Niet zonder liefde - Free Record Shop

Niet zonder liefde

Ander werk van Marita de Sterck
Met huid en haar (2004) Zilveren Zoen 2005, Prijs van de Kinder- en
Jeugdjury Vlaanderen 2006
Kwaad bloed (2006) Zilveren Zoen 2007, Boekenleeuw 2007
De hondeneters (2009) Gouden Uil Prijs van de Jonge Lezer 2010

Marita de Sterck
Niet zonder liefde
amsterdam · antwerpen
em. querido’s uitgeverij bv
2012

www.queridojeugdboeken.nl
users.telenet.be/marita.de.sterck
De auteur ontving voor het schrijven van dit boek een subsidie van het
Vlaams en van het Nederlands Fonds voor de Letteren.
Copyright © 2012 Marita de Sterck
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt,
in enige vorm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van Em. Querido’s Uitgeverij bv, Singel 262, 1016
ac Amsterdam.
Omslag Nanja Toebak
Omslagfoto Getty Images
isbn 978 90 451 1319 7 / nur 285

There is a crack in everything
That’s how the light gets in.
Leonard Cohen
Let’s stick together.
C’mon, c’mon, let’s stick together!
You know we made a vow
to leave one another never.
Brian Ferry

Parkour of PK gaat om de kunst van het bewegen. De deelnemers
of traceurs trainen om hun grenzen te verleggen en hindernissen
te veroveren. Wie hun manoeuvres nabootst zonder
gepaste training neemt grote risico’s. Zoek dus altijd contact
met ervaren trainers voor je aan parkour begint.

inhoud
1 Ik wacht. Station Antwerpen-Centraal 9
2 In het donkere bos. Metrohalte Diamant 16
3 Koekendoos. Antwerpen Linkeroever, Chicagoblokken 21
4 Fastfood. De Keyserlei 33
5 Krukken. Metrohalte Opera 37
6 Inpakken en wegwezen. Mo’s flat 44
7 Wensen in het water. De Meir 53
8 Knikken of schudden. Metrohalte Meir 61
9 Pedropiano speelt. De Meir 67
10 De Boerentoren. Schoenmarkt 74
11 Station gepasseerd. Tussen metrohalte Meir en
metrohalte Groenplaats 78
12 Rotboom. Antwerpen-Zuid, huis van Nora 83
13 Racist! Groenplaats 91
14 Ik trouw nooit! Metrohalte Groenplaats 95
15 Walter pakt zijn koffers. Walters studio 99
16 We gaan op berenjacht. Sint-Jansvliet 107
17 Op hun kop gevallen. Onder de Schelde 112
18 Geschenken. Brussel, Matongéwijk 118
19 Levend begraven. Voetgangerstunnel 130
20 Pijnstillers. Metrohalte Van Eedenplein,
Antwerpen Linkeroever 134
21 Klei. Linkeroever, flat van Céline 138
22 De ronde van Linkeroever 146
23 Op de achterbank. In Olavs taxi 156
24 De parabel van de stekelvarkens 159
Over parkour 161
Stadsplan met routes en locaties 164

1 Ik wacht
Station Antwerpen-Centraal
Ik wacht. Dat is niet mijn sterkste kant. Ik overleef het wel, als
ik maar kan bewegen. Ik heb zin om te rennen, te klimmen, te
springen. Maar het perron ziet zwart van het volk. Al die treuzelaars,
beladen als muilezels, pakken me mijn ruimte en mijn
vrijheid af. Hoe sloom de meeste mensen bewegen, hoeveel ze
meezeulen, hoe ze treuzelen, haperen, drentelen. Ik word er
bloednerveus van. En van dat stroperige ‘Stille nacht’ kikker ik
ook niet echt op.
Ik ga op mijn tenen staan, zo hoog en zo lang mogelijk.
Dadelijk tuft haar trein het station binnen.
Ik balanceer op mijn hielen.
Ik neem mijn liefste subiet mee naar de flat van Mo.
Ik draai mijn polsen los, naar links, naar rechts.
Ik wil haar voor mij alleen.
Ik rol met mijn schouders. Naar voren, naar achteren.
Ik ga haar zeven lagen winterkleren afpellen, haar zachtste plekjes
kussen.
Ik sla mijn rechterarm over mijn hoofd, grijp mijn linkeroor.
We moeten praten, Juma en ik.
Ik sla mijn linkerarm achter mijn nek, tik op mijn rechterschouder.
Echt stevig, diep praten.
Ik zucht. Ik ben geen held in lastige gesprekken. Ik wil er nog
het liefst met een tijgersprong doorheen vliegen. En ik wil
vooral veilig landen, op mijn voeten, niet op mijn smoel. Maar
9

vandaag moet ik mijn Juma iets vertellen dat hard zal aankomen.
Ik loop al een uur op mijn woorden te kauwen. Tot in
de nok van de hoge koepel van het station klauteren lijkt me
peanuts vergeleken bij de babbel die me te wachten staat. Ik leg
mijn handen op mijn bovenbenen, buig mijn knieën. En weer.
Haar trein rijdt het station binnen. De snuit van de locomotief
grijnst: ‘Succes!’
Deuren schuiven open, reizigers druppelen naar buiten,
maar Juma zie ik niet.
Ja toch, daar staat ze, bij de staart van de trein, verstrooid te
dromen, van kop tot teen mijn schone slaapster.
Ik leg mijn handen op haar ogen. ‘Eindhalte Antwerpen-
Centraal.’
Ze draait zich om. Haar gezicht, haar hele lichaam ontwaakt
zo gauw ze me ziet. Dat vind ik altijd een subliem moment.
Hier en nu maak ik het verschil, tussen koud en warm, suf en
klaarwakker, roerloos en in beweging. En dit is nog maar het
begin. Straks, in Mo’s flat, zal ik mijn lief helemaal opwarmen.
Tot ze ronddanst op haar blote voeten. Maar eerst...
Ik neem haar rugzak over. Haar vingertoppen kussen mijn
hand palm.
‘Dag Arjun.’ Ik hou van haar lange aa en haar rollende r. Als
zij me noemt ben ik altijd content dat ik ben wie ik ben.
We kussen als vrienden, vederlicht, linkerwang, rechterwang.
Ook als we elkaar niet op de mond zoenen en niet knuffelen
– en dat doen we nooit in het openbaar – worden we wel
eens aangestaard. Er lopen veel zwart-witkoppels rond in deze
stad, maar sommige mensen raken er niet op uitgekeken. Een
verwelkte dame kan haar ogen niet van ons afhouden. Vandaag
laat ik het gebeuren. Soms geef ik weerwerk. Dan hang ik even
het rimboebeest uit. Ik rol met mijn zwarte ogen, trek mijn
apensmoel, zwier rond een paal. Met mijn donkere lijf beeld ik
uit wat die gapers zich inbeelden: dat ik gisteren nog op handen
en voeten liep.
10

‘Kom, liefste, laten we gauw naar Mo’s flat gaan.’
Juma wrijft haar lippen in met roze balsem. Straks kus ik
boterzachte aardbeien. Straks graaft zij met haar vingers door
mijn krullen tot mijn tenen tintelen.
‘Mo gaat de hele kerstweek bij zijn ouders logeren. Ik heb
hem gevraagd of hij zijn flat lekker warm wil stoken. Voor ons.’
Juma’s ogen lichten op. Ik wil nog meer gouden spikkels tevoorschijn
toveren in dat groen, maar niet nu. Nu wil ik zo rap
mogelijk weg uit het station.
Ik hou een plastic tasje omhoog. ‘Ik heb stokbrood gekocht,
en je lievelingskaas.’ Ik praat te vlug, ik kan mijn zucht niet inslikken.
Juma kijkt me onderzoekend aan. ‘Scheelt er iets?’
Ik bijt op mijn lip. Straks, straks, straks. ‘Kom schat, we zijn
weg. Het is hier berekoud.’
Maar ze blijft staan. ‘Arjun, wat is er?’
‘Straks, schat.’
Maar ik heb het al verknoeid. Juma heeft mijn onrust al geroken.
Daar is mijn liefste goed in.
‘Er is iets, je kijkt zo bezorgd.’
‘Ik zie je graag.’ Ik wou die vier woorden fluisteren. Maar ze
komen er te luid uit.
Er kantelt iets in Juma’s blik. Donkergroen zijn haar ogen
nu. De gouden spikkels vluchten weg. Mijn woorden hebben
een averechts effect. Ik moet wachten, eerst dat drukke station
uit lopen.
‘Zeg het, Arjun.’ Juma pakt haar rugzak terug, vist er een
papieren zakdoek uit en snuit. ‘Zeg het nu.’
Ik schud mijn hoofd. ‘Straks, in Mo’s flat.’
Maar als ze me smekend aankijkt, stroomt het er ineens uit:
‘Liefste, laten we het vertellen.’ Mijn stem klinkt schor.
Ik hoor iemand giechelen.
‘Proficiat,’ lacht een man die ons voorbijsteekt.
Ik schraap mijn keel. ‘Juma, laten we eindelijk vertellen dat
we samen zijn. Aan iedereen.’ Ik lijk wel een betweterige leraar,
11

zoals ik dat laatste woord uitspreek, met een klemtoon op elke
lettergreep. Ik herhaal het, probeer het deze keer gewoon te
laten klinken, maar dat lukt me niet. Elk stukje van ié-dér-één
weegt als lood.
‘Nee, Arjun, dit is geen goed moment. Ik heb echt meer tijd
nodig.’
‘We kunnen niet meer wachten.’ Ik probeer Juma’s blik vast
te houden. ‘We moeten het nu vertellen. Mijn plan heeft niet
gewerkt.’
Juma knippert. ‘Wat? Zijn die twee nog samen? Maar dat
kan toch niet!’
Ik grijp haar handen. ‘Ze zijn nog samen. En op kerstavond,
overmorgen, willen ze ’t vertellen.’
Alsof dit nog niet rottig genoeg is, moet ik daar nog iets aan
toevoegen. Maar dat kan en wil ik niet op deze plek doen.
‘Laten we in Mo’s flat verder praten.’
Juma probeert haar handen los te trekken, ik hou ze stevig vast.
‘Juma, ik wou dat het anders was. Maar het is nu eenmaal zo.
We kunnen ze niet meer tegenhouden. Het wordt er niet makkelijker
op, maar we komen er wel uit. Samen.’
Ik voel haar huid verkillen. Ze kijkt me niet meer in de ogen.
Ze is bang, zo goed kan ik haar intussen wel lezen. En na negen
maanden Juma weet ik dat bang bij haar zelden zonder triest en
boos komt.
‘Ik kan het thuis nog niet vertellen. En nu al helemaal niet.’
‘Schat, we kunnen niet anders.’
Even denk ik dat Juma zal knikken. Maar haar hoofd maakt
die wankelende beweging waar mijn liefste zo goed in is. Geen
ja, geen nee, alleen verwarring. Ze weet niet hoe het verder
moet. Deze rots is te steil, ze verliest haar grip, glijdt weg, durft
niet te springen. Ze is bang om slecht neer te komen en haar
botten te breken. En juist door niet te springen is dat precies
wat zal gebeuren.
Ik moet haar val breken. Maar waar vind ik zo gauw de juiste
woorden? Ik kan alleen maar prevelen: ‘Kom, ga mee.’
12

Haar blik schiet alle kanten op. Ik krijg ’m niet meer te pakken.
Ze bijt op de binnenkant van haar bovenlip. Het maakt haar
lelijk, en onaanraakbaar. En ik wil niets liever dan haar aanraken
en door haar aangeraakt worden. Nooit zal ik precies weten
wat Juma voelt. Ik weet alleen dat haar twijfels en angsten er
altijd dieper inhakken dan bij mij. Ik wil mijn lichaam om het
hare plooien, de scherpe stukjes uit haar lijf zuigen. Maar dat
lukt me alleen als ze me toelaat.
Ik staar naar het papieren zakdoekje tussen haar vingers.
Hopeloos verscheurd hangt dat vodje daar, compleet verfrommeld.
Wat als ze het echt niet kan zeggen? Ik heb thuis ook nog
niets over ons verteld. Ook daar is het een permanente puinhoop.
Er zijn al zoveel rottige dingen gebeurd, bij haar thuis,
bij mij thuis. En wat ik vanochtend heb gehoord maakt het allemaal
nog ingewikkelder.
De moed zinkt ook mij in de schoenen. Mijn voeten plakken
aan de grond. Mijn armen hangen werkeloos langs mijn zij.
Mijn polsen, mijn vingers zitten vast. Stilstaan is doodgaan. De
gonzende bijenkorf in het station verstart. Er komt geen trein
meer aan. Geen reiziger beweegt nog.
Tussen onze buiken in glijdt Juma’s rugzak naar beneden. Hij
drukt op de punten van mijn schoenen en valt dan op de grond.
Mijn lichaam knielt, hapt naar adem, schiet weer in beweging.
Ik raap haar muts op, pak haar pennenzak, veeg haar
schoolboeken bij elkaar. Mijn handen, mijn vingers willen geloven
dat het ons zal lukken, ondanks alles. Ik wil niet meer
praten, maar strelen, zoenen, likken, wrijven. Ik snak naar huid
tegen huid. Ik wil mijn lichaam laten spreken: ‘Zie je wel! Wij
zijn wél goed bezig! En we gaan door!’ Ik word overspoeld door
lust. Ik barst van verlangen naar hier en nu en dadelijk en alles.
Ik prop haar spullen in haar rugzak, rits ’m dicht, krabbel overeind.
‘Het komt goed, geloof me, Juma.’
13

Maar Juma is weg. Haar rode jas dobbert op een zee van grijs.
Ze kijkt niet op of om als ik haar roep. Iedereen staart naar mij,
behalve zij. Het is niet de eerste keer dat mijn liefste vlucht
voor een lastig gesprek. Maar deze keer hebben we geen tijd te
verliezen.
Haar voorsprong groeit. Dadelijk verdwijnt ze in de menigte.
Het plastic tasje met kaas en brood laat ik op het perron liggen.
Ik gooi haar rugzak om mijn schouder en ploeter door de
mensenzee.
Waar is ze nu? Gaat ze naar de brede marmeren trap of naar
de roltrap? Ze neemt de roltrap. Als ik eindelijk bij de eerste
trede arriveer, is zij al bijna beneden. In mijn hoofd tast ik de
overvolle roltrap af: op de leuning springen, nee, langs de zijkant
naar beneden klauteren, ja.
Mijn bloed gaat sneller stromen, ik hou mijn adem in. Hindernis
wordt kans. Ik spring op het muurtje, mijn handen grijpen
de leuning van de roltrap. Mijn voeten landen op de metalen
richel aan de buitenkant. Ze slorpen de materie op, voegen
zich naar de ondergrond.
En ik ben weg. Langs de buitenkant van de roltrap klauter ik
naar beneden.
Juma springt van de roltrap, loopt rond de wafelkraam en stapt
op de volgende roltrap.
Ik spring op het ijzeren hek tussen de twee roltrappen, en er
weer af. Ik land op de betonnen rand naast de tweede roltrap,
ga op de leuning zitten, glijd even mee en laat me dan voorzichtig
zakken, tot ik tussen de andere reizigers op de roltrap sta.
‘Gevaarlijke aap!’
‘Wie denk je dat je bent? Superman?’
‘Onnozelaar! Je weet niet wat je doet!’
Ik heb geen tijd om een antwoord te geven. Maar als ik bij
één ding wel goed weet wat ik doe, dan is het hierbij. Hindernissen
veroveren is mijn lust en mijn leven.
14

Beneden, in de lange gang, krijg ik Juma bijna te pakken. Nog
vijf meter, nog vier. Dan neemt ze de volgende roltrap. Die
is te lang en te vol. De gewone trap ernaast is beter. Ik grijp
de leuning, spring erop, zet me af, maak een ferme draai in de
lucht en kom neer op de vijfde trede. Ik slalom naar beneden,
zo snel als ik kan. Maar dan komt er nog een laatste roltrap. Die
is smaller en gaat dieper. Er is geen gewone trap meer.
Ik deins terug. ‘Juma, wacht!’
De mensen op de roltrap staren me nieuwsgierig aan, maar
Juma kijkt niet om. Ik haal diep adem en stap op de eerste trede.
Mijn hart gaat van draf naar galop. Het zweet breekt me uit.
Ik adem veel te snel.
Als ik bijna beneden ben, zie ik hoe Juma zich in de mensenstroom
op het perron stort. Ze duikt de metrowagon in. De
deuren glijden dicht.
Hoe snel een metro wegzoeft, de donkere tunnel in. Ik kijk weg
van de tunnel, krijg het benauwd. Hoe gulziger ik naar adem
hap, hoe minder lucht ik binnenkrijg.
Ik ben te diep afgedaald. Er zijn veel te veel mensen hier.
Nog even en de muren komen op me af, sluiten me in. Mijn
huid prikt. Mijn hart slaat helemaal op hol. Ik kan nog maar aan
één ding denken. Weg!
Juma weet dat ik de ondergrondse haat. En toch is ze ingestapt.
Juist daarom?
Vroeg of laat moet ze weer bovenkomen, ergens onderweg
of bij de eindhalte, aan de overkant van de Schelde. En voor
ze uitstapt, zal ze gekozen hebben: blijven zwijgen of het thuis
vertellen. Ja of nee. Er is niks tussenin.
Als ik alle hindernissen neem in plaats van ze te ontwijken,
kan ik de metro bovengronds volgen en inhalen.
Ik ken het parcours, ik heb het vaker gelopen. Ik ken mijn
lichaam, mijn grenzen, mijn grote droom.
Ik weet hoeveel er op het spel staat: Juma en ik, wij.
Het moet lukken.
Mijn voeten zijn al vertrokken.
15

2 In het donkere bos
Metrohalte Diamant
Juma schiet de metro in. Achter haar rug schuiven de deuren
dicht. Ze wordt verder geduwd en kan nog net een stukje stang
grijpen als het metrostel in beweging schiet. Ze haalt opgelucht
adem. Ze heeft het gehaald. Maar haar opluchting duurt niet
lang. Wat heeft ze gedaan? Waarom konden haar voeten alleen
maar vluchten?
Het is benauwd in de wagon. De stang voelt smerig aan. Juma
tast in haar jaszak naar haar handschoenen, maar die zitten
nog in haar rugzak. Bij Arjun.
Ze vliegen de tunnel in. Juma wil gedragen worden, gewiegd,
zonder iets te horen, te zien of te voelen van de bovengrondse
wereld. Alleen maar staren naar de kalme duisternis die voorbijzoeft.
Maar ook in het donkere raam doemen mensen op, dik
ingeduffeld, gepakt en gezakt, allemaal op weg naar iemand.
Juma ziet zichzelf op haar onderlip bijten, of ze ’m wil opeten.
Ze kijkt weg van haar eigen gezicht.
Haar gsm trilt tegen haar dij. Juma haalt hem uit haar broekzak,
ze leest Arjuns naam maar neemt niet op.
Er komt een berichtje: ‘Kziejegraag, onsluktetwel!’
Juma staart ernaar tot de letters dansen. Ze hoort Arjun die
woorden fluisteren. Hij bromt ze zachtjes in haar oor, tot ze van
kop tot teen is omhuld. Haar duim streelt het scherm. Was het
maar zo simpel, dat ze zonder nadenken kon antwoorden: ‘Arjun,
ik zie je graag, echt doodgraag. We gaan ervoor. Hoe lastig
het ook is, vandaag vertel ik het thuis.’
16

‘’t Is feest!’ Een kleuter springt op en neer op de schoot van zijn
moeder. Hij blijft maar gillen. Niemand vraagt of het wat stiller
kan. Juma zoekt haar oortjes, maar ook die zitten nog in haar
rugzak. Ze trekt de kap van haar jas over haar hoofd.
Ze kan het woord ‘feest’ niet meer horen. Ze had al niet veel
zin in kerstavond, kerstdag, tweede kerstdag, oudejaarsavond
en nieuwjaarsdag. Ze wou die hele periode nog het liefst van
al samen met Arjun in Mo’s warme flat onderduiken. Maar dat
kan ze natuurlijk niet maken. Er wordt verwacht dat ze aan
feestelijke tafels aanzit, bij diverse kerstbomen pakjes uitdeelt
en openmaakt. Als ze tussen de bedrijven door telkens even kan
bijtanken op hun eilandje, lukt het haar wel. Maar dit is echt het
slechtste moment om alles thuis te vertellen. Dan stort de boel
daar compleet in.
Zolang deze rit duurt kan ze zwijgen. Zolang is er die rust,
voor zover een geheim rust brengt. Eigenlijk is de rust nu al
aangevreten.
‘Nog één keer slapen! Nog één keer!’ De kleuter steekt de duim
van zijn wantje in de lucht.
Juma kijkt de brulaap boos aan, maar hij gaat gewoon door.
Met zijn vrije hand omklemt het jongetje de kin van zijn moeder.
Telkens als die nee schudt: ‘Nog twee keer slapen!’ corrigeert
zijn hand haar tot ze knikt.
De knikkende moeder zit bij een man op schoot. Met beide
armen houdt hij moeder en kind vast. Bij elke schommeling van
de wagon beweegt het drietal samen. Ze hebben heel wat bekijks.
De vrouw naast Juma is niet de enige die vertederd glimlacht.
Juma heeft geen zin in een happyfamilyfilmpje. Maar ze kan
haar ogen ook niet van ze afhouden. Het kind trekt de grote
hoofden naar elkaar toe. Ze werken gewillig mee en kussen elkaar.
Het ventje schatert.
Juma knijpt in de stang. Dit spelletje kent ze. Met natte handjes
trok ze haar ouders uit hun tuinstoel. Ze lieten zich meeslepen
17

naar het plonsbadje, dat precies groot genoeg was voor drie.
Ook Juma duwde hun hoofden naar elkaar toe, tot ze elkaar
kusten. En altijd plantten ze daarna allebei tegelijk een klapzoen
op haar wangen.
Juma ruikt weer natte rubber en warme huid. Deugd doet
het niet. Dat zomerse geluk is lekgeslagen en met het plonsbadje
op de vuilnisbelt beland.
Ze heeft zin om te roepen: ‘Gulzigaards, geef op! Hier met
dat geluk van jullie! Jullie hebben te veel. Het is niet eerlijk.’
Ze wil ruzie stoken. Moeilijk zou dat niet zijn. De vrouw
strak aankijken. ‘Dat kind lijkt echt niet op je man, valsspeelster.
Mommy’s baby, daddy’s maybe?’ Knipogen naar de man tot hij
zich afvraagt of ze elkaar kennen. ‘Het kan toch niet dat je er
niets meer van weet, schijnheiligaard? Moet ik mijn mond houden
nu het feest van de vrede eraan komt?’ Ze wil brokken maken
en zich niks aantrekken van de scherven. Ze kijkt naar het
raam en schrikt. Heeft zij die venijnige grijns geproduceerd?
‘Jumafeeks!’ riep oma telkens als ze vuur spuwde. ‘Mogen we
meegenieten van uw kuren? Vertel het maar als Elfjejuma weer
in het land is.’
Arjun loopt niet weg van haar kwaaie buien. Hij laat haar uitrazen.
Als ze tekeergaat, houdt hij zijn armen wijd open, pakt hij
haar stevig vast.
‘Schat, we hebben alle redenen van de wereld om woest te
zijn. Jij hebt er nog wat meer dan ik. Ik kan spijtig genoeg niet
alles repareren. Maar ik ben er wel. Hier. Voel je hoe graag ik je
zie?’
Als zijn warme lichaam elk woord herhaalt, worden alle
scherpe stukjes Juma langzaamaan weer zijdezacht.
Juma wil Arjun niet kwijt. Niet alleen omdat haar zwarte
prins zo knap is om naar te kijken, maar vooral omdat hij ook
diep vanbinnen zo mooi is. Niet alleen omdat hij sterk is en
energie heeft voor twee, maar vooral omdat hij haar fijne kanten
opblinkt tot ze glanzen, en niet wegloopt voor haar zere
plekken. Er is er maar één die haar met zichzelf kan verzoenen.
18

Als ze Arjun verliest, raakt ze ook zichzelf kwijt.
Ze moet proberen om het thuis te vertellen. Maar wat als...
Het ene rampenscenario na het andere overspoelt haar. Het
volgende is altijd nog akeliger dan het vorige. Haar vingers laten
de paal los. Ze wankelt als de wagon schudt.
De man zegt iets tegen de vrouw op zijn schoot. Het ventje
luistert, zijn grote mond valt dicht. Juma kan niet verstaan wat
de man zei, maar zijn glimlach is weg. Het gezicht van de vrouw
betrekt. Ook het ventje kijkt zorgelijk.
Wat als de man had gezegd: ‘Het gaat niet meer.’
En de vrouw had gesnikt: ‘Dit overleef ik niet.’
Het kind zwijgt. Het heeft alles gehoord, en begrepen. Het
is gedaan met spelen. De vragen malen door dat koppetje: ‘Wat
heb ik fout gedaan? Wat, wat, wat? Wat kan ik doen om jullie
weer gelukkig te maken? Hoe kan ik ervoor zorgen dat we blijven
duren?’
Juma weet hoe donker het bos is waarin het kind wordt achtergelaten.
Hoeveel kruimels het ook strooit, de weg naar huis
vindt het niet terug. Waar ooit hun huis stond, ligt het land er
kaal bij. Weg is de vader. Kapot is de moeder. Hoe kan het dan
vrij en vrolijk zijn gang gaan? Het wil niet leven zonder liefde.
Maar waar vindt het de moed om er zelf in te duiken? Stel dat
het donkere sprookje dan weer van voren af aan begint. En als
het toch anders en beter zou uitpakken, wie zal dan de kapotte
moeder dragen?
‘Mama, ben je wakker? Gaat het een beetje? Hier, een bruistablet
tegen de pijn.’
‘Dank je wel, Juma. Ga gauw naar school, kindje. Straks sta
ik op.’
‘Ik ben allang terug van school. Het is al zeven uur geweest.’
‘Is het al zo laat? Ga rap je huiswerk maken.’
‘Mijn sommen zijn al af. Wil je een bord soep? Met een boterham?’
‘Ik weet niet of er nog brood in huis is, kindje.’
19

‘Ik zal naar de nachtwinkel gaan.’
‘Doe dat, schatje. Haal een blik soep en brood, eet iets
warms.’
‘Als jij mee-eet, mama.’
‘Ik voel me nog wat ziek. Morgen gaat het beter.’
‘Dat zei je gisteren ook al. En eergisteren. Zal ik de dokter
bellen?’
‘Nee, laat maar. Ik kom al uit bed. Wat is het hier koud!’
‘Ik zet de verwarming hoger. Oma heeft gebeld. Ze vroeg
hoe het met ons ging. Ik heb gezegd dat het niet nodig was om
langs te komen.’
‘Als ik jou niet had.’
‘Niet huilen, mama. Ook als ik groot ben, ga ik hier nooit
weg.’
De metro remt. De vrouw staat op, tilt het kind op en kust het
op zijn neusje. De man neemt haar tas en slaat zijn vrije hand
om haar schouder. Juma kijkt weg, en weer terug. Ze snakt naar
die kleine vanzelfsprekende aanrakingen en glimlachjes die elkaar
zomaar vinden. Goud zou ze ervoor geven om weer een
schakeltje te mogen zijn in die ketting, om dicht bij elkaar te
staan wachten op een deur die opengaat, klaar om de wereld in
te stappen en te genieten van de feestdagen.
De feestweek van deze familie is niet verhakkeld in brokjes
die elkaar bijten. Voor hen staan er geen tochten naar vijandige
koninkrijken, geen jetlags op het programma. Zij hoeven zich
niet af te vragen op welke plek ze het grootste stuk van hun
feesttijd zullen doorbrengen: daar waar de gezelligheid is of
daar waar de eenzaamheid is.
20

3 Koekendoos
Antwerpen Linkeroever, Chicagoblokken
‘L’amour, l’amour!’ Snotterend zingt Marie-Louise mee met
haar lievelingsopera. Ze bet haar ogen met de keukenhanddoek,
maar dat helpt niet. Tien grote ajuinen liggen nog op
haar te wachten, maar Juma zal smullen van de soep. En haar
kleindochter kan best wat krachtvoer gebruiken.
‘Komaan, blijtkous, slik uw tranen in!’ Marie-Louise steekt
haar hoofd uit het venster. De vrieskoude lucht doet haar ogen
en wangen deugd. Ze valt op de volgende ajuin aan. Ze laat
het mes neerkomen op het ritme van Carmens lied: ‘Si tu ne
m’aimes pas, je t’aime! Si je t’aime, prends garde à toi!’
Eindelijk zijn alle ajuinen versnipperd. Als ze de snijplank
omkiept, tuimelt de stapel in de pot. Ze draait het vuur wat
hoger en roert in de ajuinen tot ze glazig kleuren.
‘Is het nu gedaan met snotteren!’ Met haar rechterhand geeft
Marie-Louise zichzelf een klets op haar gat. ‘Aan ’t werk! Tijd
voor de kerstversieringen!’ Ze steekt twee rode kaarsen aan en
zet ze op de antieke commode, links en rechts van de blikken
koekendoos die in het midden staat. Met haar wijsvinger volgt
ze de ventjes op de doos: de vrolijke kindjes, de ijverige vrouwen,
de stoere bakkersknechten en de glunderende bakker.
‘Hier zit ge beter op uw plek, hè, René? Die dure urne met
die gouden krullen was niets voor u. Ik kon niet met u klappen
zolang ge daarin zat. Geen woord kreeg ik uit mijn strot. Ik had
er rapper aan moeten denken om uw as te verhuizen naar die
koekendoos. De speculaas van Destrooper hebt ge altijd de beste
gevonden. En de bakker op die doos, dat zijt gij natuurlijk,
21

ten voeten uit. Ik ben voorzichtig geweest toen ik u eergisteren
verhuisde. Ik heb de trechter gebruikt waarmee ge vroeger de
bloem en de suiker overgoot. Ik heb nog geen grammeke van
u gesmost. Hier zit ge goed. Ik voel dat ge weer bij mij zijt. Nu
kan ik weer vollen bak met u babbelen.’
Met haar duim streelt Marie-Louise de bakker op de doos.
Hij staat voor de vitrine van zijn bakkerij, in zijn blauwe werkbroek
en zijn marcelleke. Een vent is pas een echte vent in een
onderhemd zonder mouwen. Ge moet zijn bovenarmen kunnen
zien, én zijn schouders. René droeg ook dag en nacht een
marcelleke. Volgens Juma is het nu weer in de mode. En haar
kleindochter staat er schoon mee. Zelf heeft ze ook een marcelleke
van René bewaard, niet om te dragen maar om aan te rieken.
Het geribbelde katoen heeft de geur van René lang vastgehouden.
En toen ze hem niet meer kon ruiken, heeft ze wat
van zijn aftershave over dat marcelleke gesprenkeld. Toen zag
ze René weer bij de spiegel staan. Hij lachte naar haar, met zijn
scheve mond en zijn blauwblauwe ogen. En hij kletste royaal
Old Spice tegen zijn kin.
Marie-Louise trekt de bovenste schuif van de commode open
en haalt er een melkwit flesje uit. Ze giet een beetje Old Spice
op haar pols. Als René zich geschoren had, tikte hij met zijn
wijsvinger tegen zijn kaak. Zijn manier om een kus te vragen.
Marie-Louise moest altijd niezen als ze hem kuste terwijl hij
onder de Old Spice zat. Als ze uitgeniesd was, beet hij efkens
in haar neus. ‘Van uw neuzeke wil ik wel eens proeven!’ Haar
moeder had gelijk: ze was met een deugniet getrouwd.
‘Wat zou ik nog maken met kerst? Stoofvlees met frietjes,
dat vindt Juma ook lekker. Ik smijt er wat zwarte chocolat in en
een donkere boterham vol mosterd, zoals in het recept van uw
moeder. Dat wist ik al rap, dat de liefde van een vent door zijn
maag gaat en dat zijn moeder de fond legt.’
Marie-Louise inspecteert de inhoud van haar keukenkastjes.
‘Geen stukske chocolat in huis.’ Ze scheurt een hoek van de gazet
en schrijft haar lijstje erop: ‘Donker bier, vier. Grote patat-
22

ten, friet. Chocolat, pikzwarte. Mosterd, de strafste van Dijon.’
Een familie die niet compleet is doet met kerst dubbel zeer.
Daar is maar één remedie tegen: de liefde in de pot tovert de
glimlach aan de tafel. Dat heeft ze ook van haar schoonmoeder
geleerd. Die kwam het stoofvlees van haar schoondochter altijd
keuren. En tegelijk loerde ze dan eens in alle potten, én in alle
kasten. Ze zei dat ze kon proeven hoeveel uren het vlees had
gestoofd.
‘Urenlang stoven is niet meer van deze tijd, René. Zo rap als
alles vandaag de dag moet gaan. De mensen kunnen de tijd niet
meer de tijd geven. Ik ben daar niet voor gemaakt. Juma zegt
dat ik achterloop. Ja, lach er maar mee. Gij zit daar schonekens
op uw gemak in uw doos. Oei, wat stinkt hier zo? Miljaarde,
mijn soep!’ Zo snel als haar dikke benen het toelaten spoedt
ze zich naar de keuken en draait het vuur uit. ‘Ik vis de zwarte
stukskes ajuin er wel uit. En gij zwijgt, René. Ja, ik weet het, uw
moeder liet nooit iets aanbranden. Maar uw moeder, dat was
dan ook een heilige, in de hemel, op de aarde en op alle plaatsen,
en bovenal in andermans keuken.’
Uit de kast haalt Marie-Louise een kartonnen doos. Ze begint
erin te rommelen, vist er een klein plastic kerstboompje uit en
hangt er vier piepkleine blauwe balletjes in. ‘Het is een kabouterboomke,
gatlelijk en namaak. Maar dat is dus wel wreed gemakkelijk,
want daar valt niet één naald uit.’
Ze plooit een zilveren kerstster open. ‘Voilà, die hang ik over
dat schilderij. Ik vind het nog altijd mottig. Maar ik zal het niet
wegsmijten omdat het van uw vader is. Ge moogt gerust zijn,
René, ge zijt nog niet vergeten. Ik riek u nog, ik hoor u nog, ik
zie u nog. Laatst zag ik u in de viswinkel staan. En die schone
kletskop lachte vriendelijk terug naar mij. Maar ge moet niet
preutelen. Ik loop niet als een zot konijn achter die vent. Ik
moet geen moeite doen om u trouw te blijven. Voor u was dat
een groot offer, ja, daar hebben we het genoeg over gehad. Dat
ik na uw dood te weten kwam dat ge het toch met de cafébazin
hebt gedaan, dat maakt me nog altijd koleirig. Niet omdat ge
23

naast de pot hebt gepist, dat had ik u kunnen vergeven, ook al
was het met die lelijke patattenhoer. Maar dat ge dat vlakaf ontkende
en mij een dwaas kalf noemde omdat ik zo mijn vermoedens
had, dat ge durfde te zeggen dat ik ze zag vliegen, zoals
alle wijven die met een ei zaten, dat vergeef ik u niet. Vrouwen
die in verwachting zijn zien de dingen juist scherper, omdat ze
moeten zien voor twee. En als hun vent met een platte madam
vrijt terwijl zij die dubbele buik met zijn jong erin meesleuren,
dan doet dat dus ook dubbel zeer. Maar genoeg gezeverd! ’t Is
gebeurd! En vanuit uw koekendoos gaat ge het mij niet meer
lappen, voze schuinsmarcheerder. Ik heb uw doos dubbel en
dik dichtgeplakt. Wacht, ik ga de soeppot op het terras zetten
om af te koelen. Dat ik u efkens niet meer zie!’
Terwijl ze de pot buitenzet, volgt Marie-Louise de meeuwen
die langs de hoge Chicagoblokken scheren en dan naar de
Schelde vliegen. Die vogels lijken er zo zeker van dat ze aan
de overkant van het water alles zullen vinden wat ze begeren.
Ze doen maar op, zonder complimenten te verkopen, zonder
te twijfelen of te prakkezeren. Voor hen geen vroeger, geen later,
alleen nu, op dit moment vliegen, er gewoon zijn. Niks
meer maar ook niks minder. En als ze iets serieus mankeren,
ter plekke neervallen. Geen gezever aan hun lijf. Maar zo gauw
een mens zijn moteur hapert, proppen ze er een batterij in.
En als hij door zijn benen gaat, placeren ze er een heup in,
gemaakt van die platen waarmee ze vliegtuigen ineen draaien.
Marie-Louise kletst op haar heup. Al haar scharnieren schuren
en die ijzerwinkel botst met het vlees errond. Een halve robot
is ze. Misschien zit er wel genoeg titanium in haar lijf om met
de meeuwen mee te vliegen.
‘Amai, René, de vriezeman bijt oren en neuzen eraf!’ Marie-
Louise blaast haar vingers warm. ‘We hebben de strafste winter
sinds jaren. Het is bijna zo koud als die winter van 1965,
toen ons Céline geboren werd. Weet ge het nog? We waren zo
bang dat de vroedvrouw er niet op tijd zou geraken, met al die
24