boekje toscane 2013 - Vechtdal College

2013
1

Inhoudsopgave
Voorwoord 3
Lijst van deelnemers 4-5
Wat neem je mee 6
Regels 12
Programma van dag tot dag 15-72
Typisch Italiaans 73
Italiaans voor beginners 75
Nuttige zaken 78
2

Voorwoord
Het is de docenten een genoegen om voor jullie, de leerlingen van de
voorexamenklassen atheneum van 2013, een Grand Tour te organiseren. Er
gingen hier en daar stemmen op die beweerden dat zoiets heden ten dage niet
meer georganiseerd zou kunnen worden door het onvermogen van leerlingen
om zich aan afspraken te kunnen houden. Het feit dat je dit boekje leest,
bewijst dat niet iedereen er zo over denkt. Onze Grand Tour lijkt inmiddels een
goede traditie te zijn geworden van het Vechtdal College en die willen we
handhaven.
De thema’s de reis zijn: “De Gulden Snede” en de familie “de Medici”
We wensen je in de komende week een cultureel, mooi, en genoeglijk verblijf
in Toscane. Om te weten wat we gaan doen en waar en wat er te beleven valt,
hebben we dit programmaboekje gemaakt. We hopen dat jullie met genoegen
dit eenvoudige gidsje zullen raadplegen tijdens je verblijf in Italië en wij wensen
jullie een:
Buon viaggio e piacevole soggiorno a Italia!
Dhr. A. Snoek
3

Lijst van deelnemers NG/NT
4

Lijst van deelnemers EM/CM
5

Wat neem je mee?
Een geldig paspoort of identiteitsbewijs en de gegevens van je
verzekeringsmaatschappij, zoals een zorgpasje.
Een kleine (rug)tas. Daar kun je dan je fototoestel, schrijfgerei, lectuur,
enzovoort in doen.
Het boekje wat je nu in je handen hebt. Al is het maar om de basiskreten in
het Italiaans verderop en de informatie over Toscane. Mocht er iets gebeuren,
dan zal het altijd van pas komen dat je het telefoonnummer van één van de
mensen van de begeleiders bij de hand hebt.
Geld! Bewaar dat zorgvuldig en loop er niet mee rond te zwaaien. In het
verleden hebben we al leerlingen gehad die werden gerold, geknepen in de
bus en noem maar op. De lunches moet je zelf betalen. Ook de entree van de
zelf gekozen musea, beklimbare torens en dergelijke moet je niet vergeten.
We zitten nogal zuidelijk en het kan best zijn dat we veel zon zullen zien. Dat
is natuurlijk mooi meegenomen. Even goed kan het in Toscane in deze tijd
van het jaar ‘s avonds fris zijn. Neem van alles wat mee. Een trui, maar ook
wat t-shirts en een goed jack. Regen kunnen we zeker treffen. Een
wegwerp-regenjack en een beetje reserve kleding is dan nuttig Voor de
dames onder ons: we gaan wel eens een katholieke kerk bezoeken en je moet
daar met gepaste kleding binnentreden. Het is niet toegestaan om de kerk
binnen te treden met ongelooflijk korte rokjes, inkijk, blote schouders, korte
broek of op andere manieren dat ze je redelijk bloot zien.
Probeer op deze reis niet je nieuwe schoenen uit. Neem goede, ingelopen
schoenen mee, want je sjouwt wat af deze week en de leiding heeft ooit
blaren gezien waar ze bij de EO een hele serie over zouden kunnen maken.
Je hoeft geen slaapzak of lakens mee te nemen, maar handdoeken wel!
6

Italianen ontbijten sober. Meestal gaan ze om een uur of tien ‘s ochtends
uitgebreid koffie drinken met een lekkere hap. Het ontbijt komt dus meestal
neer op een broodje, boter, wat jam en thee, of koffie e.d.
Als je dat karig vindt, of allergisch bent voor jam en iets hartigs wilt, neem
dan van thuis wat anders mee. Geen vlees- of zuivelproducten. Van
pindakaas en hagelslag hebben ze in Italië nog nooit gehoord.
Verder kan je zelf nog invullen wat je mee moet nemen, zoals een zonnebril,
zonnebrandcrème, toilettas, enzovoort…
Wie weet wat toiletpapier om jezelf in moeilijke momenten toch van dienst
te kunnen zijn.
Overigens ben je in Italië. Van stamppot boerenkool met Unox-rookworst en
lekkere vette spekjes hebben ze ook nog nooit gehoord, dus moet je er niet op
rekenen dat ze dat voorzetten bij het diner.
Als je niet van pasta houdt heb je wel een probleem denk ik. Veganisten en
vegetariërs: van tevoren opgeven, anders worden het karige maaltijden.
Het is misschien raar om nu al wat over de terugreis te schrijven, maar toch...
Ook dan moet je zorgen voor eten en drinken. De busreis duurt ongeveer 22
uur. Reken maar uit hoeveel voedsel je dan nodig hebt. We adviseren dus om
wat te eten mee te nemen. Dit om kannibalisme en afgevreten stoelen te
voorkomen. Onderweg stoppen we niet zo heel vaak, dus als je honger of
dorst hebt duurt wachten vaak lang. Daarnaast ga je van de soep in een
wegrestaurant om 12 uur ’s nachts er spontaan uitzien als een geest die je in
al je nachtmerries nog niet hebt meegemaakt.
Neem een (opblaas)kussentje mee om ’s nachts in de bus je hoofd op te
leggen. En heb je last van wagenziekte, neem dan je pilletjes mee. Anders
haal je het Guinness Book in de categorie braken voor gevorderden.
7

BELLEN
Vanuit Italië bel je met Nederland door eerst 0031 (+31) te draaien en dan het
netnummer (zonder nul) en daarna het abonneenummer. Dus 0523-123456
wordt dus 0031-523-123456. Internationaal bellen kan je natuurlijk met je
moderne smartphone!
MEDICIJNEN & DIEETWENSEN
Gebruik je medicijnen, vergeet die dan niet. Zeg dit nog even tegen de leiding
voor alle zekerheid. Misschien is het handig een kopie van je recept mee te
nemen.
Volg je een speciaal dieet, vergeet het niet tijdig tegen de leiding te zeggen,
zodat daar rekening mee gehouden kan worden. Dat geldt ook voor vegetariërs
of veganisten. Meldt ook een allergie aan de leiding, mocht je hier aan lijden.
ETEN & DRINKEN
Toscane is een vakantiestreek en de ondernemers daar spelen slim in op de
toeristen. De steden in die buurt zijn de duurste van Italië en de prijzen lopen er
elk jaar nog op. De kosten van een consumptie zijn afhankelijk van de
uitspanning waar je zit. In hartje Florence bijvoorbeeld is een glaasje fris knap
kostbaar. Enkele straten verderop kost het nog niet de helft. Ookwáár je zit
speelt een rol. Regel is: hoe verder van de bar, hoe duurder je consumptie. Een
zitplaats op een terras levert een aanzienlijk duurder drankje op dan wanneer je
hetzelfde neemt staande aan de bar, wat veel Italianen doen. Op beroemde
plekken op een terras gaan zitten en dan iets bestellen: daar moet je dus echt een
persoonlijke lening voor afsluiten of je buurvrouw veilen op eBay. Wie weet
levert dat nog wat op. Overigens zag een deel van de geroutineerde leiding
enkele jaren geleden kans om 60 euro uit te geven voor vier cola en een ijsje.
Nog één ding: In onze regio is het in bepaalde kringen „cool‟ om uit de fles te
drinken in plaats vanuit een glas. Dan hoor je er echt helemaal bij! In Italië is dit
echter „uncool‟, ook voor echte bikkels en drankverslaafden onder ons. Als je dit
als meisje doet, zeker met ook nog een sjekkie in de hand, val je hierdoor in de
categorie: te huur tegen geringe vergoeding. Denk even na en pas je aan aan de
lokale gewoonten. Alcoholische dranken op straat nuttigen is strikt verboden
volgens de Italiaanse wet en de schoolleiding, evenals openbare dronkenschap.
8

LUNCH
Dat is weer iets heel anders. Je luncht voor eigen rekening. Dat kan duur en
goedkoop. Italianen zelf lunchen overigens warm en dineren ’s avonds om 8 uur
nog een keer warm. Toch zie je niet veel dikke Italianen! Ze eten ook veel
buiten de deur en dat is lekkerder en goedkoper dan in Nederland. Maar toch...
Duur: een restaurant nemen. Ga je overigens in een restaurant ergens zitten, dan
betaal je meteen al het bedrag voor “pane e coperto”” (het dekken van de tafel
en het brood). Ook al bestel je dus niks, de rekening krijg je toch.
Goedkoper (en lekker) zijn trattoria. Nog goedkoper is een osteria (lekker, maar
vooral plaatselijke kost).
Goed te betalen: koop een belegd broodje, of een stuk pizza.
Goedkoop: koop met een paar man een brood en wat plakjes prosciutto (ham),
salami of één van de vele goede Italiaanse kaassoorten.
Je kunt vleeswaar per plak bestellen. Koop mineraalwater of ander fris. Ga in de
zon zitten en eet de handel op. Neurie daarbij gezamenlijk een fragment uit de
opera van Verdi en kijk zo Italiaans mogelijk. Eet je bij McDonald‟s,ook in
Italië, dan krijg je je eigen vertrouwde kleurstoffen en conserveringsmiddelen.
WINKELEN
Je kunt in de Italiaanse steden winkelen als nergens anders. Ben je
geïnteresseerd in mode, dan kun je in de binnenstad je ogen uitkijken. Qua
modebeeld loopt de stad Florence dik een jaar voor op Nederland. De prijzen
zijn er wel naar. Gucci, Versace, Armani; je vindt het hier allemaal. Toscane en
zeker Florence staan ook bekend om het leer en de sieraden. Je vindt van beiden
veel winkels. Niet echt goedkoop, maar wel van hele goede kwaliteit. Langs de
Ponte Vecchio in Florence, een mooie oude
brug, vind je tal van goud en zilverwinkeltjes.
Die zien er klein uit, maar vergis je niet. Die
kleine winkels op deze kostbare plek in
Florence vertegenwoordigen wereldberoemde
juweliers en zijn dus stervensduur! Rond de
brug zelf, maar ook op andere plaatsen, wordt
door tal van handelaren allerlei rommel
aangeboden. Die vertegenwoordigen vooral
wereldberoemde zwendelaars en oplichters.
9

Ze zijn dus niet zo duur. Ze bieden ook sieraden en horloges aan. Het meeste
goud en zilver hiervan roest al op weg naar huis. Vind je het leuk om af te
dingen? Begin bij 20% van de gevraagde prijs en kijk waar je uitkomt. Als de
verkoper onder het sissen van beledigingen wegloopt, heb je het iets te bont
gemaakt... of je moet beter je tanden poetsen.
GELD
Pinnen kun je overal. Je kunt daarmee tot €500,- per dag opnemen (indien dit op
je rekening staat). Daar moet je mee rond kunnen komen als je niet teveel ijs en
pizza eet. Heb je speciaal voor de reis een pinpasje geregeld, probeer dan eerst
even in Nederland of ie het wel doet. Of je neemt de creditcard van je lieve papa
mee. Dat geeft nergens gedoe, behalve thuis.
KAARTEN & POSTZEGELS
Postzegels heten “francobolli” en ze worden verkocht in tabakszaken (let op het
uithangbord met een zwarte „T) en op postkantoren. Brievenbussen zijn rood en
hangen her en der verspreid. Houd er rekening mee dat een ansichtkaart die je
met liefde en passie geschreven hebt vaak langer over de terugreis naar
Nederland doet dan jij.
Over het algemeen zijn Italianen een charmant en vriendelijk volk. Er zijn
natuurlijk, net als bij Nederlanders, ook uitzonderingen.
TABAK & ALCOHOL
Sigaretten zijn in Italië vaak iets goedkoper dan in Nederland. De A-merken
zitten op ongeveer gelijke hoogte, maar de nationale merken, zoals het merk
Merit, zijn vaak een euro goedkoper. In Italië is het vanaf je 14 e toegestaan om
te roken. In openbare ruimtes, restaurants en cafés geldt een rookverbod.
Alcoholische dranken mogen in Italië gekocht worden vanaf 16 jaar, maar het is
streng verboden in het openbaar
alcohol te nuttigen (behalve in cafés en
op het terras). Hier staan dan ook hoge
boetes op, net als openbare
dronkenschap. Als je drank wilt kopen
als cadeau overleg daarover met de
docent. Alcohol is absoluut niet
toegestaan en wordt gecontroleerd!
10

Regels
Natuurlijk wil iedereen dat dit een leuke week wordt, waar je later met veel
plezier aan terug denkt. We zijn met een grote groep op reis en zitten een week
in een aantal hotels en jeugdherbergen. Zoiets gaat niet goed als iedereen zijn
eigen regels gaat bedenken. Sommige regels zijn vanzelfsprekend, maar andere
hebben te maken met typisch Italiaanse gewoonten. Vandaar deze paragraaf.
BUS
We gebruiken de bus deze week intensief. Een
bus is geen stal: maak daar dus geen rotzooitje
van. Prop de asbakken niet vol met afval, maar
gebruik de daarvoor aanwezige afvalzakken.
Plak ook niet overal kauwgom en gooi geen
dingen op de grond. De chauffeur moet alles
opruimen en we zijn van zijn goede wil
afhankelijk tijdens de uitstapjes. De bus is rookvrij. We stoppen af en toe voor
een peukenpauze. Zorg dat je op tijd terug bent bij de bus voor vertrek. Je wordt
er niet populairder op als je iedereen op je laat wachten.
HET HOTEL EN DE JEUGDHERBERG
Hotelvoorschriften zijn een vast gegeven. We zijn niet de enige in de hotels en
moeten rekening houden met andere gasten. Dat betekent: geen gegil en geroep
in gangen, niet gooien met deuren, enz.. Act cool en houd iedereen voor de gek:
doe net alsof je beschaafd bent!
Op de kamers mag niet gerookt worden of alcohol worden genuttigd. Alcohol op
kamers leidt onherroepelijk tot herrie en overlast. Overtredingen staan garant
voor een directe leerervaring en mogelijk een sterk verkorte Toscaneweek.
Hotels hebben eigen beleid ten aanzien van sluiten en het tijdstip waarop het stil
moet zijn. Hotelmanagement komt als eerste bij de leiding
klagen als je overlast veroorzaakt. Die is daar niet van
gecharmeerd. Als je het dus om die reden voor jezelf
verziekt, doet de leiding er dus niets meer aan dan een beetje
voor het raam zwaaien en de weg naar het station wijzen als
je wordt weggestuurd. We willen zelfs je ouders nog wel
bellen. Begrijpelijkerwijs gaat het belang van een hele groep
hier voor dat van het individu.
11

Sterke verhalen uit het verleden bieden hier geen garantie voor de toekomst!!
Tussen 23:30 en 00:00 uur is de leiding in de lobby van het hotel. Daar meldt
elke leerling zich voor het slapen gaan. Ga je eerder naar bed, laat de leiding dat
dan ook weten, dit kan bijvoorbeeld door te sms’en met je naam en
kamernummer.
CONTROLEER JE KAMER
Kijk even of alles het doet en alles heel is. Is iets kapot of werkt het niet naar
behoren, waarschuw dan de leiding. Dat voorkomt dat jij de rekening krijgt voor
iets dat eerder door een ander is vernield. Gaat er onverhoopt iets stuk, meld dat
dan meteen. Bedenk dat als je iets kapotmaakt, ook al was dat per ongeluk, dat
ter plaatse zult moeten afrekenen en dat kan aardig oplopen.
MAAK GEEN ROMMEL OP JE KAMER
Je kamer wordt elke dag schoongemaakt door personeel. Maak het niet onnodig
zwaar voor hen door je kleren, of afval (soms zie je het verschil niet) rond te
laten slingeren. Ruim gewoon je troep op en gooi niet alles op de grond.
Normaal fatsoenlijk gedrag
Dat is eigenlijk waar het om gaat, dachten we, qua regels. Als het met het gedrag
goed zit, is er sprake van een aardige sfeer en heeft niemand last van een ander.
DE KATHOLIEKE KERK
Italië is helemaal katholiek. Bij het bezoeken van kerken hoor je
hier gepaste kleding te dragen (geen mini- of erg blote dingen),
anders mag je niet naar binnen. Neem in je handbagage een shirtje mee
als het erg heet is. De kerken zijn verder allemaal in gebruik, dus neem
de stilte in acht. Je mag soms ook niet in de kerk fotograferen. Let even
op de bordjes.
POLITIE, DRUGS EN ALCOHOL
De Italiaanse politie en douane zijn niet zo tolerant als die in Nederland.
Grapjes, tegenspraak of een grote mond, daar houden ze beslist niet van. Drugs
worden aan de grens gestopt door hondenteams. Natuurlijk krijg jij er niet mee
te maken, maar toch... Mocht je het risico willen nemen en je wordt gepakt dan
lichten we het consulaat in.
Ook is het in Italië verboden alcohol te drinken op de openbare weg. Word je
daarop betrapt, dan wordt er soms hardhandig opgetreden, zoals we ooit zagen.
12

Nou ja.. de rode handafdruk en het gesuis in de oren waren na twee dagen al
weg.
ZAKKENROLLERS
Je hoeft ze in ieder geval niet te zoeken: ze vinden jou wel! Wees dus
voorzichtig. De meeste kans loop je op drukke toeristische plekken. Let op je
geld en papieren. Stop niet al je geld en je bankpasjes bij elkaar. En hang niet je
tas met je geld, een mobieltje en je nieuwe digitale camera erin achter aan je
stoel als je ergens op een terras neerstrijkt.
UITGAAN
Ga nooit alleen uit. Ook twee is te weinig. Ben je in een groep, laat dan nooit
ofte nimmer iemand alleen achter. Ook niet „heel eventjes maar‟. Blijf altijd bij
elkaar en laat weten waar je heengaat voor je vertrekt.
VERTREKTIJDEN
Luister altijd wat er wordt afgesproken over vertrektijden. Onthoud zelf die
afspraken en vertrouw er niet op dat je buurman of buurvrouw dat wel doet. Die
denkt net dat jij het in je hoofd staat te prenten! Het is een aanslag op de
zenuwen als iemand niet op tijd op de goede plek is.
DE WEG KWIJT?
Mocht je de weg kwijt zijn met je groepje, ga dan niet dwalen, maar ga naar een
centraal plein. Dat is altijd via bordjes te vinden. Dat is de eerste plek waar we
als leiding gaan zoeken. Bij alle grote plaatsen spreken we een plek af, waar we
op elkaar wachten. Als jij en je groepje niet meer precies weten waar de bus is,
dan ga je daarheen en loop je met de leiding terug.
Als je je telefoon meeneemt, is het wel handig als je het nummer van de leiding
er in zet. Dan kun je ze in geval van nood ook nog eens bellen.…
13

Dag 1
Maandag 15 april vertrek om 06:00 uur
naar
naar Heidelberg
Heidelberg
14

Goedemorgen:
Het is 6 uur in de ochtend: de bus is aanwezig op school. Iedereen
kan zijn koffers inladen, zijn of haar ouders een dikke zoen geven,
een plekje in de bus opzoeken, en een kwartier later vertrekt de bus.
Jetzt geht’s los!!
We hebben nog een lange reis voor de boeg: 475 kilometer te gaan
naar Heidelberg!
Heidelberg
Het gebied rond Heidelberg is al zeer lang bewoond. In 1196 werd de
stad voor het eerst in officiële documenten genoemd. Heidelberg telt
ongeveer 145.000 inwoners en ligt aan de westelijke oever van de
Neckar. Heidelberg is vooral bekend als universiteitsstad en vanwege
het historische centrum van de stad.
Schloss
Dit is het slot van Heidelberg. Vroeger
woonde hier de vorst. Het complex werd
van de 13de tot de 17de eeuw in
verschillende fasen gebouwd, waarna
het in 1700 door de Fransen voor een
groot deel weer verwoest is. Toch is
het een goed onderhouden ruïne. Rond
het gebouwencomplex staat een aantal ronde of
achthoekige zware torens, waaronder de Dicker Turm van 30 meter
doorsnee.
15

Alte Brücke, Karl-Theodor-Brücke
De Alte Brücke is de eerste stenen brug van de
stad, gebouwd in 1786-1788. Op de burg zie je
beelden van keurvorst Karl Theodor en van
op de plaats van een vroegere houten brug
en van de godin Pallas Athene.
Heiliggeistkirche
De Heiliggeistkirche is de grootste
(evangelische) kerk in Heidelberg. De
gotische kerk is gebouwd in de 15 e
eeuw. Het zware mansardedak en de
torenbekroning werd rond 1700
toegevoegd. Door de brand van 1693 is
de eens rijke inrichting verloren gegaan,
ook de graftombes der keurvorsten op
één na: die van keurvorst Ruprecht III en
zijn vrouw Elisabeth uit de bouwtijd van de kerk.
16

HEIDELBERG
Als het goed is komen wij om 13:00 uur in Heidelberg aan, iedereen
natuurlijk brak,.. 475 kilometer is niet niets….. Vanmiddag gaat N&T
en N&G-ers naar de universiteit van Heidelberg en C&M en E&M
naar het Antiken museum. De N&T en N&G-ers krijgen een lezing
over het ontstaan van de wereld door Prof. B.M. Schaefer en we
brengen een bezoek aan Hortus Botanicus.
Biologie (exact) van 14:00 – 15:30 uur
Natuurkunde (exact) 15:30 – 17:00 uur
Kunstgeschiedenis (cultuur) 14:30 – 17:00 uur
Naar de Jeugdherberg vanaf 17:00 uur
Universiteit Heidelberg
De Ruprecht-Karls-Universiteit is de oudste universiteit in het huidige
Duitsland. Het is een universiteit van het Bundesland Baden-
Württemberg in Heidelberg. Op 23 oktober 1385 ontving Heidelberg
het recht om een universiteit te openen van Paus Urbanus VI. Sinds
haar stichting in 1386 door de Paltsische keurvorst bestond ze vele
eeuwen uit vier faculteiten: Geneeskunde, Theologie, Rechten en
Filosofie. Pas in 1890 kwam Natuurwetenschappen erbij als vijfde
faculteit. In 2007 telde de universiteit 12 faculteiten en studeerden er
25.941 studenten. De 12 faculteiten zijn nu Theologie, Rechten,
Filosofie, Nieuwe Filologie, Economische en Sociale Wetenschappen,
Cultuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica, Fysica en
Astronomie, Chemie en Geologie, Biologie en Geneeskunde.
17

Dag 2
Dinsdag 16 april vertrek om 07:00 uur
naar
naar Straatsburg
18

Strasbourg
Vandaag brengen wij een bezoek aan het Europees Parlement. Wij
wonen daar een plenaire vergadering bij en hebben dan ook nog een
gesprek met een parlementariër, na dit bezoek vertrekken wij
richting Montecatini
Vertrek Heidelberg naar Strasbourg 07:00 – 11:00 uur
Europees Parlement 11:00 – 13:30 uur
Strasbourg naar Montecatini 13:30 – 23:00 uur
Strasbourg
Strasbourg is de hoofdstad van de regio Elzas in het noordoosten van Frankrijk.
Tevens is het de hoofdstad van het departement Bas-Rhin.
Strasbourg telt ongeveer 272.000 inwoners. De stad ligt aan de rivier de Ill, het
Rijn-Rhône- en het Rijn-Marne-kanaal, beschikt over een binnenhaven en is een
centrum van de motor-, voedsel-, textiel- en machinebouwnijverheid.
Strasbourg is daarnaast al enkele eeuwen een universiteitsstad.
De stadskern, Grande Île, is goed bewaard gebleven en is in 1988 tot
werelderfgoed verklaard.
Straatsburg is de zetel van de Raad van Europa en het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens. Samen met Brussel is het ook de zetel van het Europees
Parlement.
De stad is ondanks zijn grootte zeer charmant en pittoresk gebleven. Dit geldt
m.n. voor de oude wijken van de stad waar zich veel vakwerkhuisjes bevinden.
Straatsburg kent veel plaatsen waar het gezellig vertoeven is temidden van
oude gebouwen. Het marktplein is zo’n plaats. Er staat een schitterende
kathedraal terwijl het plein wordt omzoomd door historische gevels.
La Petit France is eveneens een zeer
gezellig en goed geconserveerd
historisch stadsdeel. Talrijke
vakwerkhuizen zijn opgetrokken langs
het stromende water. Hier woonden
vroeger ambachtslieden.
19

Cathédrale Notre-Dame in Strasbourg
De bouw van deze rijkelijk met beeldhouwwerk
voorziene kerk ving aan in het begin van de elfde eeuw
en duurde tot en met de vijftiende eeuw. Slechts
enkele delen van de oorspronkelijk Romaanse kerk zijn
bewaard gebleven, zoals gedeeltes van het koor en de
daaronder liggende grote crypte. De keus voor
herbouwen in de gotische stijl werd gestimuleerd door
de nieuwbouw van de St.-Denis van Parijs. Het schip
werd rond 1240 herbouwd. Het dwarsschip en het
oostelijk koor zijn beiden in de 2e helft van de 12e
eeuw herbouwd op de fundamenten van het voormalige laat Romaanse
gedeelte.
Voor een gotische kerk is de breedte zeer uitgestrekt t.o.v. de hoogte. Dit komt
doordat men gebruik heeft maakte van de oude fundamenten en rekening
moest houden met de bestaande Romaanse elementen. Het schip kon
bijvoorbeeld niet hoger worden dan de Romaanse vieringtoren.
Rond 1275 begon men met de bouw van de gevel van de kathedraal. De bouw
werd voltooid in 1439. In dat jaar is één van de spitsen van de Westgevel
voltooid. Oorspronkelijk waren er twee gepland.
Opvallend is de bijzonder rijkelijk versiering door een
overvloed aan fijn maaswerk.
De kathedraal is ook geroemd om zijn glas in loodramen.
Met name de twee roosvensters daterend uit de 12e en
13e eeuw zijn bekend. In WO-II is het glas in veiligheid
gebracht. Het maaswerk van de roosvensters is eveneens
schitterend. Het interieur herbergt meerdere
bezienswaardigheden.
De Pilier des Anges is rond 1230 gebouwd. Daarachter bevindt zich een
astronomische klok uit de zestiende eeuw.
20

Dag 2
Dinsdag 16 april 13:30 uur
vertrek naar Montecatine
Montecatini
22

Montecatini Alto was een kasteel in romaanse stijl, met een hoogte van 299
meter. Het was dit kasteel dat vorm gaf aan het Montecatini dat zijn huidige
benaming kreeg in 1905.
Oorspronkelijk bestond
Montecatini enkel en alleen uit het
gedeelte boven op de heuvel, en de
thermen waren slechts een
moerassig gebied aan de voet van
het kasteel. Dit gedeelte wordt nu
Montecatini Alto genoemd. Het
was echter al eeuwen bekend dat het water uit de bronnen een heilzame
werking had : waarschijnlijk wisten zelfs de Etrusken de kwaliteiten van de
bronnen te waarderen, en de eerste documenten met getuigenissen over de
thermen dateren van 1387. Toch werd aan dit aspect van Montecatini altijd
weinig aandacht geschonken. In 1530 werden de thermale waters in baden
opgevangen, die de namen "mediceo", "tondo", "dei merli" of "della rogna"
toebedeeld kregen. Wegens het stilstaande water was het er echter nog steeds
ongezond om te leven. Groothertog
Leopold (18 e eeuw) liet kanalen
bouwen voor de afwatering. Om het
gebruik van de thermale bronnen te
vergemakkelijken liet de Groothertog
badinrichtingen bouwen. Zo
ontstond naast Montecatini Alto een
tweede kern genaamd Montecatini
Terme.
Het mooiste paviljoen is de
neoclassicisische Terme Tettuccio
(1925-1928) met zijn ronde
marmeren baden, fonteinen en art
nouveau-tegels.
Een populair uitstapje vanuit
Montecatini Terme is de tocht per
kabelspoorweg naar Montecatini
Alto. Zeker de moeite waard om dit tochtje te maken!
23

Dag 3
Woensdag 17 april
24

FLORENCE en PISTOIA
Het gaat vandaag weer een drukke dag worden! De N&T en N&G-ers
vertrekken om 09:00 uur en gaan met de trein naar Pistoia en Prato en gaan
daar o.a. de dom bekijken en de groep C&M en E&M-ers gaat per trein naar de
stad Florence en vertrekken om 08:30 uur Daar zullen de C&M en E&M-ers
weer van alles te zien krijgen, van het Palaza Pitti tot het Piazza del Signoria
met de David van Michelangelo
Florence is de hoofdstad van de regio Toscane en de provincie Florence. De
stad telt circa 368.000 inwoners en ligt aan de rivier de Arno. Het is de
‘geboorteplaats’ van de renaissance en daarmee een van de bekendste
cultuursteden van Europa. Het was de geboorte- of verblijfplaats van bekende
historische figuren zoals Brunelleschi, Donatello, Leonardo Da Vinci, Nicolo
Machiavelli, Michelangelo, Galileo Galilei, Catharina de Medici, Antonio Meucci
en Dante Alighieri. Florence werd in het jaar 59 v.Chr. gesticht door Julius
Caesar als nederzetting voor afgezwaaide Romeinse soldaten onder de naam
'Florentia' (Latijn voor 'bloei'). De stad werd opgezet als een militair Romeins
kamp wat nog altijd te zien is aan het rechthoekige stratenplan met de bij het
huidige Piazza della Repubblica. Florence werd eeuwenlang bestuurd door het
bankiersgeslacht de Medici, waarvan de meesten een grote belangstelling
hadden voor schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur en literatuur. Sinds
de 15e eeuw werd het, mede door de Medici, een belangrijk financieel
centrum.
25

Pistoia
Pistoia is een stad in de Italiaanse regio Toscane, gelegen ten noordwesten van
Florence. De stad telt ongeveer 85.000 inwoners en is hoofdstad van de
gelijknamige provincie, een van de kleinste
van Italië. Pistoia ligt in een vlakte aan de
voet van de Apennijnen, op 67 meter
boven zeeniveau, aan de drukke snelweg
van Florence naar de kust en Pisa. De stad
werd in de 2e eeuw v.Chr. door de
Romeinen gesticht om hun troepen in de
strijd tegen de Liguri (Liguriërs) te ondersteunen. Zo werd het meteen een
oppidum (vesting) van Rome. Sallustius noemt Pistoia, omdat Catilina er in 62
v.Chr. omkwam tijdens een veldslag.Vanaf 1565 hoorde Pistoia bij het
Hertogdom Florence, dat vier jaar later het Groothertogdom Toscane werd. In
1600 werd de latere paus Clemens IX in Pistoia geboren. De stad kent veel
industrie, met name in de metaalbewerking.
Duomo San Zeno e San Jacopo
Men neemt aan dat er in de vijfde eeuw een kleinere kathedraal in Pistoia
stond. Men weet niet waar die gestaan heeft, maar waarschijnlijk op de plaats
van de huidige of op de plaats van de Pieve di Sant'Andrea of de San Pier
Maggiore. De oudste bron die verwijst naar
de kathedraal dateert uit 923. Een diploma
uit 998 van Otto III van het Heilige Roomse
Rijk noemt een vroeg-christelijk gebouw
tussen het Piazza del Duomo en de
uitkijktoren van de stad. In 1108 raakte de
kathedraal beschadigd door een brand en
zij werd waarschijnlijk herbouwd in de
daaropvolgende decennia. In 1145 werd er een altaar gewijd aan Jakobus de
Meerdere door bisschop Sint Atto. In 1202 verwoeste een brand wederom
delen van de kathedraal. In 1274-1275 werden er gewelven geplaatst boven de
zijbeuken terwijl de kerk in 1298 ten derden male werd beschadigd, dit keer
door een aardbeving. Tussen 1379 en 1440 werd de façade gebouwd met haar
loggia.
26

Aan het begin van de zeventiende eeuw werd het middeleeuwse koor
afgebroken en vervangen door barokke nieuwbouw. De straalkapellen werden
eveneens aangepast. Tussen 1952 en 1966 werd de kerk grondig
gerestaureerd.
De bovenverdieping is verdeeld in kleine galerijen en versierd met gestreepte
stroken marmer.
In 1311 werd de voorhal voor de kerk gebouwd. Boven het middenportaal zie
je een madonna (Maria) met kind en twee engelen.
Bovenop de gevel zie je aan elke kant een beeld. Links staat San Zeno en rechts
San Jacopo. Vandaar de naam van de kerk.
Binnenin de kerk:
Aan de rechterkant van de kerk zie je het
graf van jurist en dichter Cino da Pistoia
(1270-1336). Deze man gaf les aan kinderen
van belangrijke families
Links voorin de kerk zie je een schilderij.
Het heet: Madonna di Piazza. Het is
gemaakt door Andrea del Verrocchio en
Lorenzo di Credi. Het schilderij is
omstreeks 1475 gemaakt.
Je ziet Maria op een troon met kind en
de heiligen Donatus en Johannes de
Doper.
27

Baptisterium
Zilveren altaar van de Heilige Jacobus: Aan dit kunstwerk
hebben verschillende Toscaanse kunstenaars gewerkt. Er
is van 1287 tot 1456 aan gewerkt.
Aan de rechterzijkant zie je allerlei afbeeldingen uit het
scheppingsverhaal en links zie je verhalen uit het leven
van de Heilige Jacobus.
Het Baptisterium (doopkapel) staat tegenover de
westgevel van de Dom.
Het is een achthoekig gebouw met witte en groene
stroken marmer.
Boven het portaal zie je een roosvormig venster.
Boven het portaal zie je ook drie beelden, Johannes
de Doper, Petrus en Maria. Aan de buitenkant zie je ook nog een kansel voor
het preken in de openlucht. Binnenin de doopkapel is een heldere ruimte en
het doopvont is gemaakt van verschillende kleuren marmer. Het is gemaakt in
1226 door beeldhouwer Lanfranco uit Como.
San Giovanni Fuorcivitas
Deze kerk heeft een uitzonderlijk mooie
voorgevel. Let maar eens op de mooie bogen
en versieringen in deze gevel. Er zitten mooie
patronen in.
Boven de ingang zie je een afbeelding van het
avondmaal. De discipelen zitten streng
geordend rond de tafel. De persoon die onder
de tafel zit is Judas. Hij is ook maar erg klein
afgebeeld.
28

Binnenin de kerk:
Het wijwatervat is gemaakt door Nicola Pisano. De drager van het vat wordt
gevormd door geloof, hoop en liefde. Op het vat staan de deugden kracht,
wijsheid, rechtvaardigheid en matiging.
Erg mooi is ook de kansel (preekstoel) van deze kerk. Het is gemaakt door Fra
Guglielmo (een medewerker van Nicola Pisano) omstreeks 1270.
Aan de voorkant zie je onder andere een afbeelding van de voetwassing en de
kruisiging. Aan de linkerkant zie je de aankondiging, de verzoeking, de geboorte
van Christus en de aanbidding van de drie wijzen.
Rechts zie je de hemelvaart en Maria met de apostelen, Pinksteren en de dood
van Maria.
De lessenaar in het midden wordt ondersteund door een stier, een leeuw, een
adelaar en een engel. Dit zijn de symbolen van de vier evangelisten.
Ospedale del Ceppo (ziekenhuis)
Volgens een legende zou een engel een echtpaar uit Pistoia de plek hebben
aangewezen voor de bouw van een ziekenhuis.
Het echtpaar vond er in de winter een
bloeiende boomstronk. Ceppo betekent
bloeiende boomstronk.
Het ziekenhuis heeft een prachtige
voorgevel, zes halfronde bogen. Boven de
bogen zie je afbeeldingen in terracotta. Het
bestaat uit geglazuurd aardewerk.
29

Er zijn afbeeldingen te zien van Maria, de wapens van Pistoia, het ziekenhuis,
de familie de ‘Medici (een belangrijke familie uit Florence).
Een erg mooie afbeelding is de van de Spijziging van de hongerigen. In het
midden van deze afbeelding staat de directeur van het ziekenhuis.
Prato
Prato is een stad in de Italiaanse regio Toscane, 20 kilometer ten noordwesten
van Florence. De stad telt ongeveer 180.000 inwoners en is de hoofdstad van
de gelijknamige provincie. De stad heeft tevens een historische binnenstad met
zeshoekige stadsmuren. De rivier de Bisenzio stroomt dwars door de stad.
Prato, gesticht in de 11e eeuw, is een snelgroeiende industriestad. Van oudsher
gaat het hier vooral om de textielindustrie. De stad is gelegen aan de
Autostrada del Sole (A1), een van de oudste snelwegen van Europa, tussen
Milaan en Napels, daar waar de snelweg Florence - Pisa aftakt.
Sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw ontstond er veel migratie naar Prato. De
grootste groep migranten zijn de Chinese Italianen.
Duomo Santo Stefano
De bouw van deze kerk begon in 1211.
Vanaf 1317 werd de bouw verder uitgebreid
naar het oosten. In 1340 werd de toren
gebouwd.De toren telt zes verdiepingen.De
voorgevel is gemaakt tussen 1385 en 1457.
Er is veel ingelegd marmer in de gevel te
zien.
Aan de linkerkant van de kerk is een kleine kapel met een stervormig raam.
Deze kapel is gebouwd als bewaarplaats voor “de heilige gordel van Maria”.
Deze gordel zou Maria bij haar hemelvaart aan de apostel Thomas hebben
gegeven. Thomas heeft de gordel weer aan een priester gegeven en de gordel
is via een koopman in Prato terecht gekomen. Op bepaalde feestdagen wordt
de gordel tentoongesteld.
30

Buitenkansel:
In de rechterhoek van de kerk zie je een preekstoel buiten (buitenkansel).Op
deze kansel wordt de heilige gordel getoond. De kansel werd gemaakt door
Michelozzo en Donatello tussen 1428 en 1438. Aan de buitenkant zijn
dansende en muziekmakende figuurtjes te zien.
In de Dom:
Binnenin de kerk zijn wijde bogen te zien met groen-wit marmer. Er zijn
kleurige glas-in-loodramen.
Links naast de ingang is de “Cappella del Sacro Cingolo”.
Deze werd in 1385 ingericht voor het bewaren van de
heilige gordel. De fresco’s in deze kapel zijn gemaakt door
Agnolo Gaddi tussen 1392 en 1395 en gaan over het leven
van Maria en over de heilige gordel.
Op het hoofdaltaar in de kapel staat een marmeren
beeldhouwwerk “Maria met kind” van Giovanni Pisano uit
1317.
De kansel in de kerk heeft de vorm van een kelk.
Het is gemaakt tussen 1469 en 1473. Als
afbeeldingen op de kansel zie je bijvoorbeeld Het
gastmaal van Herodes, de onthoofding van Johannes
de Doper, Hemelvaart van Maria, de steniging van
Stefanus.
Rechts naast het
hoofdkoor is een kapel
van de hemelvaart van
Maria. De wanden zijn
met fresco’s bedekt
uit omstreeks 1435.
31

Er staan 4 heiligen afgebeeld, Paulus, Hieronymus, Franciscus den Dominicus.
Bij de ingang van de kapel zie je boven in het gewelf de deugden geloof, liefde,
hoop en dapperheid. Verder zie je nog de geboorte van Maria en de
tempelgang van Maria. Deze fresco’s zijn gemaakt door Paolo Uccello
(ongeveer 1397 – 1475).
Hoofdkoorkapel
Santa Maria delle Carceri
In de kapel van het
hoofdkoor schilderde Filippo
Lippi (ong. 1406 – 1469) de
fresco’s. Hij schilderde over
het leven van Johannes de
Doper. Het bekendst is het
gastmaal van Herodes.
Dit is de grootste kerk van Prato. Op de
plek waar de kerk gebouwd is was vroeger
de gevangenis. De kerk is een koepelkerk
met vier armen. Elke arm is even lang als
de helft van het vierkant in het midden van
de kerk.
Binnenin de kerk staan in de koepel (in blauw-wit) de vier evangelisten
afgebeeld.
32

Palazzo Pretorio Museo Civico
Het Palazzo Pretorio was
een toren die als
woonhuis was bedoeld. Rond 1350 werd er een uitbreiding om de
toren gebouwd.
Sinds 1850 bevindt zich in het paleis een verzameling kunstvoorwerpen en
schilderijen uit de 14 e tot de 18 e eeuw.
33

.
Dag 4
Donderdag 18 april
34

Donderdag vertrekken wij om 08:30 uur met de bus naar San Gimignano en
naar Siena. Hier hebben wij de hele dag de tijd voor en s ’avonds dineren wij
opnieuw in het hotel en is er tijd ter vrij besteding.
Cultuurstad Siena: De mysterieuze Duomo, Piazzo del Campo en de Palio
Siena (of Sienna) zou een uitstekende achtergrond kunnen zijn voor een
spannende film of een boek geschreven door Dan Brown. De straatjes en
steegjeszijn net zo geheimzinnig als in Venetie tijdens de mist. In de Duomo van
Siena hangt een onmiskenbaar mystieke sfeer en het is één van de mooiste
kerken ter wereld, zoniet de mooiste. Naast adembenemende afbeeldingen
van christelijke taferelen zijn er vloer- afbeeldingen te zien met onder meer
Socrates en de mythische Hermes Trismegistus.
De middeleeuwse stad is prachtig bewaard
gebleven en bezit ook één van de mooiste
pleinen ter wereld, het beroem
de schelpvormige Piazza del Campo.
De inwoners van Siena noemen het ook wel de
"weide". Op het plein wordt twee keer per jaar
een wereldberoemde paardenrace gehouden. Deze zogeheten Palio is een race
tussen de verschillende wijken van de stad, de contrades. Het spektakel wordt
intens beleefd door de Sienesen, de inwoners van Siena.
De stad is gebouwd op drie heuvels die samen de vorm van een Y hebben en
die Siena in terzi hebben verdeeld: de Terzo di San Martino, de Terzo di
Camollia en de Terzo di Città. Over deze heuvelruggen lopen de drie
belangrijkste straten. De hoogste heuvel is de Terzo di
Città, waarop ook de Dom is gebouwd. Op het punt
waar de drie heuvels bij elkaar komen, in het hart van
Siena, is het Piazza del Campo aangelegd.
De bijna autovrije (alleen wat taxi's en busjes)
binnenstad is vooral geschikt om wandelend of
slenterend te verkennen.
35

Fonte Branda
San Domenico
De Fonte Branda is één van de mooiste en oudste
waterputten van de stad. Al in 1100 werd hier water
uitgehaald. In de 13 e eeuw kreeg de put de vorm die het nu
heeft, drie spitsbogen.
De San Domenico is een kerk die boven
de Fonte Branda gebouwd is.
De kerk heeft veel kapellen in de zijkant.
Aan de rechterkant in het koor zie je
veel graven en stenen van Duitse
studenten die in de 16 e en 17 e eeuw in
Siena studeerden.
Ze zijn hier doodgegaan aan een
ernstige ziekte, de pest.
Aan de wanden hangen schilderijen van beroemde schilders uit Siena.
De kerk is heel erg verbonden met de heilige Catharina van Siena. In een kapel
rechts van de ingang van de kerk zie je een afbeelding van haar.
Cappella di Santa Caterina:
Deze kapel in de kerk is de kapel van de heilig Catharina.
Op de wanden van de kapel kun je gebeurtenissen zien uit het leven van
Catharina.
Verder is in deze kapel het hoofd van Catharina te zien.
36

Piazza del Campo
Het Piazza del Campo is één van de
mooiste pleinen uit de Middeleeuwen. Het
heeft een ovale vorm, zoals van een oud
Romeins theater.
Het plein is in negen delen verdeeld.
Elf stegen en straten komen uit op het
plein.
Twee keer per jaar wordt hier de
zogenaamde Palio gehouden. Dit is een soort paardenrace waarbij
verschillende stadswijken tegen elkaar een wedstrijd houden.
Fonte Gaia
De fontein is versierd met mooie beelden.
Sinds het jaar 1342 staat op de
hoogste plek van het Piazzo del
Campo een openbare fontein, de
Fonte Gaia. Dit betekent letterlijk
de vrolijke fontein.
Door een waterleiding van meer
dan 30 km wordt het water naar
het centrum van de stad gebracht.
Palazzo Pubblico
Het meest opvallende gebouw aan het plein is het Palazzo Pubblico. Dit is het
stadhuis.
Hiermee is men in 1287 begonnen te bouwen.
De vorm is van het gebouw is aangepast aan het plein.
37

Torre del Mangia
Cappella di Piazza
De toren die aan het stadhuis vastzit heet Torre del Mangia.
De toren staat op een laag punt in Siena. Omdat de toren zo
hoog is (102 meter) is de toren in bijna de hele stad te zien.
In 1348 gingen er in Siena heel veel mensen dood aan
de pest. De overgebleven mensen uit Siena waren blij
dat ze nog leefden. Daarom bouwden ze een kapel als
dank.
Deze kapel heet Cappella di Piazza.
Het gebouw vond men zo belangrijk dat het als enige
gebouw rond het plein een beetje naar voren mocht
steken.
De Dom (Duomo Santa Maria Assunta)
Op de hoogste plek van Siena staat de
Dom (kerk). In 1210 is men begonnen
met de bouw van de Dom.
De voorgevel van de Dom is prachtig
versierd. Bekijk deze maar eens goed.
De verschillende kleuren zijn
verschillende kleuren marmer. Marmer is
een steensoort. De verschillende kleuren marmer komen
ook uit verschillende plaatsen in Italië.
De toren is bestaat uit stroken zwart en wit marmer.
38

Rechts van de kerk kun je zien dat het vroeger de bedoeling is geweest om de
kerk nog veel groter te maken, maar dat is er nooit van gekomen omdat de
pest uitbrak en een groot deel van de bevolking stierf.
Ook binnen in de Dom zie je steeds zwarte en witte
stroken.
Wat heel erg opvalt is de kostbare marmeren vloer. Allerlei bijbelse verhalen
zie je afgebeeld op de vloer.
De preekstoel is van marmer gemaakt en is gemaakt door Nicola Pisano.
Let er maar eens op het mooie beeldhouwwerk op deze preekstoel.
Verder is er in de kerk een beeld te zien van
Johannes de Doper. Dit beeld is van brons en is
gemaakt door Donatello in 1457.
Ook zijn er beelden te zien van Petrus gemaakt
door Michelangelo in 1503-1504 en een beeld
van Maria Magdalena gemaakt door Bernini in
1662-1663.
Michelangelo heeft ook het beroemde beeld van David gemaakt in
Florence.
39

Het Baptisterium
Het Baptisterium is de doopkapel. In het baptisterium valt gelijk het grote
doopvont op.
Onderaan het doopvont zie je kunstwerken van brons.
Het stellen allemaal gebeurtenissen voor uit het leven van Johannes de Doper.
Zo kun je zien:
- verkondiging aan Zacharias
- geboorte van Johannes de Doper
- preken van Johannes de Doper
- Doop van Jezus
- Johannes de Doper wordt gevangen
genomen.
- Gastmaal bij koning Herodes.
San Gimignano
San Gimignano is een middeleeuws stadje in de provincie Siena van de
Italiaanse regio Toscane. De plaats trekt veel toeristen, vooral vanwege de
bijzondere middeleeuwse architectuur.
San Gimignano is bekend om zijn dertien torens die het
silhouet van de stad domineren. Deze zijn in de 12de en 13e
eeuw door rivaliserende rijke families opgetrokken. De
torens deden dienst als woning en versterking, maar vooral
als prestigeobject. Op haar hoogtepunt had de stad zo'n 70
torens.
In de late middeleeuwen was deze stad erg welvarend omwille van diens
ligging aan de pelgrimsroute naar Rome. Maar de pestepidemie van 1348 en
later de omlegging van de pelgrimsroute betekenden de economische
ondergang en het behoud van zijn middeleeuwse karakter. Alle straatjes gaan
opwaarts naar het hoogste punt.
40

In 1990 is het historische centrum van
San Gimignano opgenomen in de lijst van
werelderfgoederen van UNESCO. San
Gimignano is een van de best bewaarde
middeleeuwse stadjes van Toscane en
het is daardoor tevens een van de
drukstbezochte. In de zomermaanden
rijden de touringcars met toeristen af en
aan.
Palazzo Nuovo del Podestà:
Het palazzo (ook wel Palazzo del Popolo
genoemd)beschikt over een bezienswaardige
binnenplaats met fresco's van Sodoma. In het 13eeeuwse
gebouw zijn tegenwoordig het gemeentehuis,
het Museo Civico en de Pinacoteca ondergebracht. De
toren van Palazzo del Podesta, Torre Grossa, is met 54 meter de hoogste van
San Gimignano. De toren kan beklommen worden, met als beloning een
fantastisch uitzicht over de stad en het glooiende Toscaanse landschap.
Piazza della Cisterna
Collegiata Santa Maria Assunta
Het Piazza della Cisterna is een driehoekig
plein. Midden op het plein zie je een oude
waterput. Rond het plein zie je middeleeuwse
stadspaleizen. De straatstenen op het plein
zijn voor een deel nog uit de 14 e eeuw.
Deze kerk is ingewijd in 1148. De grote trap tussen de twee
portalen is uit 1362.
In 1340 is de kerk nog hoger gemaakt. Dit is nog te zien aan het
metselwerk aan de buitenkant van de kerk.
41

Binnenin de kerk
Beroemd is deze kerk vanwege zijn fresco’s.
Aan de linkerkant schilderde Bartolo di Fredi in 1367 verhalen uit het Oude
Testament.
Er tegenover zie je verhalen uit het Nieuwe Testament, waarschijnlijk gemaakt
door de broers Federico en Lippo Memmi tussen 1333 en 1341.
Aan de binnenkant van de gevel zie je “Marteling van de heilige Sebastiaan”
van Benozzo Gozzoli gemaakt in 1465.
Hiertegen over zie je “Het laatste oordeel” van Taddeo di Bartolo uit 1393.
Cappella di Santa Fina
In deze klein Santa-Fina kapel (gemaakt in 1468) is een frescocyclus te zien van
Ghirlandaio (1449-1475).
Hij schilderde de geschiedenis van de heilige Fina.
Ze stierf op 15-jarige leeftijd en bracht het grootste deel van haar leven door in
gebed.
De stad herdenkt de heilige Fina elk jaar op 12 maart.
Op het schilderij van de begrafenis van de heilige Fina zie je op de achtergrond
de torens van San Gimignano.
Sant’ Agostino
Deze kerk is gebouwd tussen 1280 en 1298.
In de kerk komen fresco’s voor over het leven van de heilige Augustinus.
Deze fresco’s zijn gemaakt door Benozzo Gozzoli (ongeveer 1420 – 1497)
De fresco’s zijn gemaakt in 1464 en 1465.
Augustinus werd op 13 november 354 in Noord-Afrika geboren. Zijn vader was
niet gelovig maar zijn moeder wel.
Je kunt de volgende afbeeldingen bekijken.
42

1. Augustinus bezoekt de lagere school in Thagaste .
Zijn ouders, Patricius en Monica, brengen hem naar school. Een schooljongetje
dat stout is geweest, wordt op de rug van een medescholier vastgehouden en
door de onderwijzer op de blote billen geslagen. Op de achtergrond enige
gebouwen in renaissance-stijl. De onderliggende schets is van Benozzo Gozzoli;
het fresco werd geschilderd door Piero Francesco Fiorentino.
2. Augustinus begint zijn studie aan de hogeschool in Carthago.
Een gedeelte van het fresco is door vocht aangetast en verloren gegaan.
3. Sint Monica bidt voor Augustinus en zegent hem.
Hij verlaat Afrika en scheept zich in naar ltalie. Dit fresco was helemaal
verdwenen. Het werd in de 18e eeuw opnieuw aangebracht.
43

4. De zeereis naar Italie.
Evenals het voorgaande is ook dit fresco door vocht aangetast en verdwenen.
In de 18 e eeuw is het gerestaureerd
5. Augustinus zet voet aan wal in Italie.
Omdat het door vocht was aangetast, is ook dit fresco in de 18e eeuw
gedeeltelijk gerestaureerd.
6. Augustinus doceert welsprekendheid aan de hogeschool te Rome.
Let eens op de uitdrukking van de gezichten en op de klassieke architectuur van
de college-zaal.
7. De reis naar Milaan.
De onderliggende schets is van Benozzo Gozzoli, het fresco van Piero Francesco
Fiorentino. Bovenaan staan de namen van de opdrachtgever en kunstenaar en
het jaar van de voltooiing van de cyclus (1465).
8. Augustinus komt aan in Milaan.
Daar ontmoet hij bisschop Ambrosius en keizer Theodosius .
9. Sint Ambrosius preekt.
Augustinus wisselt met Ambrosius van gedachten, terwijl Monica de bisschop
smeekt om haar zoon bij te staan, nu hij op weg is naar zijn bekering.
10. Augustinus leest in gezelschap van zijn vriend Alypius de Brieven van de
apostel Paulus.
Deze tekst geeft voor Augustinus de doorslag tot zijn bekering.
11. Augustinus wordt door Sint Ambrosius gedoopt.
Bovenaan staan de beginwoorden van het loflied Te Deum Laudamus. In de
Middeleeuwen meende men dat deze hymne voor het eerst tijdens Augustinus'
doop werd gezongen, en wel afwisselend door beide heiligen, Ambrosius en
Augustinus. Het jaartal 1464 geeft aan dat het schilderwerk toen onderbroken
moest worden van wege de pest.
In verband met de pestepidemie kreeg Benozzo Gozzoli de opdracht om een
groot fresco van Sint Sebastiaan te schilderen, zowel in de Sant'Agostino als in
de Domkerk. Sint Sebastiaan gold als schutspatroon tegen de pest. Het fresco in
de Domkerk werd door zijn leerlingen uitgevoerd.
44

12. Augustinus geeft de eremieten zijn kloosterregel.
Hij mediteert bovendien over de Drieeenheid van Vader , Zoon en Heilige
Geest. Toen Augustinus op het punt stond om zijn verhaal over de Drieeenheid
te schrijven, verscheen hem het kind Jezus bij een wandeling langs het strand.
Jezus zegt tegen Augustinus dat het menselijke verstand te beperkt is om de
Drieeenheid te begrijpen. Net zo als het onmogelijk is om de zee met een lepel
leeg te scheppen. Daarom staat Augustinus vaak met een lepeltje afgebeeld.
13. Augustinus en Monica in extase te Ostia.
De dood van Augustinus´ moeder Monica. Haar ziel wordt door engelen naar
de hemel gedragen. Achter de zuilengalerij rechts is nog net het schip te zien
waarmee Augustinus naar Afrika terug zal gaan.
14. Augustinus, tot bisschop gewijd, zegent het kerkvolk van Hippo.
15. Augustinus, in gesprek met de ketter Fortunatus, brengt hem tot bekering.
16. Hieronymus verschijnt aan Augustinus terwijl deze bezig is een verhaal te
schrijven.
17. De begrafenis van Augustinus.
In de boogvullingen van het gewelf de vier evangelisten: Matteus met de engel,
Lucas met de os, Marcus met de leeuw en Johannes met de adelaar. Binnen de
boog zijn in dertien ronde omlijstingen, naar schetsen van Benozzo Gozzoli,
Christus met de twaalf apostelen aangebracht door Gozzoli's leerlingen.
45

Dag 5
Vrijdag 19 april
46

Vandaag vertrekken wij om 08:30 uur naar Lucca en daarna naar Pisa Wij
gaan met de hele groep gezellig…
Lucca
Lucca is een stad met ongeveer 90.000
inwoners. De stad is één
van de rijkste steden in Noord-Italië, en is
de hoofdstad van de
provincie Lucca. Lucca is geheel ommuurd.
De stad is ooit door de Etrusken gesticht en
heeft een lange historie. De romaanse stijl
van de dom verraadt al dat het daar in de 11e eeuw goed wonen was. De
Renaissance is op vele gebouwen van toepassing.
De stadsmuren
Rondom Lucca zijn nog oude stadsmuren te zien. Deze muren zijn in de 15 e en
16 e eeuw gemaakt.
Ze zijn totaal 4,2 km lang en zijn tot 30 meter breed en tot 12 meter hoog.
San Frediano (kerk)
In de 6 e eeuw (500 – 600) was er een Ierse bisschop in
Lucca. Hij stichtte een kerk. Later (in de 12 e eeuw) is deze
kerk verbouwd.
Bovenin de gevel zie je een mozaïek en het stelt de
hemelvaart van Jezus voor. Christus wordt door twee
engelen gedragen. Waar nu het venster in het mozaïek zit,
was eerst een afbeelding van Maria te zien.
47

Binnen in de kerk:
In de kerk zie je twaalf zuilenparen. Dit heeft te maken met de twaalf
apostelen.
Doopvont: Dit is in ongeveer 1150 gemaakt door de beeldhouwersfamilie die
della Robbia heet.
Amfitheather:
Het onderste gedeelte van het doopvont stelt
momenten uit het leven van Mozes voor.
Bijvoorbeeld de doortocht door de Rode Zee.
Ook kun je Christus ontdekken als de goede herder
met het lam op zijn schouder.
Op dit plein was in de 2 e eeuw een Romeins amfitheater. Het heeft de vorm
van een ellips. Je kunt onder vier bogen door om het plein op te lopen. Dit
waren ook de ingangen van het amfitheater.
San Michele in Foro (kerk)
Het heeft 200 jaar geduurd om deze
kerk te bouwen. Toch is de kerk veel
lager geworden dan eerst de bedoeling
was. Dit kun je zien aan de voorgevel.
Deze is veel hoger dan het dak van de
kerk. Helemaal boven op de voorgevel
zie je het grote beeld van de engel
Michael.
De voorgevel is er mooi versierd met stukjes marmer die zijn ingelegd.
48

Duomo San Martino (kerk)
Deze kerk is in 1060 gebouwd en later in de 12 e en 14 e eeuw verbouwd. De
linkerkant en rechterkant van de voorgevel zijn niet gelijk. Dit komt omdat de
toren er eerst was.
Drie bogen zie in onderin de voorgevel. De zuilen zijn allemaal verschillend
versierd met draken, leeuwen, mensen.
Verder zie je aan de voorgevel een beeld van de heilige Martinus op een paard
en een bedelaar. De kerk is naar de heilige Martinus genoemd. Hij deelt zijn
mantel met de bedelaar.
Boven de linkerdeur zie je de geboorte van Christus en daar weer boven zie je
de kruisafname van Christus.
In het voorportaal zie je ook afbeeldingen met de maanden van het jaar. Je ziet
de werkzaamheden die ze in een bepaalde maand doen.
Bijv. in januari wordt het vuur verzorgd, in februari wordt er gevist, in maart
worden de wijnstokken gesnoeid, in april gezaaid, enzovoort.
Binnen in de kerk:
Volto Santo: Dit heet ook wel het Heilig Gezicht. Er bestaat een verhaal dat
Nicodemus dit heeft gemaakt. Het is in een schip zonder bemanning een
vervolgens in een wagen getrokken door ossen vervoerd naar Lucca.
49

Elk jaar wordt op 13 september dit beeld in een
optocht door de stad gedragen.
Praalgraaf: Gemaakt door Jacopo della Quercia tussen 1406 en 1408.
Het is het graf van de tweede vrouw (Ilaria del Carretto) van een stadsheer
(Paolo Guigni) van Lucca.
De vrouw ligt op een kussen met een hondje
aan haar voeteneind.
Erg mooi zijn ook de plooien van de jurk.
De torre Guinigi (de toren met de bomen):
Dit is een hoge toren met een daktuin. Vroeger
werden hier kleine struikjes in geplaatst, maar
deze zijn uitgegroeid tot grote eiken. De toren is
te beklimmen.
50

Pisa
Pisa is de hoofdstad van de provincie Pisa en
telt zo’n 90.000 inwoners. In de
middeleeuwen was Pisa lange tijd een
belangrijke haven- en handelsstad. Die
bloeiperiode heeft er zeker haar sporen nagelaten. Die sporen kun
je terugvinden op het Piazza dei Miracoli ("Plein van de
wonderen"). Naast de scheve toren vind je de Dom, de grootste
doopkapel ter wereld en het Camposanto.
Campo dei Miracoli
De Campo dei Miracoli (betekent plein van de wonderen) is een heel mooi
geheel.
Je vindt er de dom (kerk), het baptisterium (doopkapel), de scheve toren en het
kerkhof.
51

Toren van Pisa
De scheve toren van Pisa, wie kent hem niet?! Het is de vrijstaande
klokkentoren (een campanile) bij de kathedraal van Pisa.
Bouwmeesters waren Gugilmo en Buonanno. De bedoeling was een
verticale toren te bouwen, maar kort na het begin van de bouw in
augustus 1173 begon de toren al over te hellen.
Doordat men loodrecht verder bouwde, is de toren niet alleen scheef
maar ook krom.
De toren is 55,85 meter hoog en het gewicht wordt geschat op 14 453 ton. De
huidige helling is ongeveer 10%. De toren heeft 297 treden. Er wordt beweerd
dat Galilei voorwerpen van de toren naar beneden liet vallen om de
valeigenschappen te bestuderen.
De Dom
San
De dom van Pisa (Duomo Santa Maria) is de middeleeuwse kathedraal, gewijd
aan Maria, en vormt het hart
van het Piazza dei Miracoli.
Los ervan staan het
baptisterium en de
klokkentoren, de beroemde
Toren van Pisa. De dom
heeft de vorm van een
vijfbogige basiliek met een
driebogig transept. De bouw
begon in 1064 onder de
architect Busketus en hij
bouwde in de typisch Pisaanse romaanse stijl. De mozaïeken binnen laten een
sterke Byzantijnse invloed zien, terwijl de puntbogen Arabische invloed tonen.
De façade van grijs marmer en witte steen, gezet met schijven van gekleurd
marmer, werd gebouwd door Rainaldo, zoals is aangegeven boven de
middelste deur: Rainaldus prudens operator.
52

Binnenin de kerk is veel marmer te zien. Dan weer donkere stroken, dan weer
lichte stroken.
Boven het altaar vind je een groot mozaïek, waarin je Jezus zittend op een
troon ziet. Naast Jezus zie je Maria en Johannes.
Grafmonument van keizer Hendrik de zevende
Hendrik de zevende was op reis naar Rome en
is toen in de buurt van Siena gestorven. De
inwoners van Pisa hebben hem begraven in de
Dom en hebben gezorgd voor een
grafmonument. Op dit grafmonument zijn de
apostelen afgebeeld.
De kansel in de Dom is gemaakt door Giovanni (Johannes)
Pisano. Zijn vader was Nicola Pisano. Nicola Pisano heeft
de preekstoel in het baptisterium (doopkapel) gemaakt.
Dit is gemaakt uit een blok steen, waar stukje uit
weggekapt zijn. Deze kansel is gemaakt in 1310.Als het
goed is kun je de volgende verhalen erin ontdekken: De kansel (preekstoel)
1. Johannes de Doper
2. Geboorte van Jezus
3. De wijzen uit het oosten
4. Jezus in de tempel en de vlucht naar Egypte
5. De kindermoord in Bethlehem
6. Verraad en geseling van Jezus
7. Kruisiging
8. De uitverkorenen
9. De niet-uitverkorenen
53

Baptisterium (doopkapel):
Het baptisterium is een apart gebouw buiten de kerk. Hier worden mensen
gedoopt. Je mocht vroeger niet de kerk binnen als je niet gedoopt was. Daarom
staat de doopkapel apart van de kerk. De bouw van de doopkapel begon in
1152. Binnen in het baptisterium zie een enorm doopvont in de vorm van een
achthoek.
Verder is hier een prachtige kansel (preekstoel) van Nicola Pisano. Als het goed
is kun je bij deze kansel de volgende verhalen
ontdekken:
Palazzo dell’Orologio
1. Geboorte van Jezus
2. Wijzen uit het oosten
3. Jezus in de tempel
4. Kruisiging
5. Laatste oordeel
Dit zijn eigenlijk twee torenhuizen. Het linkerdeel is de
vroeger gevangenis. Dit kun je in de vensters nog zien. In
het rechterdeel hield men vroeger adelaars (roofvogels).
Ze werden gebruikt als levende wapens.
54

Palazzo dei Cavalieri
Dit is een oud paleis . De voorgevel is prachtig
versierd en de trap ervoor is later toegevoegd.
Voor het paleis staat een standbeeld van Cosimo I
de Medici.
Santa Maria della Spina
Deze kerk is bekend omdat in deze kerk een doorn (spina) uit de doornenkroon
van Christus bewaard zou zijn. Iemand uit Pisa zou deze doorn uit Palestina
hebben meegenomen.
De gevel aan de buitenkant is er mooi versierd. Let maar eens op het beeld van
Maria met kind en twee engelen. Dit heeft Giovanni Pisano gemaakt.
Eerst lag deze kerk nog dichter bij de rivier de Arno. Later, in 1871, is de kerk
afgebroken en op een iets hogere plaats weer opgebouwd. Dit heeft men
gedaan om de kerk tegen het water te beschermen.
55

Dag 6
Zaterdag 20 april
56

Trein
Zaterdag vertrekken wij om 08:30 uur met de trein naar Florence. Wij gaan
met de hele groep en dat wordt vast en zeker gezellig maar ook educatief!
Wij bezoeken Palazzo Pitti en de Uffici en de DOM en de palazzo veccio. Hier
hebben wij de hele dag de tijd voor en dan om 18:00 uur met de bus naar
huis.
Palazzo Pitti :Het was de residentie van de
koopman Luca Pitti. Het Palazzo Pitti werd
in 1458 op tekening van Brunelleschi
gebouwd. Eleonora van Toledo kocht het in
1549 waardoor het in de familie Medici
kwam. Cosimo I de' Medici verbond als
groothertog ook het Palazzo Pitti met het Palazzo Vecchio door de constructie
van de Corridoio Vasariano. De Medici hebben het bewoond tot het uitsterven
van het geslacht in 1737. Daarna kwam het gebouw aan het huis Habsburg
Lotharingen. De kunstschatten die de Medici verzameld hadden kwamen niet
in hun bezit, maar werden eigendom van de stad. Na de eerste fase van de
eenwording van Italië, werd Florence de tijdelijke hoofdstad van het land
(1859-1870). Gedurende deze periode was het paleis de residentie van de
Italiaanse koninklijke familie. Een groot deel van de inrichting komt uit deze
tijd. De versiering komt echter voor het grootste deel uit de tijd van de
Medici's.
Het paleis huisvest nu vijf musea, waarvan de Galleria Palatina de bekendste is.
Het heeft veel verschillende zalen met werken van onder meer de
kunstschilders: Sandro Botticelli, Caravaggio, Fra Filippo Lippi, Rafaël, Peter
Paul Rubens, Titiaan.
Achter Palazzo Pitti bevinden zich de Boboli-tuinen.
De binnenplaats is ontworpen door
Bartolomeo Ammanati. Palazzo Pitti
onderging talrijke uitbreidingen en
wijzigingen in de loop der eeuwen.
57

Uffici: De Uffizi werden ontworpen door architect Giorgio Vasari en waren in
eerste instantie bedoeld als een reeks overheidskantoren voor de magistraten
van Florence. De bouw van deze kantoren (Uffizi) vond plaats in opdracht van
Granduca Francisco de’ Medici, zoon van Cosimo I de' Medici. De Uffizi werden
tussen 1560 en 1581 relatief snel
gebouwd.
Francisco richtte op de bovenste
verdieping van het gebouw een galerij
in. De collectie werd daarna steeds
verder verrijkt door leden van de
Medici familie. In 1743 werden de
‘kantoren’, samen met de Medicikunstcollectie,
aan de stad nagelaten
door Anna Maria Luisa, de zuster van
de laatste Medici-groothertog: Gian
Gastone. Zij was de laatste erfgenaam van de Medici familie. De groothertogen
van het gebied Lorraine volgden de Medici familie op en herorganiseerden en
vergrootten de collectie. Uiteindelijk kwam de galerij in bezit van de Italiaanse
staat. Het gebouw is U-vormig. De museumzalen bevinden zich op de bovenste
verdieping. In 1993 werd een deel van het
paleis verwoest door een autobom, waardoor
ook enkele schilderijen werden vernietigd en
enkele andere zwaar beschadigd. Vijf mensen
kwamen bij de aanslag om. Wie de daders zijn
is nog steeds onduidelijk, al wordt wel vaak de
Maffia genoemd.
Vanwege het grote aantal schilderijen dat nu
nog in het depot staat is er op dit moment een project gaande om de
expositieruimte uit te breiden. De huidige 8000 m² zal worden uitgebreid tot
bijna 13.000 m² in 2006.
De Uffizi zijn één van de belangrijkste bezienswaardigheden in Florence. Tijdens
de zomermaanden zijn er vaak lange rijen voor de ingang, waardoor bezoekers
soms tot vijf uur moeten wachten voordat ze het museum in kunnen. Om dit te
voorkomen kan men een reservering maken aan een apart loket bij het
museum.
58

Duomo Santa Maria del Fiore (dom)
Gedurende de middeleeuwen was
Florence een van de belangrijkste
steden van het Italiaanse schiereiland
geworden. Bij een stad met die
positie hoorde een grote kathedraal
en eind 13e eeuw besloot het
stadsbestuur dan ook dat de oude
kathedraal van Santa Reparata moest
worden vervangen door een kerkgebouw dat de macht van Florence
uitstraalde. De nieuwe kathedraal werd aan Maria gewijd, maar de naam Santa
Maria del Fiore verwees ook naar destijds gebruikelijke naam van de stad,
Fiorenza. Het ontwerp van de nieuwbouw was afkomstig van Arnolfo di Cambio
die een bouwwerk tekende dat de kathedralen van de concurrerende steden
Siena en Pisa ruimschoots in grootte zou overtreffen. De bouw van dit
ambitieuze project begon in 1296, maar kwam rond 1310 alweer stil te liggen in
verband met de dood van Arnolfo di Cambio.
Met de vondst van de relieken van de
heilige Zenobius van Florence in 1330
nam het enthousiasme voor de bouw
weer toe en in 1334 werd Giotto di
Bondone tot bouwmeester van de
kathedraal benoemd. Zijn belangrijkste
bijdrage is de campanile, nu ook wel de
toren van Giotto genoemd.
Na Giotto's dood in 1337 nam Andrea Pisano diens taken over, maar vanwege
de desastreuze pestepidemie van 1348 kwam de bouw opnieuw stil te liggen.
De bouw werd in 1349 hervat en opeenvolgende architecten, onder wie
Andrea Orcagna, zorgden ervoor dat het ontwerp meermalen werd aangepast
en uitgebreid. De schepen werden uiteindelijk in 1380 voltooid en in 1420
begon Filippo Brunelleschi met de bouw van de koepel. Aan de
werkzaamheden kwam in 1472 een einde met de voltooiing van de lantaarn
boven op de koepel.
59

Binnenin de kerk
Het gebouw oogt wat kaal want er is in de loop van de tijd best veel verloren
gegaan. De kerk is 153 meter lang.
Binnenin de kerk is in de koepel een enorm fresco geschilderd door de schilder
Vasari (rond 1570). Het fresco gaat over het laatste oordeel.
Klok van Paolo Uccello 443)
Op deze klok staan 24 uren afgebeeld in plaats van 12 uren.
Bovendien staat 24 uur niet bovenaan, maar juist onderaan.
In de hoeken van de klok staan vier heiligen afgebeeld. Men
weet niet meer wie deze heiligen zijn.
Fresco van Dante door Domenico di Michelino (1465)
Op dit fresco zie je de schrijver Dante afgebeeld. Hij
leefde van 1265 tot 1321 en werd in 1302 uit Florence
verjaagd. Hij kwam echter nooit meer terug in zijn
geboortestad Florence. 200 jaar later is dit schilderij
voor hem gemaakt in deze kerk.
Ruiterstandbeeld van John Hawkwood door Paolo Uccello (1436)
John Hawkwood was een Engelse soldaat die lange tijd in dienst
van de stad Florence was geweest.
Men was van plan een bronzen beeld voor hem te maken, maar dit
was te duur.
Uiteindelijk koos men voor een goedkopere fresco.
Ruiterstandbeeld van Niccollò da Tolentino door Andrea del
Castagna (1456)
Nog zo’n soort ruiterstandbeeld zie je geschilderd van Nicollò da
Tolentino. Hij was een legeraanvoerder. In dit schilderij zit meer
beweging dan in het vorige.
60

Baptisterium
Het baptisterium is de doopkapel. De doopkapel
staat los van de kerk omdat niet-gedoopten niet in
de kerk mochten komen.
Deze doopkapel is wereldberoemd vanwege de
deuren in de kapel.Op de deuren zijn afbeeldingen in
brons te zien. De afbeeldingen zijn gemaakt door
onder andere Andrea Pisano, maar vooral door
Lorenzo Ghiberti.
Eén van de deuren is zo mooi dat het de bijnaam
Paradijspoort kreeg. Het wordt gezien als één van de
mooiste kunstwerken die ooit gemaakt zijn.Met de
paradijspoort was Ghiberti 27 jaar lang bezig
Hieronder staat wat je allemaal kunt zien in de afbeeldingen:
Paradijs
Noach
Jakob en Esau
Mozes
David
Kaïn en Abel
Abraham en Izak
Jozef
Jozua
Salomo en de
koningin van Sheba
Ook het noordportaal is van Ghiberti. De deuren van het zuidportaal zijn
gemaakt door Andrea Pisano.
61

Palazzo Vecchio: Het Palazzo Vecchio (Nederlands: Oude
Paleis, ook bekend als het Palazzo della Signoria of het
Palazzo del Popolo zoals het in de tijd van de Florentijnse
Republiek werd genoemd) was honderden jaren lang het
belangrijkste gouvernementele gebouw van de stad
Florence. Eerst als zetel van de Signoria, het republikeinse
bestuur en later onder de Groothertogen van Toscane.
Feitelijk was het overnemen en verbouwen van het
Palazzo door Groothertog Cosimo I een van de
belangrijkste mijlpalen in de geschiedenis van de stad.
Het hoofdgebouw werd tussen 1298 en 1314 voor een groot gedeelte naar een
project van Alfredo di Cambio gebouwd en daarna met aanbouwen voltooid.
De massieve rustica-bekleding op de gevel wordt onderbroken door marmeren
tweebogenvensters en vooruitspringende rondbogen die in de bovenbouw van
de toren worden herhaald. Deze toren werd op de grondslagen van een
voorganger - de Faraboschi-toren - opgericht en voltooid met arcadebogen op
het bovenstuk.
Groothertog Cosimo I verbond ook het Palazzo Vecchio met het Palazzo Pitti
van de Medici door de constructie van de Corridoio Vasariano.
Het Palazzo Vecchio, gelegen aan het
Piazza della Signoria, is tegenwoordig
een museum waarin werken van onder
andere Donatello, Mantegna en
Pontormo te bewonderen zijn, hoewel
de collectie niet zo belangwekkend is
vergeleken bij die van musea als de
Uffizi, het Palazzo Pitti of de Galleria
dell'Accademia in Florence.
62

Piazza della Signoria:
Op dit plein kwamen de burgers vanaf de 14 e eeuw samen om belangrijke
dingen te bespreken. Het gebouw met de grote toren heet palazzo Vecchio.
Verder staat aan dit plein een aantal beroemde beelden.
Ruiterstandbeeld van groothertog Cosimo I gemaakt door Giambologna (1594)
Dit beeld is gemaakt van brons. Cosimo I was van de familie de Medici.
De hertog zit als een machtige vorst op zijn paard.
Fontano del Nettuno gemaakt door Bartolomeo Ammanati (1575)
Deze fontein is gemaakt naar aanleiding van het
huwelijk tussen Francesco de Medici en
hertogin Johanna van Oostenrijk. Het is de
grootste fontein van de stad.
Neputunus, de god van de zee, stijgt uit het
water op. Het kunstwerk wordt over het
algemeen niet zo erg gewaardeerd.
63

David gemaakt door Michelangelo (1501-1504)
Loggia dei Lanzi
Hier zie je het beroemde beeld David van Michelangelo. Het is
4,10 m hoog. Het beeld werd gemaakt in opdracht van de stad
Florence. Dit beeld is een kopie van het echte beeld. Het echte
beeld staat in de galleria dell’Accademia.
In deze overkapping aan het Piazza della Signoria
zie je ook een aantal interessante beelden. Je ziet onder andere:
Perseus met het hoofd van Medusa gemaakt door Cellini (1554)
Cosimo I had Cellini de opdracht gegeven dit beeld te maken.
Perseus toont het afgehakte hoofd van Medusa. Ieder mens
die Medusa in de ogen keek versteende.
Het was gemaakt om de vijanden van Cosimo I af te
schrikken.
De Sabijnse maagdenroof:
Het beeld is uit één stuk marmer gemaakt. Het bestaat uit
slangachtige lichamen.
Het is gemaakt door Giambologna tussen 1581 en 1583.
64

Ponte Vecchio
De Ponte Vecchio (= oude brug), is een middeleeuwse brug die over de rivier de
Arno loopt. De brug is vooral bekend door de winkeltjes (vooral juweliers) die
zich op de brug bevinden. De winkels zijn langs de brug gebouwd en hangen er
deels over. De gang die zich een niveau hoger op de brug bevindt, was voor de
adel, zodat deze zonder zich met het normale publiek te mengen toch de
oversteek konden maken.
Santa Maria dell Carmine en de Branccaci kapel
De Branccaci kapel is één van de hoogtepunten. In deze kapel zijn beroemde
erg mooie fresco’s te zien die met name gaan over het leven van Petrus. Ze zijn
gemaakt door Masolino, Masaccio en en Filippino Lippi. De fresco’s zijn
gemaakt in opdracht van een stoffenhandelaar Brancacci.
Hierna zie je wat de afbeeldingen voorstellen.
Je mag een kwartier naar binnen en niet meer dan 30 personen tegelijk.
65

Het leven van Petrus, ca.1424-28, voltooid ca. 1481-85
1. Masaccio Verdrijving uit het Paradijs
2. Masaccio De belastingbetaling
3. Masaccio Petrus preekt in Jeruzalem.
4. Masaccio De doop van de bekeerden
5. Masolino Genezing van de verlamde en de opwekking van Tabitha
6. Masolino De zondeval (de verleiding van Adam)
7. Filippino Lippi Paulus bezoekt Petrus in de gevangenis.
8. Masaccio and Filippino Lippi Petrus wekt de zoon van de gouverneur van
Antiochië tot leven
9. Masaccio De genezing door de schaduw van Petrus
10. Masaccio De uitdeling van de aalmoezen en de dood van Ananias
11. Filippino Lippi Petrus in gesprek met Simon en de kruisiging van Petrus
12. Filippino Lippi De bevrijding van Petrus uit de gevangenis
66

Sante Croce
In 1294 werd de eerste steen gelegd van de franciscaner kerk van Santa Maria
Croce. De bouwmeester van de dom, Arnolfo di Cambio, moest een kleinere
kerk vervangen en de nieuwe kerk moest de geweldige afmetingen van de
Santa Maria Novella (de kerk van de concurrerende orde der dominicanen)
overtreffen.
Interieur: De binnenkant van deze kerk doet heel ruim aan. Er is een enorme
ruimte. Het dak is open, dat wil zeggen niet bedekt met een plafond.
Cappelle Maggiore in de Sante Croce:
Aan de binnenkant van deze kapel zijn door Agnolo Gaddi rond 1395 fresco’s
gemaakt die gaan over het heilige kruis van Christus. Door de hoge ramen kun
je de fresco’s goed zien.
Op één van de fresco’s, Legende van het Heilige Kruis, zie je rechts dat keizerin
Helena het kruis van Christus vindt.
De echtheid van het kruis wordt bewezen door
het wonder van de opstanding van een
overledenen Drusiana.
Grafmonument voor Leonardo Bruni gemaakt door Bernado Rossllino:
Leonardo Bruni was jarenlang leraar bij de familie de’
Medici. Hij was secretaris geweest van verschillende
pausen.
67

Santa Maria Novella
De gevel van deze kerk is gebouwd omstreeks 1456. Het bestaat uit stukken
ingelegd marmer en de voorgevel is bijzonder mooi.
Binnenin de kerk:
De kerk heeft drie schepen en een dwarsbeuk en vijf kapellen.
Eén van de belangrijkste kunstwerken is:
Schilderij van Masaccio: Drie-eenheid (Vader, Zoon en Heilige Geest)
Dit schilderij is in de schilderkunst erg belangrijk.
Voor het eerst werd een schilderij in perspectief
(ruimtelijk) geschilderd. Vòòr die tijd probeerde
men dat ook wel, maar dat lukte nooit helemaal
goed.
Dit schilderij is omstreeks 1427 gemaakt door
Masaccio. Je ziet in het schilderij God de Vader,
Jezus aan het kruis en de Heilige Geest als duif. Aan
de zijkanten staan Maria en de Heilige Johannes.
Capella Tornabuoni:
In deze kapel zie je fresco’s over het leven van Maria en Johannes de Doper. Ze
zijn geschilderd door Ghirlandaio (1449 – 1494) tussen 1485 en 1490. Eén van
de fresco’s heet de Geboorte van Johannes de Doper.
De fresco’s zijn gemaakt in opdracht van Giovanni Tornabuoni een rijke
bankier. Vaak lieten dit soort mensen zichzelf ook afbeelden op de schilderijen.
Ook is hier een fresco van de Geboorte van Maria.
68

Capella di Filippo Strozzi
In 1486 had de bankier Filippo Strozzi de kapel in de Santa Maria Novella (deze
kerk dus) gekregen. De bankier gaf Filippino
Lippi de opdracht om de kapel te voorzien van
fresco’s.
Op de fresco’s staan afbeeldingen van
Johannes de Evangelist en de heilige Fillipus.
In de achterwand van deze kapel bevindt zich
de doodskist van Filippo Strozzi.
Op één van de fresco’s zie je de kruisiging van Fillipus en het temmen van de
draak door Filippus.
San Marco
Deze kerk werd van binnen in 1678 vernieuwd. De kerk is van binnen in
barokstijl, terwijl de meeste kerken in Florence in
Renaissance- stijl zijn. Interessant zijn de
kloostergebouwen die bij deze kerk horen. Ze zijn
gebouwd tussen 1437 en 1452. Grote delen van de
gebouwen worden nu door monniken bewoond.
In deze kloostergebouwen zijn fresco’s te zien van
Fra Angelico (ong. 1395-1455). Een bekend fresco is de Verkondiging van de
engel aan Maria.
Het kloostergebouw is verdeeld in cellen. In elke cel is een fresco geschilderd
op de muur.
69

Dag 6-7
70

HÉ BUSCHAUFFEUR, DE HELE BUS MOET PISSEN!
Na Florence gaan wij om 18:00 uur naar huis… 940 km naar Hardenberg met
de touringcar! Iedereen vind dat natuurlijk heel jammer, maar goed aan alles
komt een eind! Om 14:00 verwachten we aan te komen in Hardenberg maar
dit is wel dag 7 (zondag!!)
71

Typisch Italiaans
Bijgeloof (superstizione)
Italianen dragen vaak een geluksdrager of maken een bezwerend gebaar om
ongeluk af te zweren.
- Dinsdag en vrijdag zijn geen favoriete dagen (vrijdag herinnert aan de dood
van Jezus, dag van de duivel en hekserij. Dinsdag herinnert aan Mars, god van
oorlog). Dit zijn dus geen dagen om te trouwen.
- De uitdrukking: „in bocca al lupo‟ (in de mond van de wolf) wordt gebruikt om
iemand succes te wensen. Hierop wordt geantwoord: „crepi il lupo‟ (dat hij
moge creperen). Zeg dus niet zomaar: „grazie‟, want dit weert het geluk af.
- Wordt er wijn op tafel gemorst dan zullen Italianen hun vingers hierin dopen
en wat achter hun oorlel doen... Zout of olie morsen op tafel brengt ongeluk. Als
dit gebeurt, pak dan wat zout en gooi het over je linkerschouder of gooi wat zout
op de olievlek.
- Het getal 17 brengt ongeluk; zo zul je niet gemakkelijk in een vliegtuig
stoelenrij 17 tegenkomen en heet de Renault 17 in Italië: Renault 117.
- Het getal 13 brengt geluk. Ga echter niet met 13 mensen aan tafel zitten, dit
brengt weer ongeluk, want dit herinnert aan het Laatste Avondmaal van Jezus.
Dek dan de tafel voor 14 personen, compleet met bord en bestek, waarbij je één
plaats leeg laat.
- In de regen lopen brengt geluk (Sposa bagnata, sposa fortunata...).
- Bij het weggaan niet iemand twee keer groeten, dan zie je elkaar nooit meer.
- Je moet een bed niet dekken waarbij je met de voeten naar de deur ligt: zo
liggen doden opgebaard.
- Een badhanddoek niet met twee mensen gebruiken: daar komt ruzie van.
- Een paraplu niet in huis openen: dat brengt ongeluk.
72

- Een spin in de avond brengt mooi weer, maar sla geen spin dood in de ochtend
of avond want dat brengt ongeluk.
Voordringen
In voordringen zijn de Italianen meesters! Sta je bij de bakker in de rij, krijgt
toch iemand het weer voor elkaar om voor te dringen!
Of sta je in een gigantische rij voor een kassa om een kaartje te kopen, dringt
iemand gewoon voor om "alleen maar iets te vragen aan de caissière". Maar als
hij of zij er toch staat: “snel even een kaartje kopen".
Kledingmaten
Wanneer je in Italië gaat winkelen, schrik dan niet van het feit dat de kleding
nogal klein uitvalt. De maten zijn gewoon anders:
Land Maat
Italië 38 40 42 44 46 48 50 52 54
Nederland 32 34 36 38 40 42 44 46 48
73

ITALIAANS VOOR BEGINNERS.
TAALPROBLEMEN EN BEGROETINGEN
Ik spreek geen Italiaans Non parlo italiano
Ik spreek maar een beetje Italiaans Parlo un po’di italiano
Goedemorgen Buongiorno
Goedemiddag Buongiorno
Goedenavond (na 15.00 of 16.00 u.) Buonasera
Welterusten Buonanotte
Welkom Benvenuto/a
Tot ziens Arrivederci
Tot straks A dopo
Tot morgen A domani
Goede reis Buon viaggio
Ik versta u niet Non capisco
Kunt u wat langzamer praten? Potrebbe parlare lentamente, per favore?
Kunt u dat nog even herhalen? Potrebbe ripetere, per favore?
Spreekt u Duits/Engels/Frans? Parla tedesco/ingIese/francese?
Ik ben buitenlander/buitenlandse Sono straniero/a
Ik ben Nederlander/Nederlandse Sono olandese
Kunt u een kamermeisje sturen? Potrebbe mandare una cameriera
Nee No
Hoe maakt u het? Uitstekend, dank u Come sta? Bene, grazie
Hoe zeg je dit in het Italiaans? Come si dice in Italiano?
Hoe is uw naam? Come si chiama?
Mijn naam is Mi chiamo
Hallo! Hoe gaat het? Ciao! Come va?
Hoe spreek je dit uit? Come si pronuncia?
Dit kan ik niet lezen Non so leggere I‟italiano
Het Italiaans is niet moeilijk/gemakkelijk L’italiano non difficile/facile vaste
Waar komt u vandaan? lei de dove viene?
Ik kom uit Nederland Vengo dall‟Olanda
Spreken we af voor het hotel? Ci diamo appuntamento davanti all‟albergo
Ja, om een uur/om ... uur Si, all‟una/alle...
Laat me met rust! Mi lasei stare!
Daar ben ik niet van gediend Non, il caso
75

ITALIAANSE ETIQUETTE
BELEEFD
„Alstublieft‟ bij aanreiken is „prego‟, maar wordt niet zo consequent gebruikt als in
Nederland. „Prego‟ betekent ook „graag gedaan‟, „tot uw dienst‟ en „gaat uw gang‟.
Bedanken doe je met „grazie‟.
TELWOORDEN, REKENEN
0 zero
1 uno/a
2 due
3 tre
4 quattro
5 cinque
6 sei
7 sette
8 otto
9 nove
10 dieci
11 undici
12 dodici
13 tredici
14 quattordici
15 quindici
16 sedici
17 diciassette
18 diciotto
19 diciannove
20 venti
21 ventuno
22 ventidue
28 ventotto
30 trenta
40 quaranta
50 cinquanta
60 sessanta
70 settanta
80 ottanta
90 novanta
100 cento
101 centouno
123 centoventitré
200 duecento
500 cinquecento
Wilt u even meekomen? Mi segua?
U mag ons land niet binnen Lei non pu’entrare nel nostro paese
Wij moeten u terugsturen Dobbiamo rimandarla/mandaria interdietro
Dit nemen wij in beslag Questo lo sequestriamo
Is hier een toilet aanwezig? Avete la toilette?
U moet even mee naar het bureau Deve venire al commissariato/comando
Kan ik op de kamer ontbijten? Posso fare colazione in camera?
handdoek l‟asciugamano
badhanddoek il telo da bagno
zeep Il sapone
toiletpapier la carta igienica
prullenbak il cestino
kussensloop la federa
Ik wil graag een andere kamer Vorrei un‟altra camera
76

ETEN EN DRINKEN
ONTBIJTEN.
La (prima) colazione (het ontbijt) is in Italië in pensions en familiehotels beperkt tot caffè
(koffie), latte (melk), tè (thee), cioccolata (warme chocolademelk), pane (brood), burro
(roomboter) en marmellata (jam). Veel Italianen geven er de voorkeur aan buitenshuis te
ontbijten, met een cappuccino en een brioche of cornetto (zoet broodje), staande aan een bar
(café). Voor consumpties al tavolo (zittend aan een tafeltje) gelden andere prijzen en betaal je
vaak bijna het dubbele. Koffie wordt op elk uur van de dag gedronken, er is geen vaste
koffietijd zoals in Nederland. Als je „un caffè‟ bestelt, krijg je espressokoffie, een klein kopje
heel sterke kofie. Verder heb je nog ristretto (nog sterker dan espresso, meer iets om je vulpen
mee te vullen), caffè lungo (minder sterk dan espresso, met iets meer water), cappuccino (met
melkschuim en naar Nederlandse smaak algemeen erg lekker), caffè macchiato (met een
scheutje melk), caffè Hag (caffeïnevrije koffie).
Ik wil betalen Vorrei pagare
Voor ieder een aparte rekening alstublieft Por ognuno un conto aparte, per favore
Ik eet alleen vegetarische maaltijden Mangio solo piatti vegetariani
Kunt u iets aanbevelen? Cosa mi consiglia?
Eet smakelijk Buon appetito
Gezondheid! Alla sua salute!
Kunt u mij de weg wijzen naar Potrebbe dirmi dove trovo ?
Zal ik je naar het hotel brengen? Ti accompagno in albergo
Bedankt voor de leuke avond Grazie per la belle serata
asbak portacenere
bestek posate
fles bottiglia
bier birra
glas bicchiere
lepel cucchiaio
mes coltello
peper pepe
zout sale
servet tovagliolo
vork forchetta
77

Nuttige zaken
REISVERZEKERING
Mocht je er nog niet aan gedacht hebben: sluit een reisverzekering af als je
kostbare spullen meeneemt. Combineer dit eventueel met een
ziektekostenverzekering. Informeer wel eerst bij je ouders of die
ziektekostenverzekering nodig is. De meeste ziekenfondsen en
ziektekostenverzekeringen dekken namelijk ook buitenlandreizen. Neem
natuurlijk wel de gegevens (hulpverleningsadressen en telefoonnummers) mee.
Je moet zelf zo‟n verzekering afsluiten. Dat kan niet via de leiding. De
permanente reisverzekering werkt natuurlijk ook, maar heeft meestal een hoog
eigen risico.
ADRESSEN
In jeugdherberg Heidelberg verblijven we in een meerpersoonskamer
en beschikken we over een wastafel, douche en toilet. Bedlinnen is
bij de prijs inbegrepen. Je dient echter zelf voor handdoeken te
zorgen.
Jugendherberge Heidelberg Hotel in Montecatini Terme
TiergartenstraBe 5
69120 Heidelberg, Duitsland Adres nog onbekend
00 49 6 22 165 199-0
TELEFOONNUMMERS LEIDING
Dhr. Snoek: 0031-621 953 940
78