Masterplan Toegangspoort Harlingen - Friese Meren

Masterplan
Toegangspoort Harlingen

2
Status : definitief | Opdrachtgever: | Gemeente Harlingen | Projectnummer 144 001|
Groningen maart 2011

1 Inleiding 4
2 Plangebied en huidige situatie 6
2.1 Afbakening plangebied 6
2.2 Beknopte beschrijving huidige situatie 6
2.2.1 Zichtbaarheid, aantrekkelijkheid en herkenbaarheid 6
2.2.2 Bereikbaarheid 8
2.2.3 Voorzieningen 10
3 Kaders voor de planvorming 14
3.1 Beleidskaders. 14
3.2 Projecten per deelplangebied 17
4 Ruimtelijke kwaliteit en ‘witte vlek’. 19
5 Visie waterfront 22
5.1 Algemeen 22
5.2 Hoofdlijnen visie Waterfront. 22
5.3 De visie in relatie met parkeren/verkeer. 27
6 Projectenoverzicht en actieplan 29
6.1 Projectenoverzicht 29
6.2 Actieplan korte termijn 29
6.3 Financiën 32
6.4 Raming werkgelegenheidseffecten 32
6.4.1 Intro 32
6.4.2 Tijdelijke werkgelegenheidseffecten 33
6.4.3 Blijven werkgelegenheidseffect 33
6.4.4 Samenvatting 34
6.5 Acties middellange en lange termijn 34
Bijlage 1 Projectfasen 35
Bijlage 2 Herinrichtingsplan Nieuwe Willemshaven, OCW vof. 36
Bijlage 3 Ruimtelijke ontwikkelingsvisie Waterfront 38
Bijlage 4 23 Bouwstenen 39
3

4
1 Inleiding
In het Friese Merenproject van de provincie Fryslân heeft de nadruk
tot nu toe gelegen op de open verbindingen tussen de verschillende
Friese Meren. In de afgelopen jaren stond het oplossen van knelpunten
bij de kanalen en vaarten centraal. Nu de (fysieke) basis
voor het Friese Merenproject is gelegd, ligt in de komende jaren
meer dan in de voorgaande jaren de nadruk op ruimtelijke kwaliteit.
Daarmee wordt het maatschappelijke rendement van de investeringen
in de Friese Meren vergroot.
De tweede fase Fries Merenproject kent drie programmalijnen nl:
1. Grenzeloos varen
2. Meer bestedingen aan de wal
3. Ecologie en duurzaamheid
In de programmalijn ‘Meer bestedingen aan de wal’ gaat het ondermeer
om maatregelen die gericht zijn op investeringen in de ruimtelijke
kwaliteit van waterfronten van watersportkernen en op de
versterking van de toegangspoorten naar Fryslân. Het opstellen van
masterplannen voor de versterking van de toegangspoorten maakt
onderdeel uit van deze programmalijn. Harlingen is één van die toegangspoorten,
waarvoor een dergelijk Masterplan is opgesteld.
Doel
Het doel van de masterplannen “Versterking toegangspoorten’ is
om extra bestedingen aan de Friese vaste wal te stimuleren door de
toegangspoorten tot het Friese watersportgebied te optimaliseren.
Het gaat daarbij om het optimaliseren van de bevaarbaarheid, toegankelijkheid,
aantrekkelijkheid en functionaliteit. Duurzaamheid is
eveneens een belangrijke invalshoek. Daarbij kan gedacht worden
aan het uitdiepen en verbreden van geulen vanaf de Waddenzee,
het verbeteren van de bereikbaarheid via de binnenwateren, het
verhogen van de capaciteit van sluizen en bruggen, het creëren van
voldoende opvang voor passanten, verbeteren van voorzieningen
en het vergroten van de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de
historische (aan het water gelegen) centrum van de toegangspoort
Harlingen.
Plangebied
Het plangebied omvat primair het waterfront: de overgang van
water naar land. Iets specifieker aangeduid: het gebied vanaf de
vaargeul richting de toegangspoort tot en met de overgang van de
kern naar de binnenwateren (zie voor de kaart plangebied hoofdstuk
2). Het plangebied kan per toegangspoort verschillen, ook de
situering van de verschillende onderdelen ten opzichte van elkaar
(bijvoorbeeld haven–kern) verschilt per toegangspoort.
De programmatische opgave (bijvoorbeeld ten aanzien van woningbouw,
bedrijventerreinontwikkeling en infrastructuur) voor een
toegangspoort kan reeds vertaald zijn in een samenhangende visie
op de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen en vastgelegd in een
beleidsstuk.
Voor Harlingen is dat het geval: er is in januari 2008 een zgn.
‘Houtskoolschets’ vastgesteld. Daarin worden de ambities en de
contouren voor de toekomstige stedelijke ontwikkeling verwoord
en verbeeld. Deze Houtskoolschets vormt het eerste deel van de
Stadsvisie. In de uiteindelijke Stadsvisie, die de vorm krijgt van een
1
structuurvisie , zal de uitwerking van de hoofdlijnen plaatsvinden.
1
De voetnoten zijn achter in het rapport opgenomen

Het Masterplan Toegangspoort Harlingen moet worden gezien als een uitwerking
van de Structuurvisie resp. Houtskoolschets en is aanvullend. Het
Masterplan richt zich primair op bovengenoemde doelstelling als ‘rode draad’
voor de visie op de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling als toegangspoort.
Anders gezegd het Masterplan Toegangspoort Harlingen richt zich specifiek
op de toegankelijkheid, functionaliteit en aantrekkelijkheid van de toegangspoort
vanuit toeristisch oogpunt, dus bezien vanuit de watersporter, zonder
daarbij de eigen bevolking te vergeten.
Aanpak/werkwijze.
Het onderhavige Masterplan Toegangspoort Harlingen is in een viertal stappen
opgesteld:
1. Afbakening plangebied en korte beschrijving van de huidige
situatie.
2. Inventarisatie bouwstenen ten behoeve van de planvorming:
beleidkaders en projectplannen.
3. Bepalen van de ‘witte vlekken’: is de beschikbare informatie
voldoende om keuzes te maken.
4. Keuzes maken: opstellen actieplannen voor de korte, middel
lange en lange termijn.
In hoofdstuk 2 wordt stap 1 nader uitgewerkt. In hoofdstuk 3 wordt stap 2
beschreven. In hoofdstuk 4 wordt de ruimtelijke kwaliteit van het Waterfront
kort beschreven en wordt de ‘witte vlek’ benoemd. In hoofdstuk 5 wordt de
visie weergegeven. In hoofdstuk 6 wordt tenslotte een projectenoverzicht
en een actieplan weergegeven. Voor het actieplan voor de korte termijn is
een financieel overzicht toegevoegd. Daarin is een kostenraming en een mogelijke
financiering opgenomen. Het hoofdstuk 6 wordt afgesloten met een
overzicht van acties voor de middellange en lange termijn.
5

6
2 Plangebied en huidige situatie
2.1 Afbakening plangebied
Zoals in de Inleiding reeds is aangegeven omvat het plangebied primair
het waterfront: de overgang van water naar land. Deze globale
aanduiding is nader uitgewerkt. De nadere geografisch afbakening
is bepaald vanuit de toegang vanaf de Waddenzee en vanaf de Bolswardervaart
en Achlumervaart.
In concreto betekent dit dat het plangebied Masterplan Toegangspoort
Harlingen de volgende deelgebieden omvat:
Aan de kant van de Waddenzee:
- het gebied van de Nieuwe Willemshaven (incl. de Zuider
pier) en het aanpalende gebied, waar thans de brandweer
en de werkplaatsen van de gemeente zijn gevestigd.
- De Waddenpromenade
- De Noorderhaven
- De Zuiderhaven
Aan de kant van de Binnenwateren
- Het gebied Westerzeedijk
- Aan de Oostkant: de aansluiting met de Achlumervaart en
Van Harinxmakanaal.
- De singels: Noordoostersingel (incl. weg) en Franekertrekvaart
2.2 Beknopte beschrijving huidige situatie
2.2.1 Zichtbaarheid, aantrekkelijkheid en herkenbaarheid
In opdracht van de provincie Fryslân is door Waterrecreatie Advies
2
een Sterkte-Zwakte analyse opgesteld. Daarin wordt o.a. in z’n algemeenheid
gesteld dat Harlingen vanaf de Waddenzee en vanaf de
kant van Franeker geen gastvrij of aantrekkelijk waterfront heeft.
Er wordt gesproken over een verpauperde Nieuwe Willemshaven
en industrieterreinen. Harlingen maakt een rommelige indruk, zo
wordt gesteld. De haveningang vanaf de Waddenzee wordt als smal
en onoverzichtelijk getypeerd.

Er is vooraf geen informatie of en zo ja waar er nog passantenplaatsen beschikbaar
zijn. Er is geen duidelijk verkooppunt van brandstof, de loopafstand
tot de sanitaire voorzieningen is groot en er ligt veel hondenpoep op straat.
Het Toeristisch Informatie punt is inmiddels op de goede plek (Grote Brede
Plaats) gevestigd. Daarnaast zijn er voor kinderen bij slecht weer weinig
(geen) recreatievoorzieningen en weinig andere publiektrekkers dan musea,
kunstateliers en horeca. De verschillende functies (veerboot, industriehaven/
terrein, beroepsvaart, visserij, chartervaart, pleziervaart,) zorgen voor veel
drukte op resp. gebruik van hetzelfde vaarwater. De passantenhaven in de
Zuiderhaven is minder gezellig dan die in de Noorderhaven en dus is het daar
in de zomermaanden erg (te) druk.
Er worden echter ook een (groot) aantal positieve punten genoemd:
- Harlingen behoort tot de Friese Elf steden en heeft veel
goed onderhouden historische panden en historische schepen
(chartervaart). Het is een stad met een rijke geschiedenis, kunst
en cultuur. Het centrum en met name de Noorderhaven hebben
een gezellige, aantrekkelijke uitstraling.
- Harlingen is de enige Friese haven aan de Waddenzee, vormt
een goede uitvalsbasis naar de Waddeneilanden en is voor (bijna)
alle boten goed bereikbaar, vanaf het IJsselmeer, vanaf de Noordzee
en vanaf het binnenland van Fryslân (Friese Merengebied via de
Bolswardervaart en de staande mastroute via het Van Harinxmakanaal).
- Er zijn overal in Harlingen aanlegmogelijkheden voor passanten,
zowel in zout als in zoet water. Er zijn aanlegplaatsen in de directe
nabijheid van het centrum.
- Harlingen heeft een regionaal verzorgende functie en heeft daardoor
veel voorzieningen. Een strand, een ruim winkelaanbod en veel
aan watersport gerelateerde bedrijven/winkels.
- Harlingen heeft goede verbindingen over de weg en het spoor.
Gezien het aantal zwakke punten dat genoemd is moet worden geconcludeerd
dat Harlingen zich niet op alle punten die van belang zijn voor het
Waterfront even sterk profileert. Dat biedt mogelijkheden voor verbetering
resp. concrete acties/projecten. In de hoofdstukken 5 en 6 wordt daarop
teruggekomen. 7

8
2.2.2 Bereikbaarheid
In deze paragraaf wordt ingegaan op de bereikbaarheid over het
water. Voor een haven en de verdere ontwikkeling is een goede bereikbaarheid
over water van essentieel belang. Daarbij gaat het om
de capaciteit van de sluizen, de diepte van de vaarwegen en havens,
de bruggen (vaste bruggen, bediening beweegbare bruggen e.d.).
In eerste instantie is de vaarweg over de Waddenzee van groot
belang. Zowel voor de beroepsvaart als voor de recreatievaart. De
vaargeul in de Waddenzee heeft een diepte van ca. 7 tot 7,5 meter.
Dat is ruim voldoende voor de recreatievaart. Naast de vaarweg
over de Waddenzee is de vaarweg over de binnenwateren van grote
betekenis voor de recreatievaart. Harlingen is één van de elf steden
en is gelegen aan de elfstedenvaarroute. In de bevaarbaarheid van
deze route is de laatste jaren veel geïnvesteerd. Deze binnenwateren
hebben een diepte van ca. 1,2 m tot 1,5 meter en een (vaste)
doorvaarthoogte van 2,5 meter, hetgeen de standaard maten van
de Elfstedenroute zijn.
Een tweede belangrijk element in de bereikbaarheid van de haven
zijn de bruggen. Daarbij moet onderscheid worden gemaakt in ‘buitenbruggen’
(bruggen die van belang zijn voor de bereikbaarheid
vanaf de Waddenzee) en ‘binnenbruggen’ (bruggen die van belang
zijn voor de binnenvaart).
De zgn. Buitenbruggen (de Prins Hendrikbrug, de Havenbrug, de
SAS-brug (loopbrug)) geven toegang tot de Voorhaven, de Zuider-
3
haven en de Noorderhaven.
De zgn. Binnenbruggen (de bruggen vanaf de Bolswardervaart en
over de Singels) worden alleen in het hoogzeizoen (van 1 april to 1
november) bediend. (9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 19.00 uur).
Deze binnenbruggen worden op (telefonische)afroep bediend.
Geconcludeerd kan worden dat de bediening van de bruggen geen
knelpunten oplevert voor de recreatievaart.
Een derde element in de bereikbaarheid zijn de sluizen.
Het Van Harinxmakanaal met de Tjerk Hiddessluis vormt de belangrijkste
verbinding tussen het binnenland en de Waddenzee. De Tjerk
Hiddessluis bestaat uit twee sluizen nl. de grote en en de kleine
4
sluis. De diepte van de toeleidende vaarweg is nu nog 4 meter en
bij Leeuwarden 3,20 m. In de toekomst zal de diepte overal op 3,90
5
meter worden gebracht. Planning (nog) niet bekend.
Naast de Tjerk Hiddessluis zijn er nog twee sluizen in Harlingen nl:
de Grote sluis (eind Noorderhaven) en de Kleine sluis (eind Zuider-
6
haven) . Dat zijn twee historische zeesluizen die in de periode maart
tot oktober zeven dagen per week op afroep (telefoon) worden bediend.
De gemiddelde wachttijd is ca. 10 minuten.
Tot slot de diepte van de havens.
De Industriehaven heeft een diepte van ca. 7,5 meter.
De Nieuwe Willemshaven heeft een diepte van ca. 4,5 tot 5 meter.
De Havenkom heeft een diepte van ca. 4,5 meter
De Zuiderhaven heeft een diepte van ca. 3,5 meter en de Noorderhaven
van ca 2,5 meter.
Geconcludeerd kan worden dat de bereikbaarheid van Harlingen
vanaf de Waddenzee voor de recreatie- en chartervaart goed is en
geen problemen oplevert. Ook de havens waar die schepen kunnen
liggen hebben voldoende diepte. De diepte en vaste doorvaarthoogte
van de binnenwateren (vaarten, singels) is o.a. afgestemd
op de standaardmaten m.b.t. de Elfstedenvaarroute en levert geen
extra beperkingen op. Dat geldt ook voor de bediening van de Grote
en Kleine sluis. De doorvaartmogelijkheden bij de binnenbruggen
is voldoende te noemen: de bruggen worden bediend op afroep
(telefoon).

2.2.3 Voorzieningen
In deze paragraaf wordt alleen ingegaan op die voorzieningen die van belang
zijn voor de watersporter. Primair zijn dat de aanlegvoorzieningen/jachthavens,
liggeld en sanitaire voorzieningen.
Aanlegvoorzieningen/jachthaven
Harlingen kent vele aanlegmogelijkheden. Aan de ‘zoute kant ‘ zijn te noemen:
- De Noorderhaven
- De Zuiderhaven
- De Voorhaven
- De Nieuwe Willemshaven/Dok
Aan de ‘zoete kant’ zijn te noemen:
- Jachthaven van de Harlinger Watersport Vereniging
- Jachthaven Zevenhuizen,
- Aanlegmogelijkheden langs de singels/vaarten: Noordoostersingel
Zuidoostersingel en Franekertrekvaart
De accommodaties in de Noorder- en Zuiderhaven zijn verpacht en worden
privaat geëxploiteerd door WSB ‘De Leeuwenbrug” BV. De Jachthaven van de
Watersportvereniging aan de Noordergrachtswal 14 is, zoals de naam reeds
aangeeft eigendom van de Watersportverenging en wordt als zodanig ook
geëxploiteerd. Jachthaven Zevenhuizen is ook een privaat geëxploiteerde
jachthaven.(Kelvinstraat 2D, bedrijventerrein Oostpoort) De overige accommodaties
worden geëxploiteerd door de gemeente Harlingen.
De afmeer/overnachtingsmogelijkheden in Harlingen zijn uniek. De voorzieningen
bevinden zich in het historische centrum van Harlingen, met zijn
prachtige monumenten, winkelhart e.d. of vlak er tegenaan. Daardoor kunnen
de watersporters op de ‘eerste rang’ aanleggen. Er is wel enig verschil,
zo wordt de Zuiderhaven als minder gezellig beleefd dan de Noorderhaven
en dus wil men het liefst in de Noorderhaven liggen. De capaciteit voor passanten
in de Noorderhaven is echter beperkt, mede als gevolg van een aantal
vaste ligplaatsen, zodat in het hoogseizoen de schepen bijna altijd moeten
stapelen. Uit onderzoek blijkt dat de bestedingen van passanten, zowel in de
recreatievaart als de chartervaart, hoger zijn dan die van de vaste ligplaatshouders.
Op basis daarvan wordt in het concept Haveninrichtingsplan een
herinrichting van de Noorder-Zuider en Nieuwe Willemshaven voorgesteld.
Zie voor de hoofdlijn van de inhoudelijk herinrichtingsplannen hoofdstuk 3.1
punt e.
Met betrekking tot de voorzieningen aan de ‘zoete kant’ is er behoefte aan
een kwaliteitsslag o.a. in relatie met de Elfstedenvaarroute en de opgewaardeerde
Achlumervaart (sloepenroute). De gemeente Harlingen heeft daarom
een tweetal projecten ontwikkeld om de aanlegvoorzieningen in de Franekertrekvaart
en de Noordoostersingel te verbeteren resp. uit te breiden. (zie
projecten overzicht en actieplan hierna). Daarnaast kan er een extra vaarverbinding
voor sloepen/roeiboten tussen de Franekertrekvaart en het van
Harinxmakanaal worden gerealiseerd door vervanging van de duiker door
een (vaste) brug in de verbinding De Spiker-Noorderkade.
9

Zuiderhaven
Noorderhaven
Voorhaven
Zuidoostersingel

Liggeld/Havengeld.
Het bleek dat het liggeld voor charter-passanten in Harlingen in vergelijking
met andere havens (te) hoog was. Dit is inmiddels aangepast en thans is
Harlingen voor deze categorie één van de goedkoopste havens, waardoor
de aantrekkingskracht aanzienlijk is vergroot. De tarieven in de jachthavens
(Noorder- Zuiderhaven en Watersportvereniging) zijn vergelijkbaar met die
op de Waddeneilanden. De tarieven zijn qua hoogte derhalve concurrerend
maar de verhouding prijs/kwaliteit is nog steeds niet goed. Met name door
het ontbreken van goede sanitaire voorzieningen blijft de indruk bestaan dat
Harlingen duur is. (zie ook hierna).
Sanitaire voorzieningen.
Op dit moment zijn er sanitaire voorzieningen in de Noorderhaven(ponton),
Zuiderhaven (ponton) en tijdelijke voorzieningen op het Havenplein bij de
Voorhaven. In het havengebouw van de jachthaven van de Watersportvereniging
zijn voorzieningen aanwezig. Er ontbreekt een stadstoilet. Bij het strand
zijn de sanitaire voorzieningen gekoppeld aan het private strandpaviljoen.
De loopafstanden tot deze voorzieningen zijn (te) groot. Uit onderzoek blijkt
dat een afstand van 150 m maximaal is. Tevens moet geconstateerd worden
dat goede en voldoende sanitaire voorzieningen een essentieel onderdeel
vormen van het gewenste kwaliteitsniveau en de aantrekkelijkheid van een
haven in hoge mate mede bepalen. Dat betekent dat er behoefte is aan uitbreiding
en aanpassing van de voorzieningen. Hiervoor zijn plannen ontwikkeld,
welke om diverse redenen tot op heden niet tot uitvoering zijn gekomen.
In het kader van het Haveninrichtingsplan zullen deze plannen in uitvoering
worden genomen. (zie hierna projectenoverzicht en actieplan).
Slechtweer voorzieningen.
Er zijn in Harlingen een aantal Musea (gemeente museum Het Hannemahuis
en het Aardewerkmuseum), vele kunstgaleries/ateliers, een uitgebreid
winkelaanbod en vele horeca-voorzieningen. Er zijn geen /weinig slechtweer
voorzieningen voor kinderen.
Plannen/projecten zoals het Wadden Experience Centrum (DoeWad centrum),
een Maritiem Belevingscentrum en de uitbreiding Waddenhal zijn o.a. gericht
op de verbetering en uitbreiding van de slechtweer voorzieningen.
Overige voorzieningen
Fiets- wandelroutes.
De regio rond Harlingen staat niet echt bekend als wandelregio. Er zijn buiten
de stad weinig tot geen specifieke wandelpaden, wandelen is wel mogelijk
op de fietspaden en de plattelandsweggetjes. In de stad is natuurlijk
de binnenstad (historische routes met gidsen) in trek en wandelen langs de
haven(s) en op de pier. Het is wenselijk om de wandelmogelijkheden uit te
breiden. Daarvoor is aangesloten bij het project Oude Paden, Nieuwe Wegen.
Er heeft in dat kader een inventarisatie plaatsgevonden resulterende in een
gedetailleerde kaart. Op basis daarvan wordt nagegaan of het herstel van
een aantal oude paden mogelijk is. Landschapsbeheer (Fryslân, Groningen en
Noord-Holland) heeft in dit verband subsidie uit het Waddenfonds gekregen
voor het project Waddenwandelen. Dat heeft tot doel om een netwerk aan
wandelpaden aan de kust, verbonden met de landelijke lange afstand route
langs de kust te realiseren. De gemeente Harlingen neem hieraan deel. In
2010 wordt bepaald welke paden hersteld zullen worden, in 2011 starten dan
de voorbereidingen en in 2013 moeten de paden gereed zijn. Verder loopt
het Friese Kustpad, een Lange Afstands Wandelpad (LAW) door de gemeente.
Dit pad zal de komende jaren verder onder leiding van de Provincie Fryslân
gepromoot worden.
Naast wandelen wordt ook het fietsen steeds populairder. In 2003 is in de
gemeente het zgn. fietsknooppuntennetwerk gerealiseerd. Hierbij fietst men
routes via genummerde knooppunten. Men kan op die manier eenvoudig zelf
routes samenstellen. Het is gewenst om meer beschreven fietsroutes rondom
Harlingen te ontwikkelen. Een fietspad langs het Van Harinxmakanaal-Koetille
is een reeds jarenlang gekoesterde wens.
Door de gemeente loopt eveneens een Lange Afstands Fietsroute, de LF10
Waddenzeeroute. Deze route is deels, tussen Zürich en Harlingen buitendijks
te fietsen, hetgeen als zeer bijzonder wordt ervaren. Deze buitendijkse route
richting Noord-oost Fryslân is echter niet compleet. De gemeente Franekeradeel
heeft tot op heden hierin niet geïnvesteerd, waardoor er pas op
11

12
het grondgebied van gemeente Het Bildt, Ferwerderadiel en Dongeradiel
weer buitendijks gefietst kan worden. Het is wenselijk om het
buitendijks fietsen zonder obstakels langs de gehele Friese Noordkust
mogelijk te maken.
Strand
Ten zuiden van de Zuiderpier langs de Westerzeedijk ligt het Harlinger
strand. Dit recreatiestrand biedt de mogelijkheden om te zwemmen
en te kanoën. Tevens is het strand in 2009 aangewezen als kitesurfgebied.
Op het strand/de dijk staat permanent een strandpaviljoen dat
gedurende het hele jaar open is. Het strand vergt door slibvorming veel
onderhoud. Door goed onderhoud van het strand heeft Harlingen de
laatste twee jaar een beoordeling gekregen als “zeer schoon” en staat
hiermee in de top 6 noteringen van Nederland.
Slot
Zowel in de Structuurvisie als in de gebiedsontwikkeling N31 wordt
aandacht geschonken aan de hierbovenstaande voorzieningen.

14
3 Kaders voor de planvorming
3.1 Beleidskaders.
Er zijn een aantal belangrijke beleidskaders, waarmee rekening moet
worden gehouden bij de planvorming m.b.t. ruimtelijke ontwikkeling
van de Toegangspoort Harlingen. Te noemen zijn:
a. PKB-Waddenzee (deel 4 van de PKB Derde Nota Waddenzee)
b. Houtskoolschets (Harlingen koerst naar 2025, stadsvisie deel
1, jan 2008)
c. Concept Structuurvisie
d. Concept Havenvisie Wadden
e. Concept Haveninrichtingsplan Harlingen (april 2010)
f. College programma 2010-2014 (mei 2010)
g. Notitie Bouwhoogte
h. Vigerende bestemmingsplannen en Concept Voorontwerp be
stemmingsplannen
i. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2006-2016
Al deze beleidsplannen zijn geanalyseerd en de hoofdpunten die een
relatie hebben met de ruimtelijke ontwikkeling worden hieronder kort
beschreven.
Ad a PKB-Waddenzee
Het zicht op de stad Harlingen vanaf de Waddenzee is beschermd. Dit
is vastgelegd in de Planologische Kernbeslissing (PKB) Waddenzee. Op
basis hiervan mag nieuwe bebouwing in de nabijheid van de Waddenzee
alleen plaatsvinden op basis van de randvoorwaarden van het nationaal
ruimtelijk beleid en moet er qua hoogte worden aangesloten
bij de aangrenzende bestaande bebouwing. Een uitzondering op de
hoogtebepaling wordt gemaakt voor de havengerelateerde en stedelijke
bebouwing in Den Helder, Harlingen, Delfzijl en de Eemshaven.
Ook voor deze uitzonderingen geldt dat deze nieuwe bebouwing zoveel
mogelijk wordt ingepast in de bestaande skyline. 7
(zie Deel 4 van de planologische kernbeslissing Derde Nota Waddenzee,
tekst na parlementaire instemming, Vrom (pag 15).
De gemeentelijke notitie Bouwhoogten (zie hierna) sluit hierop aan.
Er mogen geen nieuwe jachthavens in of direct grenzend aan de Waddenzee
worden aangelegd Op initiatief van de waddenprovincies wordt
een convenant opgesteld tussen rijk, waddenprovincies en waddengemeenten.
Hierin wordt een integraal beleid voor het beheersbaar
maken en houden van recreatie en toerisme op de Waddenzee uitgewerkt.
Ad b Houtskoolschets
In de Houtskoolschets wordt expliciet aangegeven dat Harlingen
de ambitie heeft om haar gezicht meer naar de zee te richten. De
Willemshaven biedt hiervoor een unieke kans, zo wordt gesteld.
Dit nieuwe waterfront moet het visitekaartje van Harlingen worden:
smoel aan zee. De ontwikkelingen in het waterfront vragen
om een integratie van kustverdediging en ruimtelijke ontwikkeling.
Ten aanzien van de Willemshaven wordt in de Houtskoolschets aangegeven
dat de ontwikkeling de aanleg van een nieuwe luxe jachthaven
omvat, gericht op grotere schepen en cruisevaart, vertrekhaltes voor
wadexcursies, gecombineerd met vastgoedontwikkeling van winkels
en horeca, bedrijvigheid en mogelijk wonen. Ook de bruine vloot past
goed in dit concept. Ook wordt er ruimte voorzien voor licht maritieme
bedrijfjes en wellicht een welnesscentrum. De ruimtelijke invulling van
de Willemshaven vergt nadere studie, zo wordt in de Houtskoolschets
aangegevevn. (zie ook hoofdstuk 5.2). Deze nieuwe ‘jachthaven plus’
moet programmatisch aanvullend en ondersteunend zijn aan de binnenstad.
Daarom moet de jachthaven fysiek zo goed mogelijk verbonden
zijn met het centrum en qua sfeer, schaal en maat bij het
bestaande centrum aansluiten, waarbij vooral (beperkte) bouwhoogten
een belangrijke factor vormen.

Waar de Nieuwe Willemshaven zich vooral op de grotere zeegaande jachten
richt, blijft de binnenstad van groot belang voor kleinere schepen. Dit
betekent o.a. dat verdere kwaliteitsverhoging van de voorzieningen in de
Noorderhaven, Zuiderhaven en de Singels nodig is. Daarbij gaat het bijvoorbeeld
om walstroom, sanitaire voorzieningen in de directe omgeving, uitgebreide
dienstverlening en koppeling met zorgvoorzieningen. Om de bereikbaarheid
vanaf de Friese meren te bevorderen wil Harlingen de route
van Harlingen via Achlum en Hitzum naar Franeker, als onderdeel van het
Elfstedenvaarnetwerk, opwaarderen. Ook een betere doorvaart vanaf Bolsward
via Witmarsum en het opwaarderen van de vaart via Arum leveren een
extra bijdrage aan de bereikbaarheid van Harlingen vanaf de Friese meren.
Het Westerzeedijkgebied is een uitstekende plek voor een hoogwaardig
en een grootschalig toeristisch/recreatief programma. Waarbij het accent
ligt op de natuur, biodiversiteit, de beleving, educatie en de kennis
over de Waddenzee. Tevens is er ruimte voor bijzondere woonmilieus.
De klimaatverandering (stijging van de zeespiegel) vraagt om een creatieve
oplossing aangaande de kustverdediging. De traditionele benadering zet in
op een dijkverhoging en verbreding, waardoor er een grote reserveringszone
vereist is, waar geen ontwikkelingen mogen plaatsvinden. Door de realisatie
van een zeewaartse kustverdediging bijvoorbeeld door de aanleg van
kwelders kan deze reserveringszone sterk worden beperkt en kan het gecombineerd
worden met een vergroting van natuurlijke rijkdom en beleving.
Ad c. Concept Structuurvisie
De Structuurvisie is een uitwerking (verdieping) van de Houtskoolschets en
vormt het wettelijke kader voor verdere ontwikkeling. Zowel de kaart als de
tekst van de Houtskoolschets zijn leidend voor de inhoud van de Structuurvisie.
Het onderhavige Masterplan Toegangspoort Harlingen is op zijn beurt weer
een uitwerking van de Structuurvisie. Tijdens het uitwerkingsproces heeft
afstemming op hoofdlijnen plaatsgevonden.
Ad d. Concept Havenvisie Wadden ‘Verantwoord varen op het Wad’
De Havenvisie Wadden geeft inzicht in de huidige situatie van de passantenhavens
in het waddengebied. Tevens geeft het richting aan de toekomstige
ontwikkelingen van deze havens, waarbij het uitgangspunt is dat vaarrecre-
anten in het waddengebied op ecologisch, sociaal en economisch verantwoorde
wijze opgevangen kunnen worden in de havens. Er wordt geconcludeerd
dat een uitbreiding van de opvangcapaciteit van waddenhavens vanuit oogpunt
van veiligheid noodzakelijk is. De toename van het risico op verstoring
is daarbij zeer beperkt. Er wordt onderscheid gemaakt in een korte en lange
termijn visie. De korte termijn visie richt zich op het oplossen van onveilige
situaties. Die doen zich o.a. voor in Harlingen. Het aantal maatgevende
passantenplaatsen is onvoldoende en voldoen bovendien niet aan de veiligheidseisen.
In Harlingen is hiervoor een oplossing binnen de bestaande havenkommen
mogelijk. Voorgesteld wordt om de oplossing in de Zuiderhaven
te zoeken. De autonome groei tot 2015 wordt voor het cluster C (Centrale
Wad), waartoe Harlingen behoort, geraamd op 2,5% per jaar. Ook op lange
termijn wordt een autonome groei van 2,5% per jaar verwacht (totale groei
in 2025 van 44,8% t.o.v. van huidig aantal). In de Havenvisie Wadden is de
uitbreidingswens van de gemeente Harlingen opgenomen, te weten:
• 100 extra passantenplaatsen: (van 125 naar 225 passantenplaatsen);
• 200 extra ligplaatsen: (van 96 naar 296);
• 50 noodopvangplaatsen (dit waren er 0).
In de individuele Haveninrichtingsplannen (zie hierna) dient rekening
gehouden te worden met zowel opvang voor de korte als opvang voor de
lange termijn.
Ad e. Concept Haveninrichtingsplan Harlingen
Het Haveninrichtingsplan Harlingen wordt een invulling van de afspraken
die gemaakt zijn in het kader van het Convenant Vaarrecreatie Waddenzee
‘Beleven en Bewaren’ in het kader van de PKB derde Nota Waddenzee en
de Havenvisie Wadden ‘Verantwoord varen op het Wad’(zie hierboven). Het
Haveninrichtingsplan is gericht op het nemen van kwalitatieve maatregelen
om de watersport op een veilige en ecologisch verantwoorde manier op te
vangen. Uit onderzoek blijkt dat de bestedingen van passanten, zowel in de
recreatievaart als de chartervaart, hoger zijn dan die van de vaste ligplaatshouders.
Op basis daarvan wordt in het concept Haveninrichtingsplan een
herinrichting van de Noorder-Zuider en Nieuwe Willemshaven voorgesteld.
15

16
Ad f. College programma 2010-2014
In het College programma 2010-2014 worden ten aanzien van Ruimtelijke
ordening en stedenbouw en specifiek voor het Waterfront een
aantal sturende beleidsuitspraken gedaan. Te noemen zijn:
- Het college zorgt dat de binnenstad, inclusief de nog in te
richten Willemshaven, voorbehouden blijft aan de kleinschalige
detailhandel.(pag 12)
- Er zal geen woningbouw aan de zeekant van de zeewering
plaats gaan vinden (pag 16)
- Gezien de unieke ligging van Harlingen aan open zeewater
dient de Willemshaven tot een aantrekkelijke Marina voor zee
waardige jachten te worden ontwikkeld (inclusief alle voorzieningen
die hierbij passen) (pag 16)
- Het college realiseert van Het Zilt (= strandpaviljoen) een
aantrekkelijke looproute via de Willemshaven naar de Wad
denpromenade (pag 16)
- Projecten als Havenfront Harlingen en de mogelijke bebouwing
van de Willemshaven en hoogbouw moeten daarom bijzonder
kritisch worden gevolgd. Echter ontwikkelingen als
de zeekering naast het Havenkwartier bieden ook mogelijkheden:
ze moeten op natuurlijke wijze worden ingebed in de
stad, ook met het oog op de toeristische ontwikkeling van
Harlingen. (pag 18).
Ad g. Notitie Bouwhoogte
De doelstelling van de concept notitie Bouwhoogte is het leveren van
een toetsingskader voor ‘hoogbouwplannen’. Rekening houdend met
de beleidskaders en beleidsuitspraken, zoals hierboven weergegeven
wordt uitgegaan van een maximale bouwhoogte van 15 m NAP+.
Bouwplannen met hogere bouwhoogte worden in de Raad besproken.
Ad h. Vigerende bestemmingsplannen en concept Voorontwerpbestemmingsplannen.
Voor het Westerzeedijkgebied is een concept-bestemmingsplan opgesteld
(zie www.ruimtelijkeplannen.nl). Het plangebied omvat het gebied
gelegen tussen de zeedijk en de Bolswardervaart tot het spoor in het
Noorden incl. de sporthal en sportvelden, echter exclusief het gebied
waar de brandweer en gemeentelijke werkplaatsen zijn gevestigd.
Het concept is voor een deel een conserverend bestemmingsplan
d.w.z. voor dat deel wordt de bestaande regeling geactualiseerd (bijv.
bestaande camping). Daarnaast zijn er een aantal ontwikkelingen gepland
in het gebied. Deze ontwikkelingen worden mogelijk gemaakt
door het concept bestemmingsplan. Deze ontwikkelingen zijn:
- Formaliseren (twee) woonbotenhavens
- Realisatie van een recreatiepark
- Pitch en Putbaan
- Parkeergelegenheid.
Het gebied waar thans de brandweer en gemeentelijke werkplaatsen
zijn gevestigd is gelegen in het bestemmingsplan Zuid I en II en heeft
de bestemming Openbare Nutsdoeleinden en groenvoorziening.
De Waddenpromenade ligt in het bestemmingsplan Veerhaventerrein
en heeft hierin de bestemming Waterbouwkundige doeleinden/veerhaventerrein
en Waterbouwkundige doeleinden/verkeersdoeleinden.
Voor de Nieuwe Willemshaven geldt op dit moment geen bestemmingsplan.
(Er is wel een ontwerp in de maak)
Ad i. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2006-2016.
In het Beleidsplan wordt een groot aantal beleidvoornemens verwoord
die aansluiten bij resp. een verdieping vormen van de beleidsvoornemens
die ook reeds in andere kaders zijn genoemd. Enkele beleidvoornemens
die van belang zijn in dit kader:
- Gevarieerd aanbod van hotels, kleinschalige logiesaccommo
daties, (kleinschalige) campings. Faciliteiten van B&B. Ruimte
voor een hotel in het Westerzeedijkgebied.
- Realiseren van extra voorzieningen in de Zuidoostersingel/
Singels
- Aantrekkelijk maken van binnenwateren: o.a. Bolswarder
vaart

- Realiseren van aantrekkelijke fiets- en wandelroutes.
- Goede informatievoorziening en bewegwijzering
- Onderzoek naar oplossing van parkeerproblemen en betere ver -
keersafwikkeling op de Waddenpromenade
- Streven naar een aantrekkelijker en kwalitatief beter strand, waar
- Realiseren van extra voorzieningen in de Zuidoostersingel/Singels
- Aantrekkelijk maken van binnenwateren: o.a. Bolswardervaart
- Realiseren van aantrekkelijke fiets- en wandelroutes.
- Goede informatievoorziening en bewegwijzering
- Onderzoek naar oplossing van parkeerproblemen en betere ver -
keersafwikkeling op de Waddenpromenade
- Streven naar een aantrekkelijker en kwalitatief beter strand, waar
diverse activiteiten plaats kunnen vinden.
Bovenstaande beleidskaders en beleiduitspraken zijn tezamen met de hieronder
kort beschreven projectplannen gehanteerd als uitgangspunten voor de
opstelling van een ruimtelijke ontwikkelingsschets (visie) (hfdst 5) en voor
het actieplan (hfdst 6).
3.2 Inventarisatie van projecten rijp en groen per deelplangebied
Zoals is aangegeven zijn er voor het plangebied de afgelopen jaren diverse
plannen/projecten ontwikkeld. Om zicht te krijgen op de inhoud, status (in
welke fase bevinden die plannen zich) , samenhang, ruimtelijke consequenties
e.d. is een projecten inventarisatie gedaan. Het resultaat hiervan staat
hieronder vermeld.
8
Deelplangebied Projecten
Nw Willemshaven Herinrichtingsplan vof Zuiderpier
Ontwikkelschets Zuiderpier Gem.
Harlingen
Vluchthaven en Maritiem Belevingscentrum
Aanpalend gebied (bouw replica’s historische schepen)
WaddenDoecentrum, Hotel,
Kenniscentrum (Zeilvracht
schepen) Sanitaire voorzieningen
Haveninrichtingsplan
Strandverbetering
Waddenpromenade Herinrichting/aanvullen
Noorderhaven Sanitaire voorziening
Herinrichting ligplaatsen
(zie Haveninrichtingsplan)
Zuiderhaven Sanitaire voorziening
Herinrichting ligplaatsen
(zie Haveninrichtingsplan)
Westerzeedijk Uitbreiding/revitalisering Waddenhal
Recreatiebungalows
Uitbreiding camping (privaat)
Achlumervaart Fietspad langs Van Harinxmakanaal-
Koetille Van Harinxmakanaal
Singels/vaarten Aanlegvoorzieningen Franekertrekvaart en
Noordoostersingel Sanitaire voorzieningen
Harmenspark, Stadstoilet
17

18
Algemeen Informatievoorziening
- Historische infopanelen
- Digitale zuilen op land bij ingang
stad
- Digitale panelen bij ondernemers/Tip
ed.
- Folders
- Info ligplaatsen t.b.v. watersporters
- Ontwikkelen gastheerschap
- Oprichten promotieteam
Fiets en wandelpaden/routes (Oude paden Nieuwe Wegen)
Relatie Recreatie en Beroepsvaart:
Aanleg van een tweede haven
mond ter scheiding van de be
roeps- en recreatievaart.
Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt zijn er vele plannen ‘rijp en groen’
ontwikkeld, zowel op inititatief van de gemeente als door marktpartijen.
Vastgesteld moet worden dat met name voor de Nieuwe Willemshaven
vele plannen en initiatieven leven. Deze plannen zijn over het algemeen
los van elkaar ontwikkeld, vertonen weinig of geen samenhang
en staan soms op gespannen voet met elkaar (leggen bijv. beslag op
dezelfde ruimte, of verdragen elkaar functioneel niet goed bijv. een
historische scheepswerf naast woonvoorzieningen).
Er dienen derhalve keuzes te worden gemaakt om een samenhangende
ontwikkeling en de gewenste ruimtelijke kwaliteit te waarborgen. Een
instrument hiervoor is de opstelling van een ruimtelijke ontwikkelingsschets/visie.
Deze visie functioneert tevens als instrument voor de gemeente
om de regie te kunnen voeren: het functioneert als een soort
toetsingskader. In hoofdstuk 4 en 5 wordt hierop nader ingegaan.

4 Ruimtelijke kwaliteit en ‘witte vlek’.
Het Waterfront Harlingen vanaf de Waddenzee gezien kan worden onderverdeeld
in drie gebieden:
1. Waddenpromenade
2. Nieuwe Willemshaven e.o.
3. Westerzeedijkgebied.
Hieronder wordt de ruimtelijke kwaliteit van deze drie deelgebieden kort beschreven.
De beschrijving mondt uit in een conclusie, die de basis vormt voor
de visie zoals beschreven in hoofdstuk 5.
Ad 1. Waddenpromenade
Een beeldbepalend deelgebied gezien vanaf de Waddenzee is de Waddenpromenade.
Dit gebied is in de eerste helft van de negentiger jaren ingericht. De
gebouwde omgeving op de promenade vertoont een wisselend beeld. Beeldbepalende
bebouwing op de kop van de promenade is de verkeerstoren met
daarin gevestigd het havenkantoor. Daar naast is een horeca voorziening (
chinees restaurant) gevestigd met daaronder kantoren/ruimten. Voorts is de
veerbootterminal op de promenade gevestigd, met daarin een horeca voorziening
met terras. Naast de veerbootterminal staat een gemeentelijke gebouw.
Naast dit pand is een ruimte, die functioneert als opstelruimte voor
verkeer richting waddeneilanden.
Vanaf de Waddenzee niet zichtbaar bevinden zich nog enige winkels/ horeca/
restaurant voorzieningen op de promenade (Vis/snack, café/terras). Daarin
bevindt zich tevens de ingang naar de parkeerkelder. Ondergronds
(deels in de dijk) en deels op het maaiveld zijn parkeervoorzieningen.
Tussen het havenkantoor op de kop van de promenade en de veerbootterminal
is een wandelboulevard met straatmeubilair aangebracht. Vanaf
hier is een fraai uitzicht over de haven(s), stad en de Waddenzee.
De Waddenpromenade overziende moet vastgesteld worden dat de gebouwen
geen hoogwaardige uitstraling hebben. Dat geldt zeker voor het gemeentelijke
gebouw. Bovendien vertonen de gebouwen weinig samenhang,
zowel ruimtelijk, kwalitatief als architectonisch. Daarnaast valt op dat een
aantal gebouwen (bijv. de horecavoorzieningen) met de rug naar de (fraaie)
stad staan. In de visie (zie hoofdstuk 5) wordt hierop terug gekomen.
Ad 2. Nieuwe Willemshaven e.o
Vanaf de Waddenzee gezien is het gebied van de Nieuwe Willemshaven inclusief
’t Dok, Vluchthaven, Zuiderpier en aanpalend gebied, waar thans de
brandweer en de gemeentelijke werkplaatsen zijn gevestigd, een essentiëel
gebied. Dat gebied bepaalt in zeer hoge mate de ruimtelijke kwaliteit van
Harlingen als toegangspoort vanaf de Waddenzee. Op de kop van de Willemshaven
bevindt zich de voormalige havenkraan, thans ingericht als (unieke)
hotelkamer. Die kraan kan worden gezien als een kenmerkend beeld van deze
(voormalige) industriehaven.
De Willemskade vertoont een verouderde en rommelige aanblik: oude bedrijfsloodsen
(deels nog in gebruik) en opslag op het haventerrein, een typisch
(onoverzichtelijke) haventerrein inrichting. Een enkel gebouw is kenmerkend
voor de industriële ontwikkeling en zou getypeerd kunnen worden
als industrieel erfgoed. Het gebied vormt in ruimtelijk kwalitatief opzicht
geen visite-kaartje van de toegangspoort Harlingen, terwijl dit wel gewenst
wordt (zie ook de Houtskoolschets).
De Zuiderpier heeft een zodanige inrichting dat hij alleen geschikt is voor
een wandeling. De afmeervoorziening bestaat vanwege het talud van de pier
uit steigers die op enkele plaatsen verbonden zijn met de pier. De inrichting
van de pier is uit waterstaatkundig oogpunt bekeken functioneel en bestaat
uit basaltblokken en beton. Vanuit toeristisch/recreatief oogpunt gezien is de
pier niet uitnodigend.
Aanpalend aan het de Nieuwe Willemshaven ligt het gebied waar thans de
brandweer en werkplaatsen van de gemeente zijn gevestigd. Het gebouw van
de brandweer is relatief nieuw en heeft een nette praktische uitstraling. De
gemeentelijke werkplaatsen zijn achter de brandweerkazerne gelegen, springen
niet direct in het oog en maken een nette indruk. Naast de brandweerkazerne
staat een grote beeldbepalende loods, bepaald geen schoonheid.
Daar weer naast is supermarkt Aldi in een éénlaags relatief nieuw gebouw
19

20
gevestigd. Aldi heeft verplaatsingsplannen. Dat biedt mogelijkheden
voor herontwikkeling. Ruimtelijke gezien geeft dit aanpalende gebied
een zeer uiteenlopend beeld en straalt het geen samenhang en ruimtelijke
kwaliteit uit. Het vertoont geen relatie met het gebied van de
Nieuwe Willemshaven, met het Westerzeedijkgebied en met het nabij
gelegen stadscentrum.
Het gehele deelgebied (de Nieuwe Willemshaven, Zuiderpier en het
aanpalende gebied) overziende moet worden vastgesteld dat het gebied
geen samenhang vertoont, geen ruimtelijke kwaliteit heeft en dat
het vraagt om herinrichting. Dat wordt ook onderkend door de gemeente
Harlingen blijkens de vastgestelde Houtskoolschets (jan 2008)
(citaat….. “Harlingen heeft de ambitie haar gezicht meer naar de zee te
richten. De Willemshaven biedt hiervoor een unieke kans. Dit nieuwe
waterfront wordt het visitekaartje van Harlingen: smoel aan zee”.). De
visie in hoodstuk 5 geeft hieraan uitwerking.
Ad 3. Westerzeedijk en binnenwateren
Vanaf het binnenland vormt het Westerzeedijk-gebied de zuidelijke entree
van de stad. Een gebied waar recreatieve voorzieningen zijn gevestigd
en waarvoor verdere ontwikkelingsplannen bestaan, zoals de
realisatie van recreatiewoningen, uitbreiding camping, uitbreiding en
opwaardering Waddenhal (sportvoorziening)
De Bolswardervaart (onderdeel Elfstedenroute) loopt langs dit gebied
en vormt samen met het Van Harinxmakanaal de belangrijkste entree
via de binnenwateren. Daarnaast is er aan de oostkant van Harlingen
nog de inmiddels tot sloepenroute opgewaardeerde Achlumervaart.
Langs de singels en bolwerken (Noordergrachtwal, Noordoostersingel,
e.d.) en Franekertrekvaart zijn aanlegvoorzieningen. Dit zijn unieke afmeermogelijkheden
dicht tegen het centrum en in het historische deel
van de stad (o.a.langs de bolwerken). Het is wenselijk om deze afmeermogelijkheden
op te waarderen en in het gebied sanitaire voorzieningen
te realiseren. Hiervoor zijn projecten ontwikkeld. (zie hierna)
De noordoostelijke entree is voor de watersporter niet van betekenis.
Deze (weg)entree is vooral van belang voor de ontsluiting van de Industriehaven
en van het lang-parkeerterrein voor eilandgangers.
Noorder en Zuiderhaven
Hoewel niet direct behorend tot het Waterfront, maar wel tot het plangebied
Toegangspoort Harlingen wordt tot slot enige aandacht besteed
aan de Noorder- en Zuiderhaven. In zowel de Noorder- als in de Zuiderhaven
zijn ruime aanlegmogelijk- heden gecreëerd. Het ruimtelijk
beeld is uniek. De aanlegvoorzieningen bevinden zich in het historische
centrum van Harlingen, met zijn prachtige monumenten, winkelhart
e.d. of vlak er tegenaan. Daardoor kunnen de watersporters op de
‘eerste rang’ aanleggen.
Er is wel enig verschil, zo wordt de Zuiderhaven als minder gezellig
beleefd dan de Noorderhaven en dus wil men het liefst in de Noorderhaven
liggen. De capaciteit voor passanten in de Noorderhaven is echter
beperkt, mede als gevolg van een aantal vaste ligplaatsen, zodat in het
hoogseizoen de schepen bijna altijd moeten stapelen. Een knelpunt zijn
de sanitaire voorzieningen. Er wordt nog steeds gewerkt met tijdelijke
(niet ideale) voorzieningen. (zie hierna)
Conclusie
Geconcludeerd moet worden dat de ruimtelijke kwaliteit van het Waterfront
Harlingen veel te wensen overlaat, met name geldt dit voor
de Nieuwe Willemshaven e.o. en de Waddenpromenade. Op zich is dit
geen nieuwe conclusie, de gemeente onderkent dit en ontwikkelt daarvoor
plannen (zie bijv de Houtskoolschets) en ook zijn er reeds vanuit
de markt enkele plannen ontwikkeld. Deze plannen vertonen echter
weinig samenhang en staan soms op gespannen voet met elkaar. Er
ontbreekt een ontwikkelingsstrategie resp. een visie voor het gehele
Waterfront. Dat is de belangrijkste ‘witte vlek’.
Teneinde de gewenste ruimtelijke kwaliteit en samenhang te bewerkstellingen
en door de gemeente een duidelijke regie te kunnen voeren,
is het noodzakelijk dat er voor het Waterfront een Ontwikkelingsstrate-

gie wordt opgesteld.
Globaal genomen bestaat een dergelijke ontwikkelingsstrategie uit drie
onderdelen:
a. De ruimtelijke ambitie en de opgaven van de gebiedsontwikkeling
(hoofdlijnen opgenomen in de structuurvisie, uit te werken in een
ontwikkelingsschets, beeldkwaliteitsplan, grondexploitatieplan,
bestemmingsplan)
b. De inzet van overheden (welke overheden participeren en in welke
mate, taakverdeling en verdeling verantwoordelijkheden, verdeling
van de kosten, opbrengsten en risico’s)
c. De gewenste inzet van de markt (moment van betrekken markt,
marktverkenning, marktconsultatie, wel/niet samenwerking, welk
model, wijze van betrekken markt (selectie/aanbesteding)).
In onderhavig Masterplan is invulling gegeven aan punt a. Er is een visie voor
het gehele waterfront opgesteld door bureau BDP-Khandekar. Het waterfront
omvat de volgende deelgebieden: Waddenpromenade, Nieuwe Willemshaven,
gebied van de brandweer c.a., en Westerzeedijkgebied. De visie voor
dit Waterfront wordt in hoofdstuk 5 op de hoofdlijn beschreven en is integraal
opgenomen in bijlage 3. Voor de Nieuwe Willemshaven wordt tevens
een alternatieve inrichting weergegeven, reeds enige tijd geleden opgesteld
door de Ontwikkelings Combinatie Willemskade vof. Hoewel deze visie niet
voldoet aan de recente bestuurlijke standpunten zoals verwoord in het Collegeprogramma
2010-2014, wordt deze visie als alternatief kort beschreven
in bijlage 2.
21

22
5 Visie waterfront
5.1 Algemeen
Zoals in de Inleiding is aangegeven is het doel van het Masterplan Toegangspoort
Harlingen om extra bestedingen aan de Friese vaste wal te
stimuleren door de toegangspoort tot het Friese watersportgebied te
optimaliseren. De benadering is vanaf het water.
In de situatie van Harlingen betekent dit dat aan de ‘zoute ’kant het
waterfront aan de kant van de Waddenzee verbeterd zou moeten worden
en dat er aan de ‘zoete’ kant een aantal voorzieningen m.n. langs
de Singels gerealiseerd zouden moeten worden.
In dit hoofdstuk wordt een visie voor het Waterfront (de ‘zoute kant)
uitgewerkt. De basis daarvoor vormt de conclusie in hoofdstuk 4 dat er
een samenhangende ruimtelijke ontwikkelingsstrategie resp. een visie
m.b.t. het waterfront ontbreekt, waardoor de kans groot is dat er niet
die ruimtelijke kwaliteit ontstaat die gewenst wordt. In hoofdstuk zes
(projectenoverzicht en actieplan) wordt ook aandacht besteed aan de
‘zoete kant’.
Voor het opstellen van de visie voor het Waterfront is bureau BDP-Kan-
9
dekar (Benthuizen) gevraagd . De opdracht aan Khandekar was om een
ruimtelijke ontwikkelingsschets op hoofdlijnen voor het gehele Waterfront
bestaande uit de Waddenpromenade, de Nieuwe Willemshaven e.o
en het Westerzeedijkgebied op te stellen. Ten behoeve daarvan is o.a.
het resultaat van de projecteninventarisatie en de beleidskaders zoals
beschreven in hoofdstuk 3 verstrekt. Tevens is rekening gehouden met
het beleid zoals geformuleerd in het Collegeprogramma (2010-2014).
5.2 Hoofdlijnen visie Waterfront.
Zoals hierboven aangegeven bestaat het Waterfront uit drie deelgebieden:
a. Waddenpromenade
b. Nieuwe Willemshaven e.o
c. Westerzeedijk gebied
Om de potenties te bepalen is gestart met een (historische)
analyse van de verschillende structuren nl:
- Waterstructuur
- Groenstructuur
- Voorzieningen/functies
- Hoogteverschillen
Naast de analyse zijn de huidige plannen in ogenschouw genomen. Op
basis van deze informatie zijn in eerste instantie de knelpunten per
deelgebieden aangegeven en daarna de potenties. Daarbij is rekening
gehouden met duurzaamheid en ecologische aspecten (relatie Waddenzee).
(zie hierna de visie m.b.t. het Westerzeedijkgebied)
De volgende knelpunten worden onderscheiden:
• Waddenpromenade:
- Winderig
- Weinig (horeca) functies
- Achterkantgebouwen richting stad

- Geen relatie met binnenstad
- Lage kwaliteit gebouwen
- Auto’s domein
- Onder benutting Plankenpad/voorhaven
• Nieuwe Willemshaven e.o.:
- Wandeffect
- Mono-doelgroep Zuiderpier
- Laag gelegen deel Vluchthaven
- Beperkte relatie binnenstad
• Westerzeedijkgebied:
- Beperkte relatie binnenstad
- Ontbreken ruimtelijke opzet functies in
het noordelijke deel.
- Ontbreken van Oost-West verkeersverbindingen
- Kwaliteit/onderhoud strand
- Reserveringsruimte Dijkverzwaring
- Beperkte relatie met zeedijk; functies op
de dijk?
- Beperkte relatie met omgeving/woonwijken/
natuur
Naast bovenstaande knelpunten worden er de volgende potenties onderscheiden.
In feite de contramal van de gesignaleerde knelpunten:
• Waddenpromenade:
- Zicht op de Waddenzee en zicht op de prachtige
historische binnenstad
- Groot aantal bezoekers
- Directe nabijheid van de (historische) binnenstad
- Bijzonder ‘waterplein’ (voorhaven)
• Nieuwe Willemshaven:
- Industrieel erfgoed
- Promenade op Zuiderpier met zicht op de Waddenzee
• Westerzeedijkgebied:
- Strand
- Promenade op de dijk
- Ruimte voor andere functies
- Groene omgeving/natuur
De analyse en onderkenning van knelpunten en potenties hebben geleid tot
de hieronderstaande visie op hoofdlijnen. Daarbij is o.a. aangesloten bij de
Bouwstenen, zoals door Provincie Fryslân zijn geformuleerd. (zie bijlage 4)
a. Ontwikkel een Waddenpromenade die vanaf de zuidpunt van het
Westerzeedijkgebied via de Nieuwe Willemshaven tot en met de
huidige Waddenpromenade loopt.
b. Ontwikkel een Vestigingpromenade die over de stadswallen/singels
loopt aan de oostkant van het centrum en trek deze door aan de
zuidkant van het centrum.
c. Ontwikkel een recreatiepark/gebied met oost-west verbindingen,
waardoor het gebied als verbindende schakel functioneert tussen de
23

24
oostelijk gelegen woongebieden en de Waddenzee/dijk.
d. Versterk de relatie met de natuur aan de zuidkant van het
Westerzeedijkgebied.
Die visie is vervolgens nader uitgewerkt. Daarbij is er naar gestreefd
om de potenties te benutten en wel zodanig dat de gesignaleerde knelpunten
worden opgelost.
Voor de Waddenpromenade betekent dit een aanpassing/aanvulling
van de bebouwing. Door gebruik te maken van het dijklichaam kan de
bouwhoogte beperkt blijven en kan toch de winderigheid sterk worden
beperkt, waardoor het gebied aantrekkelijker wordt om te verblijven.
Bovendien kunnen er meerdere functies worden toegevoegd, kan er
meer ruimtelijke kwaliteit en samenhang tussen de gebouwen worden
gebracht en kan ook het zicht op de historische binnenstad/havenplein
e.o. worden verbeterd. (zie o.a bouwstenen 4,5,6,7,9,12)

Het noordelijk deel van het Westerzeedijkgebied kan functioneren als een
schakelgebied tussen de Binnenstad, het Westerzeedijkgebied en de Nieuwe
Willemshaven. Op basis van de historische analyse van de water- en groenstructuur
wordt voorgesteld om de stadswallen als sfeerbeeld te hanteren.
Vroeger liepen de stadswallen en grachten door tot in dit gebied. Het voorstel
is om de bestaande gracht en de stadswallen aan de oostkant van het centrum
weer door te trekken tot in dit gebied. In de nieuwe stadswal kan (overdekt,
niet ondergronds) een ruime parkeervoorziening worden gerealiseerd.
Tevens kan op de nieuwe stadswal een uitkijkvoorziening en/of hotel/horecafuncties
worden gerealiseerd. Om de schakelfunctie compleet te maken
wordt voorgesteld om een nieuwe langzaam verkeer verbinding in het verlengde
van de Steenhouwer- /Brouwersstraat over het spoor aan te leggen.
Hemelsbreed ligt dit gebied immers op enkele honderden meters van de binnenstad.
Door deze herinrichting worden vele vliegen in één klap geslagen:
- Er worden op redelijke afstand van het centrum parkeervoorzieningen
gerealiseerd (geen ‘blik’ in het zicht)
- Er ontstaat een fraaie (historisch verantwoorde) wijze van overgang
van het historische centrum naar het meer recreatieve Westerzee
dijkgebied en Nieuwe Willemshaven.
- Er ontstaat ruimte voor nieuwe functies (o.a. Hotel).
(zie o.a. bouwstenen 4,5,8,11,12,12,14,16)
In de Nieuwe Willemshaven is conform de beleidsvoornemens in het Collegeprogramma
een moderne Marina geprojecteerd, met de daarbij behorende
voorzieningen. Daarbij wordt voorgesteld om een vloeiende overgang
te realiseren van meer specifieke doelgroepen in het Noordwesten naar meer
brede/recreatieve doelgroepen in het Zuidoosten. 25

26
In de praktijk betekent dit dat in het Noordwesten van de haven een
havenkantoor, servicestation, onderhoud/techniek e.d. gevestigd zouden
moeten worden. In het middengebied enige detailhandel/handelscentrum
gelieerd aan de watersport en in het Zuidoosten bijv. de
historische scheepswerf (bouw replica’s), horeca, zeilschool, fietsen/
botenverhuur e.d. De Zuiderpier kan ontwikkeld worden als promenade
en pier voor charterschepen (bruine zeilvaart). Zoals gesteld is deze
visie-invulling conform het huidige Collegeprogramma. Nadere studie
en bedrijfseconomische marktverkenningen zullen moeten uitwijzen of
deze invulling daadwerkelijk (financieel) haalbaar is. Het gaat immers
naar verwachting om forse investeringen, waar tegenover voldoende
opbrengsten (financieringsmogelijkheden) moeten staan. Dat gegeven
kan consequenties hebben voor de functionele invulling. (zie o.a.
bouwstenen 2,3,5,6,7,8,9,10,11,12)
In de visie wordt het recreatieve karakter van het Westerzeedijkgebied
versterkt. De functies zoals beschreven in het concept Bestemmingsplan
Westerzeedijk: sportvoorzieningen, recreatie en natuur passen
uitstekend in die visie. Aanvullend wordt voorgesteld om de oost-west
verbindingen te versterken, waardoor er een sterkere relatie tussen
de oostelijk gelegen woonwijken, het westerzeedijkgebied en de zeedijk/waddenzee
ontstaat. Daarbij wordt gedacht aan een langzaam
verkeerverbinding. Nu functioneert het Westerzeedijkgebied als buffer
tussen de Waddenzee/dijk en de woongebieden. In de visie zou het
gebied moeten functioneren als een verbindende schakel.
Aanvullend zou tevens een nieuwe noord-zuid (langzaam verkeer) verbinding
in het verlengde van de Steenhouwer-/Brouwerstraat over het
spoor moeten worden aangelegd. Daarmee ontstaat een directe relatie
met de binnenstad (zie ook de beschrijving van het Schakelgebied).
De voorstellen voor het strand in relatie met de maatregelen die nodig
zijn tegen een mogelijke stijging van de zeespiegel zijn het meest
ingrijpend. In de visie wordt voorgesteld om voor de kust tot kweldervorming
over te gaan, een extra dijk met een verbindingspier aan te
leggen en extra verbindingen met de nieuwe strandbaai te realiseren.
De aanleg van een nieuwe dijk met palenrij heeft verschillende voordelen.
Door de palenrij wordt er slib afgezet en ontstaat er een nieuw kweldergebied.
Dit nieuwe voorland breekt de golven, waardoor de Westerzeedijk
niet verhoogd hoeft te worden en er geen grote reserveringszone
nodig is, waardoor het Westerzeedijkgebied optimaal kan worden ontwikkeld.
Het vormt een duurzaam alternatief voor dijkverhoging omdat
het meegroeit met de stijging van de zeespiegel, waardoor zeekering in

de toekomst gewaarborgd is. Voorts ontstaat er buitendijks een ecologisch en
recreatief waardevol natuurgebied met educatieve waarden dat aansluiting kan
vinden bij het bestaande natuurgebied ‘het Hegewiersterfjild.” De nieuwe dijk
voorkomt tevens de slibafzetting op het strand. Daardoor is er sprake van aanzienlijk
minder onderhoud en een grotere aantrekkingskracht voor recreanten.
Daarmee wordt aangesloten bij hetgeen in de concept structuurvisie is op-
genomen nl: veiligheid staat voor de gemeente Harlingen voorop. Dijkverhogingen
zijn mogelijk en de gemeente Harlingen reserveert ruimte voor de
versterking van de waterkering aan zowel de zeezijde, als de landzijde. De
gemeente wil graag ruimte bieden aan experimentele verbeteringen van de
zeewering. In het kader van het deltaprogramma zou een pilot kweldervorming
goed kunnen plaatsvinden voor de kust van Harlingen. (zie bouwstenen
3,4,5,11,12,13,16,17,20)
5.3 De visie en enkele consequenties
Zoals hierboven met name bij de beschrijving van de Waddenpromenade
aangegeven is wordt dat gebied gekenmerkt door grote aantallen bezoekers,
veelal eilandgangers (Terschelling en Vlieland). Zeker in het hoogseizoen is
het een drukte van belang en zijn er veel verkeersbewegingen op een relatief
beperkte oppervlakte. Het parkeren met name dat van langparkeerders
(eilandgangers) is reeds jarenlang een knelpunt. Tot op heden is het langparkeren
ten noorden van de Tjerk Hiddessluizen gerealiseerd en worden er
door enkele particulieren en gemeente in loodsen parkeerfaciliteiten aangeboden.
Op en onder de Waddenpromenade (parkeerkelder) is ook parkeermogelijkheid.
(kort en lang). Daarbij valt op dat de parkeerkelder een ‘overloop
gebied heeft (onoverdekt) op één van de meest aantrekkelijke plekken
van de promenade nl. het plein gelegen aan het Plankenpad met uitzicht
over de Voorhaven, Havenplein (Havenmantsje), Noorder- en Zuiderhaven.
In de onderhavige visie wordt voorgesteld om de kwaliteit van de ruimte van
de Waddenpromenade te verbeteren en de potenties te benutten. Daartoe
worden er een aantal extra functies (detailhandel, Horeca) aangegeven en
worden herinrichtingvoorstellen gedaan: o.a. aanvullende bebouwing, benutting
van het plein aan het Plankenpad. In die visie is er minder plaats voor
parkeren (niet meer op het plein Plankenpad) en zeker niet voor uitbreiding
ervan. Met andere woorden er zal volgens deze visie op andere plaatsen,
resp. op een andere wijze parkeeroplossingen moeten worden gevonden.
Bovenstaande visie en de consequenties ervan zullen worden meegenomen
bij de opstelling van de Nota Parkeerbeleid 2011. Begin 2011 zal er een
verkennende parkeernota naar de Raad worden gestuurd met de bedoeling
om voor de zomer van 2011 de Nota Parkeerbeleid vast te kunnen stellen. 27

28
In die Nota wordt het toekomstig (parkeer)beleid vastgelegd en
worden oplossingen gezocht voor knelpunten en vragen uit de samenleving.
Het doel van het gereguleerd parkeren is conform de
doelstelling in de begroting 2010 en is gericht op het realiseren van
een evenwichtig en gebruiksvriendelijk parkeersysteem dat afgestemd
is op de functies winkelen, wonen, werken en recreëren,
waarbij de leefbaarheid van de stad en de dorpen gewaarborgd is.
Slot:
Hierboven is kort stilgestaan bij de consequenties voor het parkeren.
Het spreekt echter vanzelf dat de visie op vele terreinen consequenties
heeft o.a. ruimtelijke inrichting, relatie met de binnenstad, horeca,
voorzieningenniveau. Een nadere uitwerking van deze visie is daarom
noodzakelijk. Vandaar dat deze uitwerkingen opgenomen zijn in het
actieplan voor de korte termijn.

6 Projectenoverzicht en actieplan
6.1 Projectenoverzicht
Aan de hand van de ruimtelijke ontwikkelings visie, zoals hiervoor beschreven
in hoofdstuk vijf, kan worden vastgesteld dat een aantal projecten die in
hoofdstuk 3 zijn geïnventariseerd niet of niet zondermeer passend zijn. Dit
geldt voor de volgende projecten:
• Herinrichtingsplannen Nieuwe Willemshaven (OCW)
• Maritiem Belevingscentrum
• Waddendoecentrum
• Parkeergarage op de Waddenpromenade
De overige in hoofdstuk drie genoemde projecten zijn allen passend binnen
de visie.
Daarnaast dienen er een aantal projecten toegevoegd te worden nl:
• Herinrichting van de Waddenpromenade door middel van toevoeging
bebouwing en functies
• Ontwikkeling van het Schakelgebied door middel van doortrekking
stadswal en gracht, aanleg van parkeervoorziening in de
nieuwe stadswal en aanleg van een nieuwe langzaamverkeersverbinding
in het verlengde van de Steenhouwerstraat/
Brouwerstraat.
• Aanleg van dijk, palenrij, pier e.d. t.b.v. kweldervorming en
strandverbetering
• Verkennen mogelijkheid versterking Oost-West verbinding Westerzeedijkgebied.
Het merendeel van de hierboven genoemde gewenste projecten zijn projecten
voor de middellange en lange termijn. Bovendien bevinden de meeste
projecten zich in de zgn. initiatieffase (zie bijlage 1) en dienen ze nader uitgewerkt
te worden alvorens tot realisatie kan worden overgegaan. Dat geldt
voor met name de projecten in de deelgebieden Waddenpromenade, Schakelgebied
en Nieuwe Willemshaven. Een dergelijk uitwerking is een actie voor
de korte termijn en is als zodanig opgenomen in het Actieplan (zie hierna).
Bij die uitwerking zal in een vroegtijdig stadium, vanwege het belang van de
Waddenzee de direct betrokken milieuorganisaties worden betrokken, teneinde
er voor de zorgen dat economie en ecologie in balans zijn.
6.2 Actieplan korte termijn
De volgende projecten/acties kunnen op korte termijn worden uitgevoerd:
A. Uitwerking deelgebieden
- Uitwerking deelgebied Waddenpromenade
- Uitwerking Schakelgebied
- Uitwerking deelgebied Nieuwe Willemshaven
- Uitwerking pilot kweldervorming Westerzeedijk
B. Sanitaire voorzieningen
- Sanitaire voorzieningen (Charters/bruine zeilvaart, Stadstoilet centrum,
Singels, Singels (openbaar toilet), Zuiderhaven. (zie o.a.
bouwstenen 2, 13,18,19)
C. Singels/vaarten
- Aanlegvoorziening Franekertrekvaart (zie o.a. bouwstenen 7,
12,15,23)
- Aanlegvoorziening Noordoostersingel (idem)
- Kwaliteitsverbetering weg en toeristisch voetpad (idem)
- Realisatie brug De Spiker-Noorderkade (zie idem)
D. Informatievoorziening
- Informatievoorziening: bewegwijzering voor uniforme een eenduidige
uitstraling; historische informatiepanelen; foldermateriaal en
Engelse en Duitse taal; digitaal zoekpaneel met overzicht van beschikbare
accommodatie; vernieuwen en optimalisering informatiegids,
ook in Engels en Duits. (zie o.a. bouwstenen 12, 13)
E. Ondersteuning projectmanagement
F. Verbetering entree haven
- Drijvende steiger bij de SAS-brug (zie o.a. bouwstenen 2, 12,23)
29

30
- Loopbrug vanaf keermuur naar Nieuwe Willemshaven
- Havenboot
- Kwaliteitsverbetering Havenplein, Prinsenstraat, Oude Ring
muur
G. Duurzaamheidsmaatregelen
- Armaturen (led) looproute havens/singels
- Uitwerking verlichting ‘Randen van het Wad’.
Hieronder wordt een korte omschrijving van bovenstaande projecten
gegeven.
Uitwerking Waddenpromenade, Schakelgebied,
Nieuwe Willemshaven, Westerzeedijkgebied
Voor deze deelgebieden is in het Masterplan een visie op hoofdlijnen
weergegeven. Deze visie dient nader uitgewerkt te worden in een stedenbouwkundig
ontwerp, programma van eisen, financiële analyse e.d.
Voor de Nieuwe Willemshaven zal in eerste instantie een bedrijfeconomische
analyse van een volwaardige Marina worden opgesteld. Voor
het Westerzeedijkgebied zal de pilot kweldervorming nader worden
verkend.
Sanitaire voorzieningen
Het gaat om de volgende sanitaire voorzieningen:
- Sanitaire voorziening Noorderhaven
- Sanitaire voorziening Zuiderhaven
- Sanitaire voorzieningen Charters/bruine zeilvaart. Er is nu een
tijdelijke unit ter overbrugging naar een permanente lokatie.
Die moet nog worden bepaald.
- Sanitaire voorziening Singels
- Stadstoilet
- Sanitaire voorziening strand
De lokatie van de sanitaire voorzieningen Noorderhaven, Zuiderhaven,
Charters/bruine zeilvaart en stadstoilet lopen mee in het kader van het
Haveninrichtingsplan. Ter overbrugging wordt gewerkt met tijdelijke
voorzieningen. De sanitaire voorziening t.b.v. de ligplaatsen aan de singels/grachten
is gepland in het Harmenspark. De sanitaire voorziening
Strand wordt gekoppeld aan het (private) strandpaviljoen.
Aanlegvoorziening Franekertrekvaart
Het aanbrengen van een nieuwe (55 cm) hogere damwand welke voorzien
is van een klemgording en deksloof, 85 cm boven de waterspiegel.
Realisatie van aanlegvoorzieningen, een schelpenpad, stroomvoorzieningen
en een watertappunt. Daardoor wordt het geheel opgewaardeerd
tot een volwaardige voorziening voor de recreatievaart.
Aanlegvoorziening Noordoostersingel
Het aanbrengen van een damwand met daar achter gedeeltelijk een
schelpenpad, aanlegvoorzieningen op de damwand, stroomvoorzieningen
en een watertappunt. Door realisatie wordt het geheel opgewaardeerd
tot een volwaardige voorziening voor de recreatievaart.
Kwaliteitsverbetering weg en toeristisch fietspad
Evenwijdig aan de Noordoostersingel loopt een weg voor snel- en langzaamverkeer.
De weg is te smal waardoor elkaar passerende auto’s
over het voetpad rijden. Door bebouwing aan de Noordoostersingel
is de verkeersdruk toegenomen. Een betere scheiding tussen de verkeersstromen
zal de weg veiliger maken voor voetgangers en de uitstraling/aantrekkelijkheid
van het gebied worden versterkt.
Brug De Spiker-Noorderkade
Door de huidige duiker te vervangen door een vaste (lage) brug ontstaat
er een alternatieve vaarverbinding tussen de Franekertrekvaart
en het Van Harinxmakanaal voor kleine boten (roeiboten, sloepen) en
kano’s.
Informatievoorziening
- Uniforme bewegwijzering is duidelijk en geeft een kwalitatief
hoogwaardige uitstraling.
- Voor de Historische panelen zijn criteria vastgesteld. Er staan

eeds 10 borden. De intentie is om per jaar 1 extra bord te
plaatsen.
- De folders voor de watersporters, eilandgangers en toeristen moeten
worden geupdate. Daarnaast is het nodig deze folders te vertalen
in het Engels en het Duits in verband met het bereiken van een
breder publiek.
- Het plaatsen van digitale infozuilen bij ondernemers, TIP en veerbootterminal
bevindt zich in de ideefase.
- Vernieuwen informatiegids en ook vertalen in het Engels en Duits.
Ondersteuning projectmanagement
Gezien de grote hoeveelheid projecten die in het kader van het Actieplan
korte termijn uitgevoerd moeten worden en de beperkte beschikbare menskracht
is ondersteuning van het projectmanagement met gemiddeld één dag
per week gewenst. Daarmee zijn bij de opstelling van het Masterplan goede
ervaring opgedaan.
Drijvende steiger bij de SAS-brug
Een drijvende steiger komt tegemoet aan de veranderende gebruikerswensen.
- De SAS brug wordt gesloten bij te hoog water (1.11 NAP). Dit gebeurt
zeer regelmatig. Als de deuren gesloten zijn, liggen de schepen
te wachten aan de Waddenzeekant. Veilig aanmeren is dan zeer
gewenst.
- Een drijvende steiger is veiliger om aan wal te gaan.
- De watertaxi’s vanaf de eilanden gaan nu door de SAS brug en zetten
hun passagiers af achter hotel Zeezicht. Indien de watertaxi’s
kunnen aanmeren aan een drijvende steiger levert dit een aantal
voordelen op zoals:
- afname aantal brugdraaiingen
- concentratie (op de Waddenpromenade) van verkeerstroming naar
de eilanden
- de afstand naar de trein en bus korter.
- De drijvende steiger kan dienen als golfbreker.
- De drijvende steiger kan gebruikt worden bij calamiteiten (patiëntenvervoer
reddingboot etc). Op dit moment wordt de politieboot-
steiger in de Nieuwe Willemshaven hiervoor gebruikt. Deze zal met
het verplaatsen van de rijksschepen richting de industriehaven verdwijnen.
Een veilige en snel bereikbare plek is dan gewenst.
Loopbrug vanaf keermuur naar Nieuwe Willemshaven
Vanaf de Havenweg is het mogelijk om via 2 loopbruggen op de keermuur te
komen. Echter een loopbrug aan de kant van de Willemskade ontbreekt nog,
maar is zeer wenselijk. De loopbrug zal de verbinding van het buiten- en binnengebied
(Willemshaven-binnenstad) versterken. De ontwikkeling van de
Willemshaven zal bepalend zijn voor de locatie van de loopbrug.
Havenboot
Door de havenmond van Harlingen vinden jaarlijks 64.000 scheepbewegingen
plaats. Dit kan onveilige situaties opleveren. In het kader van veilig
scheepvaartverkeer in de haven en een stuk kwaliteitsverbetering van het
Nautisch Beheer en gastheerschap t.a.v. watersporters is een dergelijke boot
gewenst.
Kwaliteitsverbetering Havenplein, Prinsenstraat, Oude
Ringmuur
Het Havenplein, de Prinsenstraat en de Oude Ringmuur tot aan de Waddenpromenade
is misschien wel het belangrijkste uitwisselingsgebied van de stad
Harlingen. Aan de noordzijde van dit gebied is het vertrekpunt van veerboten
naar de eilanden. Aan de oostzijde stopt de trein en heeft de bruine vloot een
stevige basis in de dokhaven. Aan de oostzijde en aan de zuidzijde grenst het
gebied direct aan de historische binnenstad met de Noorder en Zuiderhaven.
Het gebied straalt echter geen éénheid uit en moet zodanig worden ingericht
dat deze aansluit op de herinrichting van het Centrum en met name op die
van de Grote Bredeplaats. De kruising Grote Bredeplaats/ Zuiderhaven/ Prinsenstraat
moet een pleinachtig karakter krijgen waardoor één stedelijke vloer
ontstaat tezamen met de nieuwe verharding van de Grote Bredeplaats.
Om duidelijk te maken dat doorgaand verkeer niet meer gewenst is op de
route door de Prinsenstraat moet dezelfde wijze van herinrichting worden
doorgetrokken naar Havenplein tot aan de kruising met de Waddenpromenade/Havenweg.
Het project sluit zo aan op de herinrichting van de Havenweg
en tevens op het project herinrichting Waddenpromenade. Onderdeel van dit 31

32
plan is een rotonde op de kruising Oude Ringmuur ingang Waddenpromenade
(in- en uitgang autoverkeer veerbootterminal). Op dat punt
kan verkeer dat het (verkeerde) plan heeft om de Prinsenstraat als
doorgaande route te kiezen, terug keren. Het plan kan daarnaast als
uitvoeringsonderdeel van het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoerplan
worden gezien, waarin opgenomen is dat Havenweg en Prinsenstraat
deel uit gaan maken van de 30 km-zone.
Armaturen (led) looproute haven/singels en Randen
van het Wad
Door het vervangen van de armaturen door klassiek ogende armaturen
in de binnenstad wordt de aantrekkelijkheid van de binnenstad
vergroot. Tevens wordt gebruik gemaakt van de nieuwste led-techniek
(Fortimo) en wordt het lichtbeeld rustiger, zuiniger en veiliger (warm
wit licht en tussen 23:00 uur en 7:00 uur gedimd).
6.3 Financiën
De kosten van de boven beschreven acties voor de korte termijn zijn
geraamd op:
- A. Uitwerking deelgebieden 0,06 mln
- B. Sanitaire voorzieningen 0,38 mln
- C. Voorzieningen singels en vaarten 1,317 mln
- D. Informatievoorziening 0 043 mln
- E. Ondersteuning projectmanagement 0,045 mln
- F. Verbetering entree haven 2,2 mln
- G. Duurzaamheidsmaatregelen 0,1245 mln
Totale kosten (excl. btw) 4,1695 mln
De beoogde financiering is als volgt:
- Gemeente Harlingen 2,246 mln
- Provincie Fryslân (FMP) 0,8818 mln
- Provincie Fryslân (REP) 0,8817 mln
- Provincie Fryslân (pMJP: provinciaal
meerjarenplan Landelijk Geb.) 0,16 mln
Totaal 4,1695 mln
In de beoogde financiering is geen rekening gehouden met private bijdragen/investeringen.
Op de korte termijn gaat het vooral om publieke
investeringen die naar verwachting op middellange en lange termijn tot
forse private investeringen zullen leiden. In dit verband kan bijvoorbeeld
gewezen worden op de herontwikkeling van de Nieuwe Willemshaven,
het Schakelgebied, de Waddenpromenade en Westerzeedijkgebied.
Daarvoor worden op de korte termijn de plannen nader uitgewerkt en
wel zodanig dat op basis daarvan marktpartijen geïnteresseerd zijn om
te investeren. Daarbij zal het naar verwachting om tientallen miljoenen
euro’s aan private investeringen gaan.
Fasering
Bovenstaande investeringen kunnen gefaseerd plaatsvinden. De tweede
fase van het Fries merenproject loopt t/m 2015. De projecten dienen
in de periode t/m 2015 gerealiseerd en afgerekend te worden.
6.4 Raming werkgelegenheidseffecten.
6.4.1 Intro
De Provincie Fryslân heeft in 2008 de bureau’s Ecorys en Altenburg
en Wymenga opdracht gegeven om een economische en ecologische
effectmeting op te stellen omtrent het Fries Merenproject, zowel voor
de eerste fase als voor de lopende tweede fase (2007 t/m 2013). Ten
behoeve van de raming van de werkgelegenheidseffecten van het
Masterplan Toegangspoort Harlingen is gebruik gemaakt van de berekeningen
uit dat rapport en de daarin gehanteerde kengetallen en
uitgangspunten. Daarmee ontstaat er een goede vergelijkingsmogelijkheid
en een consistent beeld.
De werkgelegenheidseffecten zijn onder te verdelen in:
- Tijdelijke werkgelegenheidseffecten. Deze treden op als gevolg
van de uitvoering van de investeringen. Gezien de aard
van de werkzaamheden met name in de bouwnijverheid, weg
en waterbouw en aanverwante sectoren.
- Blijvende werkgelegenheidseffecten. De blijvende werkgelegenheidseffecten
geven een beeld van de lange termijn bij-

drage van het project aan de (regionale) economie. Dit effect
wordt bepaald aan de aan de hand van het geraamde effect
van de investeringen op de bestedingen.
Zowel het tijdelijke als het blijvende werkgelegenheidseffect kan weer onderverdeeld
worden in:
• Directe werkgelegenheidseffecten (in de sectoren, waarin de investeringen
plaats vinden)
• Indirecte (afgeleide)werkgelegenheidseffecten (in de toeleverende
en aanverwante sectoren)
Alvorens de ramingen te presenteren moet opgemerkt worden dat met name
de raming van de blijvende werkgelegenheidseffecten een lastige materie
is. Dat is voornamelijk een gevolg van het feit dat de beoogde maatregelen
veelal een voorwaardenscheppend karakter hebben. De daarvan afgeleide
effecten op de (toeristisch/recreatieve) bestedingen en de daar weer van
afgeleide blijvende werkgelegenheid dienen daarom met de nodige voorzichtigheid
te worden geïnterpreteerd.
6.4.2 Tijdelijke werkgelegenheidseffecten.
In het genoemde rapport van Ecorys wordt het totale investeringsbedrag van
de eerste en tweede fase Friese Merenproject geraamd op 495 mln euro. Het
totale tijdelijke directe werkgelegenheidseffect wordt geraamd op 2600 arbeidsjaren.
Daaruit blijkt dat gerekend is met een gemiddelde investering per
tijdelijk arbeidsjaar van ca. 190.000 euro per arbeidsjaar. Het via de Input-
Output techniek daarvan afgeleide indirecte tijdelijke werkgelegenheidseffect
wordt geraamd op 2150 arbeidsjaren, dat is ca. 0,83 maal het directe effect.
Voor de bepaling van de tijdelijke werkgelegenheidseffecten is het investeringsbedrag
dat opgenomen is in het genoemde Masterplan maatgevend.
Het totale investeringsbedrag in het Masterplan Toegangspoort Harlingen is:
4.169.500 euro.
Toepassing van de hierboven aangegeven kengetallen uit de Ecorys-studie
leiden tot een tijdelijk werkgelegenheidseffect van: direct tijdelijk 22 en indirect
tijdelijk 18. Totaal: 40 arbeidsjaren.
De mate waarin het bedrijfsleven in de provincie Fryslân hiervan profiteert
hangt af van dat deel van het investeringsbedrag dat uiteindelijk bij bedrijven
in de provincie wordt (aan)besteed.
6.4.3. Blijvend werkgelegenheidseffect.
Zoals hierboven reeds is aangegeven is de raming van het blijvende werkgelegenheidseffect
een lastige zaak. Deze effecten worden ‘getrapt’ geraamd,
ze worden nl. afgeleid van een raming van het effect van de investeringen op
de (toeristisch/recreatieve) bestedingen. De economische betekenis van de
maatregelen wordt zichtbaar via de uitgaven van watersporters aan bijvoorbeeld
ligplaatsgelden, boothuur, brandstof en de afgeleide (consumptieve)
bestedingen van deze bezoekers aan de wal. Deze consumptieve bestedingen
aan de wal bestaan uit de uitgaven aan bijvoorbeeld horecabezoek, winkelen,
bezoek aan toeristische attracties e.d.
In het Ecorys-rapport wordt de additionele bestedingsimpuls voor de tweede
fase van het Friese Merenproject geraamd op totaal 10,8 à 13,6 mln euro
per jaar. Daarbij heeft Ecorys onderscheid gemaakt in twee programmalijnen
van het Friese Merenproject nl: ‘Grenzeloos varen’ en ‘Extra bestedingen aan
de wal’.
Voor de programmalijn ‘Grenzeloos varen’, waartoe de versterking van de
toegangspoort Harlingen door Ecorys wordt gerekend, wordt een bestedingsimpuls
van 6,4 mln euro per jaar geraamd. Deze bestedingsimpuls leidt volgens
Ecorys tot een blijvend (direct en indirect) werkgelegenheidseffect van
97 arbeidsjaren. Wordt dit aantal gerelateerd aan de geraamde bestedingsimpuls
dan is er sprake van ca. 66.000 euro besteding per blijvend arbeidsjaar.
Daarnaast heeft Ecorys per type maatregelen een raming van het bestedingseffect
opgesteld. Het type investeringen in het Masterplan Toegangspoort
Harlingen is vergelijkbaar met het type investeringen in het Masterplan
Toegangspoort Lemmer. Voor Lemmer werd door Ecorys een bestedingimpuls
van 170.000 euro per 1 mln investering aangenomen. Er wordt vanuit gegaan
dat dit kengetal ook van toepassing is op het Masterplan Toegangspoort
Harlingen. Dat betekent dat het blijvende werkgelegenheidseffect voor 33

34
Harlingen geraamd wordt op ca 11 arbeidsjaren. (4,17 mln x
170.000)/66.000). Daarnaast moet worden opgemerkt dat in de bovenstaande
raming geen rekening is gehouden met de extra bestedingen
van extra bezoekers die geen direct gebruik maken van het water.
Uit globale berekeningen van Ecorys blijkt dat dit ook nog een aanzienlijk
effect zou kunnen zijn.
Er is geen onderzoek gedaan naar het niveau van de extra blijvende
banen. Gezien echter het feit dat het bestedingseffect zich vooral zal
voordoen in de handel en horeca, mag worden aangenomen dat het
voornamelijk om banen op MBO-niveau zal gaan.
Tot slot moet worden opgemerkt dat bovenstaande ramingen alleen
betrekking hebben op de werkgelegenheid. Geen rekening is gehouden
met de positie effecten op bijv. de verbetering van de leefomgeving
van de eigen bewoners, de waarde stijging van het onroerend goed ter
plekke e.d.
In het Masterplan Harlingen wordt in het financieringsoverzicht uitgegaan
van een bijdrage vanuit het Friese Merenproject van in totaliteit
881.667 euro. Wordt deze bijdrage gerelateerd aan de geraamde blijvende
werkgelegenheid dan is er sprake van een bijdrage van ca.80.000
euro per blijvende arbeidsplaats. Dat is gezien het feit dat in dit stadium
niet alle blijvende effecten zijn geraamd (o.a. van extra bezoekers,
extra inwoners), het gemiddelde niveau van de arbeidsplaatsen (vnl.
mbo) en de gehanteerde verhouding in het Koers Noord/OP-EFRO
Programma een zeer acceptabele verhouding.
6.4.4. Samenvatting.
Samenvatting werkgelegenheidseffecten Actieplan korte termijn Toegangspoort
Harlingen.
Omschrijving Harlingen
Totaal tijdelijk werkgelegenheidseffect ca. 40 arb. jaren
Totaal blijvend werkgelegenheidseffect ca. 11 arb. jaren
6.5 Acties middellange en lange termijn
Hieronder staan de acties voor de middellange en lange termijn. Hiervoor
is geen kostenraming en financiering opgesteld.
a. Ontwikkelen van gastheerschap
b. Waterwegennavigator
c. Oprichten promotieteam
d. Recreatiepark Westerzeedijk
e. Oude paden, Nieuwe Wegen
f. Waddendoecentrum (relatie Schakelgebied)
g. Herinrichting Waddenpromenade, Nieuwe Willemshaven,
Schakelgebied
h. Natuurontwikkeling Westerzeedijk
i. Kweldervorming/aanleg dijk c.a. strand
j. Tweede havenmond

Bijlage 1 Projectfasen
Projecten doorlopen normaliter een viertal fasen nl :
1. initiatief- en oriëntatiefase
2. definitiefase
3. planuitwerkingsfase
4. planuitvoeringsfase
In het figuur hierna wordt in algemene zin een planontwikkelingsproces
geschetst, gebaseerd op samenwerking tussen verschillende partijen.
Figuur 11: Het planontwikkelingsproces
Het stadium van de planvoorbereiding beslaat een tweetal fasen, te weten:
1. de initiatieffase
2. de definitiefase
In de initiatieffase worden de eerste ‘groene’ ideeën behandeld. Suggesties
worden toegevoegd en andere vallen af. Er ontstaat een project op hoofdlijnen,
een globaal beeld. Een intentieovereenkomst/verklaring is in geval van
samenwerking tussen verschillende partijen het sluitstuk van de initiatieffase.
Vanaf de vaststelling van de projectopdracht en de ondertekening van
de intentieovereenkomst komt het planontwikkelingsproces in de volgende
fase, te weten: de definitiefase.
De definitiefase is erop gericht een planformule te vinden die haalbaar is en
zoveel mogelijk tegemoet komt aan de gedefinieerde doelen van de betrokken
gemeente c.q. haar samenwerkingspartners.
Om te komen tot een werkelijk haalbaar plan is het nodig de globale definitie
van het gewenste eindresultaat, zoals neergelegd in de projectopdracht aan
het eind van de initiatieffase verder te concretiseren.
Daarbij is vooral de haalbaarheid aan de orde. Hierbij kunnen de volgende
aspecten worden genoemd:
1. maatschappelijke haalbaarheid
Is er voldoende draagvlak bij publiek en politiek?
2. planologische (en ruimtelijke) haalbaarheid
Is er voldoende draagvlak bij provincie en Rijk voor de ruimtelijke
en planologische consequenties van het plan?
3. financiële haalbaarheid
Is het plan financieel uitvoerbaar?
4. markttechnische haalbaarheid
Zijn de functies die opbrengsten genereren of moeten worden
geëxploiteerd ook daadwerkelijk te “vermarkten” op een wijze
die wordt verondersteld in het financieel plan.
5. (mileu)technische haalbaarheid
Zijn de voorgestelde maatregelen (milieu)technisch te realise
ren?
35

36
Bijlage 2 Herinrichtingsplan Nieuwe Wilems
haven, OCW vof.
Het Herinrichtingsplan Nieuwe Willemshaven heeft alleen betrekking op de herinrichting
van de Willemskade. De Zuiderpier valt buiten het plan.
Door OCW is een historische analyse verricht en zijn o.a. de zichtlijnen en
verbindingen met het centrum en de aanpalende bebouwing bepaald. Daarbij
wordt opgemerkt dat door de hoogte van zeekering (muur 4 m boven maaiveld)
de zichtlijnen van een betrekkelijke kwaliteit zijn.
De stedelijke ruimte is gedefinieerd overeenkomstig de schaal en maat van het
voormalige haven karakter. De relatie met het spoor en de veerboot wordt erbij
betrokken. Er is sprake van een boulevard ontwikkeling.
Woonkwaliteit en ruimte scheppen aan de achtezijde (spoor en zeekering),
Kade, stegen en stedelijke ruimten.
Het programma ziet er globaal als volgt uit:
- Torenkraan-Hotelkamer
- Commercieelprogramma leisure/hotel/uitzwaaien van toeristen
- Stedelijke verbinding = ruimte
- Wonen en/of commercieel programma
- Stedelijke verbinding = ruimte
- Havenkantoor en voorzieningen
- Luxe haven in de Vluchthaven
- In vluchthaven mogelijkheid voor transferium, verbindingen
centrum en veerboot .
Bij wonen wordt gedacht aan bijzondere woningen (108-120 m2 BVO) en appartementen
van 100 tot 140 m2 BVO. Gemiddelde hoogte is 3 tot 4 lagen plus
een kap. Bij het commerciële programma wordt gedacht aan ‘kleinde detailhandel’
op verhoogd maaiveld. Het leisureprogramma is gedacht op de kop van de
Willemskade. Het parkeren is geheel overbouwd.

1 9
Er is inmiddels door de gemeente Harlingen opdracht verleend aan Zie: www.bdpkhandekar.com
Arcadis om de Structuurvisie Harlingen op te stellen.
10‘Economische
en ecologische effectmeting Friese Merenproject,
2
SWOT-analyse Harlingen, Waterrecreatie Advies 2009
Ecorys, Altenburg en Wymenga, 2008.
3
De afmeting van de grote sluis is 135 x 11,92 x 3,88 m. Maximaal 11 Gezien de aard van de sectoren waarin geïnvesteerd wordt, moet
toegestaan met ontheffing tussen de sluis en bedrijfsterrein Oostpoort: worden opgemerkt dat een gemiddelde investering van 190.000 euro
110 x 11,40 x 3,50 m.
per arbeidsjaar erg hoog is. Voor deze sectoren ligt een kengetal
Vanaf Oostpoort t/m Leeuwarden slechts: 105 x 9,5 x 2,70m. Tussen tussen 100.000 en 150.000 euro per arbeidsjaar meer voor de hand,
de Tussen de bedrijfstereinen Oostpoort en Kie is de max. diepgang waardoor het tijdelijke werkgelegenheidseffect naar verwachting
met ontheffing 3,20 m. De provincie Fryslân staat daar incidenteel ook hoger uitkomt. Omwille van de consistentie is in deze notitie gerekend
koppelverbanden toe met een lengte van 170 mtr. Verder staat de met het kengetal van Ecorys.
provincie met ontheffing lege schepen van 110 x 11,00 x 2,00 mtr toe 12 Zie rapport Ecorys, pag 32.
op het hele kanaal .
13
In het Koers Noord programma wordt uitgegaan van een gemid-
De afmeting van de kleine sluis is: 40 x 7 x 2,20 m.
deld steunbedrag (Efro) van ca. 101.000 euro per fte. In de financie-
In de periode mei t/m september is de bediening van de Tjerk Hiddesring van het Masterplan wordt ook uitgegaan van een bijdrage uit de
sluizen van maandag t/m vrijdag 5 -22 uur, zaterdag 5 – 20 uur en REP-middelen van 881.668mln. Ook hier geldt dat er sprake is van
feestdagen 9 – 20 uur.
een steun van ca. 80.000 euro per blijvende arbeidsplaats.
In April en Oktober: ma –vr 6 – 21 uur, za 6 – 20 uur en zon- en feestdagen
9 – 20 uur.
November t/m maart: ma – vr 6 – 21 uur, za 6 -19 uur en zon- en
feestdagen 9 – 17 uur.
4
De maximale toegelaten diepgang op het kanaal wordt dan 3,20 (muv
gedeelte TH-sluis - Oostpoort, dat blijft 3,50 m)
5
Bediening: de buitenbruggen worden van 1 april tot 1 november van
ma t/m vr van 6.00 uur tot 22.00 bediend en op zon- en feestdagen
van 7.45 uur tot 21.45 uur. In de periode van 1 november tot 1 april
zijn de draaitijden van 8.00 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 17.00 en
zondags gesloten.
6
Maximale afmetingen schepen: 16 x 4 meter, met een diepgang van
1,40 m. Bij de Kleine sluis geldt een beperking in verband met de doorvaarthoogte
Maximale afmetingen schepen: 16 x 4 meter, met een diepgang van
1,40 m. Bij de Kleine sluis geldt een beperking in verband met de doorvaarthoogte
7Onder bebouwing worden alle gebouwen en bouwwerken verstaan
met uitzondering van windturbines.
8
Zie voor de fasen, die een project normaliter doorloopt bijlage 1
37

38
Bijlage 3 Ruimtelijke ontwikkelingsvisie waterfront

Juni/november 2010
Gemeente Harlingen
Masterplan Toegangspoort Harlingen
BDP. khandekar i.s.m. Weusthuis

Huidige luchtfoto
BESTAANDE SITUATIE

ANALYSE EN ACHTERGROND
WATERFRONT EN STUDIEGEBIED
VISIE
EERSTE IDEEEN PER DEELGEBIED

Huidige waterstructuur op
luchtfoto
WATERSTRUCTUUR

Huidige waterstructuur op
luchtfoto
WATERSTRUCTUUR

Singel Gracht
Haven Zee
Waterkwaliteiten
WATERSTRUCTUUR

Oude waterstructuur (uit
1825) op huidige luchtfoto
WATERSTRUCTUUR

Water in 1825
Water in 2010

Bestaande groenstructuur op
huidige luchtfoto
GROENSTRUCTUUR

Bestaande groenstructuur op
huidige luchtfoto
GROENSTRUCTUUR

Groene historische gordel
versus stenige binnenstad
GROENSTRUCTUUR

Woongebied Voorziening (gebouw)
Industriegebied
Voorziening (groen)
Voorzieningen
FUNCTIES

Woongebied
Industriegebied
Andere voorzieningen
- Gebouwen
- Groen
FUNCTIES

WWesterzeedijk t dijk +10m 10 NAP
Stadswallen +7m NAP
Laag gelegen
binnenstad t.o.v schild
(2 ttot t 8 m verschil) hil)
HOOGTES

Laag gelegen
binnenstad t.o.v schild
(2 ttot t 10 m verschil) hil)
FUNCTIES

ANALYSE EN ACHTERGROND
WATERFRONT EN STUDIEGEBIED
VISIE
EERSTE IDEEEN PER DEELGEBIED

1. Wadden Promenade
22. Nieuwe Willemshaven
3. Westerzeedijkgebied
DRIE DEELGEBIEDEN

1. Wadden Promenade,
ttussen Waddenzee W dd en
historische binnenstad
DEELGEBIEDEN

2. Nieuwe Willemshaven,
oud industrieel schild
DEELGEBIEDEN

3. Westerzeedijkgebied,
groen gebied bi d bbuiten it dde
binnenstad
DEELGEBIEDEN

Voorstel Oude Buitenhaven
Nieuwe eu e Willemshaven e s a e
met Marina
Zuiderpier
Westerzeedijk
Huidige plannen op luchtfoto
OVERZICHT

Westerzeedijk
met reserve zone
DoeWad centrum
Recreatiewoningen
CCamping i
Langzaam verkeer?
Huidige plannen op luchtfoto
OVERZICHT

ANALYSE EN ACHTERGROND
WATERFRONT EN STUDIEGEBIED
VISIE
EERSTE IDEEEN PER DEELGEBIED

Huidige plannen Knelpunten Potenties
Analyse huidige
plannen
OVERZICHT

Knelpunten huidige plannen
OVERZICHT

Knelpunten huidige plannen
OVERZICHT

Potenties
OVERZICHT

Potenties
OVERZICHT

Huidige plannen Potenties Voorstel
Concept voorstel
OVERZICHT

Waterplein
Concept voorstel
OVERZICHT

Concept voorstel
OVERZICHT

ANALYSE EN ACHTERGROND
WATERFRONT EN STUDIEGEBIED
VISIE
EERSTE IDEEEN PER DEELGEBIED

Wadden Promenade als
BALKON tussen Waddenzee
en historische binnenstad
Oude Buitenhaven als
Waterplein
EERSTE IDEEEN

Wind op de dijk
Achterkant naar de
binnenstad gericht
WADDEN PROMENADE

Wind laten opwijken
WADDEN PROMENADE

Dubbele vloer met voorkanten
aan de Waddenzee en
aan de binnenstad
WADDEN PROMENADE

Beschutte plekken achter de
dijk met zicht naar de
binnenstad (zichtassen
Noorderhaven en
Zuiderhaven)
Eén inrichting rondom de
Oude Buitenhaven
WADDEN PROMENADE

Zicht vanaf lage
wandelboulevard op de
NNoorderhaven d h en op dde
Zuiderhaven
ZICHTASSEN

Schakel Binnenstad –
Nieuwe Willemshaven –
Westerzeedijkgebied
EERSTE IDEEEN

Vestingwallen als mogelijk
sfeerbeeld
(N (Noordoostersingel)
d t i l)
SCHAKELGEBIED

Water: oud en huidig
Historie als inspiratiebron
(waterstructuur)
Water: nieuw

Uitgebreide water- en
groenstructuur
SCHAKELGEBIED

(Toekomstige) Overgang
tussen buiten- en
bi binnengebied bi d bij dde Ni Nieuwe
Willemshaven, met
loopbruggen over het spoor
SCHAKELGEBIED

(Voorgestelde) Overgang
tussen buitenen
binnengebied bij het
Westerzeedijkgebied
SCHAKELGEBIED

Ingang naar de
binnenstad vanuit het
Westerzeedijkgebied
SCHAKELGEBIED

Zicht vanuit het
brandweerterrein naar de
BBrouwersstraat t t en naar dde
kerktorens (R.K. en Ned.
Herv. kerken)
SCHAKELGEBIED

Nieuwe Willemshaven als
Marina van Harlingen
EERSTE IDEEEN

Van specifieke doelgroep tot
brede doelgroep
NIEUWE WILLEMSHAVEN

Van technische voorzieningen
tot recreatieve voorzieningen
NIEUWE WILLEMSHAVEN

Overzicht nieuwe Marina
NIEUWE WILLEMSHAVEN
EN SCHAKELSGEBIED

Westerzeedijkgebied en
zeekering
EERSTE IDEEEN

1
2
1. Buitendijk
2. Binnendijk
WESTERZEEDIJKGEBIED

De aanleg van een nieuwe dijk met
palenrijen (rijsdammen) heeft
1. Buitendijk
verschillende voordelen. Door de palenrijen Zeekering Zeekering, natuurontwikkeling
wordt slib afgezet en ontstaat een
en eco-toerisme
kweldergebied met een stelsel van
wadplaten doorsneden met geulen, die
afwisselend droogvallen en onder water
staan staan. Dit voorland breekt de golven
waardoor de Westerzeedijk niet verhoogt
hoeft te worden. Het vormt een duurzaam
alternatief voor dijkverhoging omdat het
meegroeit eeg oe t met et de zeespiegelstijging,
eesp egelst jg g,
waardoor zeekering in de toekomst
gewaarborgd is.
Tevens ontstaat er buitendijks een
ecologisch en recreatief waardevol
natuurgebied met educatieve waarden dat
aansluiting kan vinden bij het bestaande
WESTERZEEDIJKGEBIED
natuurgebied Hegewiersterfjild.

Het strand van Harlingen is onderhevig
aan erosie door wind en water en wordt
belast met slibaanwas dat het gebruik
van het strand aanzienlijk beperkt. Het
aanleggen van een nieuwe dijk
vermindert de erosie en voorkomt
slibaanwas waardoor in de toekomst
minder onderhoud nodig is. is Door het
winnen van zand op de wadplaat tussen
de aan te leggen dijk en de
Westerzeedijk ontstaat een lagune. Het
zand a d kan a geb gebruikt u t wo worden de o om de ddijk j aa aan
te leggen en het strand op te hogen en te
verbreden.
1. Buitendijk
Uitgebreid (schoon) strand
WESTERZEEDIJKGEBIED

Door het aanleggen van een nieuwe spui
ten zuiden van de nieuwe dijk, wordt de
noodzakelijke vergroting van de
spuicapaciteit bereikt en ontstaat een
bijzonder natuurgebied. De slibneerslag
als gevolg van het spuien, die momenteel
in de Harlinger haven dagelijkse
baggerwerkzaamheden tot gevolg heeft heeft,
kan op deze plek juist een bijdrage
leveren aan het ontstaan van schorren en
slikken. Er ontstaat een gebied met zeer
hoge oge ddiversiteit ve s te t doo door het et ve verschil sc l in nat, at,
droog maat ook zoet, brak, en zout. Dit
gebied krijgt hierdoor een zeer hoge
natuurwaarde.
1. Buitendijk
Natuur diversiteit
WESTERZEEDIJKGEBIED

2
2. Binnendijk
-Waterrijk gebied
-Functies per zones
-Oplopend maaiveld richting
binnenstad en richting dijk
-Waar mogelijk parkeren uit
het zicht gehaald
-Relatie Noord-Zuid (loopen
vaarroutes)
-Relatie R l ti met t oostelijke t lijk
omgeving (weg + haven)
-Zicht vanaf snelweg
-Verbindingen over de dijk
WESTERZEEDIJKGEBIED

Concept
Concept Verbeelding
OVERZICHT

BDP. khandekar i.s.m. Weusthuis

BDP. khandekar i.s.m. Weusthuis

Bijlage 4 23 Bouwstenen
39

1
6
13
20
3
10
17
2
7
14
21
4
1
18
23 Bouwstenen
Aan het werk met de basis voor een masterplan
watersportkernen of toegangspoorten
8
15
2
5
12
19
9
16
23
1. Pas een interactieve planvorming toe
Vergroot het draagvlak in de lokale samenleving voor de ontwikkeling van
de watersportkern. Betrek verenigingen, clubs en individuele bewoners bij
planvorming en uitvoering.
2. Maak de watersportkern levensloopbestendig
Plan en ontwerp voorzieningen voor toeristen en recreanten in alle
levensfasen, van jong tot oud.
3. Houd rekening met klimaatverandering
Vooral bij de toegangspoorten langs het IJsselmeer en de Waddenzee moet
aandacht zijn voor toekomstige peilstijgingen.
4. Het landschap is de basis
Elke watersportkern is uniek door zijn ligging in het landschap. Verschillen
in de bodem en historische kavelpatronen moeten ook bij nieuwe
ontwikkelingen de structuur bepalen. Zo ontstaan plekken met een
eigen karakter.
5. Bewaak zichtrelaties met het landschap
Waar ben ik? Vanuit de kern vertellen zichtlijnen over land en water waar je
je bevindt. Breng de mooie bestaande vergezichten in kaart en bewaak ze.
6. Het silhouet in het landschap is verzorgd
Beplanting en een goede uitstraling van gebouwen zorgen ervoor dat een
kern er vanaf het water mooi uitziet. Vergeet ook de ‘achterkant’ van het
waterfront niet.
7. Creëer bijzondere plekken aan het water
Bakens en andere oriëntatiepunten maken het waterfront herkenbaar.
Zo’n punt kan tegelijk een prettige verblijfplek aan het water zijn.
8. Borduur voort op de historie van de plek
Behoud de identiteit van de plek. Laat de geschiedenis een inspiratiebron
zijn voor nieuwe ontwikkelingen op een eigentijdse manier. De verbinding
tussen het ’historische centrum’ en het ‘watersportcentrum’ is
belangrijk, laat het karakter van de twee plekken duidelijk zijn.
Is het watersportcentrum ook het historische centrum, benut dan
kwaliteit en meerwaarde van beide.
9. Aandacht voor architectuur
Zorg voor ‘pure’ architectuur met natuurlijke materialen en kleuren,
passend bij (de omvang van) de watersportkernen. Houd bij nieuwe
ontwikkelingen de regie van planvorming tot en met de uitvoering.
10. Kies voor stedenbouwkundige menging
Watersportkernen worden levendig door wonen, werken en recreatie te
mengen.
11. Het contrast tussen binnen en buiten is een
kwaliteit van de toegangspoorten
Zorg voor behoud van het sterke contrast tussen de buitenzijde (open
water, weidsheid) en de binnenzijde (land en kleinschaligheid) bij de toegangspoorten
en probeer dit contrast waar mogelijk te versterken. De dijk
zorgt voor de scherpe scheiding en is minder geschikt voor bijvoorbeeld
nieuwe attractieve punten. Gebruik bestaande (monumentale) elementen
om de attractiviteit te verhogen.
12. Maak aantrekkelijke entrees en logische routes
Zorg voor een prettige en logische route naar parkeer- en aanlegplaatsen.
Markeer duidelijk de plekken waar een bezoeker de kern binnengaat.
13. Zorg voor een gastvrij onthaal en aantrekkelijk
verblijfsklimaat voor toeristen en recreanten
Zorg voor een warm welkom. Verwijder verbodsborden, realiseer
goede en schone sanitaire voorzieningen, zorg voor water, stroom, een
vuilwaterpomp en een inzamelpunt voor huishoudelijk afval. Plaats de
passantenplaatsen in of bij het centrum, op loopafstand van winkels en
horeca. Daar wordt het geld besteed! Houd ook rekening met rustzoekers
en vertier zoekende watersporters. De aantrekkingskracht van de kern is
belangrijk: scheid watersportkern van industrie.
14. Zorg voor een netwerk van wandel- en
fietspaden
Maak als watersportkern een bewuste keuze: voor welk type boten ben je
bereikbaar en voor welk type boten wil je bereikbaar zijn. Optimaliseer
de mogelijkheden voor deze doelgroep. Creëer ruime mogelijkheden
voor een ommetje over land, te voet of met de fiets, die aansluiten op het
vaarnetwerk. Zorg dat je vanaf aanlegplaatsen gemakkelijk die wandel- en
fietsroutes bereikt.
15. Houd oevers openbaar
Om watersportkernen aantrekkelijk te houden, moet je er gemakkelijk aan
wal kunnen gaan. Neem de oevers op in het netwerk van wandelpaden en
houd bij nieuwe ontwikkelingen de oevers altijd openbaar.
16. Combineer water met groen
Juist in een watersportkern zorgt groen voor extra sfeer. Reserveer bij
nieuwe ontwikkelingen groeiruimte voor bomen in tuinen en het openbaar
gebied, maar houd het overzichtelijk.
17. Koester en versterk de lokale biodiversiteit
Plan natuurvriendelijke oevers en ruimte voor (aaneengesloten) openbaar
groen dat past bij het gebied.
18. Stimuleer de productie en het gebruik van
duurzame energie
Reserveer ruimte voor het opwekken van duurzame energie. Leg
lokale verbindingen tussen leveranciers en gebruikers: restwarmte van
bijvoorbeeld een plaatselijke fabriek kan op een naastgelegen locatie
goed gebruikt worden. Reserveer ruimte voor oplaad- en vulpunten
voor duurzame brandstoffen, waaronder elektriciteit en biobrandstoffen.
19. Beperk het gebruik van energie
Plaats gebouwen zodanig dat optimaal gebruik wordt gemaakt van
daglicht voor verlichting en verwarming. Zorg voor goede isolatie.
20. Voorkom schade aan het leefmilieu
Ontwerp volgens een duurzaam principe (zoals bijvoorbeeld Cradleto-cradle).
Voorkom schadelijke toevoegingen of onttrekkingen aan
het leefmilieu. Beperk het materiaalgebruik of gebruik recyclebare of
restmaterialen.
21. Kies voor duurzaam waterbeheer
Voorkom vervuiling van het oppervlaktewater en beperk het gebruik
van kraanwater. Plan voldoende opvangcapaciteit voor vuilwater (ook
oliehoudend) afkomstig van vaartuigen en zorg voor aansluiting op
de riolering of zuiveringsvoorzieningen op locatie. Plan voldoende
toiletvoorzieningen in de publieke ruimte. Probeer waar mogelijk
gebruik te maken van regen- of oppervlaktewater.
22. Structureer en financier duurzaam
De investeringskosten bij duurzame investeringen kunnen hoger zijn,
maar de exploitatiekosten zijn vaak een stuk lager (minder energieverbruik
en onderhoud). Veelal is financiële ondersteuning mogelijk; op
provinciaal, of landelijk niveau. Bij duurzame financiering hoort ook een
onderhoudsschema om de voorziening duurzaam en blijvend op niveau
te houden. Ook pachters moeten aangespoord worden tot duurzame
bedrijfsvoering.
23. Kies voor een duurzame bedrijfsvoering
Zorg voor een divers aanbod van duurzame producten en duurzame
diensten (Fair Trade, Green Key of Blauwe Vlag). Kijk vooruit: zorg voor
een financiële basis voor exploitatie en duurzame instandhouding van
de voorzieningen in de watersportkern. Stimuleer werkgelegenheid voor
sociaal zwakkere groepen.
www.friesemeren.nl

9.
Aandacht
voor
architectuur
16.
Combineer
water met
groen
23.
Kies voor
een
duurzame
bedrijfsvoering
5.
Bewaak
zichtrelaties
met het
landschap
12.
Maak
aantrekkelijke
entrees en
logische
routes
19.
Beperk
het gebruik
van
energie
8.
Borduur
voort op
de historie
van de
plek
15.
Houd
oevers
openbaar
22.
Structureer
en
financier
duurzaam
4.
Het
landschap
is de
basis
11.
Het contrast
tussen binnen
en buiten is een
kwaliteit van de
toegangspoorten
18.
Stimuleer
de productie en
het gebruik van
duurzame
energie
2.
Maak de
watersportkernlevensloopbestendig
7.
Creëer
bijzondere
plekken
aan het
water
14.
Zorg voor
een netwerk
van wandel-
en fietspaden
21.
Kies
voor
duurzaam
waterbeheer
3.
Houd
rekening met
klimaatverandering
10.
Kies
voor stedenbouwkundige
menging
17.
Koester
en versterk
de lokale
biodiversiteit
1.
Pas een
interactieve
planvorming
toe
6.
Het
silhouet
in het
landschap
is verzorgd
13.
Zorg voor een
gastvrij onthaal
en aantrekkelijk
verblijfsklimaat
voor toeristen en
recreanten
20.
Voorkom
schade
aan het
leefmilieu