Dagboekje van Johannes Finnep - De Gaastmar

Iepen Dei oer De Fiskerij, De Gaastmar 30 juni 2012
‘Als het weer maar een beetje wil meewerken’, hadden we
in de Iepen Dei Kommisje al weken van tevoren tegen
elkaar gezegd. Nou, dat wilde het, zodat alles wat voor
deze dag was voorbereid en georganiseerd ook goed uit de
verf kwam. In de haven deze dag geen plastic, maar
prachtige, oude vissersschepen van hout of van ijzer.
Sommige nog uit de 19 de eeuw, zoals een tjotter die
vroeger eigendom was van Wieger Sippes Visser, de
laatste palinghandelaar van Gaastmeer. Een zeiljachtje
waar ze ook wedstrijden mee zeilden. In de uitslagenlijsten
van wedstrijden in Workum en de Sneekweek van rond
1890 kom je de tjotter van WS Visser enkele malen tegen.
En nu lag dat scheepje dus gewoon naast de brug, nog
helemaal intact. Een plaatje.
Maar de ijzeren Staverse Jol, gebouwd op de Wildschutwerf, ook meer dan 100 jaar oud,
mocht er ook zijn. Net als de Wieringer aak, een boatsje en nog wat prachtig oud hout. Al
kijkend naar die schepen kon je het volgende gesprekje afluisteren van enkele
bemanningsleden. ‘Ze hebben tegenwoordig nergens meer een taanketel die groot genoeg
is voor mijn grootzeil. Hoe taan jij je zeil?’. ‘Ik doe het in een oude waterboiler die ik
doorgezaagd heb. Daar past precies een half zeil in en ik kook het dus in tweeën’.
Op de kade oude ambachten die met de visserij te maken hebben: een mandenvlechter, een
nettenbreier en touwslager en een paling roker. Concordia was er ook, in afwachting van het
grote moment, dat tegen half elf aanbrak: de Korneliske Ykes II die langzaam om de bocht

van de Wijde Sloot de haven kwam binnenvaren. Zo waren dus twee eeuwen lang de
palingaken Gaastmeer binnen gevaren. Wat een imposant gezicht. Om een brok van in je
keel te krijgen. En dan te bedenken dat dit vroeger op de zeilen of met de vaarboom
gebeurde, door twee mannen en een jongen. Onder vrolijke fanfaremuziek meerde de
palingaak af en stapte de burgemeester aan wal om naar het terras te lopen. Daar opende
hij deze dag met een toepasselijk toespraakje, waarin wel een passage zat waar veel
Gaastmeerders de wenkbrauwen bij fronsten. Hij zei namelijk, dat het in een dorp zonder
school ook goed wonen is. Dat had hij niet moeten doen. Nog even en de
hoogwaardigheidsbekleders proberen ons wijs te maken dat het maar niks is, een
basisschool midden in een dorp. Al die herrie en die lastige kinderen. Iemand zei een dag
later: ‘Toen de burgemeester dat zei, hadden we allemaal heel hard “Boe” moeten roepen’.
Maar snedige reacties schieten je altijd te laat te binnen. Laten we maar terugkeren naar het
thema van deze dag, de visserij.
Gaastmeer was eigenlijk verdeeld in twee
centra van grote gebeurtenissen: de haven en de kade, waar je je in een oude vissershaven
van 100 jaar geleden waande. Daar ging het vooral om de sfeer. Dat kwam niet alleen door
de vissersschepen en oude ambachten, maar ook door de kleding van de bemanning en de
muziek: ’s ochtends trekzakorkest De Pûdelûkers en ’s middags het visvrouwenkoor Grietje
Sprot. Het tweede centrum lag rond de hellingschuur. Daar ging het vooral om de
geschiedenis en het heden van de visserij in Gaastmeer. De tentoonstelling van foto’s, oude

filmpjes, scheepsmodellen en enkele voorwerpen gaven een goed beeld van hoe het vroeger
was. En als je wilde weten hoe het er nu aan toe gaat, kon je in de schuur ernaast terecht, bij
het visserijbedrijf van Folkert en Andries van Netten. Daar kon je niet alleen netten en fuiken
bewonderen, maar ze hadden een vistafel gemaakt met vis uit de meren en rivieren en zelfs
levende paling en snoekbaars in een aquarium.
Naast de hellingschuur kon je opstappen om met een sloep naar de ijshokken aan de
Liuwedaem te varen, waar de bewoner Zekveld enthousiast vertelde hoe een ijshok eruit zag
en wat je daar een mooi woonhuis van kon maken. Het ijshok, een rookhok en een schuur
aan de Lieuwedaem zijn destijds gebouwd door de Gebroeders Lankhorst, die vanaf 1907
hier een vis- en palnghandel hadden. Het is bij deze Iepen Dei eigenlijk voor het eerst dat de
geschiedenis van dit bedrijf van Lankhorst is opgediept.
Al wandelend van de ene naar de andere
bezienswaardigheid, wegwijzers op oude roeren wezen je
de weg, kwam je natuurlijk over de Munkedyk met een
gezellige braderie en als je doorliep naar de kerk kon je
daar de kunstexpositie bewonderen en en passant op de
school ook het werk van de kinderen over het thema
visserij. De hele wandelroute was niet alleen versierd met
vlaggetjes, maar hier en daar stonden ook borden met
prachtige, oude foto’s en een verklarende tekst. Op die
foto’s kun je zien hoe Gaastmeer er vanaf de plek waar de
foto staat vroeger uitzag. Die foto’s horen ook bij deze
Iepen Dei, maar ze blijven tot het najaar staan en als blijkt
dat ze weersbestendig zijn, is het de bedoeling dat het
aantal foto’s zal worden uitgebreid en ze onderdeel zullen
worden van een wandelroute.
’s Middag was er de inmiddels traditionele wedstrijd klompkesîlen. Deze keer om de Grote
Prijs van de Gemeente Súdwest-Fryslân. Vanwege de windrichting kon er niet gezeild
worden bij de brug, maar moest men uitwijken naar de Wijde Sloot bij de hellingschuur.

Geen probleem, want dit gebied maakte ook onderdeel uit
van het feestterrein. De gemeente had de prijzen
gesponsord en dat is ook logisch als er gestreden wordt om
de Grote Prijs van je eigen gemeente. Wethouder Akkerman
was er om het startsein te geven en een zangeres van
Grietje Sprot reikte de prijzen uit.
Het was de hele dag een gezellige drukte. In de eerste
plaats natuurlijk door de Gaastmeerders, want op deze dag
met zoveel om te bekijken en te beleven en met dat
mooie weer, bleef niemand thuis zitten. Maar er waren ook
veel bezoekers van buiten. Er was dan ook heel wat
publiciteit geweest over de Iepen Dei over de Fiskerij in De
Gaastmar. Affiches, evenementenborden, aankondigingen
in kranten, op de televisie en de radio en dan natuurlijk de
mond-op-mond-reclame.
Vooral de publiciteit op de radio van Omrôp Fryslân viel erg op. Een verzoekplatenprogramma
van de maandag ervoor was verzorgd door onze Kommisje Iepen Dei, die
liederen uitgezocht had zoals ‘Er is één ding dat ik niet zou willen missen . . . ..vissen!’ en
nog meer van dat moois. Rick van de Herberch, maar ook van de Kommisje, werd tijdens de
uitzending telefonisch geïnterviewd en die had zich voorgenomen zijn slag te slaan. Met het
programmaboekje voor zich zat hij aan de telefoon, vastbesloten het lange programma van
de Iepen Dei van begin tot eind naar voren te laten komen. De omroeper probeerde enkele
malen een einde te maken aan het interview, maar Rick ging onverstoorbaar verder, zodat
de omroeper zich er maar bij neerlegde en zelfs nog enthousiast werd.
Door deze publiciteit waren er ook veel oud-Gaastmeerders op afgekomen, zodat het af en
toe wel een reünie leek. Er was zelfs iemand van ongeveer 70 jaar die deze gelegenheid had
aangegrepen om zijn oude dienstmaat, van 50 jaar geleden, eens op te zoeken. Die woonde
immers in Gaastmeer. Dat zijn maat al heel lang geleden verhuisd was, wist hij niet, maar die

maat had hetzelfde plan: vandaag moet ik in Gaastmeer zijn, dus hebben ze elkaar
getroffen.
Om nog even terug te komen op het programmaboekje: het was vooraf bij alle inwoners in
de bus gedaan en werd op deze dag aan ieder die het nog niet in bezit had gratis uitgereikt.
Van de 500 exemplaren waren er aan het eind van de dag nog enkele tientallen over. Als je
ervan uitgaat dat er één per huishouden of gezin uitgereikt is, dan zijn er zeker 1000 mensen
op de Iepen Dei geweest. In het programmaboekje staan o.a. verhalen over de
Gaastmeerder visserij en palinghandel in vroeger dagen. Rijk geïllustreerd met oude foto’s.
Aan het eind van de middag vertelde Karel Helder oude vissersverhalen op het terras van de
herberg. En als je even genoeg had van boten en de visserij, kon je op de Langstrjitte
genieten van een rij van negen oude trekkers. Die waren vooral bij opgeschoten jongens
favoriet, die de verleiding niet konden weerstaan om even achter het stuur te kruipen.
Tussen vijf en zes kwam er een einde aan het dagprogramma en was ook in een mum van
tijd alles opgeruimd en vertrokken. Maar de dag was nog niet om, want om acht uur volgde
ter afsluiting een optreden van de Bogerman Big Band op het ponton voor het terras.
Verschillende malen hebben we geprobeerd deze band in Gaastmeer te krijgen en vandaag
was dat eindelijk gelukt. Het terras was overvol en ook op de brug stonden veel mensen.
Een mooie band en je mag je petje afnemen voor deze scholieren. Als om het mooie weer
van die dag te benadrukken, barstte er aan het eind van het laatste nummer van de band
een stortbui los. Voor het mooie net een kwartiertje te vroeg, want nu lukte het niet om alle
muziekinstrumenten en geluidsapparatuur droog in te pakken. Maar die stortbui kwam in
ieder geval te laat om deze mooie dag in het water te laten vallen.
Wurkgroep Oer De Gaastmar