
u l p b r o n i n g e n i e u r s w e s e e n
omgewingshidrologie (BEEH). Sy praatjie
het gefokus op die toekoms van Landbouingenieurswese
onderwys in Suid-Afrika.
Dit het die groep `n opwindende blik van
toekomstige veranderings aan die program
by die Universiteit gegee, insluitende nuwe
onderwerpe en die geleentheid vir studente
om `n spesifieke area binne Landbouingenieurswese
te kies.