Gemeentearchief Kampen: Dertig jaar Kamper Genealogische en
Gemeentearchief Kampen: Dertig jaar Kamper Genealogische en
Gemeentearchief Kampen: Dertig jaar Kamper Genealogische en
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
in de etalage
<strong>Dertig</strong> <strong>jaar</strong> <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong><br />
<strong>en</strong> Historische Bronn<strong>en</strong><br />
In 1981 kwam het eerste deel uit in de reeks <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong> <strong>en</strong> Historische<br />
Bronn<strong>en</strong>. Deze reeks wordt in sam<strong>en</strong>werking met het <strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong><br />
<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> uitgegev<strong>en</strong>. Tijd voor e<strong>en</strong> terugblik.<br />
Algeme<strong>en</strong><br />
Sinds 1968 is Kees Schilder al e<strong>en</strong> trouwe bezoeker van het Geme<strong>en</strong>te -<br />
archief <strong>Kamp<strong>en</strong></strong>. Zo weet hij als ge<strong>en</strong> ander heel veel van de <strong>Kamper</strong><br />
geschied<strong>en</strong>is. Als amateur-historicus spit hij diverse archiev<strong>en</strong> door <strong>en</strong><br />
bewerkt <strong>en</strong> transcribeert die. In de loop van de jar<strong>en</strong> zijn heel wat uitgav<strong>en</strong><br />
van zijn hand versch<strong>en</strong><strong>en</strong>. Verder noem ik hier ook de nam<strong>en</strong> van de andere<br />
onderzoekers die in deze bronn<strong>en</strong>reeks gepubliceerd hebb<strong>en</strong>: Annick<br />
Alink, H<strong>en</strong>k Di<strong>en</strong>der, Jan van Hulz<strong>en</strong>, Annelies Koetsier <strong>en</strong> Lies van Vliet.<br />
De hele lijst kunt u terugvind<strong>en</strong> op de website van het <strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong><br />
<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> (www.geme<strong>en</strong>tearchiefkamp<strong>en</strong>.nl) onder ‘Collectie/Bibliotheek’.<br />
De fysieke reeks boek<strong>en</strong> is voor e<strong>en</strong> ieder in te zi<strong>en</strong> op de studiezaal.<br />
Jaarlijks wordt deze reeks <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong> <strong>en</strong> Historische Bronn<strong>en</strong> aangevuld.<br />
Wekelijks zijn er <strong>en</strong>thousiaste archiefbezoekers in het Geme<strong>en</strong>te -<br />
archief te vind<strong>en</strong>, die zich bezighoud<strong>en</strong> met dit interessante <strong>en</strong> zeker niet<br />
onbelangrijke werk. Met het op deze manier toegankelijk mak<strong>en</strong> van de<br />
archiev<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> andere bezoekers <strong>en</strong> onderzoekers hun voordeel do<strong>en</strong>.<br />
De uitgebrachte del<strong>en</strong> zijn namelijk voorzi<strong>en</strong> van index<strong>en</strong> op persoon- <strong>en</strong><br />
plaatsnam<strong>en</strong>, beroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> functies <strong>en</strong> mede hierdoor zeer geschikt voor<br />
g<strong>en</strong>ealogisch <strong>en</strong> historisch onderzoek.<br />
Welke archiev<strong>en</strong> zijn er bewerkt?<br />
Natuurlijk zou het te ver voer<strong>en</strong> om hier alle archiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> de uitgebrachte<br />
del<strong>en</strong> uitgebreid te beschrijv<strong>en</strong>, vandaar dat ik mij beperk tot e<strong>en</strong> globale<br />
beschrijving van de gehele reeks. Archiev<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de Bestuur van de stad<br />
<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> met onder ander: het stadsregister met afbeelding<strong>en</strong> Digestum Vetus<br />
1448-1478, geschied<strong>en</strong>is van het bestuur van de stad <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> tot 1808 met<br />
alfabetische naamlijst<strong>en</strong>, <strong>Kamper</strong> stedelijke ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> 1538-1816, de her<strong>en</strong><br />
van de stad: het bestuur van de stad <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> 1808-1945.<br />
18
Annick Alink, Kees Schilder <strong>en</strong> Jan van Hulz<strong>en</strong> verricht<strong>en</strong> onderzoek in de studiezaal van het<br />
<strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong> <strong>Kamp<strong>en</strong></strong>. Foto: F. Wez<strong>en</strong>berg, Collectie <strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong> <strong>Kamp<strong>en</strong></strong>.<br />
Het Rechterlijk Archief: met testam<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van 1598-1811, beslot<strong>en</strong> testam<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
1655-1809, met afbeelding<strong>en</strong> van opgedrukte zegels, getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gicht<strong>en</strong> (=overdracht van goeder<strong>en</strong>) 1596-1656.<br />
Archiev<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de De stad van Avercamp, <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> in de 17de eeuw: de<br />
magistraat, de IJsselbrug, de gezondheidszorg, (<strong>jaar</strong>)markt<strong>en</strong>, feest<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijzondere<br />
dag<strong>en</strong>, water <strong>en</strong> wind.<br />
Archiev<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de Brunnepe: woningregister Brunnepe 1910-1936,<br />
Oranje singel.<br />
Welke archiev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> er nu bewerkt?<br />
Zoals ik al aangaf, is er op dit mom<strong>en</strong>t wekelijks e<strong>en</strong> vast drietal in het<br />
<strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong> te vind<strong>en</strong>, respectievelijk Annick Alink, Jan van Hulz<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> Kees Schilder. Deze bezoekers zijn ieder op hun beurt bezig om e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> serie archiev<strong>en</strong> te bewerk<strong>en</strong>:<br />
19
1. Recogniti<strong>en</strong> 1474 - 1811, bewerking van het Rechterlijk Archief <strong>Kamp<strong>en</strong></strong>,<br />
inv<strong>en</strong> tarisnummers 75-105;<br />
De Recogniti<strong>en</strong> zijn akt<strong>en</strong> waarin gerechtelijk e<strong>en</strong> erk<strong>en</strong>ning van e<strong>en</strong> persoon<br />
of zaak in e<strong>en</strong> bepaalde kwaliteit werd vastgelegd. Hier kan m<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
aan borgstelling<strong>en</strong>, kinderbewijz<strong>en</strong>, schuldbek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>. Voorbeeld van<br />
e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatting van e<strong>en</strong> kinderbewijs, d.d. 28-05-1696, folio 231, RAK 98: 1<br />
‘Comparante J<strong>en</strong>nechi<strong>en</strong> Gerrits Storm verklaart voor haar minderjarige<br />
kinder<strong>en</strong> Herm<strong>en</strong> Hillechi<strong>en</strong>, Magdal<strong>en</strong>e, Gerrit <strong>en</strong> Jan Wolters<strong>en</strong> van<br />
Coevered<strong>en</strong> als vaders erfdeel te hebb<strong>en</strong> gereserveerd sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bedrag<br />
van f 300,- <strong>en</strong> belooft h<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong>, naai<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> handwerk te lat<strong>en</strong><br />
ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> te do<strong>en</strong> wat van e<strong>en</strong> goede moeder wordt verwacht, waarmee de<br />
voogd<strong>en</strong> tevred<strong>en</strong> zijn.’<br />
Alle bewerkte del<strong>en</strong> <strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>s van Annick Alink zijn ook digitaal raadpleegbaar<br />
via haar eig<strong>en</strong> site: www.kamp<strong>en</strong>notarieel.nl.<br />
2. Apostill<strong>en</strong> der stad Camp<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar Jurisdictie 1624-1809, bewerking van het<br />
Oud Archief <strong>Kamp<strong>en</strong></strong>, inv<strong>en</strong>tarisnummers 191-211;<br />
De Apostill<strong>en</strong> van de stad <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> zijn e<strong>en</strong> verzameling foliant<strong>en</strong> van 21<br />
del<strong>en</strong> in het Oud Archief (OA). Het zijn met name rekest<strong>en</strong> (verzoek- of<br />
bezwaarschrift<strong>en</strong>), die door de inwoners van de stad <strong>en</strong> haar buit<strong>en</strong>gebied<br />
ingedi<strong>en</strong>d werd<strong>en</strong> bij Schep<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Raad. Vaak ging het hier over onbillijke,<br />
hinderlijke zak<strong>en</strong> of om de verwerving van bepaalde gunst<strong>en</strong>. De<br />
rekes t<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> door Schep<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Raad voorzi<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde<br />
apostille - e<strong>en</strong> kanttek<strong>en</strong>ing met toelichting - als antwoord op het verzoek.<br />
Vaak was dit e<strong>en</strong> gunstig antwoord. Voorbeeld van e<strong>en</strong> rekest met apostille,<br />
d.d. 01-07-1720, folio 17, OA 202: 2<br />
‘Op d<strong>en</strong> requeste van Willem Willemse van Dijck, remonstrer<strong>en</strong>de hoe dat<br />
hij bezorgt zijnde met e<strong>en</strong> droevig accid<strong>en</strong>t aan zijn oog<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het e<strong>en</strong>e oog<br />
reets al verlor<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>de daar door gebragt is tot ell<strong>en</strong>dige staat, <strong>en</strong> niets<br />
meer heeft om van te leev<strong>en</strong>, derhalve versoekt om de kost uit het Buit<strong>en</strong><br />
Gasthuis te mog<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.’<br />
Was geapost: ‘Schep<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>de Raad<strong>en</strong> accorder<strong>en</strong> aan d<strong>en</strong> suppliant om<br />
daaglijks aan de geme<strong>en</strong>e tafel in het Buit<strong>en</strong> Gasthuis te gaan eet<strong>en</strong>, <strong>en</strong> des<br />
avonds sijn kost <strong>en</strong> portie te haal<strong>en</strong>.’ In marge: ‘D<strong>en</strong> 13 julij 1720. Bij nadere<br />
appoinctem<strong>en</strong>te hebb<strong>en</strong> Schep<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>de Raad<strong>en</strong> d<strong>en</strong> suppliant met e<strong>en</strong><br />
proeve in het Heilig<strong>en</strong> Geest<strong>en</strong> Gasthuijs begunstigt.’<br />
Alle bewerkte del<strong>en</strong> van de Apostill<strong>en</strong> van Jan van Hulz<strong>en</strong> zijn ook digitaal<br />
raadpleegbaar via onze site www.geme<strong>en</strong>tearchiefkamp<strong>en</strong>.nl.<br />
20
3. Register van Misdad<strong>en</strong> 1447-1578, bewerking van het Rechterlijk Archief<br />
<strong>Kamp<strong>en</strong></strong>, inv<strong>en</strong>tarisnummer 1.<br />
Het Rechterlijk Archief <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> (RAK) werd aangelegd door de <strong>Kamper</strong><br />
stadssecretariss<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 1438 <strong>en</strong> 1811. Het eerste inv<strong>en</strong>tarisnummer uit<br />
het Rechterlijk Archief <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> is e<strong>en</strong> register van misdad<strong>en</strong> <strong>en</strong> de opgelegde<br />
straff<strong>en</strong>. De eerste aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong> in 1447, de laatste zijn<br />
van 1578. Het register is ingedeeld in vijf rubriek<strong>en</strong> die niet altijd in chronologische<br />
volgorde staan. Kees Schilder heeft er voor gekoz<strong>en</strong> om dit<br />
inv<strong>en</strong>tarisnummer in vijf publicaties te bewerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft daarbij de volg<strong>en</strong>de<br />
volgorde <strong>en</strong> thema’s gehanteerd: 1. Moord <strong>en</strong> doodslag. 2. Balling<strong>en</strong>.<br />
3. Oerved<strong>en</strong>. 4. Jaarkeur. 5. Schadeloos.<br />
Moord <strong>en</strong> doodslag <strong>en</strong> justitie in <strong>Kamp<strong>en</strong></strong><br />
Deze uitgave 3 van Kees Schilder bevat ook veel andere misdad<strong>en</strong>, zoals<br />
afpersing, diefstal, ketterij, ontvoering, oplichting, overspel <strong>en</strong> nog veel<br />
meer feit<strong>en</strong> waarvoor m<strong>en</strong> de doodstraf kon krijg<strong>en</strong> of zwaar gestraft werd.<br />
De meest opgelegde vonniss<strong>en</strong> war<strong>en</strong> ophanging <strong>en</strong> onthoofding. E<strong>en</strong> ‘lichte’<br />
straf was het afsnijd<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> oor.<br />
De in hecht<strong>en</strong>is g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> veroordeelde misdadigers werd<strong>en</strong> ondervraagd<br />
door zogehet<strong>en</strong> stokmeesters - dit war<strong>en</strong> twee led<strong>en</strong> van de Raad - in<br />
aanwezigheid van e<strong>en</strong> secretaris of scherprechter. De secretaris schreef de<br />
bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> op, of zoals ook gezegd werd, was belast met het ‘schrijv<strong>en</strong><br />
aan het bloed’. Daarna werd<strong>en</strong> de geschrev<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> in het voltallig<br />
college van de Raad besprok<strong>en</strong>. De uitspraak werd op schrift gezet, de<br />
gevang<strong>en</strong>e werd uit de kerker gehaald <strong>en</strong> in de op<strong>en</strong>lucht werd zijn vonnis<br />
voorgelez<strong>en</strong>. Het vonnis werd in het op<strong>en</strong>baar voltrokk<strong>en</strong>, meestal tuss<strong>en</strong><br />
neg<strong>en</strong> <strong>en</strong> ti<strong>en</strong> uur ’s morg<strong>en</strong>s. De galg van <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> stond buit<strong>en</strong> de V<strong>en</strong>e -<br />
poort. De kaak stond met e<strong>en</strong> omheining op de Koornmarkt (tot voor het<br />
einde van de 16de eeuw) <strong>en</strong> in 1598 teg<strong>en</strong> de noordgevel van het Raadhuis.<br />
Vele bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van allerhande misdad<strong>en</strong> staan in dit deel opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Zo dateert de eerste opgetek<strong>en</strong>de bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>is uit 1490. Dit betreft e<strong>en</strong> hele<br />
reeks bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van Herman Claess van Olst: ‘van het stel<strong>en</strong> van drie<br />
mudd<strong>en</strong> haver van Johan Biggerman tot vijf of zes arm<strong>en</strong> vol garv<strong>en</strong> van de<br />
oude schout van Wye.’ Op 30 april 1490 werd Herman hiervoor opgehang<strong>en</strong>.<br />
De laatste bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>is dateert van 14 juli 1550. Deze is van Peter van<br />
Coln: ‘hij heeft in Kraeckouw e<strong>en</strong> el want gestol<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> schroer. In het<br />
land van Gulich stal hij e<strong>en</strong> el linn<strong>en</strong>doek <strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> waarde van anderhalve<br />
goudguld<strong>en</strong> aan grijs doek. Hij stal e<strong>en</strong> koe <strong>en</strong> verkocht die voor<br />
21
zev<strong>en</strong> rijderguld<strong>en</strong>s. Hij werd gegeseld <strong>en</strong> er werd hem e<strong>en</strong> oor afgesned<strong>en</strong>.<br />
Hij deed daarna oervede (dit is e<strong>en</strong> onder ede gedane belofte om de stad <strong>en</strong><br />
haar burgers niets te misdo<strong>en</strong>). Stokmeesters war<strong>en</strong> Jan M<strong>en</strong>slaeg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Joachim van Ing<strong>en</strong>.’<br />
Zo zi<strong>en</strong> we in dertig <strong>jaar</strong> tijd diverse zak<strong>en</strong> uit voorbije eeuw<strong>en</strong> belicht uit<br />
de <strong>Kamper</strong> archiev<strong>en</strong>. Van r<strong>en</strong>tebriev<strong>en</strong> tot zerk<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong>, van getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
tot testam<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, van Oranjesingel tot Onderdijkse polder, van Agniet<strong>en</strong> -<br />
klooster tot IJsselbrug.<br />
Wellicht b<strong>en</strong> u na het lez<strong>en</strong> van bov<strong>en</strong>staande ook <strong>en</strong>thousiast geword<strong>en</strong> om<br />
in de archiev<strong>en</strong> te duik<strong>en</strong> <strong>en</strong> deze te onderzoek<strong>en</strong>. U b<strong>en</strong>t dan uiteraard van<br />
harte welkom bij het <strong>Geme<strong>en</strong>tearchief</strong> <strong>Kamp<strong>en</strong></strong> om zo de <strong>Kamper</strong> historie<br />
nog meer voor het voetlicht te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Margreet Vink-Bos<br />
Not<strong>en</strong><br />
1. <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong> <strong>en</strong> Historische Bronn<strong>en</strong> 30X (<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> 2011) 174.<br />
2. <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong> <strong>en</strong> Historische Bronn<strong>en</strong> 26L (<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> 2011) 108.<br />
3. <strong>Kamper</strong> <strong>G<strong>en</strong>ealogische</strong> <strong>en</strong> Historische Bronn<strong>en</strong> 31 (<strong>Kamp<strong>en</strong></strong> 2011).<br />
22