Wat heeft de Floriade de boomkwekerijsector opgeleverd ... - NWST

Het andere vakblad voor de boomkwekerij
David Bömer, Grootgroenplus: Het is de markt die beslist
welke beurzen levensvatbaar en succesvol zijn
Wat heeft de Floriade de boomkwekerijsector opgeleverd?
• Vasteplantenkweker Stauden Peters • Select Plant • Buxus
op de pijnbank • Essentaksterfte • Terugblik op vorstschade
fruitboomkweker Cornelissen • Mysterieuze bal in boom
• Noorse esdoorn • Calcium • Bodembemesting en bemonstering•
GBM-actualiteit en onderzoek • Groen Op Wit
Incl. gratis naslagwerk
Groen Op Wit
Jaargang 3
nr. 10, 2012

Hereweg 344a
9651 AT Meeden
T: 06-21804886
F: 0598-35 2232
www.boomkwekerijboneschansker.nl
Gespecialiseerd in (oude)
fruitbomen en vormbomen
Laan en sierbomen in
container
Varakker 4 4043 JZ Opheusden
Tel: 0488-440136
Mob: 06-10017180
Fax: 0488-440567
www.corhuibers.nl
info@corhuibers.nl
Rustenburgstraat 14
4681 DN Zundert
T: 06-13096086
F: 076-5971847
E: info@boomkwekerij-hereijgers-verhaard.nl
I: www.boomkwekerij-hereijgers-verhaard.nl
Groot assortiment bos en
haagplantsoen in container
Laan-, Sier- en Parkbomen
Solitair en meerstammigen
100 ha. Volle grond en
4 ha. container
Hoofdstraat 74-76 4041 AE Kesteren
T: 0488-482450 F: 0488-482858
E: info@bpboomkwekerijen.nl
www.bpboomkwekerijen.nl
300 Ha met o.a. Coniferen,
Buxus, Prunus, Taxus, Kerstbomen
en Rhododendrons.
Zowel volle grond als
potgekweekt.
Eperweg 52 8167 L J Oene
T: +31(0)578-641422
F: +31(0)578-641404
info@debuurte.nl www.debuurte.nl
DEN MULDER Boomteelt
5971NL Grubbenvorst
T: 077 3662289
F: 077 3662784
www.denmulderboomteelt.com
Voor al uw gewortelde stekken
Gommelsestraat 2
5074 NG Biezenmortel
T: +31 (0)135113396
F: +31 (0)135114183
M: +31 (0)651222823
www.hecostekcultures.nl
info@hecostekcultures.nl
vanderSlikkerentmeesters Hoornaar/Ellemeet
T 0111 671735
www.vdslikke.nl
onteigening
bemiddeling bij aan- en verkoop
schade-expertise aan gewassen
Prijzenregister Boomkwekerij
BOOMKWEKERIJ MEIJS
Laan-, park- en sierbomen
Bosschebaan 23,
5384 VX Heesch
T: 0412 451948
E: rinus@meijsbomen.nl
Kraaiheuvelstraat 1e
4885 KZ Achtmaal
F: 076-5985337
M: 06-53925667
E: biancahereijgers@hotmail.com
“Onze
kwaliteit
is onze
toekomst”
leverancier van
Buxusstek Sempervirens,
Faulkner & Prunus Novita
www.wilbertstek.nl
Smidstraat 1 - 6691 ES - Gendt
Tel. 0481 - 425543 | Mob. 06 - 54255446
Fax 0481 - 422963 | info@wilbertstek.nl
Wencopperweg 64
3771 PP Barneveld
T: 06-21582757
F: 0342-427039
www.wencopkwekerijen.nl
kwekerij@wencop.nl
Laan- en vruchtbomen
Langstraat 19 5863 BG Blitterswijck
info@boomkwekerijendemaas.nl
www.boomkwekerijendemaas.nl
T: +31(0)478 531 545
F: +31(0)478 532 040
Gespecialiseerd in stek, p9,
verdelingen en spillen
Engelandstraat 1b
6669 DX Dodewaard
T: +31 (0)488 413 097
F: +31 (0)488 411 088
info@batouwe.com
www.batouwe.com
Heesters in volle grond
Biggelaarstraat 1
4881 JA Zundert
T: 076-5975071
M: 06-51426755
F: 076-5976708
E: info@boomkwekerijkwillemsenbv.nl
www.boomkwekerijwillemsenbv.nl
Vaste plantenkwekerij
Eldertstraat 8
Zundert
T: 076-5973026
F: 076-5972888
info@marijnissenvasteplanten.nl
Van Aart
Boomkwekerijen
Handveredelingen van
loofhout en coniferen
Groene Woud 33B
4731 GT Oudenbosch
Tel/Fax 0031(0)165310190
www.vanaartboomkwekerijen.nl
info@vanaartboomkwekerijen.nl
Gespecialiseerd in Buxus
Loonseweg 31
5843AA Westerbeek
T: 06-23205101
F: 0485-380144
E: weijmans-buxus@live.nl
Zeer uitgebreid assortiment
Koepelstraat 3
4884 MV Wernhout
T: 076-5974349
M: 06-51519763
F: 076-5976152
domenweijgers@hetnet.nl
Beekweg 27
7887 TN Erica
T: 0591-301855
M: 06-21450704
www.weberstekcultures.com
Gespecialiseerd in
spillen en lichte laanbomen
voornamelijk eigen wortel
Servennenstraat 5
5066 PS Moergestel
T: 013-5131555 / 06-50874190
F: 013-5133819
www.jvanroesselboomkwekerij.nl
Voor al uw volLegronds plantgoed
van diverse sierheesters,
o.a. Prunus laur. cult., Taxus,
coniferen en Buxus.
Maalbergenstraat 12
4884 MT Wernhout
T: 076 5972920
F: 076 597 0720
M: 06 221 171 25
Boomkwekerij
L.B. Ruijgrok
Gespecialiseerd in
laan- en sierbomen
De Hel 9a
6668 LG Randwijk
T: 0488-441181
F: 0488-441227
M: 06-13382255
E: boomkwekerij@lbruijgrok.nl
Handelskwekerij
G. Hoogenraad B.V.
Rijksweg 30 a
6744 WB Ederveen
tel. 0318 571665
info@hoogenraadplant.nl
www.hoogenraadplant.nl
Kwekerij
't Plantloon
Groot assortiment
coniferen, buxus , taxus en
prunus lauro in soorten
Plantloonseweg 3
5171 RD Kaatsheuvel
T: 0416 339996
F: 0416-348516
makes
your world
green

Akkerstraat 2a
5084 HL Biest-Houtakker
T: 0135054084
M: 0622777615
info@vromanskwekerijen.nl
www.vromanskwekerijen.nl
Ruim assortiment van
heesters, gespecialiseerd in
heesters op stam
Voorweg 139
2391 AJ
Hazerswoude-Dorp
M: 06 214 535 28
www.labanenzn.com
Ongeworteld stek
EversGroen
Gerrit Achterbergstraat 13
4043 GH Opheusden
Tel/Fax: 0488-428095
Mob: 06-21886091
Prijslijst: www.eversgroen.nl
Spillen en plantgoed voor de
laanboomteelt
Leyesterhegedyk 72
9077 TV Vrouwenparochie
T: 0031 518 421640
F: 0031 518 421399
info@friesespil.nl
www.friesespil.nl
Gespecialiseerd in Cornus –
Salix – bijzondere heesters
De Hege Bouwen 1a
8566 JB Nijemirdum
T: 0514-571809/ 06-22144806
F: 0514-593272
Info@eurodogwoods.com
www.eurodogwoods.com
Gespecialiseerd in alle
gangbare Rhododendrons,
van 50 cm tot XL.
Europaweg 269
7766 AJ Nieuw Schoonebeek
T: 06-10393307 F: 0524-541239
info@kerperien.nl
www.kerperien.nl
Horstedijk 116
5973 PR Lottum
T: 077-366 4080
F: 077-366 4081
E: info@rotjes.com
I: www.rotjes.com
VOOR ALLE SOORTEN
VARENS!
www.vitroplus.nl
Tel: 0111-468088
Kwekerij Van Laar
van de Bijl
Voor coniferen,taxus en
laurierstruiken
Fruithofstraat 22
6673 BL Andelst
F: 0488-421504
T: 0621982294
E: a.van.laar9@kpnplanet.nl
Gespecialiseerd in teelt van
vaste planten in pot
Antoniusstraat 32
6011 SE Ell (L)
Telefoon: +31 (0)495 555000
Fax: +31 (0)495 555001
E-mail: info@linderskwekerijen.nl
www.linderskwekerijen.nl
Gespecialiseerd in
beworteld stek en plantgoed
van Azalea japonica.
Leucothoe in soorten, ook
gepantenteerd Pieris japonica
in soorten. Vaccineum vitis
Idaea gepatenteerd.
Grotebaan 6, 5428 NH Venhorst
M: 06-53141408
mbloemenvof@hetnet.nl
"Uw partner voor de beste start"
Geusert 13
6093 NR Heythuysen (NL)
T. +31 (0)475 49 86 00
F. +31 (0)475 49 86 09
E. info@bergs.nl
I. www.bergs.nl
Oirschot
T: 06-133 77 945
F: 0499-84 14 00
www.vangerwen
boomkwekerij.nl
Voor al u gestokte Hedera's
Breedstraat 20
5105 AE Dongen
M: 06-51169308
F: 016-2850101
boomkwekerij@devoorstestroom.nl
Gespecialiseerd in vaste planten in p9.
Tevens kruiden, grassen en varens.
info@plantenkwekerij-veroude.nl
Adviseurs voor: Bomen,
Grootgroen, Flora&Fauna
Van Pallandtlaan 10
6998 AW Laag-Keppel
T: 0314-642 221
info@foreestgroenconsult.nl
www.foreestgroenconsult.nl
Boomkwekerij Boomkwekerij
H. KNOL H. B.V. KNOL B.V.
• 10 ha pot- en containerteelt,
6.5 ha recirculatie.
• 1.5 miljoen plantgoed/uitgangsmateriaal.
• 1.5 miljoen heesters en rozen
als leverbaar product.
www.knolplant.nl
info@knolplant.nl
Markweg 5
4856 AC Strijbeek
T: 06 51856572
F:076 5613813
E: info@topbuxus.com
www.topbuxus.com
Boomkwekerij
H. KNOL B.V.
Jodendijk 51, 7211 EM Eefde NL. Telefoon: +31-575-540279
E-mail: b.knol@planet.nl
800024
zwart
361
‘Natuurlijk’ goed in
Laanbomen
Volen 7 5812 AG Heide-Venray
T: 0478- 581436
F: 0478-568219
info@boomkwekerij-michels.nl
www.boomkwekerij-michels.nl
Kwekerij Meuter
Geusert 7a
6093 NR Heythuysen
Tel. 0031-0653750573
www.kwekerijmeuter.nl
info@kwekerijmeuter.nl
Boomkwekerijen "De Rutven"
Wernhoutseweg 80A
4884 AX Wernhout (NL)
T: +31 (0)76 597 6046
F: +31 (0)76 597 7376
info@rutven.nl
www.rutven.nl
Inschrijvingsn
Handelsvoorw
EG kwaliteit
EG Plantenpa
Naktuinbouw
Naktuinbouw
Op al onze offertes en overeenkomsten zijn de HBN voor Nederland van toepassing
Arrondissementsrechtbank te ’s Gravenhage onder nummer 95/1994. Voor het buitenlan
Betalingen binnen 45 dagen netto.
SGS - 10015
Gespecialiseerd in bijzondere coniferen.
Onderzoek, advies, snoei
ETW, ETT
Laan van Mertersem 15
Breda, 076-520 3909
info@B-vier.nl
www.b-vier.nl
VERTROUWD MET BOMEN!
Broeksteeg 2
6732 GS Harskamp
T 0318 - 654855
F 0318 - 479844
info@flierboomverzorging.nl
www.flierboomverzorging.nl

Gewortelde stek van Hebe - Rosa - Vinca
sier-, en bodembedekkende heesters
Horsterdijk 116, 5973 PR Lottum, T 077 366 4080, F 077 366 4081, E info@rotjes.com
Bekijk onze
actuele voorraad op
www.rotjes.com

14
Hij lijkt met zijn halflange haar niet echt op een kweker en zijn nonchalante halfopen geknoopte blouse doet niet echt
een Duitser, maar eerder een rocker vermoeden. Toch is hij allebei: Duitser en vasteplantenkweker. Klaus Peters is de derde
generatie van een van de grotere vasteplantenkwekers van Duitsland: Stauden Peters in Kranenburg, net over de Duitse
grens bij Nijmegen.
Klaus Peters: 'Niet altijd enthousiast over de meerwaarde van
bedrijven als Landgard en Flora Holland
Klaus Peters
5

Colofon
Boom in Business wordt 10 keer per jaar in een
gemiddelde oplage van 3250 exemplaren verspreid
onder boomkwekers en toeleveranciers.
Redactie & commercie
NWST NeWSTories bv Postbus 569
Fransestraat 41 6500 AN Nijmegen
6524 HT Nijmegen T 024-3602454
F 024-3602464
Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl)
Vakredactie: Ruud Jacobs (ruud@nwst.nl)
6
Santi Raats (santi@nwst.nl)
Broer de Boer (broer@nwst.nl)
Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout
Tess Nillesen
Advertenties: David Scholte
(david@nwst.nl)
Peter Jansen
(peter@nwst.nl)
Alberto Palsgraaf
(alberto@nwst.nl)
Abonnementen
64,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot
en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement
zal jaarlijks automatisch worden verlengd,
tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk
31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode
in ons bezit is. Voor opgave van een
nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54.
Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden
van toepassing. Deze vindt u op
www.boomzorg.nl/abonnement
ISSN: 2211-9884
Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien
van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk
voorbehouden. Deze berusten bij Boom in Business c.q.
de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder
schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd
en/of openbaar gemaakt door middel van druk,
scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.
Boom in Business wordt tevens elektronisch opgeslagen
en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de
vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers
van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte
te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig
de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de
redactie ter inzage of op te vragen.
12
50
Select Plant Laan- & Sierbomen
Teelttechniek
In Europa bestaat een systeem waarbij de
overheid verplicht is boomkwekerijgewassen
enerzijds te controleren op Q-organismen en
anderzijds op kwaliteitsziekten en soortechtheid.
De basiskeuring vormt de basis voor het
vernieuwde Naktuinbouw Select Plant-systeem,
waarmee de afnemer meer zekerheid krijgt
over herkomst, soortechtheid en raszuiverheid.
De vorstschade toch ook
nog iets positiefs
opgeleverd: de
‘negenmaandenboom’
Reportage
Eind maart/begin april 2012 begon
fruitboomkweker Matthijs Cornelissen
in de Flevopolder aan een gigantische
entklus. Op een perceel van 9 hectare
werden zo’n 325.000 bevroren jonge
peren opnieuw geënt. Hoe is allemaal
verlopen?
en verder
Actueel
8 Nieuws
40 Bart Faassen over het belang van Groen
op Wit
Ziekten & Plagen
48 Onderzoek naar minder vatbare klonen
Fraxinus excelsior
Fotospread
26 Bal in de boom
Sortiment
34 De vlag hijsen voor de Noorse esdoorn –
deel 2
Teelttechniek
42 Calcium: een must voor jong,
snelgroeiend blad
46 Bodemanalyse en bemestingsstrategie
zijn maatwerk
55 Agrifirm Plant richt pijlen meer op de
boomkwekerij
Column
45 Teelt, afzet, organisatie en markt
66 Hoofdredactioneel

inhoud
58
28
Everris Boom in Business-kerstdiner:
‘Verdient Nederland zijn eigen IPM?’
Forum
Met het tweede Everris Boom in Business-kerstdiner is er
sprake van een prille traditie. Vorig jaar was het thema
‘Vaders en hun bedrijfsopvolgers’. Dit jaar was het thema
politieker van aard en meer geënt op de actualiteit.
Boom in Business confronteerde de sector met de vraag:
Verdient Nederland zijn eigen IPM?
Top of flop? Terugblik op zes maanden
deelname aan de Floriade 2012
Achtergrond
Zondag 7 oktober gingen de poorten van de Floriade
2012 definitief op slot. Gedurende een half jaar
toonden in Venlo ook diverse bedrijven uit de boomkwekerijsector
hun producten, kunde en kennis. Boom
in Business vroeg enkele deelnemers naar hun bijdrage,
het uiteindelijk behaalde resultaat, verbeterpunten en
eventuele plannen voor de Floriade 2022.
20
'Terugkeer buxus op Het Loo zal nog jaren duren'
Ziekten & Plagen
Terwijl in Nederland de discussie over de aanpak van schimmelziektes
in buxus soms hevig oplaait, heeft België inmiddels door middel van
veredeling duurzame buxussoorten ontwikkeld die beter bestand zijn
tegen de schimmels.
7

Nieuws
Sharon Dijksma
nieuwe
staatssecretaris
Landbouw
Sharon Dijksma (PvdA) - voormalig Tweede
Kamerlid en staatssecretaris van Onderwijs
- is door koningin Beatrix beëdigd als staatssecretaris
van Landbouw op het ministerie van
Economische Zaken. Dijksma - opvolger van de
onlangs afgetreden Co Verdaas - was eerder
staatssecretaris van Onderwijs in het kabinet-Balkenende
IV en PvdA-Kamerlid van 1994 tot 2007
en later nog eens van 2010 tot 2012. In 2012
was Dijksma nog in de race om burgemeester
van Nijmegen te worden. Die post ging toen uiteindelijk
naar Hubert Bruls. Verdaas trad onlangs
af vanwege een bonnetjesaffaire uit zijn periode
als gedeputeerde in Gelderland.
Agrariër zoekt
leverancier op social
media
Land- en tuinbouwers die actief zijn op social
media, zijn daar steeds vaker op zoek naar hun
leveranciers. 44% wil via social media informatie
ontvangen van zijn leveranciers, 35% is er zelfs in
geïnteresseerd om hen te ‘volgen’. Vorig jaar was
dat nog respectievelijk 19% en 15%. Dit blijkt uit
een online onderzoek van AgriDirect, uitgevoerd
in november 2012, waaraan 800 boeren en
tuinders deelnamen. Facebook en YouTube lijken
voor agribusinessbedrijven de meest aangewezen
kanalen om in contact te komen met hun afne-
8
mers. 55% van de boeren en tuinders die actief
zijn op social media maakt gebruik van Facebook,
51% komt regelmatig op YouTube. Ter vergelijking:
in 2011 was YouTube nog het populairst,
gevolgd door Facebook. Ook worden discussiefora
en Twitter steeds populairder. Daarentegen
is Hyves ook in de agrarische sector op zijn retour
met 33% in 2011 en nog maar 10% in 2012.
Driekwart van de agrarische ondernemers op
social media zet deze (ook) zakelijk in, voornamelijk
om het nieuws uit de sector in de gaten
te houden. Ook worden social media regelmatig
gebruikt om nieuws over producten en machines
te vernemen, contacten met collega’s te onderhouden
of tips uit te wisselen. Bovenstaande
cijfers zijn gebaseerd op onderzoek onder online
georiënteerde land- en tuinbouwers. Telefonisch
onderzoek van AgriDirect onder 350 agrariërs,
uitgevoerd in november 2012 en representatief
voor de totale populatie, laat echter zien dat
33% van alle agrariërs op social media te vinden
is. Het effectieve bereik van genoemde kanalen is
dus lager.
Nieuwe middelen
tegen vruchtboom-
kanker
Vruchtboomkanker veroorzaakt hoge kosten
in de teelt van appel. Daardoor is er dringend
behoefte aan uitbreiding van het aantal middelen
tegen deze schimmel. PPO testte meerdere kan-
www.twitter.com/Boom_inBusiness
2012 had ook ‘groene’ lichtpuntjes. Robuuste hybridebuxus in de
maak en de eerste ‘negenmaandenbomen’ afgeleverd. Ben wel
benieuwd hoe de bv Boomkwekerij Nederland internationaal op de
kaart blijft. De beste wensen voor 2013!
Vakredacteur Ruud Jacobs
didaten. Het middelenpakket voor de beheersing
van vruchtboomkanker (Neonectria ditissima)
krimpt. Om nieuwe, goedwerkende middelen
te vinden die een reële kans op toelating hebben,
is door WUR/PPO Fruit van 2009 tot en met
2011 de werking van een aantal nieuwe middelen
getest en vergeleken met de effectiviteit
van een aantal bestaande middelen, die al dan
niet in combinatie zijn toegepast. Merpan en het
referentiemiddel Topsin M waren effectief tegen
vruchtboomkanker. Topsin M werkte in de meeste
gevallen beter dan Merpan. Op dit moment is
Merpan het enige toegelaten middel in de proeven
dat goed werkte tegen vruchtboomkanker.
Neccal, Folicur en vier nieuwe middelen werkten
onvoldoende tegen de schimmel. Van de vijf
nieuwe middelen had er één wel een goede werking.
Toelating van dit middel voor gebruik tegen
vruchtboomkanker in de fruitteelt is daarom dringend
gewenst. Bron: Groen Kennisnet
DLV PLant-cursus
Kostprijzen opstellen
Goed inzicht in de kostprijs is belangrijk om opti-
maal te kunnen ondernemen. DLV Plant organiseert
in 2013 een cursus waarbij boomkwekers in
twee dagdelen leren hoe ze zelf de kostprijs van
hun producten kunnen bepalen en hoe de berekeningen
gebruikt kunnen worden bij de bedrijfsvoering.
De cursus wordt gegeven door Wil de
Bresser, specialist economie en strategie bij DLV
Plant. In de cursus wordt specifiek ingegaan op

Regio Venlo eist helderheid over aantal
bezoekers Floriade
De directie van de Floriade moet volledige tekst en uitleg komen geven aan de Regio Venlo over
het tekort van 9 miljoen euro. De gemeenten willen vooral helderheid over het aantal betalende
bezoekers van de wereldtuinbouwtentoonstelling. Volgens Dagblad De Limburger blijkt uit vertrouwelijke
stukken die de krant in bezit heeft, dat de kaartverkoop 5,5 miljoen euro minder heeft
opgeleverd dan oorspronkelijk was begroot. Voor deze tegenvaller geeft de Floriade als verklaring
dat er meer kaarten met korting en kinderkaarten zijn verkocht. Tijdens de sluitingsceremonie op
7 oktober maakte directeur Paul Beck nog bekend dat 2.046.684 bezoekers de poorten van de
Floriade hebben gepasseerd. Daarmee zou het verwachte totaal van twee miljoen bezoekers ruimschoots
zijn gehaald. Volgens de Limburgse krant sprak de directie zelfs het vertrouwen uit dat de
Floriade daardoor uit de kosten zou komen. Maandag 3 december kwam reeds naar buiten dat de
Floriade in totaal 9 miljoen euro tekort komt. Het miljoenentekort zou veroorzaakt zijn door tegenvallende
uitgaven door de bezoekers. Zo was er minder parkeergeld binnengekomen en zijn ook
de horecaopbrengsten lager uitgevallen dan waar de organisatie van tevoren op hoopte. De totale
inkomsten bleven hierdoor uiteindelijk 7,5 miljoen euro achter bij de begroting. Aan de andere kant
bleken de exploitatiekosten 1,4 miljoen euro hoger dan begroot. Ondanks aandringen van de Regio
Venlo weigert de Floriade-directie inzage in de boeken. Burgemeester Antoin Scholten van Venlo,
voorzitter van de Regio Venlo, betreurt dat er nog steeds geen helderheid is. Behalve kritiek op de
directie, worden er door de Regio Venlo ook vraagtekens gezet bij de rol van de raad van commissarissen
die toezicht houdt. Die heeft volgens Regio Venlo verzuimd om de vijf aandeelhoudende
gemeenten tijdig te waarschuwen. Een extern bureau gaat in 2013 onderzoek doen naar de hele
gang van zaken rond de Floriade. Raadsleden uit de vijf gemeenten van het samenwerkingsverband
Regio Venlo blijken niet geïnformeerd, terwijl de betrokken gemeentebesturen in oktober al
op de hoogte waren van het exploitatietekort van 9 miljoen, zo meldt Dagblad De Limburger. De
gemeenteraden zijn pas begin december bijgepraat. De gemeenten van Regio Venlo die uiteindelijk
opdraaien voor een mogelijk tekort van de Floriade hebben hiervoor in hun begrotingen geen geld
gereserveerd. Welke bedragen de gemeenten extra zouden moeten gaan betalen, is nog niet duidelijk.
Burgemeester Scholten liet verder doorschemeren dat de Floriade-directie niet wilde dat de
rode cijfers nu al naar buiten kwamen. Volgens Floriade-directeur Paul Beck is het nog veel te vroeg
en zullen de uiteindelijke cijfers pas medio 2013 bekend zijn.
de verschillende kostenposten, zoals directe kosten,
arbeidskosten, afschrijvingen, rente en algemene
bedrijfskosten. Uitgangspunt bij de bepaling
van de kostprijsberekening is de boekhouding
(financiële jaarstukken) van het bedrijf. Uit
deze stukken worden alle kostenposten gehaald
en toegedeeld naar het product. Deelnemers van
deze cursus gaan ook zelf op hun laptop in Excel
met een kostprijsprogramma van DLV Plant aan
de slag. De cursus bestaat uit twee dagdelen van
13.30 uur tot 16.30 uur. Bij voldoende deelname
wordt de cursus gegeven in de volgende regio's
op onderstaande datums:
• Brabant 15 + 29 januari 2013
• Limburg 17 + 31 januari 2013
• Gelderland 22 januari + 5 februari 2013
• Boskoop 24 januari + 7 februari 2013
De kosten voor de gehele cursus bedragen
€ 300 (excl. btw). Dit is inclusief het door DLV
Plant ontwikkelde kostprijsprogramma. ZLTOleden
kunnen contact opnemen met Helma Hoff
(ZLTO) om te informeren naar de kortingsmogelijkheden.
Voor meer informatie en aanmelding:
DLV Plant - telefoon 0411-652525 of www.dlvplant.nl/boomteelt.
Project sierappels en
-peren van start met
27 mille aan giften
Met de overhandiging van een cheque van
27.386 euro van het Wageningen Universiteits
Fonds is op 1 december de Arboretumstichting
Wageningen gestart met de uitbreiding van de
sierappel- en -perencollectie. Het bedrag zal ten
goede komen aan een project om de collectie
sierappels (Malus) en -peren (Pyrus) aan te vullen.
Bovendien zal de informatie over deze collectie
op een interactieve manier toegankelijk worden
gemaakt onder het motto 'Appels en peren vergelijken'.
Als eerste stap om de bomencollectie
uit te breiden, plantten Verhoeff en Smit een
nieuwe variëteit sierappel, de Malus hupehensis
‘Arie Mauritz’. Het Belmonte-arboretum bezit
van oudsher een omvangrijke collectie sierappels,
maar deze is toe aan vernieuwing. Bij de
zoektocht naar nieuwe cultivars wordt gelet op
bomen die beter ziekteresistent zijn. Ook wil
het arboretum de genenbron van Nederlandse
introducties zo goed mogelijk conserveren,
zodat toekomstige kwekers die kunnen benutten.
De Malus hupehensis ‘Arie Mauritz’ is een
veelbelovende nieuwe Nederlandse variëteit
die zowel mooi als sterk en gezond is. Uit het
Cultuurwaardeonderzoek laanbomen 2009
-2011, dat de onderzoekers Bart van der Sluis en
Jelle Hiemstra van Wageningen UR PPO Bomen in
maart publiceerden, blijkt dat de sierappel Malus
hupehensis ‘Arie Mauritz’ als beste is getest op
grond van groeikracht, gezondheid, kroonopbouw
en vruchtdracht.
Werkloosheid onder
mbo groen-
gediplomeerden
toegenomen
De werkloosheid onder mbo groen-gediplomeerden
is met 7,1% in 2011 flink toegenomen
ten opzichte van 3,9% in 2010. Mbo groengediplomeerden
in 2011 bevinden zich anderhalf
jaar na diplomering iets minder vaak in het vervolgonderwijs
dan in 2010. Zo’n vier op de tien
gediplomeerden van niveau 4 zijn na het mbo
groen een hbo-opleiding gaan doen. Opvallend
is dat anderhalf keer zo veel doorstudeerders
hun weg vervolgen in het niet-groene hbo als in
9

het groene hbo (23% tegenover 15%). Van de
werkenden zijn acht op de tien in 2011 actief
in de groene domeinen. Dit staat in het rapport
Intredeposities van mbo'ers groen in 2011, opgesteld
door het Kenniscentrum Beroepsonderwijs
Arbeidsmarkt in Nijmegen.
10
Nieuws
Docentendag
Boomkwekerij op
HAS krijgt vervolg
De Docentendag Boomkwekerij – een
initiatief van de Onderwijscommissie
Boomkwekerij – die op 16 november op de
HAS in Den Bosch is gehouden, krijgt een
vervolg. Doel van deze eerste Docentendag
was om de kennis van vakdocenten in het
mbo en hbo te vergroten en kennis met
elkaar uit te wisselen. Er waren 19 vakdocenten
aanwezig en daarnaast nog tien andere
deelnemers uit het werkveld van het onderwijs.
Het centrale thema op deze dag was:
innovaties in de sector en in het beroepsonderwijs.
De inleidingen waren:
• Innovatieve technische ontwikkelingen in de
boomkwekerij door Ton Baltissen van PPO/
WUR
• Ledverlichting door lector Jasper den Besten
van de HAS Den Bosch
• Informatie op Groen Kennisnet door Rob
van Genderen van WUR
• Hoe zou je leren voor studenten leuk
kunnen maken? door Ardie van Honk van
Prinsentuincollege
• De Fruitacademie door Ad Verbogt van
Rijnconsult
• Visie LTO Nederland op de toekomst van
het beroepsonderwijs in primaire sectoren
door Erno Bouma van LTO Noord.
De deelnemers deelden de mening dat
zulke docentenbijeenkomsten één á twee
keer per jaar moeten worden voortgezet.
Jan van Leeuwen, voorzitter van de
Onderwijscommissie, gaat hiermee nu verder
aan de slag. Meer info: Erno Bouma - ebouma@ltonoord.nl.
M. van den Oever
boomkwekerijen
ontvangt ISO
26000-certificaat
M. van den Oever boomkwekerijen in Haaren
wordt donderdag 6 december als eerste
Nederlandse boomkwekerij gecertificeerd volgens
ISO 26000. De ISO 26000-norm borgt het maatschappelijk
verantwoord ondernemen-beleid.
'Samen met twaalf andere, complementaire,
agrarische bedrijven hebben wij het afgelopen
jaar hard gewerkt aan de invulling hiervan', aldus
directeur Harm Horlings.
Diploma's praktijk-
leergang Helicon
uitgereikt
Donderdag 22 november heeft bij Philips Fruittuin
te Eindhoven de afsluiting plaatsgevonden van
de Praktijkleergang Boomkwekerij van Helicon
Bedrijfsopleidingen. Deze opleiding voor bedrijfsleiders
en toekomstige bedrijfsleiders in de boomkwekerij
is als pilot gestart in januari 2010. De
geslaagde kandidaten hebben een mbo niveau
IV-diploma teelt 4 (manager teelt of manager
vershandel, logistiek en transport) ontvangen. De
trainingen hebben allemaal in de praktijk plaatsgevonden
en waren gekoppeld aan een specifiek
onderwerp van het praktijkbedrijf. Behandelde
thema's waren onder meer: hrm (Botden van
Willegen), afdelingsplan (De Kuil), duurzaam
ondernemen (Boot & Co), communicatie (Gebr.
Van de Berk), logistieke organisatie (Rijnbeek en
Zn), projectmatig werken (Huverba), ruimtelijke
ordening en Greenport (M. van den Oever),
kostprijsbewust werken (Fleuren) en afzet (La
Serra). Ook zijn er trainingen gegeven bij Hutten
catering, Plantion, Van Rijsingen, GrootGroenPlus
Zundert, Van Kempen en Zn en Gebr. Jonkers.
Voor het niveau 4-diploma waren ook Engels,
Nederlands en rekenen verplichte onderdelen. In
januari 2013 start de opleiding voor de tweede
keer. Meer info: Corrie van Gestel (Helicon
Bedrijfsopleidingen): 06-51786362.
Anthos wil
uitgavenstop
Het bestuur Boomkwekerijproducten van
Anthos bepleit een uitgavenstop uit het financieringsfonds
boomkwekerijproducten van het
Productschap Tuinbouw. Het bestuur is ook van
mening dat het bedrijfsleven op grond van reeds
van kracht zijnde verordeningen zijn heffing aan
het productschap moet betalen. Nu besloten is
om de product- en bedrijfschappen op te heffen,
moeten de afdrachten echter tot een minimum
beperkt worden. Tegen de achtergrond van het
feit dat in 2014 de product- en bedrijfschappen
opgeheven worden, krijgt Anthos vragen uit
zijn achterban of men nog op te leggen heffingsnota’s
van het Productschap Tuinbouw moet
betalen. Deze vraag is met name gerezen bij de
bedrijven in de boomkwekerijsector, omdat die
recentelijk verzocht zijn om hun opgave over
het kalenderjaar 2011 in te dienen, op grond
waarvan de heffingsaanslagen opgelegd kunnen
worden. Gelet op de actualiteit van de
discussies over de product- en bedrijfschappen
betreurt het bestuur van Anthos het dat voor
de boomkwekerijsector in zo’n laat stadium nog
een heffingsaanslag over 2011 wordt opgelegd.

Desalniettemin is het van mening dat deze heffing
moet worden afgedragen op basis van de
Heffingsverordening Boomkwekerijproducten
2011, die bindend is voor het bedrijfsleven.
De inkomsten worden vooral ingezet om reeds
gedane uitgaven op het gebied van promotie,
onderzoek, etc. te kunnen financieren. Voor de
boomkwekerijsector is de heffingsverordening
voor 2012 ook vastgesteld en op grond daarvan
is het bedrijfsleven over dat kalenderjaar ook heffingsplichtig.
Het bestuur van Anthos stelt zich
echter op het standpunt dat de over dat jaar op
te leggen heffing zo laag mogelijk moet uitvallen
of zelfs op nul moet uitkomen. Om dat te
bereiken, vindt Anthos dat met directe ingang
geen uitgaven uit het PT-financieringsfonds voor
de boomkwekerijsector meer mogen worden
gedaan, met uitzondering van die uitgaven die
voortvloeien uit reeds aangegane verplichtingen.
De uitgavenstop moet ook voorkomen dat over
het kalenderjaar 2013 bij het bedrijfsleven nog
geheven gaat worden. Die doelstelling kan alleen
worden bereikt indien het saldo van het financieringsfonds
van de boomkwekerijsector toereikend
is om alle nog lopende verplichtingen uit te kunnen
dekken.
Collectieve beurs-
deelname voor
Tuinbouw
Zuid-Afrika
maart 2013
Agentschap NL organiseert, samen met de
Landbouwraad en de Nederlandse ambassade
in Pretoria en Greenport Holland
International, een Holland Paviljoen op de
tuinbouwbeurs Undercover Farming Expo in
Pretoria, Zuid-Afrika. Nederlandse bedrijven
kunnen zich in dit paviljoen presenteren en
gebruikmaken van de activiteiten die rondom
de beurs worden georganiseerd. De beurs
vindt plaats van dinsdag 5 tot en met donderdag
7 maart 2013. Op de beurs worden
voor de Nederlandse deelnemers, naast het
reguliere beursbezoek, individuele afspraken
gemaakt met potentiële counterpartners.
Meer info via pem@phaff.com
Uitbreidingsplannen
boomkwekerij in de
lift
Voor het eerst in vier jaar is het percentage
boomkwekers met uitbreidingsplannen gestegen.
Momenteel geeft ruim 10% van de
boomkwekers aan plannen te hebben om uit
te breiden of om zich op te laten volgen. Vorig
jaar was dit nog krap 8%. Tegelijkertijd is het
aandeel ‘stoppers’ in de boomkwekerijsector
gedaald. In 2012 is dit gedaald naar 10,5%,
waarmee het aandeel boomkwekers met
beëindigingsplannen weer op hetzelfde niveau
is als in 2009 en 2010. Met 12,7% was 2011
het jaar van het hoogste percentage ‘stoppers’
van de afgelopen vijf jaar. Van de boomkwekers
met een bedrijfsgrootte van meer dan 12
hectare heeft 1 op de 5 uitbreidingsplannen.
Dat is dubbel zo vaak als gemiddeld in de sector.
Bovendien zijn in deze groep nauwelijks
kwekers te vinden met plannen om het bedrijf
af te bouwen of stop te zetten (1,3%). In het
kader van de jaarlijkse BoomkwekerijScanner
inventariseert AgriDirect onder andere de toekomstintenties
van Nederlandse boomkwekers.
Hiervoor werden in september en oktober
2012 ruim 2.200 boomkwekers in Nederland
telefonisch benaderd. AgriDirect verzorgt direct
marketing- en marktonderzoeksprojecten voor
toeleveranciers en dienstverleners in de land- en
tuinbouwsector.
FloraMatchTM
berekent
vrijgave nutriënten
uit Multicote
Haifa Chemicals lanceert met FloraMatchTM
nieuwe software die een toegevoegde waarde
biedt aan de Multicote-productlijn. FloraMatchTM
geeft de gecontroleerde vrijgave van nutriënten
uit Multicote weer. De tool FloraMatchTM ondersteunt
kwekers bij het berekenen van de hoeveelheid
beschikbare voedingsstoffen voor hun
specifieke teeltcondities per seizoen. Haifa ontwikkelde
deze tool als een nieuw hulpmiddel om
plantenvoeding te optimaliseren. FloraMatchTM
maakt release-curven van verschillende Multicoteformules
en berekent de vrijgave van nutriënten
conform de verwachte bodem(substraat)temperatuur.
Met de software zijn veronderstellingen verleden
tijd, zodat de kweker de beschikbaarheid
aan voedingsstoffen gedurende de hele teeltperiode
nauwkeurig kan opvolgen. FloraMatchTM
vergemakkelijkt de planning van het bemestingsschema
met een simpele procedure. De kweker
selecteert de gewenste Multicote-formule en de
gemiddelde bodemtemperatuur per maand. Op
basis van deze gegevens berekent de software
de vrijgave van de verschillende hoofdelementen
(N-P-K) uit Multicote. De software is voor iedereen
toegankelijk via het online 'Knowledge center'
op www.haifa-group.com.
11

In Europa bestaat een systeem waarbij de overheid verplicht is boomkwekerijgewassen enerzijds te controleren op Q-organismen en
anderzijds op kwaliteitsziekten en soortechtheid. De basiskeuring vormt de basis voor het vernieuwde Naktuinbouw Select Plant-systeem,
waarmee de afnemer meer zekerheid krijgt over herkomst, soortechtheid en raszuiverheid.
12
Nieuw, laagdrempelig certificeringsschema
moet klant meer zekerheid geven over
met name herkomst
Naktuinbouw introduceert in samenwerking met het bedrijfsleven
Select Plant Laan- & Sierbomen
Auteur: Hein van Iersel
Helemaal nieuw is het bovenstaande niet.
Naktuinbouw werkte een jaar samen met een
werkgroep (laanboomkwekers, spillenkwekers,
bos- en haagplantsoenkwekers, handelaren
en eindafnemers) om dit programma op te
zetten. Het nieuwe Naktuinbouw Select Plantprogramma
is feitelijk de opvolger van het oude
Certificeringsreglement Laan- & Sierbomen dat
nog ruim uit de vorige eeuw stamt. Dit reglement
is nog opgezet in een tijd dat de NAKBvermeerderingstuinen
de enige toegelaten bron
voor ent- en oculeerhout vormden.
Bram Versprille van de, inmiddels verzelfstandigde,
Vermeerderingstuinen Nederland Zeewolde
meldt over dit oude systeem in een artikel in
Boom in Business nummer 4 van 2012 dat de
boomkwekers de NAKB verweten dat zij hun
vanuit een ivoren toren zaken probeerden op te
dringen. Dit systeem werd door boomkwekers
als te bureaucratisch gezien. Toen in 1992 de
verplichting op de helling ging om ent- en oculeerhout
bij de Vermeerderingstuinen te bestellen,
gingen boomkwekers vanwege het gemak en
de lagere kosten er dan ook snel toe over om
eigen ent- en oculeerhout te verzamelen. Maar,
zoals vaak, inmiddels lijkt ook hier de wal het
schip gekeerd te hebben en is door de enorme
aandacht van de laatste jaren voor herkomst,
soortechtheid en gebruik van onderstammen een
duidelijke behoefte gegroeid aan een modern en
bedrijfsvriendelijk certificeringsschema dat veel
meer uitgaat van zelfwerkzaamheid, maar de
klant wel zekerheid geeft over een aantal belangrijke
zaken. De laatste jaren is de sector natuurlijk
geconfronteerd met stevige problemen ten gevolge
van slechte controle op herkomst. Bekend is
natuurlijk uitgestelde onverenigbaarheid, maar
ook het oprukken van de nieuwe essentaksterfte
en twijfels aan soortechtheid en raszuiverheid
zorgen ervoor dat herkomst nog belangrijker
wordt dan dat het in het verleden al was.
Het tweede probleem van het oude
Certificeringsreglement Laan- & Sierbomen is dat
het heel erg veel in één systeem wilde vangen,
ook zaken waar kweker en afnemer gemakkelijk
zelf uit konden komen. In het oude reglement
stonden bijvoorbeeld ook normen voor opsnoeihoogten
en kluitmaten, zaken die voor iedere
afnemer heel makkelijk zelf te controleren zijn.
Ik praat met keurmeester Ad Sonnemans van
Naktuinbouw over het verschil tussen het oude
Certificeringsreglement Laan- & Sierbomen en
het nieuwe Naktuinbouw Select Plant Laan- &
Sierbomen. Volgens Sonnemans is er door de
problemen met onder andere uitgestelde onverenigbaarheid,
verkeerde herkomstbronnen en
soortechtheid en raszuiverheid nu weer vernieuwde
aandacht voor gecertificeerde laanbomen,
zeker nu je ziet dat de markt en met name de
eindgebruikers er steeds meer naar gaan vragen.
Naktuinbouw Select Plant
Het nieuwe Select Plant-certificeringsschema
wordt met ingang van het nieuwe keuringsseizoen
2013 geïntroduceerd, maar nu al zijn er
spillenkwekers die op de invoering vooruitlopen.
Sonnemans geeft een voorbeeld: ‘Het is voor
een keurmeester onmogelijk om het verschil te
zien tussen Quercus robur Fastigiata “Koster” en

Teelttechniek
bijvoorbeeld Quercus robur Fastigiata “Zeeland”.’
Als je als kweker Quercus robur Fastigiata
‘Koster’ wilt kweken, zul je eerst gecertificeerd
enthout van een erkende herkomstbron, bijvoorbeeld
de Vermeerderingstuinen, moeten kopen
om een eigen moerhoek in te richten. Het blijft
overigens ook in de toekomst mogelijk om bij de
Vermeerderingstuinen materiaal in te kopen.
De essentie van het nieuwe Naktuinbouw Select
Plant-systeem is dat een kweker op papier en in
het veld moet kunnen bewijzen dat hij zijn zaken
goed voor elkaar heeft. Terugkomend op de zuileik
Quercus robur Fastigiata ‘Koster’: heeft een
kweker bijvoorbeeld plantmateriaal aangekocht
onder Naktuinbouw Select Plant voor vierhonderd
planten, dan kan hij natuurlijk geen vijfhonderd
planten onder Select Plant-certificering verkopen.
Diezelfde kweker moet in de kwekerij, maar
ook tijdens het transport en op de kuilhoek
de planten altijd precies terug kunnen vinden.
Sonnemans en zijn collega’s gaan daar ook specifiek
op controleren. Het is overigens zo dat de
ondernemer zelf de certificeringskeuring kan
uitvoeren als het personeel daartoe gekwalificeerd
is. Inspecties op quarantaineziekten worden
altijd door Naktuinbouw uitgevoerd. Bedrijven
die kiezen voor het zelf uitvoeren, worden hierop
gecontroleerd. Tijdens de groeiperiode wordt
steekproefsgewijs een keuring uitgevoerd door
een Naktuinbouw-keurmeester ter controle op de
eigen keuringsresultaten van het bedrijf. Volgens
Sonnemans zal daar niet veel gebruik van
gemaakt worden. Op dit moment zijn er enkele
kwekers die dit gaan doen.
Onderdeel van het programma is de mogelijkheid
Ad Sonnemans
voor kwekers om de onder Naktuinbouw Select
Plant gekweekte planten te voorzien van een
eigen label met het Naktuinbouw Select Plantlogo.
Kwekers moeten deelnemer zijn en hier
overigens wel toestemming voor vragen en moeten
tekenen voor bepaalde gebruiksvoorwaarden.
Een kweker kan zelf bepalen welk deel van zijn
productie hij onder Naktuinbouw Select Plant wil
brengen. Het kan op bedrijfsniveau, maar ook op
partijniveau. Het kan dus zo zijn dat een kwekerij
van een bepaalde soort zowel Naktuinbouw
Select Plant-gecertificeerde planten aanbiedt,
als niet-gecertificeerde planten. Dit vereist een
goede registratie in het kwekerijboek, aankoopbewijzen,
certificaten en labeling op het perceel
waarbij het voor Naktuinbouw absoluut duidelijk
moet zijn welke partij voor Naktuinbouw Select
Plant wordt opgegeven. Sonnemans: ‘Kwekers
moeten zich realiseren dat ze voor aanvang van
het keuringsseizoen aan moeten geven of ze
deelnemer van Naktuinbouw Select Plant willen
worden en voor welke planten. Certificering
achteraf is niet mogelijk. Je kunt in de herfst of
winter geen planten meer onder de certificering
brengen omdat een keurmeester op dat moment
niet meer kan controleren of het werkelijk om die
soort/cultivar gaat.’
Naktuinbouw Elite
Naktuinbouw Select Plant is een zogenaamd
kwaliteit-plus-systeem waar kwekers zich vrijwillig
voor in kunnen schrijven, en controleert slechts
op een beperkt aantal eigenschappen die zijn
vastgelegd in het reglement. Naast Naktuinbouw
Select Plant heeft Naktuinbouw ook samen met
het bedrijfsleven het zogenaamde Naktuinbouw
Elite-certificeringsschema ontwikkeld. Dit schema
gaat uit van een complete controle van de
gekweekte planten op alle inwendige en uitwendige
kenmerken. Uniek voor dit programma
is dat alleen met een zogenaamde piramidevermeerdering
wordt gewerkt. Naktuinbouw levert
onder meer op verzoek van de softfruit-plantensector
vanuit het Naktuinbouw Toetscentrum
virusvrije planten die door de plantenkwekers in
vermeerderingsstappen vermeerderd kunnen worden
en dan beschikbaar komen voor de professionele
aardbei- en softfruit-kwekers.
Naktuinbouw Elite is niet echt relevant voor
boomkwekers, maar is wel belangrijk voor kwekers
van framboos, braam en aardbeien.
Hosta
Naktuinbouw Select Plant draait eigenlijk al
langer in de boomkwekerijsector, maar alleen
in een apart programma voor hostakwekers.
Op dit moment zijn er meer dan dertig kwekers
die hun hosta’s onder Naktuinbouw Select Plant
aanleveren. Doel van dit programma is controle
op het HVX-virus (hostavirus X) voor export naar
Amerika.
Markt
Een van de uitdagingen van Naktuinbouw is het
bekendmaken van Naktuinbouw Select Plant
Laan- & Sierbomen bij de afnemer; dit ondanks
het feit dat er een vertegenwoordiging van
de afnemers in de werkgroep zat. Sonnemans
begrijpt dat wel: ‘Mensen denken heel snel
“Naktuinbouw keurt, dus het zit goed”, maar
beseffen niet dat er een enorm verschil is tussen
de verplichte basiskeuring en een vrijwillige
certificering als Naktuinbouw Select Plant Laan- &
Sierbomen waarbij de kweker moet bewijzen dat
een bepaalde plant de juiste herkomst of kwaliteit
heeft.’
13

Hij lijkt met zijn halflange haar niet echt op een kweker en zijn nonchalante halfopen geknoopte blouse doet niet echt een Duitser, maar
eerder een rocker vermoeden. Toch is hij allebei: Duitser en vasteplantenkweker. Klaus Peters is de derde generatie van een van de grotere
vasteplantenkwekers van Duitsland: Stauden Peters in Kranenburg, net over de Duitse grens bij Nijmegen.
14
'Wij leveren misschien niet altijd de
absoluut mooiste of goedkoopste
planten, maar leveren over-all wel de
beste prestatie'
Stauden Peters in Kranenburg Duitsland: een handelsbedrijf
dat ook nog kweekt
Auteur: Hein van Iersel

Reportage
Grassen zijn een van de specialismen van Stauden Peters.
Het bedrijf ligt net over de Nederlandse, of beter,
óp de grens. Direct achter het tien hectare grote
containerveld met vaste planten en grassen
begint Nederland. Toch ademt alles onmiskenbaar
Duitsland uit. Het interieur van de kantine is net
wat degelijker dan de gemiddelde uitgeleefde,
Nederlandse boomkwekerskantine. Als ik met
Klaus Peters door het bedrijf loop, schieten zijn
medewerkers hem aan en krijgt hij een levensgrote
espressomachine overhandigd. Wat blijkt?
Peters is voor de eerste keer weer op de zaak na
een bezoek aan zijn vader die in Zuid-Afrika
woont, en is in die vakantie jarig geweest. Het is
misschien maar een klein ding, maar het zegt wel
iets over het familiegevoel dat het bedrijf uitademt.
Datzelfde familiegevoel blijkt ook uit de
relatie met plantenman Luc Klinkhamer, die mij
bij Klaus Peters heeft geïntroduceerd. Klinkhamer
adviseert Klaus jr. maar eerder ook al vader Klaus
sr. en opa Theo Peters. Eerst deed Klinkhamer dat
vanuit CNB New Plants, maar na zijn pensionering
loopt dat gewoon door.
Stauden Peters is ongeveer vijftig jaar geleden
gestart als een kleine kwekerij van voornamelijk
gladiolen. Al snel kwamen daar extra activiteiten
bij, die met name werden geïnspireerd door postorderbedrijf
Willemse, dat ook in Kranenburg een
vestiging had. Peters begon meer en meer vaste
planten voor Willemse te kweken. Belangrijke
producten in die tijd waren onder andere
Dianthus. Luc Klinkhamer hierover: ‘In die tijd
waren de aantallen natuurlijk kleiner, maar vergis
je niet. Ook in de jaren zestig werden moeiteloos
150.000 stuks van een soort verkocht.’
De postorderhandel werd zwaar bepaald door
nieuwigheden. De klant moest jaar in, jaar uit
weer verleid worden met nieuwe soorten die nog
mooier of langer bloeiden of een bijzondere kleur
hadden.
'Stauden Peters is ongeveer
vijftig jaar geleden gestart als
een kleine kwekerij van
voornamelijk gladiolen'
Klaus sr.
Klaus jr. is jong, met dertig jaar zelfs heel jong.
Zeker in vergelijking met mij als interviewer, of
met Klinkhamer. Toch is hij al ruim twee jaar enig
eigenaar van het bedrijf. Vader Klaus sr. is ongeveer
twaalf jaar geleden uit het bedrijf gestapt
wegens gezondheidsproblemen. Dat was een
stap die min of meer samenhing met de ernstigste
crisis van het bedrijf, namelijk het verdwijnen
van postorderbedrijf Bakker als belangrijkste
klant.
15

Als ik later met Klaus jr. door de kwekerij loop,
legt hij me uit waar de kracht van zijn vader zat:
‘Mijn vader was altijd bezig om met zo weinig
mogelijk kosten, zo veel mogelijk planten te produceren.
Veel van de machines en vindingen die
hij zelf verzon of ontwikkelde, gebruiken we nog
steeds.’
De totale afhankelijkheid van postorderbedrijven
en met name van Bakker heeft het bedrijf al jaren
achter zich gelaten. Was er jaren geleden misschien
wel voor negentig procent afhankelijkheid
van één postorderbedrijf, nu wordt nog vijftig
procent van de omzet gemaakt door de grote
Duitse postorderbedrijven, als bijvoorbeeld Ahrens
16
Reportage
In het bedrijf rijden overal van dit soort heftrucks rond. Veel ervan zijn uitgerust met aanbouwwerktuigen van eigen ontwerp. Klaus Peters daarover: ‘We kopen nooit
nieuwe heftrucks. Alleen tweedehands.’
& Sieberz. De focus van deze handel is nog hetzelfde.
Nog steeds zijn nieuwigheden heel
belangrijk. Tijdens het gesprek met Klaus jr. en
Klinkhamer ‘verhuizen’ we daarom nogal eens
van land naar land. Overal heeft Klinkhamer zijn
contacten en contactjes die hem van interessante,
nieuwe planten voorzien. In de koude kas staat
bijvoorbeeld een complete serie primula’s met
roosvormige bloemen, maar Klinkhamer is ook
bezig met een nieuwe, Japanse aardorchidee die
winterhard tot min zeven graden zou moeten zijn
en op de foto even uitbundig bloeit als een tropische
orchidee. Klaus Peters over de focus van
Stauden Peters op nieuwe producten: ‘Ik sta al
een aantal jaren niet op Plantarium, maar krijg
‘Ik sta al een aantal jaren niet
op Plantarium, maar krijg wel
steeds een prijs voor de
nieuwigheden die we op de
markt brengen’
wel steeds een prijs voor de nieuwigheden die we
op de markt brengen.’
Dehner
De klant waar Stauden Peters al meer dan veertig

Primula 'Blue Parade'
Primula 'Scarlet Parade'
jaar trots op is, is de Duitse tuincentrumketen
Dehner. Deze keten heeft voornamelijk winkels in
het zuiden van Duitsland en is in omzet ongeveer
dubbel zo groot als Intratuin. Met Dehner wordt
op een voor onze (Nederlandse) ogen bijzondere
manier samengewerkt. Stauden Peters levert al
ongeveer vijftien jaar het complete sortiment
vaste planten voor deze keten, een sortiment dat
bestaat uit 150 tot 200 soorten. Iedere afzonderlijke
Dehner-winkel kan bestellingen ingeven in
een centraal systeem. Stauden Peters zorgt er
vervolgens voor dat deze bestellingen per afzonderlijke
winkel op Deense karren worden
geplaatst en afgeleverd bij één centraal Dehnerdistributiecentrum.
Vandaar worden de planten
Primula 'Candy Parade'
Primula 'White Parade'
verder gedistribueerd naar de winkels.
Klaus Peters: ‘Wij onderhandelen één keer per
jaar over de prijs en voor de rest niet. Wat we
wel hebben afgesproken, is exclusiviteit voor
Dehner. Wij leveren dus, uitgezonderd pioenen
en grassen, niets aan concurrenten van Dehner.’
Wat is de kracht van die langjarige, succesvolle
samenwerking met Dehner? ‘Er zal best iemand
zijn die een keertje betere of goedkopere planten
kan leveren. Ons succes komt door het feit dat
wij volledig ingesteld zijn op Dehner en hun een
volledig sortiment kunnen leveren, doordat wij
over-all dus een uitstekende prestatie leveren.’
Klaus Peters haast zich erbij te zeggen dat hij dat
niet alleen kan. Er is een aantal (Nederlandse)
bedrijven dat hem in staat stelt die capaciteit te
leveren. Dekker Jacobs en Van Woudenberg
Tuinplanten zijn daar de belangrijkste van.
Volgens Peters is zijn bedrijf met name door deze
bedrijven in staat een volledig sortiment beschikbaar
te hebben.
‘Wij onderhandelen één keer
per jaar over de prijs en voor
de rest niet'
Het grote voordeel van een langjarige samenwer-
king met Dehner is verder dat Stauden Peters in
staat is om ook werkelijk te investeren in de relatie.
Een voorbeeld daarvan is het ontwikkelen van
aparte trays om vrachtvolume te verkleinen.
Peters: ‘Als je het vrachtvolume met enkele procenten
kunt terugbrengen, heb je daar uiteindelijk
allebei profijt van, maar je moet wel de tijd
krijgen om je investering terug te verdienen.’
Het partnerschap met Dehner vertaalt zich ook
op andere manieren. Stauden Peters maakt één
keer per jaar een prijsafspraak met Dehner. Voor
die prijs wordt verwacht dat het hele jaar door
kwaliteit wordt geleverd, dus ook op momenten
dat de eigen productie niet helemaal honderd
procent is. Klaus Peters: ‘Als ik ergens planten
weet te staan die mooier en beter zijn dan die we
zelf hebben, dan kopen we die. Zelfs als dat ons
netto geld kost.’
Bij levering aan Dehner hanteert Stauden Peters
een minimum ordergrootte van zes planten per
soort. Per winkel wordt zo veel mogelijk in volle
karren geleverd en daar is het computersysteem
ook volledig op ingericht. Het ict-systeem is op
dit gebied volledig zelfdenkend en houdt rekening
met de hoogte van de planten.
Per week is Dehner goed voor ongeveer vier tot
zes volle combinaties met vaste planten, waarbij
er ongeveer 30.000 planten in de maat P9 in één
combinatie gaan.
Grassen
Een van de erkende specialismen van Stauden
Peters is ‘grassen’ en dan vooral grassen in drieen
vijfliterpotten. Zeker op het gebied van
Cortederia is Stauden Peters de grootste producent
van Europa. Voor een deel worden die in
Duitsland en Turkije opgekweekt. Probleem daarbij
is dat grassen in het voorjaar, als het druk is in
het tuincentrum, langzame starters zijn. Daarom
worden sinds een aantal jaren de planten voorge-
17

Gouden eieren
bestaan
Altijd en
overal toegang
tot uw
informatie
Powered by
Overzicht
door real-time
voorraadbeheer
Makkelijk
professionele
offertes en
voorraadlijsten
maken
Informeer uw klant via
uw eigen klantenportal
Alle onderdelen
in 1 scherm
onder handbereik
Gebruiksvriendelijk
en betaalbaar
Boomkwekerij software die uw administratie en verkoop een
stuk makkelijker maakt, waar en wanneer u maar wilt.
Eenvoudig meer controle
T +31 (0)172 23 54 44 | groenvision.com/boomkwekerij

Reportage
Hier moet ik in het voorjaar voor terugkomen volgens Klaus Peters: een containerveld boordevol pioenen. Als deze allemaal opkomen, is dat een fantastisch gezicht.
trokken op een eigen vestiging in Portugal.
Oorspronkelijk werd hier samengewerkt met een
lokale Portugese kwekerij met een Nederlandse
eigenaar. Toen deze failliet dreigde te gaan, is het
bedrijf overgenomen. Het bedrijf in Portugal is 20
hectare groot, waarvan 6 hectare exclusief is
ingericht voor grassen.
Het bedrijf produceert niet alleen in Portugal. Er
wordt ook nauw samengewerkt met een Turks
bedrijf. Dit bedrijf zorgt onder andere voor het
stekken van de Cortederia’s en andere nieuwigheden
die Peters samen met Henk de Jong van
CNB en Luc Klinkhamer op de markt brengt.
Een derde belangrijke
afnemersgroep bestaat
uit de Europese
grootwinkelbedrijven
Grootwinkelbedrijven
Een derde belangrijke afnemersgroep bestaat uit
de Europese grootwinkelbedrijven. De producten
die Stauden Peters hiervoor kweekt, zijn pioenrozen
en grassen, waarbij het steeds om actieproducten
gaat. Dus geen compleet sortiment, maar
een of twee soorten grassen of pioenrozen die
op een afgesproken moment worden afgeleverd.
Logistiek is zoiets topsport. Het gaat immers om
vele tientallen volle combinaties die op een afgesproken
moment in de winkel moeten staan.
De organisatie van dergelijke leveringen is redelijk
complex en daarnaast ook financieel riskant,
mede doordat de kweker de volledige voorfinanciering
moet doen. Een groot deel van zijn tijd is
Peters bezig met inplannen en financieren.
Klaus Peters rekent voor. ‘Als we praten over
5.000.000 planten per jaar, moet je rekening
houden met zeker 3,5 miljoen euro voorfinanciering
in potten, plantgoed, substraat, labels, etc.’
Dat is veel geld, zeker als je je realiseert dat het
om een levend product gaat. In de winter van
2011 had Peters op het totale sortiment door
vorst een inboet van dertig procent.
Actie
De actiehandel wordt voor een belangrijk deel
gedomineerd door partijen als Landgard en Flora
Holland. Peters beseft het belang en het
bestaansrecht van dit soort bedrijven maar is op
zijn zachtst gezegd niet altijd enthousiast over de
samenwerking omdat hij daardoor de –in zijn
ogen- zo belangrijke communicatie met de eind-
klant mist. Peters geeft een voorbeeld. Hij had
een actie lopen, waarbij hij al in een vroeg stadium
had aangegeven dat de bestelde planten
door het onverwacht goede weer eerder dan
afgesproken klaar zouden zijn. Toen dat vervolgens
niet werd doorgegeven aan de klant, nam
Peters zelf contact op en kon de order gelukkig
nog eerder ingepland worden. Klaus Peters: ‘Het
is belangrijk dat je zelf persoonlijk contact hebt
en dat niet alles via tussenpersonen wordt
gecommuniceerd.’
Peters geeft daarbij aan dat hij voor bijvoorbeeld
pioenen en grassen in een luxepositie zit.
‘Bepaalde acties landen soms wel via drie of vier
verschillende handelaren op mijn bureau.’
19

'Terugkeer buxus op Loo
zal nog jaren duren'
België bijna klaar met ontwikkelen robuuste hybridebuxus
Terwijl in Nederland de discussie over de aanpak van schimmelziektes in buxus soms hevig oplaait, heeft België inmiddels door middel van
veredeling duurzame buxussoorten ontwikkeld die beter bestand zijn tegen de schimmels.
De laatste tijd wordt er veel gesproken over
de schimmels die inmiddels wereldwijd buxus
aantasten. Met name Cylindrocladium buxicola
en Volutella buxii vormen een probleem. Ook in
Nederland hebben sommige buxuskwekers en
mensen die buxus in hun tuin hebben staan last
van de schimmels. Paleis Het Loo in Apeldoorn
laat alle Buxus sempervirens zelfs vervangen door
Ilex crenata 'Dark Green'. Een ingrijpende beslissing,
maar volgens Willem Zieleman, hoofd tuindienst
van het paleis, wel nodig.
Mogelijk kan op termijn een Belgische ontwikkeling
bijdragen aan de terugkeer van buxus in
de paleistuinen. Zo is de Belgische buxuskweker
Didier Hermans van Herplant bvba bezig
met het ontwikkelen van hybridebuxussen. ‘Of
wij problemen hebben met Cylindrocladium?
Iedereen heeft volgens mij problemen met deze
schimmel. Amerika sinds vorig jaar ook al. En
naast Cylindrocladium hebben veel kwekers ook
last van Volutella buxii en Phytophthora’, aldus
Hermans. Cylindrocladium is volgens hem echter
wel de meest agressieve schimmelziekte. Als de
struik eenmaal aangetast is, kan hij helemaal
afsterven. Volgens Hermans hebben veel kwekers
niet in de gaten dat Volutella, als Cylindrocladium
eenmaal wondjes gemaakt heeft, daarna via deze
20
Auteur: Dick van Doorn
wondjes de struik verder aantast. Volutella heeft
overigens ook een ingang via snoeiwondjes als
het jonge schot gesnoeid is. ‘De meest kritieke
fase is als het blad nat is, er schimmelsporen zijn
en de temperatuur op een bepaald niveau is’,
aldus Hermans.
Goede samenwerking
Op het bedrijf van Hermans is de
Cylindrocladium-druk niet toegenomen. Dit
heeft onder meer te maken met het feit dat
hij de maatregelen heeft genomen die uit het
onderzoek in Europa naar voren zijn gekomen.
‘Wij als bedrijf zijn nogal nauw betrokken bij het
Cylindrocladium buxicola-project hier in België.’
Dit vierjarige onderzoek is een samenwerking
tussen wetenschappelijk en praktijkonderzoek.
Hierin werken Ilvo (Instituut van landbouw- en
visserijonderzoek), PCS (Praktijkcentrum Sierteelt)
en buxuskwekers nauw met elkaar samen. In
2009 is het onderzoek begonnen en in 2013
wordt het afgerond. Hermans: ‘Door het onderzoek
ben ik onder meer degelijke middelen
gaan gebruiken (die in Vlaanderen toegelaten
zijn) om de schimmel onder de duim te krijgen.
Afhankelijk van het weer behandel ik mijn
struiken zo'n zes à zeven keer per jaar. Dat is
Willem Zieleman
vrij weinig, als je het vergelijkt met sommige
Nederlandse kwekers die wel zo'n 20 keer per
jaar bespuiten.’ Op www.buxuscare.com staan de
middelen die Hermans gebruikt bij ziektes en plagen.
‘Wij mogen één middel gebruiken (Eminent)
dat in Nederland niet gebruikt mag worden, maar
andersom geldt dat wij bijvoorbeeld Mirage Plus
niet mogen gebruiken.’
Toch is het volgens Hermans eigenlijk niet
belangrijk welke middelen je nu wel of niet mag
gebruiken. ‘Probleem is dat er nu vaak paniekbespuitingen
plaatsvinden, terwijl het belangrijkste
in deze situatie een gezamenlijke strategie is.’
Zo zijn er volgens de Belgische kweker heel veel
andere maatregelen om een schimmelinfectie te
voorkomen, bijvoorbeeld zo min mogelijk bovengronds
beregenen. Verder zijn de bemesting en
de ondergrond belangrijk. ‘Ik heb het idee dat in
Nederland tot nog toe vooral is gekeken naar de
middelen en de manier waarop je middelen spuit.
Er moet volgens mij echter veel meer onderzoek
komen naar de oorzaken. Hierbij moet er in
Nederland een betere samenwerking komen tussen
praktijkonderzoek, de bedrijven zelf en het
wetenschappelijk onderzoek. Ik vind dat in België
momenteel beter geregeld.’

Ziekten & plagen
Veredeling
Volgens Hermans is de Belgische buxussector verbaasd
over het feit dat Nederland tijdens de grote
meeting van dit voorjaar met onderzoeksspecialisten
in Londen op de Royal Horticulture Society
(RHS) niet aanwezig was. Bijna alle landen waren
Didier Hermans
vertegenwoordigd, behalve Nederland.
Ook Herplant doet proeven in het kader van het
Belgische onderzoek. Zo zijn er de afgelopen
jaren schimmelziektebestendige soorten geselecteerd
uit de uitgebreide collectie van meer
dan 200 soorten en cultivars op het bedrijf. ‘Uit
onderzoek is wel gebleken dat de sleutel niet ligt
bij de huidige, massaal gekweekte Buxus sempervirens,
maar bij andere, minder bekende soorten.
Een nadeel is wel dat deze meer bestendige
soorten een uitgesproken winterkleur hebben
of dat de vorstresistentie niet optimaal is’, aldus
Didier Hermans. Wat hem wel opviel is dat in
Zuid-Frankrijk in wilde buxus weinig problemen
met Cylindrocladium en Volutella zijn. ‘Dit heeft
waarschijnlijk te maken met het feit dat de luchtvochtigheidsgraad
daar over het algemeen laag
is.’ Herplant heeft samen met de onderzoekers
inmiddels een aantal hybridebuxussen ontwikkeld
die volgens Hermans zeker toekomst hebben. ‘Op
termijn zullen we deze soorten op de markt brengen,
maar eerst willen we nog onderzoeken of
ze echt Cylindrocladium buxicola-bestendig zijn.’
Verder moet uit consumentenonderzoek blijken
of ze commercieel gezien wel goed in de markt
liggen en of deze hybridebuxus vorstbestendig
genoeg is. Als al het onderzoek afgerond is, wil
Hermans de hybridebuxus zeker in gaan zetten
voor de consumentenmarkt. ‘Voor deze massamarkt
kunnen we de hybride snel inzetten, voor
de grotere (vorm)struiken zal dit meer tijd vergen,
maar ook daarbij zullen we de hybride eventueel
in gaan zetten.’
21

België heeft volgens Hermans met de keuze
voor veredeling voor de meest duurzame optie
gekozen. ‘Bij de aanpak van de schimmel moet
je meer op lange termijn gaan denken; de inzet
van middelen vind ik kortetermijndenken. En
voor particulieren is bespuiten sowieso geen
optie.’ Toch moet de inzet van middelen volgens
Hermans wel beschikbaar blijven. ‘Het is natuurlijk
wel vreemd dat het bespuiten van allerlei
soorten eetbare producten gewoon toegelaten is
en het bespuiten van een buxusstruik dan ineens
ter discussie staat.’
Dat Paleis Het Loo voor Japanse hulst heeft gekozen,
vindt Hermans wel erg ver gaan. ‘Ik vraag
mij af of het de oplossing is. Ik vind deze soort
niet zo geschikt voor lage hagen zoals op Het
Loo. Verder zal er voor het gezond houden van
de Japanse hulst evengoed een gewasbeschermingsplan
moeten komen.’
Speciale werkwijze
Hoewel in België het onderzoek naar een buxus
die veel beter bestand is tegen schimmelziektes
volop loopt, heeft Paleis Het Loo door alle problemen
met schimmelinfecties besloten om over
te stappen op Ilex crenata 'Dark Green'. Ook
de Nederlandse buxuskweker Adrie van Dun,
directeur van Topbuxus uit Strijbeek, vindt deze
stap enorm jammer. In totaal heeft Van Dun zo'n
50 hectare buxusstruiken. Hij kweekt alleen de
struikjes zelf en richt zich niet op vormstruikjes.
Hij levert aan alle afzetkanalen. In totaal staan
er op het terrein van Van Dun zo'n 12 miljoen
buxusstruiken.
‘Wij hebben geen last van de schimmels. Dit
komt door onze manier van werken en selecteren.
Wij zorgen ervoor dat de plantjes nooit
aangetast worden.’ Als de cultivars nog klein zijn,
begint hij al met een niet-chemisch gewasbeschermingsmiddel.
Hij spuit de jonge buxussen
zo'n zes keer per jaar op de conventionele manier
van bovenaf. ‘Op kritische momenten, bij warm
weer met een hoge luchtvochtigheidsgraad,
22
Ziekten & plagen
‘Of wij problemen
hebben met Cylindrocladium?
Iedereen heeft volgens mij
problemen met deze
schimmel’
bespuit ik preventief met behulp van een speciale
rijenspuit onder de struikjes door. Dit is zo'n twee
à drie keer per jaar nodig.’
Als deze manier van werken bij Paleis Het Loo
René van Tol
was toegepast op het moment dat de eerste
Cylindrocladium buxicola en Volutella buxii waren
gevonden, dan hadden de buxussen volgens Van
Dun niet gerooid hoeven worden. ‘Ze hebben
Adrie van Dun

mijns inziens te lang gewacht met de inzet van
het juiste middel, op het juiste moment en op de
juiste manier. Ze vertellen ook niet welk middel ze
gebruikt hebben. Dat hebben wij wel gevraagd.
Als we dat wisten, hadden we wellicht nog tijdig
advies kunnen geven. Dan hadden de struiken nu
geen kale onderkant gehad.’
Wat Van Dun verder stoort aan de hele discussie,
is dat er mensen uit de wetenschappelijke hoek
zijn die zeggen dat buxus zonder bespuitingen
niet is te kweken. ‘Dat is dus echt onzin. Zojuist
heeft Groeibalans in opdracht van Treeport
Zundert een driejarige proef afgerond met grondverbeteraars
waarin geen chemische middelen
zijn gebruikt. Hieruit komen prachtige resultaten.
Het verslag met de resultaten van deze proef is
bijna klaar.’ Verder gebruikt Topbuxus steeds minder
chemische middelen. Het gebruik van koper
als bladmeststof is op zijn bedrijf de rode draad
voor een buxusmonocultuur zonder schimmels.
Kwaliteit grond
Van Dun vindt het jammer dat Paleis Het Loo in
Apeldoorn Ilex crenata 'Dark Green' gaat plan-
ten in plaats van buxus. Volgens hem heeft de
kwaliteit van de grond ook grote invloed op de
vitaliteit van buxusstruiken. ‘De bodem onder
de planten is in principe 90 procent van het verhaal.
De buxus die nu gerooid wordt, staat in de
Koninginnetuin en de Koningstuin. Die grond is
in geen dertig jaar vervangen. Hierdoor treedt
structuurbederf op, waardoor Fusarium meer
kansen krijgt. En dat geldt zeker als er sprake is
van een (tijdelijke) periode met een natte grond.’
Als de grondkwaliteit voldoende is en er een
duidelijk gewasbeschermingsplan is, kunnen er
volgens de Strijbeekse buxuskweker net zo goed
weer buxussen geplant worden in de tuinen van
Paleis Het Loo. ‘Als ze vier à vijf keer per jaar
bespuiten, hoeven ze in principe geen problemen
te hebben. En dan hoeft het nog niet eens om
een chemisch middel te gaan. Er zijn inmiddels
ook biologische producten op de markt bij het
gebruik waarvan je geen enkele aantasting zult
zien.’
Ilex crenata 'Dark Green' is volgens Van Dun
bovendien nog gevoeliger dan Buxus voor natte
voeten. ‘En ze hebben ook eerder last van
Phytophthora. Verder is Japanse hulst heel gevoelig
voor spint, zeker tijdens een warme zomer.
Deze spint is alleen te bestrijden met insecticiden
en niet met biologische middelen.’ Een ander
nadeel van Japanse hulst is dat je veel vaker moet
snoeien. ‘Dat zal dus, indien Paleis Het Loo strak
geschoren haagjes wil, zeker in de zomer veel
meer werk betekenen.’
Opzet eigen onderzoek
Voor het voorjaar van 2013 heeft Van Dun een
recordaantal buxusplanten verkocht. ‘Wij hebben
dus geen last van zowel de schimmels als van
de negatieve invloed die dit zou kunnen hebben
op de verkoop.’ Toevallig kreeg de buxuskweker
onlangs wederom de vraag vanuit Frankrijk om
voor een Frans kasteel zo'n 50.000 buxussen aan
te leveren. ‘En die gaan we in het voorjaar van
2013 leveren. De tuinbeheerders van het Franse
kasteel willen hiermee hun baroktuin verder uitbreiden
met haagjes à la de tuinen van Paleis Het
Loo.’ Vijf jaar geleden heeft Van Dun hiervoor de
eerste buxus al geleverd.
De kweker maakt zich wel zorgen over het
onderzoek naar de schimmelsoorten. ‘Het buxusproject
stopt dit jaar, omdat de PT-gelden voor
het onderzoek afgebouwd worden.’ Hij is ook
niet tevreden over sommige onderzoekskeuzes
die de begeleidingscommissie van het buxusproject
gemaakt heeft. Het buxusproject loopt al
sinds 2007 en wordt dit jaar afgerond. Om die
reden heeft Van Dun samen met drie grote collega's
de handen ineengeslagen om volgens hun
eigen visie proeven aan te leggen. Deze proeven
hebben als doel het verhogen van de plantweerstand
tegen Cylindrocladium middels bodemverbeteraars
en bladmeststoffen. De proeven staan
onder supervisie van Cultus. ‘Het grote voordeel
van deze opzet is dat wij als kwekers zelf bepalen
wat we testen en niet afhankelijk zijn van
'gesponsorde producten'. We testen zodoende
alleen producten met potentie, geen producten
die onvoldoende werking hebben’, aldus Van
Dun.
‘In Nederland moet een
betere samenwerking komen
tussen praktijkonderzoek, de
bedrijven zelf en het
wetenschappelijk onderzoek’
Boventuin
Kenmerkend voor de zogenaamde formele tuin in
de 17de eeuw is de strakke symmetrische aanleg.
Zo ook bij Paleis Het Loo. Rond de middenas is
een aantal perken (broderieparterres) gegroepeerd,
ingevuld met geschoren buxushaagjes
in decoratieve patronen, de zogeheten buxusparterres.
Willem Zieleman, hoofd tuindienst
van Paleis Het Loo, is verantwoordelijk voor
het onderhoud aan de buxusstruiken. ‘In 2007
en 2008 zijn we, in het kader van de volledige
renovatie van de tuinen van het paleis, begonnen
met de Boventuin. Daarmee is de schimmelziekte
mogelijk ook geïntroduceerd. In de jonge buxusstruikjes
die we geplant hebben op dat moment
zat waarschijnlijk al Cylindrocladium buxicola.
Ze kunnen er visueel natuurlijk wel goed uitzien,
maar toch schimmelsporen hebben.’ Volgens
Zieleman hebben de oudere buxushagen de
schimmelziekte vervolgens gekregen doordat in
2009 tijdens een stortbui zo'n 110 mm water
viel, waardoor de Benedentuin onder water
kwam te staan. Het water liep daarbij van de
Boventuin naar de Benedentuin. ‘Uiteindelijk
heeft de schimmelziekte zich over de hele tuin
verspreid’, aldus het hoofd tuindienst.
Totale renovatie
Het vervangen van de buxusstruiken heeft in de
eerste plaats te maken met de totale renovatie
van de tuinen van Paleis Het Loo. ‘De keuze voor
23

24
Ziekten & plagen
Japanse hulst is daar een onderdeel van’, aldus
Zieleman. ‘Wij hebben dit gedaan in nauw overleg
met onze wetenschappelijk medewerkster,
mevrouw Renske Ek, haar voorganger Ben Groen
en de Rijksgebouwendienst.’ Naast het vervangen
van de struiken in de parterres worden ook de
kunststof randen vervangen, die nu na 30 jaar
gebruik wel versleten zijn. ‘Deze worden vervangen
door randen van cortenstaal. Verder wordt
de beregeningsinstallatie in beide tuinen volledig
vervangen.’ De grond onder de buxussen is volgens
Zieleman ook nodig aan vervanging toe.
‘Die is volledig uitgemergeld. We geven uiteraard
wel organische korrelmest bij de struiken,
maar dat is op een gegeven moment niet meer
voldoende.’ Zieleman denkt echter niet dat de
oudere buxussen bevattelijker voor de schimmelinfectie
werden doordat de grond de afgelopen
decennia steeds slechter werd. ‘De oudere buxussen
hebben het opgelopen van de jonge buxussen
in de Boventuin. In 2010 is de Benedentuin
overigens nog een keer blank komen te staan.’
Buxusmot
De verschillende partijen die betrokken zijn bij de
soortkeuze van de paleistuinen hebben gekozen
voor Ilex crenata 'Dark Green', omdat deze soort
het meeste op Buxus lijkt. ‘Naast de reden van
volledige renovatie is er nog een andere reden
waarom we voor het vervangen van de struiken
hebben gekozen’, legt Zieleman uit. ‘De huidige
Aangetaste buxus in de tuin van Paleis Het loo.
buxusstruiken zijn inmiddels veel te hoog geworden.
In een echte baroktuin zoals deze horen de
struikjes zo'n 15 centimeter hoog én smal te zijn.
In zowel de Koninginnetuin als de Koningstuin
zijn de struiken inmiddels zo'n 50 à 60 centimeter
hoog en breed.’ Nog een reden om voor
Japanse hulst te kiezen, was voor Zieleman het
feit dat naast de Cylindrocladium- en Volutellaaantasting
die al in de struiken zit, op termijn het
risico bestaat van aantasting door de buxusmot.
‘Deze zit al in de Betuwe en komt steeds dichterbij.’
Voorafgaand aan de beslissing om voor
Japanse hulst te kiezen, hebben Zieleman en zijn
team nog wel gekeken naar minder gevoelige
buxusrassen als de Buxus sempervirens 'Green
Velvet'. Helaas was deze soort ook gevoelig voor
de schimmels. De tuindienst heeft dit zelf getest
in de kwekerij van Het Loo. ‘Daarnaast hebben
we ook gekeken naar een Duits onderzoek in Bad
Zwischenahn, waarbij allerlei gangbare buxusrassen
getest zijn op hun persistentie tegen de
schimmelziektes. Ook daar kwam uit naar voren
dat ze allemaal min of meer gevoelig zijn.’
Terugkeer buxus?
In Bad Zwischenahn zijn naast Japanse hulst ook
taxus- en thujarassen onderzocht. ‘Wij vonden
die te afwijkend in vergelijking met buxus. Het
moest wel een soort zijn die op buxus lijkt.’
Zieleman heeft kort geleden (van Dorus Rijkers,
Cultus) ook gehoord over het Belgische onder-
zoek naar hybridebuxussoorten. ‘Op korte
termijn is daar echter geen direct resultaat van
te verwachten. Omdat de tuin op korte termijn
gerenoveerd moest worden, konden we niet
meer wachten totdat het onderzoek naar deze
Cylindrocladium-ongevoelige buxussoorten afgelopen
is.’ En al zou het Belgische onderzoek op
tijd voltooid zijn, dan zit je volgens het hoofd
tuindienst nog met de sporen van de schimmels
in de grond. ‘Die blijven maar liefst vijf jaar latent
aanwezig en kunnen in die periode overslaan op
de jonge aanplant. Dus mochten we ooit besluiten
om weer over te stappen op buxus, dan moet
er sowieso een lange periode tussen zitten.’
Zieleman heeft er samen met de leverancier
van de jonge buxusstruiken en Cultus alles aan
gedaan om de schimmels onder de duim te krijgen.
‘We hebben het spuitschema iedere keer
aangepast en verfijnd. Uiteindelijk gebruiken
we nu zo'n zes middelen, onder meer Mirage,
Daconyl en Flint. Dit jaar hebben we de schimmels
door zo'n tien keer te bespuiten aardig
weten te weren, maar in de jaren daarvoor

moesten we soms om de tien dagen spuiten om
het allemaal in orde te houden. En dat is een
hele klus, als je dat moet doen voor 10.00 uur
's ochtends of 's avonds omdat er tussendoor
uiteraard publiek aanwezig is. De tuin is er ook
niet voor ingericht om er snel met een spuitboom
overheen te gaan.’
Vorstgevoeligheid
Zeer binnenkort begint de aannemer, als er geen
sprake is van vorst, met het rooien van de buxussen
in de Koninginne- en Koningstuin. Na de
inplant, komend voorjaar, zal Zieleman volgens
Cultus de jonge Ilex crenata 'Dark Green' ook
in de gaten moeten houden. ‘Zo zijn bemesting
en zuurgraad heel belangrijke zaken bij Japanse
hulst’, aldus het hoofd tuindienst. Spint kan
inderdaad ook een punt zijn, maar Ilex crenata
'Dark Green' heeft wel gladde bladeren en is
daardoor bijvoorbeeld minder gevoelig dan Ilex
crenata 'Convexa'. ‘Wij hebben nu drie jaar
ervaring met de Ilex crenata 'Dark Green' en in
die tijd hoefden de planten niet behandeld te
worden tegen ziekten en aantastingen.’ Zieleman
denkt met de Japanse hulst geen problemen te
krijgen op het vlak van vorstgevoeligheid. ‘Dit
jaar was het in februari hier minus 23 graden
Celsius en de Ilex crenata in de proefparterre
en op de kwekerij heeft er geen enkele last van
gehad. Ook kasteel Assumburg in Heemskerk,
met 10.000 stuks van dit soort, meldde geen
problemen.’
Zieleman beseft uiteraard wel dat het voor de
kwekers onplezierig is dat de buxus er op Het
Loo uit gaat. Aan de andere kant vindt hij dat ze
moeten bekijken hoe ze de huidige problemen
op kunnen lossen, eventueel in samenwerking
met het buitenland. ‘Buxus is natuurlijk wel een
belangrijk cultuurgoed. Het zou heel jammer zijn
als het verloren gaat.’
Schimmel goed beheersbaar
PPO Bomen en DLV Plant hebben met financiering
door het Productschap Tuinbouw vanaf 2007
veel onderzoek gedaan naar Cylindrocladium in
buxus. Dit onderzoek wordt ondersteund vanuit
de praktijk, door fabrikanten, adviseurs en
wetenschappelijk onderzoek en begeleid door
tien buxuskwekers die de begeleidingscommissie
van het project vormden.
René van Tol, manager Boomteelt bij DLV Plant,
legt uit dat er niet alleen middelenonderzoek
is geweest, maar ook veel onderzoek naar de
ontwikkeling van de schimmel, diverse spuittechnieken
en het voorkomen van aantastingen. ‘Zo
heeft PPO Bomen onder meer in een kas infectieproeven
uitgevoerd met een breed sortiment
buxus om te kijken welke soorten minder gevoelig
waren’, aldus Van Tol. ‘Naast het middelenonderzoek
heeft DLV Plant onder meer proeven
gedaan met afdekmaterialen in de vollegrond.
We zoeken dus zeer breed naar oplossingen.’
Van Tol ziet de toekomst voor buxus positief
tegemoet. ‘Zowel in onderzoek als in de praktijk
blijkt Cylindrocladium goed beheersbaar.’ Hij
legt uit dat allereerst de bodem, bodemstructuur
en bemesting op orde moeten zijn. Verder
is het een kwestie van op de juiste momenten
spuiten met de juiste middelen. ‘Wij hebben
zelf een waarschuwingsmodel, QMS Boomteelt,
ontwikkeld en getest. Dit model geeft op basis
van metingen in het gewas een beeld van de
infectiedruk van schimmels zoals Cylindrocladium,
maar bijvoorbeeld ook wanneer buxusbladvlo is
te verwachten. Als je naar het model van afgelopen
seizoenen kijkt, dan zie je vier à vijf pieken
per jaar die aangeven dat de infectiedruk van
Cylindrocladium hoog was’, legt Van Tol uit. Ook
het ontwikkelingsstadium van het gewas, de
plantafstand en de aanwezigheid van de schimmel
bepalen of een bespuiting nodig is. Spuit je
op het juiste moment met de juiste techniek en
het juiste middel, dan kun je aantasting voorkomen
of goed onder controle houden, aldus Van
Tol. ‘Buxustelers kunnen met minder bespuitingen
toe dan nu gangbaar is. Toch snap ik wel dat veel
telers het risico op schade willen beperken en liever
een keer te veel dan te weinig spuiten.’
Van Tol noemt Cylindrocladium momenteel
beheersbaar. Het zou hem ook niet verbazen als
de infectiedruk van Cylindrocladium ineens weer
afneemt. ‘Je ziet ook andere ziekten opkomen
en ineens weer minder worden. Kijk bijvoorbeeld
naar buxustopmijt. Vijftien jaar geleden dachten
we al dat we geen buxus meer konden kweken
met het wegvallen van bepaalde middelen.’
25

Het is bijna kerst. Tijd om ballen weer in de boom te hangen. In deze populier die wij troffen op weg naar Handelskwekerij De Buurte in Oene op de
Veluwe is een enorm groot gezwel gegroeid (geschatte doorsnede minimaal één meter). Op de bal zitten zwamlichamen. De bal bestaat uit hout. Jitze
Kopinga van Alterra (Wageningen Universiteit): ‘Deze tumoromvang zie je niet vaak op bomen. Vooral laten zitten en genieten, want als regel kunnen de
bomen er zogezegd oud mee worden. Dit type gezwellen komt met enige regelmaat voor op diverse boomsoorten, zoals beuk, zomereik, berk, et cetera.
Vaak is de oorzaak van deze ongecontroleerde niet meer te achterhalen. Bij tumorvormige blad- en takgallen zijn het doorgaans insecten en bij stamwoekeringen
vaak schimmels, bacteriën of fytoplasma’s. De tumorveroorzakende bacteriën Xanthomonas populi en Agrobacterium tumefaciens geven een ander
beeld en Taphrina-schimmels geven meer een heksenbezemachtige groei of een knobbel met veel kortloten. De aangetroffen houtrotschimmels zijn waarschijnlijk
secundair, dus niet de eerste oorzaak van het gezwel.’
26
Bal in de boom

28
Top of flop?
Ondernemers kijken terug op zes maanden deelname aan de Floriade 2012
Zondag 7 oktober gingen de poorten van de Floriade 2012 definitief op slot. Gedurende een half jaar toonden in Venlo ook diverse bedrijven
uit de boomkwekerijsector hun producten, kennis en kunde. Boom in Business vroeg enkele deelnemers naar hun bijdrage, het uiteindelijk
behaalde resultaat, verbeterpunten en eventuele plannen voor de Floriade 2022.
Auteur: Ruud Jacobs
‘Meer werk- en ontwikkelruimte voor onze inzending’
H. Crooijmans & Zn bv – Reuver
Hetty Crooijmans: ‘Voor wat betreft de vraag wat onze eigen inzending heeft opgeleverd: het was een
decor voor overleg en bezoek met en van onze internationale en nationale relaties, ook nieuwe contacten,
en een basis voor nieuwe ontwikkelingen voor de toekomst. Verder konden we interesses wekken van de
consument, collega’s en de handel, kortom: een uitstekende promotiegelegenheid. Voor de boomkwekerijsector
en dus ook voor ons is het lastig om het een en ander in geld of omzet uit te drukken, want
zo kort na de Floriade is dat niet te meten. Dat zal de toekomst uitwijzen. Het paviljoen van de Raad voor
de Boomkwekerij was bedoeld om interesse te wekken van de consument, een belangrijke klant van de
sector, en het publiek voor te lichten over de positieve effecten van groen op het leven van alledag, maar
ook over de moderne en gezonde teeltwijzen. Met behulp van ruim dertig deskundige vrijwilligers die
het paviljoen dagelijks bemanden, hebben we publiek/consumenten meegenomen in de moderne wereld
van de productie, afzet en toepassingen van groen/planten. We hebben zo de sector positief kunnen
presenteren en bezoekers geïnformeerd over de dagelijkse, internationale aspecten en contacten van de
Nederlandse boomkwekerij als wereldspeler, ofwel het economisch belang voor Nederland. En natuurlijk
kan het altijd beter. Voor Beautiful Rose Valley geldt deels hetzelfde als voor de inzending van de Raad
voor de Boomkwekerij. Alleen hebben we hier de gelegenheid gehad om het publiek volop te interesseren
voor de roos als een gezond, mooi, houdbaar en fantastisch product voor tuin en openbaar groen.
Voor wat betreft de eigen inzending kan ik zeggen dat we het zeker weer zouden doen omdat het een bijzonder platform biedt voor contacten met
bestaande en nieuwe relaties wereldwijd, voor netwerken op allerlei niveaus en omdat het ons bedrijf en de sector zeker goeddoet. Ook voor het paviljoen
van de Raad voor de Boomkwekerij geldt een ‘ja’, maar de tijd zal moeten leren of het mogelijk is om over tien jaar weer collectief en eventueel
uit ‘collectieve middelen’ een dergelijke inzending te realiseren. Voor wat betreft hetgeen in 2022 anders zou moeten: een lastige vraag, maar natuurlijk
hebben we vanuit de sector (Floriadecommissie, Raad voor de Boomkwekerij en de Cultuurgroep voor Rozen en Rozenonderstammen) onze deelname
geëvalueerd. Deze evaluatie moet nog verwerkt en uitgewerkt worden en dan zullen mogelijke verbeterpunten ook aan de orde zijn. Voor onze
eigen inzending kan ik in ieder geval aangeven dat we te zijner tijd een aantal zaken wat eerder zullen proberen op te pakken, zodat we meer werken
ontwikkelruimte voor onze inzending hebben. Verder sta ik nog steeds achter de door ons gezamenlijk gekozen formule. Zo hebben we samen
binnen het themaveld Relax and Heal de hoofdprijs van het themaveld gewonnen. Een geweldige beloning voor onze inzet!’

Achtergrond
‘Het gevraagde deelnemershandboek is nooit gekomen’
Boomkwekerij Gebr. Van den Berk - Sint-Oedenrode
Anneke de Jong: ‘Onze inzending op het themaveld Environment bestond uit een
tweedelige tuin, van elkaar gescheiden door een paviljoen. Het perceel was 850 m2
groot en gedeeltelijk formeel en deels natuurlijk aangelegd. Het paviljoen, met een
grote Metasequoia in het midden, was 7 x 7 meter groot. Binnen in het paviljoen
konden bezoekers, door met panelen te schuiven, zelf bomen uitkiezen voor een
straat en een plein. Zo kon men direct zien wat voor effect bomen op het straatbeeld
hebben. De inzending heeft veel leads opgeleverd. Duizenden mensen hebben in het
paviljoen hun visitekaartje achtergelaten of gebruikgemaakt van de QR-codes. Deze
QR-codes waren geplaatst bij de bomen en leidden de gebruikers naar een mobiele
website waar men meer over de boomsoort kon lezen. Wat dit uiteindelijk zakelijk
gaat opleveren, is moeilijk te zeggen. We zien de Floriade vooral als een langetermijninvestering
en hebben onze inzending gebruikt als ondersteuning van overige
pr- en marketingactiviteiten. De logistieke organisatie van de Floriade kan beter. In de
opbouwfase kregen we slecht antwoord op onze vragen. Het gevraagde deelnemershandboek is een aantal malen toegezegd, maar is nooit gekomen.
Ook hebben we regelmatig kritiek op de landeninzendingen gehoord. Een aantal daarvan was inderdaad onder de maat. De borders waren
echter, ook aan het eind van het seizoen, prachtig. Ook de terreinindeling was goed, met een mooie hoofdstructuur. Ondanks alle inspanningen en
het grote aantal manuren dat in de Floriade is gaan zitten, zijn we positief over onze deelname. We hebben het bedrijf goed zichtbaar kunnen maken
voor een groot publiek en veel positieve reacties gekregen. Deze Floriade was de derde waaraan we deelnamen. Het ligt in de lijn der verwachting
dat we er een volgende keer weer bij zullen zijn, maar het is natuurlijk moeilijk om tien jaar vooruit te kijken.’
‘Als kweker graag meer inspraak in het te kiezen assortiment’
Rijnbeek en Zoon bv Vaste planten - Boskoop
‘Legio verbeterpunten, maar iedere Floriade is uniek’
Bart Faassen bv - Tegelen
Arno Rijnbeek: ‘Samen met vijftien andere kwekers hadden wij een gezamenlijke
inzending, waarmee we alle vaste planten in de algemene gedeelten van de Floriade
geplant hebben. Tot op heden heeft het direct nog niets opgeleverd. Echter, klanten
reageren wel positief op het feit dat wij hier onze producten gepromoot hebben. Of
we het nog een keer zo zouden doen of anders? Ja, wij vinden het belangrijk dat
vaste planten gepromoot worden. Als kweker zouden wij wel graag meer inspraak
hebben in het te kiezen assortiment dat in de algemene vakken geplant wordt, zodat
het publiek de soorten ook makkelijker kan vinden om thuis in de tuin te planten.’
Bart Faassen: ‘Als bedrijfsinzending van Bart Faassen Boomkwekerijen bv hebben wij in het basispark de
Carpinushagen als sponsoring gerealiseerd en als Bart Faassen Tegelen bv hebben wij planten via Arcadis
aan de Floriade geleverd. Wat het opgeleverd heeft, is grote bekendheid van de regio Venlo als boomkwekerijgebied.
Klanten waren onder de indruk en we wachten met smacht op orders. Natuurlijk zal ik er in
2022 wederom veel energie in steken, ook al is het in een andere regio. Er zijn legio verbeterpunten, maar
iedere Floriade is uniek en iedere regio pakt het anders aan.’
29

30
Achtergrond
‘Bij de grondwerkzaamheden is behoorlijk ‘gemodderd’
Den Mulder Boomteelt bv - Grubbenvorst
Henk den Mulder: ‘Onze inzending bestond uit een bijzonder boomkwekerijsortiment,
getoond in diverse kweekstadia en toepassingsmogelijkheden. Wat het uiteindelijk heeft
opgeleverd, is moeilijk meetbaar, maar onze professionaliteit hebben we toetsbaar kunnen
profileren. Uit de vele reacties blijkt dat onze planten als de meest vitale van de gehele
Floriade werden bezien. Deze positieve uitslag van de toets is pure reclame voor onze
onderneming. Wat er beter moet? De inzendingterreinen dienen minimaal een jaar eerder
voor inplant vrijgegeven te worden. Het is van de gekke dat een tentoonstelling die één
keer per tien jaar wordt gehouden, pas één jaar voor opening de mogelijkheid biedt om
bomen aan te planten. Voor een goede ‘tentoonstelling’ dienen planten drie jaar van
tevoren aangeplant te worden. Bij de grondwerkzaamheden is er op het huidige terrein
behoorlijk ‘gemodderd’. De grond is door een veelal bureaucratisch, protocollaire aansturing
van de uitvoering verslempt en verdicht. Ondanks dat het overwegend vorstvaaggronden
betreft, is het toch gelukt de structuur te verpesten. De uitvoering van de Floriade 2022 zal derhalve beleidsbepalend moeten zijn. Een beetje gezond
boerenverstand zou al wonderen verrichten. Deze Floriade lag nu in onze achtertuin; over vijf jaar bekijken we of we ook in 2022 weer meedoen.’
Heemskerk vaste planten - Noordwijk
Gerard Heemskerk: ‘De waardering van de naar wij inschatten 300.000 mensen die door ons tuintje liepen, was hoog omdat mensen, daarnaar
gevraagd, aangaven dat het een gemoedelijke, fleurige tuin was. Daarnaast hebben we ook in World Show Stage permanent hosta op pot geshowd en
daarmee het product bij zeer velen onder de aandacht gebracht. Over wat het ons heeft opgeleverd, valt niet zomaar iets te zeggen omdat het vooral
een presentatie van het eigen bedrijf is waarbij ook het vak onder de aandacht is gebracht. Wel waren er veel positieve reacties die contacten opleverden
en, naar wij verwachten, beperkt directe, maar zeker op langere termijn, handel opleveren. Wij zijn als bedrijf overtuigd van presentaties op dit type tentoonstellingen.
Of wij ook aan de volgende Floriade zullen deelnemen, zal afhangen van het protocol. Als dat even stug is als dat van deze editie, zullen
we bedanken. Allereerst moet er een veel vriendelijker en werkbaarder protocol komen, want het nu gevoerde is zeer frustrerend en tegenwerkend. Meer
fleur moet er ook zijn in de eerste maanden en dat kan door veel meer bloembollen te gebruiken. Tien hectare gras is leuk, maar kan in het voorjaar door
bloembollen een kleurenpracht zijn. Dat heeft de eerste bezoekers teleurgesteld. Die komen geen tweede keer en hebben kandidaat-bezoekers negatief
gemotiveerd om te gaan. Ik durf te zeggen dat deze fout 500.000 bezoekers heeft gekost, anders kan het toch niet dat de in basis mooiste Floriade op
de beste plek ooit maar twee miljoen bezoekers telde? Vakgenoten moeten meer betrokken worden. Dat zal niet meevallen, want veel bedrijven geloven
niet meer in ‘de kost voor de baat’, maar het is als basis noodzakelijk. Productinfo en bordjes zijn dan misschien storend, maar wel informatief. Dat moet
absoluut veel beter.’
‘De regels omtrent de horeca mogen wat soepeler’
Boomkwekerij Ebben – Cuijk
Toon Ebben: ‘Onze inzending op de Floriade is ontworpen als een sprookjesbos met
meerstammige bomen, knotbomen, solitaire heesters en vaste planten. Het “paviljoen”
was een Mongoolse, ronde tent, een zogenaamde Yurt of Ger geheten. Daaromheen
zat een vlechtwerk van wilgentenen (Salix alba ‘Chermesina’), verbonden door vijf knotwilgen.
Dit vlechtwerk symboliseert een kroon, met de vijf knotwilgen als kroonbomen
die staan voor de vijf generaties Ebben - de vijfde generatie staat nu klaar - en de vijf
gemeenten van het Land van Cuijk waarin Boomkwekerij Ebben al 150 jaar geworteld
is. In samenwerking met de gemeenten, sponsoren en vrijwilligers van het Land van
Cuijk is gezorgd voor een vrijwel dagelijkse bezetting en een ruim, gevarieerd aanbod
van workshops en demonstraties. Door de Floriade zijn er meer contactmomenten met
relaties geweest, een goede manier om te netwerken en kennis te delen. Uit de vele
reacties en feedback blijkt dat mensen onze inzending hebben ervaren als een fijne beleving
op het gebied van groen en een oase van rust en inspiratie. Ook een volgende keer
zullen we gaan voor een samenwerking, zodat je met elkaar kunt zorgen voor een uitgebreid workshopprogramma en personele bezetting. Wij vonden
het jammer dat we niet een combinatie konden maken met bijzondere verlichting - het is natuurlijk prachtig om de meerstammige bomen sfeervol uit
te lichten - , want de avondopenstellingen waren beperkt. De regels omtrent de horeca mogen wat soepeler, zodat je er ook op de eigen inzending een
feestje van kunt maken. Ook zouden we graag zien dat het geschikter zou zijn om de Floriade met relaties te bezoeken. Het is namelijk nogal tijdrovend
om dit te voet te doen. Wellicht dat er meer aandacht zou kunnen zijn voor mobiliteit, bijvoorbeeld per fiets of golfkar, een uitdaging voor de nieuwe
organisatie. Omdat de Floriade in 2022 niet in onze regio plaats zal vinden, zullen we er op een andere manier invulling aan gaan geven.’

‘De ‘vrijwillige’ bijdrage is niet genoeg op overgebracht’
Kwekerijen Decker-Jacobs bv - Heythuysen
‘Proberen meer productbeleving te creëren’
Rosa Mundo bv – Meerlo
Geert Mooren: ‘Onze bijdrage bestond uit rozenaanplant in een vijftal tuinen
met de supergezonde Flower Carpet-rozen. We hebben zeer veel positieve reacties
gekregen en veel contacten voor de toekomst. Ook was er directe verkoop, maar
het kwantum is moeilijk precies in te schatten. We zouden zeker een volgende keer
weer meedoen, maar hóé kan ik nu nog niet zeggen. Een verbeterpunt: proberen
meer productbeleving te creëren, vooral bij jonge mensen. Laat zien wat er met het
product allemaal mogelijk is. Men moet zich kunnen identificeren met een product.
Daardoor zal de interesse voor het product toenemen.’
Sicco de Boer: ‘Wij zijn door de Floriade bv vier jaar geleden benaderd om de vaste planten te leveren voor
de basisaanplant van het park. Deze vaste planten moesten ‘om niet’ geleverd worden. Het assortiment was
reeds bepaald door de architecten van Arcadis, de bouwers van de Floriade. Wij hebben als bedrijf negentien
collega-kwekers zover gekregen om aan deze vraag te voldoen. Daartoe is een stichting opgericht. De deelnemers
van de stichting hebben elk een bijdrage geleverd, zodanig dat de aanvraag van 80.000 vaste planten
kon worden gefinancierd. Na de eerste succesvolle levering en aanplant is zowel Arcadis als de Floriade
bv overtuigd geraakt van de kennis en kunde van onze stichting en van de unieke samenwerking binnen de
vasteplantensector. Deze positieve samenwerking met de stichting heeft ertoe bijgedragen dat uiteindelijk
190.000 vaste planten zijn aangeplant. De meeraantallen zijn tegen marktprijs bij de stichting ingekocht.
Wat het ons oplevert, moet de komende jaren blijken. De samenwerking tussen de ontwerpers en ons als
kwekers is meer dan uniek te noemen en krijgt de komende jaren hopelijk een vervolg in de aanleg van
openbaar groen en dan met name in het gebruik van vaste planten hierin. Voor ons bedrijf zelf is er geen
direct zakelijk voordeel. Wat betreft verbeterpunten voor 2022: De ‘vrijwillige’ bijdrage die wij geleverd hebben,
is niet genoeg op de bezoeker overgebracht. Het prachtige park was voor een heel groot deel zo prachtig
door het gebruik van de vaste planten in het openbaar groen. Dat is naar mijn idee niet goed gecommuniceerd
met de bezoeker. Het product moet meer worden uitgediept. Het paviljoen van de boomkwekerij heeft pas met de presentatie van de rozen, en in
de laatste vier weken met de presentatie van de vaste planten, veel naar de bezoeker kunnen uitdragen. Zonder deze planten had het paviljoen zijn doel
gemist. In 2022 doen wij als bedrijf hoogstwaarschijnlijk weer mee. Er liggen dan veel mogelijkheden om in de verticale tuin en op balkons de toepassing
van vaste planten te benadrukken. Een vasteplantenkweker in de buurt van Almere mag dan het voortouw nemen namens het collectief.’
‘Kies de boegbeelden per gewas’
Boomkwekerij Fleuren - Baarlo
Han Fleuren: ‘We hadden een gezamenlijke inzending met Baumschule Lappen
en de Vrienden van de Floriade door middel van het Vriendenbos met de fruithagen
en de Keltische boomhoroscoop. Voor Fleuren was het Vriendenbos bij mooi
weer dé plek om met klanten naar toe te gaan als startpunt en/of lunchbreak van
hun Floriade-bezoek. Veel mensen en bedrijven zijn op een leuke wijze in contact
gekomen met diverse aspecten van de fruitteelt en met name met de diversiteit
aan fruitsoorten en rassen in Nederland. We zijn vaak vastgelegd door filmploegen
en journalisten. Al met al hebben we louter positieve pr gehad. Hoe dit zich in de
toekomst vertaalt, is voor Boomkwekerij Fleuren moeilijker te berekenen, maar voor
Minitree.nl was het een megasucces. De website www.minitree.nl is net als www.minitree.de door de Floriade 35.000 keer bezocht door bezoekers die
meer dan vier minuten op de site zijn gebleven! Ja, we zouden het zeker nog een keer zo doen. De vele contacten, ook met mede-exposanten, hebben
voor veel dwarsverbanden gezorgd. Bij een volgende Floriade in de buurt zou ik voor 180 dagen een directeur aanstellen en er zelf iedere dag gaan
staan. Voor een volgende Floriade adviseer ik om vooral in een vroeg stadium meer boomkwekerijvakgenoten te betrekken. Kies de boegbeelden per
gewas, die met verve het verhaal kunnen uitdragen en betaal ze als sector daarvoor. De tomatenmensen hebben dit heel slim gedaan door Ton Janssen
van Tasty Tom, generiek voor glasgroenten, in te zetten! Al met al moet ik zeggen dat zeker hier in het oosten van het land veel collega’s hun boompje
hebben bijgedragen. Niet afwachten tot je gevraagd wordt, maar grijp zelf je kans, samen met collega’s.’
31

info.benelux@klasmann-deilmann.com
www.klasmann-deilmann.nl
De groene standaard:
Klasmann GreenFibre
Klasmann GreenFibre is een substraatgrondstof die wordt
verkregen door het vervezelen van Naaldhoutchips. Tijdens het
productieproces ontstaan door hoge druk temperaturen tot
125 °C, waardoor de Klasmann GreenFibre gehygiëniseerd en
fysisch stabiel wordt.
Klasmann GreenFibre wordt zonder verdere toevoegingen
geproduceerd en is PEFC gecertificeerd.
zonder
Klasmann GreenFibre
Luchtcapaciteit
(pF 1,0) 13 Vol. %
20 %
Klasmann GreenFibre
Luchtcapaciteit
(pF 1,0) 22 Vol. %
35 %
Klasmann GreenFibre
Luchtcapaciteit
(pF 1,0) 30 Vol. %
KD12.121_Anz_NL_190x135_RZ.indd 1 31.07.12 14:57
Voorraadtanks
Leverbaar van 400
t/m 1500 liter
Haspel opbouw mogelijk
Prijzen vanaf €900,-
tl-412
400 liter tank
12 meter
spuitboom
Prijs: €2350,-
Gedragen veldspuiten
Leverbaar met 400 - 600 - 800
- 1000 - 1200 en 1500 liter
tankinhoud
Boombreedtes: 12, 15 en 18 m.
Standaard afgeleverd met
SKL-keuring
tl-612
600 liter tank
12 meter
spuitboom
Prijs: €2850,-
tl-815
800 liter tank
15 meter
spuitboom
Prijs: €3990,-
speciaalbouw
Heeft u een idee?
wij denken graag met u mee!
Onlangs afgeleverd:
Containerveldspuit
T: 06 - 538 63 224 • E: info@benschuitert.nl
www.benschuitert.nl
“Prettige
kerstdagen,
Gelukkig
nieuwjaar”
&
Direct leverbaar 100.000
Buxusstek ‘faulkner’
www.wilbertstek.nl
Smidstraat 1 - 6691 ES - Gendt
Tel. 0481 - 425543 | Mob. 06 - 54255446
Fax 0481 - 422963 | info@wilbertstek.nl

Achtergrond
‘Er moet meer kleur in het park’
M. van den Oever Boomkwekerijen - Haaren
Harm Horlings: ‘Als bedrijf hebben wij de berken beschikbaar gesteld voor het themaveld
Green Engine, de bomen voor een aantal inzendingen en 450 bomen geleverd voor
de aankleding van het park. Wat het uiteindelijk zakelijk heeft opgeleverd, kan ik niet
zeggen omdat dat niet het directe doel was van onze deelname aan deze Floriade. De
Floriade is vooral bedoeld als een middel om het publiek te tonen wat de Nederlandse
tuinbouw allemaal kan en wil doen. Er zijn een paar dingen die in 2022 anders zouden
kunnen en misschien ook wel moeten:
1. De inzendingen moeten eerder aangeplant worden.
2. Er moet meer kleur in het park en in de inzendingen komen van april t/m oktober.
3. De catering kan beter en met meer waar voor je geld.
4. Er moet meer informatie vooraf en tijdens de openstelling komen over het gebruikte
assortiment.
5. Waarschijnlijk zijn we in 2022 weer een stuk verder op de digitale snelweg; daar
kunnen we nog beter op inspelen.
Als je mij vraagt ‘Zou je het nog een keer zo doen?’, dan is het antwoord volmondig ‘Ja, heel graag’, vooral omdat je in de afgelopen jaren zo ongelooflijk
veel geleerd hebt. Die kennis zou ik zo weer in willen zetten. Het was voor mij een feest om te mogen doen, van het begin tot de sluiting
aan toe.’
‘Ga meer actief op zoek naar bedrijven die
passen binnen het concept’
BVB Substrates – Grubbenvorst
Werner Hendriks: ‘BVB Substrates kijkt met plezier terug op een mooi halfjaar Floriade.
Meerdere redenen hebben ons als bedrijf destijds doen besluiten om deel te nemen.
Onze deelname heeft meerdere doelen gediend. Eén van onze vier vestigingen, Euroveen
te Grubbenvorst, ligt op een steenworp afstand van de Floriade. Je zou kunnen zeggen
dat de Floriade in de achtertuin van Euroveen lag. Daarbij komt dat we ons, als een van
de belangrijkste wereldspelers op substraatgebied, verantwoordelijk voelden om onze
vaak onderbelichte branche te vertegenwoordigen op de world horticulture expo: de
Floriade. Diverse, nieuwe plannen, ideeën en uitdagingen heeft BVB weten te koppelen en te integreren in het Floriade-paviljoen At The Foundation
Of Growth. Dit is niet alleen gedaan ter promotie van ons bedrijf, maar tevens ter promotie van de gehele bedrijfstak van substraatproducenten,
met daarnaast als achterliggend doel om richting de consument de bewustwording van het gebruik van een goede potgrond te creëren. Immers, het
substraat is de basis van de groei. Momenteel evalueert BVB Substrates de deelname aan de Floriade. Nu, enkele maanden na de Floriade, kunnen
we zeggen dat de Floriade ons veel goeds gebracht heeft. Te noemen zijn natuurlijk de vele nieuwe en bestaande (inter)nationale businesscontacten.
Hieruit hopen we voldoende spin-off te genereren. Verder bekijken we een aanpassing van het businessmodel ten voordele van de kleinere afnemers
en is het begrip BVB Substrates, als specialist op substraatgebied, hierdoor nogmaals bevestigd. Dit levert zakelijk niet direct iets op, maar is wel iets
waar BVB trots op is. Op de vraag ‘Zou u het nog een keer zo doen?’, is het antwoord ontkennend. Naast het feit dat BVB het anders zou aanpakken,
hebben wij als bedrijf nog enkele tips voor de gemeente Almere, onder meer: ga meer actief op zoek naar bedrijven die passen binnen het concept!
Op de Floriade in Venlo zijn helaas veel concessies gedaan ten aanzien van het oorspronkelijke concept, die afbraak deden aan inzendingen die
wél binnen het concept pasten. Tot in 2022!’
De rondvraag onder enkele deelnemers uit de boomkwekerijsector laat zien dat hun aanwezigheid op de wereldtuinbouwtentoonstelling in Venlo
veelal (nog) niet direct in harde euro’s kon worden ingewisseld. De behaalde winst ligt met name in bedrijfs-pr, promotie van de sector en zijn
producten en ook in het creëren van maatschappelijk draagvlak.
33

Botanische informatie
Het geslacht Acer is voor het eerst beschreven
door de Franse botanicus Joseph Pitton de
Tournefort (1656-1708), die naast expedities om
nieuwe soorten te ontdekken veel werk heeft
verricht in de vereenvoudiging van de classificatie
van planten op basis van bloeiwijzen.
Zodoende heeft hij de weg gebaand voor
Linnaeus, die veel van de geslachtsnamen en
beschrijvingen van Tournefort dankbaar overnam
in zijn Genera Plantarum van 1737 en het Species
Plantarum van 1753.
Het geslacht Acer is zo groot, zo complex en zo
divers, dat vrijwel alle grote namen in de botanie,
zoals Tournefort, Linnaeus, Thunberg (1793), De
Candolle (1824), Bentham & Hooker (1862),
Rehder (1905), Hu & Cheng (1948), Bean (1970)
en Krüssmann (1976), er iets of meer over geroepen
hebben en/of gepubliceerd hebben. In 1976
is door dr. P.C. de Jong, een Nederlandse
esdoornspecialist bij uitstek, op basis van een
34
De vlag hijsen voor de Noorse esdoorn: Deel 2
Superboom heeft veel volgers
Het sortiment Noorse esdoorns leeft blijkbaar onder de volgers van dit feuilleton: een aantal lezers reageerden op mijn vorige artikel van dit
feuilleton over de Noorse esdoorns. Een aantal daarvan vroeg behandeling van enkele CV’s van Noorse esdoorns die de vorige keer niet aan
bod geweest zijn, en anderen hadden specifieke wensen over te behandelen nieuwe geslachten. Dat doet mij heel veel deugd. Hierbij draai
ik uw aangevraagde plaatje over deze superbomen.
Auteur: Jan P.Mauritz
omvangrijke studie van het geslacht Acer een
onderverdeling gemaakt in maar liefst veertien
secties waarvan er negen weer onderverdeeld zijn
in twee of drie series. Hoezo complex, die Acerclan?!
Om met betrekking tot deze complexe materie
toch licht in de duisternis te werpen, is Maples of
the World in 1994 verschenen, een botanisch
boekwerk geschreven door Dick M. van Gelderen,
bovengenoemde Piet C. de Jong en Herman J.
Oterdoom, met de ordening van het genus Acer.
Even terug naar de verzoeknummers: als aanvulling
op het vorige deel nog twee Noorse makkers,
te weten de Acer platanoides ‘Autumn
Blaze’ en Acer platanoides ‘Eurostar’ uit uw lijstje
van zeven waarvan onder andere de CV’s
‘Reitenbachii’ en ‘Superform’ ook deel uitmaakten.
‘Waarom nu, achteraf, deze twee wel aan ons
voorstellen, JP? Kon dat niet direct in de vorige
editie?,’ vraagt Willem. ‘En waarom deze twee?’
Nou, Willem, dat zal ik vertellen. Deze bomen
hebben allebei bijzonderheden die niets met hun
kenmerken en toepassingsmogelijkheden te
maken hebben, namelijk door menselijke invloeden
op deze bomen. Gezeik dus eigenlijk en
daarom heb ik ze toen bewust overgeslagen! Nu,
op basis van verzoeknummers, dan toch. De ene
z’n CV-naam is identiek aan een CV van een
andere esdoornsoort en lijkt daarnaast ook sterk
op een CV van weer nog een andere esdoornsoort
en de ‘Eurostar’ is kwekersrechtelijk
beschermd wat inhoudt dat niet iedereen deze
boom zomaar mag vermeerderen en kweken.
Acer platanoides ‘Autumn Blaze’
Bij deze makker is de CV-naam zoals het hoort:
met hoofdletter en tussen komma’s.
Het is een vrij nieuwe cultivar van boomkwekerij

Sortiment
De bergesdoorn of gewone esdoorn;
Acer pseudoplatanus en CV’s
Binnen de systematische indeling van het
Regnum Vegetabile - het Plantenrijk -
behoort het geslacht Acer tot de orde van de
Sapindales en daarbinnen tot de familie van
de Aceraceae: de esdoornfamilie.
Deze familie bestaat uit slechts twee geslachten:
Acer en Dipteronia. Bijzonder is dat het
geslacht Acer zeer uitgebreid is met ongeveer
120 verschillende soorten met honderden
species verdeeld over deze soorten, een fors
aantal ssp’s (ondersoorten), vars en forma’s
en dan nog een berg cultuurvariëteiten.
Daarentegen is het geslacht Dipteronia heel
klein en bestaat het uit slechts twee species:
Dipteronia sinensis en Dipteronia dyeriana.
De naam Acer is afgeleid van het Griekse
woord ac = ‘scherp’, wat slaat op de scherpe
lobben van het blad. Voor de liefhebbers
onder u: de naam Dipteronia komt ook uit
het Grieks en is een samenvoeging van di =
‘twee’ en pteron = ‘vleugel’ en verwijst naar
de bekende zaden voorzien van twee zaadvleugels
- Samara’s heten die gevleugelde
nootvruchten. Weet u nog uit de vorige editie?
- die ook zo kenmerkend zijn voor neef
Acer. Vooral de grootte en de hoek tussen
de vleugels zijn belangrijke kenmerken bij de
determinatie van esdoorns.
Jeffers uit Amerika, die de boom selecteerde uit
een groep zaailingen. Het is een sterke, snelgroeiende
boom met een smalle, piramidale kroon in
zijn jonkheid tot smal ovaal bij het ouder worden.
De boom vormt een goed doorgaande stam, the
central leader zoals Amerikaanse boomkwekers
dat fenomeen noemen. De boom reikt tot 20 -
22 meter hoogte onder ideale omstandigheden
en dat is voor deze makker vooral op de drogere,
voedingsrijke gronden. Het blad is als van de
soort, maar opvallend heldergroen en gezond. De
herfstkleur is oranjerood en dan lijkt het wel of
de boom in brand staat. De hele boom straalt
een enorme gezondheid uit en is heel goed toepasbaar
als straatboom, ook in niet al te brede
profielen. Nu dan het gezeik, Willem. Er bestaat
ook een Acer x freemanii AUTUMN BLAZE,
die eigenlijk correct benaamd Acer x freemanii
‘Jeffersred’ heet.
AUTUMN BLAZE, in kapitalen geschreven en zonder
komma’s, is een handelsnaam en die mag wel
toegepast worden, maar het zaait verwarring.
Verwarring en verwisseling ontstaat ook vaak met
Acer rubrum ‘Autumn Flame’, een CV van de
rode esdoorn met een meer dan spectaculaire en
indrukwekkende herfstkleur. Bovenstaande
bomen komen op een later moment in dit feuilleton
voor. Ze zijn het meer dan waard om aan u
voor te stellen!
Acer platanoides ‘Eurostar’
Een selectie uit een Noorse esdoorn die in 1977
in Bennekom gevonden was en sinds 1983 in een
klonentoets van ‘De Dorschkamp’ (voorloper van
Alterra) beoordeeld is. In 1992 is er kwekersrecht
aan ‘De Dorschkamp’ op verleend en vervolgens
is een licentie afgegeven voor productie en verkooprechten
aan boomkwekerij Martin van de Bijl
Boomkwekerijen in de Betuwe. Deze licentie is
vervolgens overgegaan naar Brienissen Bomen BV
in Opheusden. De boom kwam uit een klonentest
met 27 CV’s van andere makkers als beste uit
de bus, maar is vrij onbekend bij het overgrote
deel van de vakbroeders omdat de boom beperkt
beschikbaar is. Het is een grote boom die tot 20
meter hoogte gaat met een kaarsrechte, doorgaande
spil met een regelmatige kroonopbouw
met relatief dunne en opgaande takken met een
takhoek van ca. 45°. Zowel in lengte- als in diktegroei
een topper die toch geen zware takken,
gaffels of zuigers vormt, als je hem tenminste
niet verminkt bij het onderhoud. De boom loopt
erg laat uit, de brede bladeren hebben vaak wat
onduidelijke, wijdgetande lobben, lichtgroen verlopend
naar donkerdere tinten en daardoor is er
minder schade door late nachtvorsten mogelijk.
De boom stelt beduidend minder eisen aan de
bodem dan zijn broers en is prima geschikt als
straat- en laanboom in het harde stadsklimaat,
maar ook prima toepasbaar in landschappelijke
beplantingen, op bedrijventerreinen en hij kan
ook nog goed tegen de wind. Een waardevolle
boom dus, mits er voldoende bodemvruchtbaarheid
is en dat is logisch. Je mag van een boom
niet verwachten dat hij goed groeit zonder hem
te vreten te geven, toch?!
Zo, dat was de beantwoording van de verzoekjes.
En dan nu naar de hoofdpersoon van dit deel van
het feuilleton: de Acer pseudoplatanus en zijn
CV’s.
De soortnaam pseudoplatanus behoeft geen verdere
uitleg. Deze esdoorn behoort in sectie VIII
Acer en draagt de officiële botanische naam Acer
pseudoplatanus L. (1753). Binnen de sectie Acer
vallen onder andere ook de bekende soort Acer
saccharum en de minder bekende soorten als
Acer monspessulanum en Acer opalus en de,
voor op enkele stervelingen na, totaal onbekende
en in Europa niet in cultuur te vinden Acer
heldreichii ssp. trautvetteri, een middelgrote
boom tot 17 meter hoogte uit de Kaukasus,
genoemd naar E.R. Von Trauvetter (1809-1889),
de directeur van de botanische tuin in St.
Petersburg. Er zijn ca. dertig CV’s van Acer
pseudoplatanus, die het gebruik van deze boom
goed mogelijk maken als parkboom, maar ook
als bomen in de private omgeving en als straaten
laanboom in steden en dorpen, op bedrijventerreinen,
fabriekscomplexen en landschappelijke
beplantingen; een superboom dus!
Kenmerken
Het natuurlijk verspreidingsgebied van bergesdoorns
strekt zich uit over de gematigde klimaatzone
van Midden- en Zuid-Europa en dan met
name in de bergachtige gebieden, vandaar de
naam bergesdoorn. Het Hartzgebergte, de
Kaukasus, de Pyreneeën, de Alpen, de Karpaten
en het noordelijk Griekse berggebied zijn de locaties
bij uitstek waar onze vriend het naar zijn zin
heeft.
De boom is niet inheems in ons land. Niet dus,
ondanks allerlei pogingen van puriteinen om dat
wel zo te laten zijn - ‘Huppakee, weer een paar
vijanden erbij, JP!’ - en is ook niet inheems in
Engeland, Ierland, België, Noord-Frankrijk, Noord-
Duitsland en Scandinavië. De boom heeft zich
wel een plek verworven in deze landen, en méér
dan, groeit er weelderig en heeft zich volledig
aangepast aan de omstandigheden daar en verjongt
zich ook daar.
Aan de andere kanten van de grote zeeën hebben
de bergesdoorns zich ook succesvol gevestigd
en zijn ook daar geheel ingeburgerd. Dan
gaat het dus over Noord-Amerika, maar ook over
Australië en Nieuw-Zeeland.
Bergesdoorns zijn machtig grote bomen, tot ruim
35 meter hoog en hoger in zijn optimum. De
machtige, koepelvormige kroon is meestal tot ca.
80% van de hoogte breed, met een onregelmatig
gevormde kroon. De boom is niet echt veeleisend
voor wat betreft zijn standplaats, maar wel ijzersterk
waardoor hij zelfs met mindere leefomstandigheden
in leven blijft.
De boom vormt machtige en imposante stammen
en gesteltakken die schitterend in zilverachtig
grijze, oranjebruine, kleine tot middelgrote onregelmatig
gevormde schorspaatjes afschilfert. In
zijn natuurlijke gebied zijn de stammen vrij kort
en dik en drager van circa zeven enorme gestel-
35

takken. Deze gesteltakken zijn aan de onderzijde
ook prachtig afschilferend, wittig grijs, geelgroen
van kleur, verlopend tot olijfgroen en schuin
afstaand vanaf de centrale stamspil. En dan een
van de belangrijkste morfologische kenmerken
van de esdoorns: de tegenoverstaande knopstand
en dus ook bladstand. De knoppen van de bergesdoorn
zijn groen op grijsbruine twijgen; groene
knoppen in tegenstelling tot de rode knoppen
van zijn noordelijk levende neef. De grote, matglanzende
of doffe, groene, handvormig ingesneden
bladeren hebben meestal drie tot vijf en
soms zeven ingesneden en grote toegespitste
lobben met een grof gezaagde of een getande
bladrand. De dikke bladeren zijn variabel met een
bladlengte van 6 tot 20 cm en een bladbreedte
van 10 tot wel 18 cm en soms nog groter. Het
blad hangt aan een dikke, meestal roodgroene
bladsteel zonder melksap. ‘Niet meer vergeten,
hè, zonder en met melksap.’ De kleur is meestal
donkergroen aan de bovenzijde met aan de bladvoet
vaak een wat blauwige tint die hogerop vervaagt.
De onderzijde van het blad is grijsgroen of
blauwig lichtgroen, met beharing in de nerfoksels.
De herfstkleur is doffig geel tot goudgeel en
minder imposant dan bij platanoides. De bloemen
van bergesdoorns zijn groengeel tot geel van
kleur, gebundeld in hangende tot wel 14 cm
lange trossen of tuilen en verschijnen in april,
mei, juni, afhankelijk van de CV. De overbekende
gevleugelde nootvruchten, samara’s genaamd,
staan bij de bergesdoorn in een rechte tot scherpe
hoek ten opzichte van elkaar. De platte nootvruchten
zitten tussen de twee delen van de vleugel
dicht bij elkaar. Elke noot heeft zijn eigen
vleugel, maar samen worden ze door de wind
meegenomen. Deze schitterende propellers zorgen
voor een grote verspreiding van de zaden.
Het wortelgestel is diepgaand met veel mooie,
fijne wortels en zo krachtig, dat het elk type
beplanting onder de kroonprojectie fel beconcurreert.
De boom groeit van nature op steenachtige
locaties, in de bergen met weliswaar de nodige
voeding, maar toch, en kan daarom ook toegepast
worden in verhardingen. Er zijn tal van CV’s
speciaal geselecteerd om deze toepassing nog te
verbeteren en dat is aardig gelukt. Ten slotte stelt
de boom niet al te hoge eisen aan de bodem,
maar op natte en koude bodems gaat het niet
goed. De boom gaat niet dood, maar laat wel
aan zijn verschijning zien dat ie ’t heel slecht naar
z’n zin heeft.
Gebruik
Bergesdoorns hebben een brede toepasbaarheid
36
Sortiment
Acer pseudiolatanus 'Atropurpureum' winterbeeld.
in de openbare ruimte, mits met het bovenstaande
goed rekening gehouden wordt en de juiste
CV voor de toepassing benut wordt. Deze CV’s
blijven, in tegenstelling tot die van zijn Noorse
broer, veelal niet kleiner dan de soort op enkele
uitzonderingen na, zoals de bonte
‘Brilliantissimum’ tot 15 -20 meter hoog en veel
toepasbaarder dan de soort. Bergesdoorns verdragen
luchtvervuiling en het stedelijk milieu heel
goed, maar gedijen ook op fabrieksterreinen en
industrieparken.
Overig gebruik en andere wetenswaardigheden
Het hout van esdoorns is waardevol vanwege een
grote toepasbaarheid, alleen niet voor de bouw
en constructie. Het hout is licht van kleur, heeft
een fijne structuur en wordt onder andere
gebruikt voor vloeren omdat het mooi gevlamd is
en slijtvast. Vaak heeft het hout een fraaie golftekening
en is het daardoor zeer geschikt voor de
fineerfabricage. In juwelierszaken, waar zilveren
en gouden sierraden uitgestald staan, zijn de
vitrinekasten vaak van esdoornhout. De bekende
vioolbouwer Antonio Stradivarius (1644-1737)
was de eerste die esdoornhout toepaste voor de
kam van de viool. Ook tegenwoordig worden er
nog muziekinstrumenten van esdoornhout vervaardigd.
Het hout is daarnaast ook uitermate
geschikt voor allerlei keuken-, sport- en tekengereedschap
en wordt veel gebruikt voor het vervaardigen
van speelgoed. Het paard van Troje
was volgens de overleveringen ook gemaakt van
esdoornhout. In de middeleeuwen geloofde men
dat de esdoorns bescherming boden tegen hek-
Acer pseud. 'Atropurpureum' blad onderzijde.
sen. Daarom werden in verschillende delen van
Duitsland en omringende landen huizen en schuren
met esdoorntakken versierd. Esdoornhout
zou ook blikseminslag voorkomen en mollen verdrijven.
In de Elzas probeerde men er vleermuizen
mee op afstand te houden en in de Vrijstaat
Beieren geloofde men dat grote bladeren aan de
esdoorns een goede oogst voorspelden. En zo
zijn er nog honderden verhalen en anekdotes te
vertellen waarin esdoorns een belangrijke rol spelen.
Het sortiment
Zoals u van mij gewend bent, krijgt u de door mij
geselecteerde bomen uit het aanbod van Acer
pseudoplatanus, gewoon omdat ik die bomen de
moeite waard vind om aan u voor te stellen en
omdat ik de penvoerder ben van dit feuilleton en
u de consument.

Acer pseudoplatanus ‘Almira’
Een vrij nieuwe, Nederlandse selectie waarvan de
moederboom in Wageningen staat.
Het is een goed groeiende boom met een steil
opgaande takstand waardoor er een fraaie, smalle
en later bredere, piramidale kroon ontstaat.
De boom kan 20 meter hoog worden, heeft fraai
donkergroen blad en stelt nauwelijks eisen aan
zijn standplaats. Natte en koude gronden worden
verdragen evenals wind en verhardingen. Prima
toepasbare stadsboom.
Acer pseudoplatanus ‘Atropurpureum’
Aha, weer een rooie. Ik houd van rood, maar dat
wisten jullie al! Een oude selectie van 1883 van
de boomkwekerijen van Späth in de buurt van
Berlijn. Helaas zijn er niet meer dan nog enkele
van deze relicten van deze kwekerij zichtbaar
daar. Het bedrijf van 1720 is na de Tweede
Wereldoorlog opgedeeld door het ijzeren gordijn
en in 1967 helaas gesloten. Heel veel nieuwe
selecties bomen zijn te danken aan de familie
Späth en ook vele selecties dragen hun naam,
Darnley's Esdoorn.
en terecht! ‘De boom, JP,’ roept de redactie van
NWST. ‘Je loopt weer weg!’
Een geweldige boom, die ondanks zijn rode blad
wel 25 - 30 meter hoog kan worden met een
tot 15 meter brede, kegelvormige kroon die op
oudere leeftijd afrondt. Het vijflobbige blad loopt
roodbruin uit en vervolgens is de bovenzijde van
het blad donkergroen met een schitterende, diep
roodpaarse onderzijde met geelgroene nerven.
De samara’s zijn ook schitterend donkerrood van
kleur. Verdere eigenschappen als van de soort en
aanvullend is deze boom zeewindbestendig. Dit
is wel een verschijning, hoor, beste vrinden; wat
een beauty!
Acer pseudoplatanus ‘Bruchem’
Een vrij nieuwe, Nederlandse cultivar, gevonden
in de Gelderse gemeente Bruchem.
Het is een goed groeiende boom met een mooie
doorgaande stam met een smalle jeugdfase
die breder uitzet tot eirond. Het blad is aan de
onderzijde blauwgrijs van kleur. Het is absoluut
een aanwinst in het sortiment.
Acer pseudoplatanus ‘Erectum’
Deze zeer goede CV heeft een synoniem:
‘Nachtegaalpein’. Nou, dat verwijst naar Den
Haag en naar een der grootste dendrologische
directeuren in de gemeentelijke groendiensten
van Nederland: de heer S.G.A. Doorenbosch.
Hij selecteerde de boom in 1955 uit een partij
bomen die op genoemd Nachtegaalplein aangeplant
stonden.
Het is een grote boom tot 20 - 25 meter hoog
met een zuilvormige kroon die later smal eivormig
wordt. Bijzonder aan deze boom is dat de
heel grote bladeren aan vrij korte stelen hangen.
Het erg grote blad is donkergroen aan de bovenzijde
en grijs behaard aan de onderzijde. De
boom geeft heel veel vruchten en is zeer windvast.
Verdere eigenschappen als van de soort, dus
een zeer goede boom voor in de smalle profielen
in het openbaar domein.
37

Acer pseudoplatanus ‘Leopoldii’
Deze selectie komt van onze zuiderburen en
is in 1864, door Vervaene vernoemd naar de
Belgische koning Leopold I. Een goed gezonde
en groeiende boom tot ca. 17 - 20 meter hoog
en bijzonder vanwege zijn bladkleur. Het jonge
blad is bij uitrollen roze gekleurd en later is het
blad donkergroen met witte strepen en vlekken
waarbij vaak een beperkte, roze besprenkeling
het werkstuk afmaakt. Deze kleurstelling is heel
stabiel en laat het hele jaar door mensen zich
verwonderen over wat de natuur te bieden heeft.
Een geweldige boom op een bijzondere solitaire
plek heeft mijn voorkeur.
38
Sortiment
Acer pseud. 'Princeton Gold'.
Acer pseudoplatanus ‘Negenia’
Wederom een Nederlandse selectie uit 1948 door
de Naktuinbouw in het handelsverkeer gebracht.
Een bijzonder goede, gezonde en krachtige
groeiwijze tot 2 - 22 meter hoog met een zeer
regelmatige groeiwijze naar een breed piramidale
kroonvorm. De bladeren zijn groot donkergroen
met een fraaie, rode bladsteel. De nootvruchten
zijn ook fraai. De boom stelt bijzonder weinig
eisen aan zijn standplaats en verdraagt zelfs
beroerde plekken waar anderen het zeil laten
zakken. De windbestendigheid is ook zeer goed
en beter dan die van andere CV’s, waardoor de
toepassingen van deze boom vergroot worden.
Acer pseudoplatanus 'Leopoldii'.
Acer pseud. 'Brilliantissimum'.
Acer pseudoplatanus blad en vruchten.
Acer pseudoplatanus ‘Prince Camille de Rohan’
Een aantal zal nu zeggen: ‘Een bekende naam’,
en inderdaad, Fürst Camille Rohan is de geestelijk
vader van Fagus sylvatica ‘Rohanii’ die in dit
feuilleton al eerder voorbijkwam bij het deel over
de Europese beuken. De boom is een verbeterde
versie van ‘Leopoldii’ voor wat betreft de bladkleuring,
waarbij ook meer roze in het blad zit en
blijft zitten. Voor de rest gewoon vergelijkbaar.
Maar wie voor bont gaat, neem dan deze als je
hem kunt vinden. Een schitterende boom!
Acer pseudoplatanus ‘Rotterdam’
Deze wederom Nederlandse selectie is verbonden
aan de oud-directeur van de plantsoenendienst
in Rotterdam, de botanicus en tuinarchitect H.W

Dipteronia chinensis vruchten.
Vink, die de boom in 1944 selecteerde. Het is
een goed groeiende boom met een opvallend
ruwe stam, schitterend. De kroonvorm verloopt
van smal piramidaal naar breed opgaand. Het
is een boom voor heel slechte groeicondities,
windbestendig, ook tegen zeewind, en kan dus
ook prima in het kustgebied aangeplant worden.
‘Rotterdam’ gaat gewoon verder. Niet lullen en
zeuren, gewoon groeien. En dat doe ie!
Acer pseudoplatanus ‘Spring Gold’
Een Nederlandse selectie uit 1991 van K.W.
Verboom uit Boskoop. Deze CV is een verbetering
van de welbekende ‘Brilliantissimum’ met
zijn roze naar geeloranje verlopende bladkleur.
‘Spring Gold’ is een zogenaamde sport uit de
bovengenoemde en groeit beter en wordt groter,
tot 6 - 7 meter, en heeft zelfs een mooiere uitstraling
dan de CV ‘Prinz Handjery’ die ook zo’n
oranjegele broeder is voor in particuliere tuinen,
kantoortuinen, daktuinen en kleine openbare
parken. Vanwege de lichte bladkleur kunnen alle
drie CV’s bij felle zon het blad verbranden. Houd
daar rekening mee bij de aanplant.
Ik sluit dit deel van het feuilleton af met een bijzondere:
een gele, die met vele namen te boek
staat, ook bij zichzelf respecterende dendrologische
broeders. De CV-naam is ‘Worley’. En die
naam wordt vreselijk vaak foutief geschreven,
zoals Worlei, Woorly, Worly, Woorleei, Worleeyi,
enz.
Acer pseudoplatanus ‘Worley’
Een gele makker, geselecteerd in 1879 in
Duitsland door botanicus H.M. Willkomm en in
het handelsverkeer geïntroduceerd door de koopman
Ohlendorff in 1893 in Hamburg. Het is een
middelgrote boom tot 12 - 15 meter hoog met
een onregelmatige, breed eivormige kroon. Het
blad is bijzonder, loopt goudgeel uit en verloopt
naar zacht geelgroen en hangt aan een roze
bladsteel. De bladrand is sterk gezaagd, sterker
dan bij de soort en 12 tot 20 cm groot. Het is
gewoon de beste gele, die andere kleurbroeders
verdrongen heeft van het toneel. De boom toepassen
als solitair of in groepen in grote groenstroken
en parken. Als straat- en laanboom goed
toepasbaar, maar een laan met tweehonderd van
deze makkers is wat over de top!
Afsluitend
Dat was het dan: een rondje bergesdoorns. Wat
zijn het toch fantastische bomen voor allerlei
toepassingen in de openbare en private ruimte.
Ga maar eens zoeken in de gebergten die bovenaan
in dit deel staan, zoals de Zwitserse Alpen.
Enorme, majesteitelijke makkers, gewoon in een
Alpenweide met de koeien eromheen. Geweldig,
wat een imposante bomen, maar ook in steden
als Lugano, Klagenfurt en Maribor. Daar staan
exemplaren in de stadsparken; daar ril je van, zo
groot. Zo mooi en zo onvergetelijk.
Ik hoop dat ik u met dit deel weer geïnspireerd
en gestimuleerd heb om met andere ogen naar
die bergesdoorns te kijken en als u de kans krijgt
ze te gebruiken; ze zijn het meer dan waard!
De groeten van
De auteur Jan P. Mauritz is unit manager Bomen en
Beplanting bij Cyber bv.
39

40
Kwaliteitshandsboek voor bos- en haagplantsoen GROEN
Groen op Wit in een nieuw jasje
OP WIT
Naslagwerkje voor gebruiker van grootgroenproducten opnieuw gedrukt
Tien jaar geleden gaf uitgeverij NWST, uitgever van Boom-in-Business, het boekje Groen op Wit uit, een naslagwerk voor de klanten van bosen
haagplantsoenkwekers. Joost van Iersel, voormalig GrootGroenPlus-voorzitter, stond garant voor de tekst. Nu ligt er een herziene uitgave
in een nieuw jasje.
Auteur: Ruud Jacobs
Omdat er na al die jaren nog steeds vraag was
naar dit naslagwerkje, heeft de Cultuurgroep van
bos- en haagplantsoen in samenwerking met PPH
besloten dit kwaliteitshandboek in een herziene
druk opnieuw uit te geven. Vakblad Boom-in-
Business stelt een aantal vragen aan Bart Faassen,
voorzitter van de Cultuurgoep van bos- en haagplantsoenkwekers.
Waarom is dit een belangrijk naslagwerk?
‘We constateren dat bij onze afnemers steeds
minder kennis aanwezig is van het door ons
gekweekte product. We willen graag zo inzichtelijk
mogelijk maken wat de kwaliteitsaanduidingen
in ons vakjargon betekenen voor de uitwendige
kwaliteit en sortering van het plantsoen.’
Wat proberen jullie als Cultuurgroep bos- en
haagplantsoen met dit boekje te bereiken?
‘We willen het als leidraad gebruiken bij kwaliteitsaanduidingen.
Graag zien wij dat de bestekschrijvers, kwekers,
hoveniersbedrijven en beplantingmaatschappijen
een vaste leidraad hebben om duidelijkheid te
verschaffen over de uitwendige kwaliteit tegenover
de eindverbruiker en controlerende instanties.
Openheid en transparantie, zodat hierover
geen discussies gevoerd hoeven te worden. In de
keten worden onder druk van de prijs nog steeds
te vaak aanpassingen in de kwaliteit gemaakt.
Wij staan als Cultuurgroep voor duidelijkheid.
We zijn het eigenlijk spuugzat om de zwarte piet
toegeschoven te krijgen, als er ergens in de keten
iemand een aanpassing maakt in de kwaliteit ten
faveure van geld.
‘In het geval van dit
naslagwerk, Groen op Wit,
gaat het zoals eerder
genoemd met name om
uitwendige kwaliteit’
Er zijn te veel zwakke schakels in de keten. In
deze keten speelt de kweker een ondergeschikte
rol, doch als het fout gaat heeft hij het gedaan.
Dat willen we als Cultuurgroep bestrijden. In
het geval van dit naslagwerk, Groen op Wit,
gaat het zoals eerder genoemd met name om
uitwendige kwaliteit. Er wordt ook hard gewerkt
aan openheid en transparantie met betrekking
tot de genetische kwaliteit, want dat is voor de

Actueel
GROEN OP WIT
Vergelijkbare
soorten zijn:
Corylus colurna
Corylus avellana
1 + 0
h. 60 - 80 cm
1 + 1
h. 60 - 100 cm
1 + 1 af 2t
h. 70 - 90 cm
NL
GB
D
FR
IT
gewone hazelaar
hazel
Haselnuss
noisettier
nocciolo commune
1 + 2 af 2t
h. 80 - 100 cm
gehele keten een nog lastiger verhaal. Buiten dit
boekje hebben we als Cultuurgroep bos- & haagplantsoen
ook een ‘greendeal’ geïnitieerd die de
problemen in de keten zal gaan determineren.
Hiervan houden we u graag op de hoogte.’
Kunnen we de beschrijvingen beschouwen als
een soort officiële norm op het gebied van bosen
haagplantsoen?
‘Met name de leeftijdsaanduidingen gerelateerd
aan de vertakking en de wortel willen we duidelijk
aangegeven hebben.’
Bart Faassen
‘Ook bestekschrijvers,
hoveniers en overheden
wordt gevraagd dit
boekwerkje te hanteren’
1 + 2 af 3t
h. 70 - 90 cm
1
Bijzonderheden
Vertakt redelijk goed. 1+1 is
soms al enigszins vertakt.
Fijn wortelgestel.
2
Productinformatie
Kan als zaailing zeer goed
verwerkt worden.
Wortelhalsdoorsnede van >8
mm is soms zelfs enigszins
vertakt.
15
GROEN OP WIT
Vergelijkbare
soorten zijn:
Quercus petraea
Zou de boomkwekerijsector werk moeten maken
van meer van dit soort kwaliteitshandboeken?
‘Voor bomen en kluitplanten is het eenvoudiger
om je een goed beeld te vormen van wat het
product precies allemaal inhoudt. Dat kunnen de
verschillende culturen wel eens ter overweging
meenemen.’
Hebt uzelf in dezen ook voorstellen?
‘Dat laat ik graag aan het initiatief van de diverse
cultuurgroepen over.’
Hoe gaan jullie Groen op Wit verspreiden?
‘We hadden het heel graag op de Floriade gepresenteerd
en uitgedragen, maar helaas is dat niet
gelukt. Ook een presentatie op GrootGroenPlus
zat er niet in. Nu zullen we het mede middels
vakblad Boom-in-Business verspreiden en er zijn
nog exemplaren bij de Cultuurgroep op voor-
Quercus robur
1 + 0
h. 30 - 50 cm
1 + 1
h. 50 - 80 cm
NL
GB
D
FR
IT
inlandse eik
english oak
Stieleiche
chene pedoncule
farnia
1 + 1
1 + 2
spil
h. 60 - 100 cm h. 80 - 120 cm h. 150 / 175 cm
Bijzonderheden
Eik heeft van nature een penwortel.
Wortel is zeer gevoelig
voor vorst. Let op met inkuilen.
Productinformatie
2 jarige zaai is soms een goed
alternatief voor verplant.
raad, zodat eenieder die duidelijkheid aan zijn
klanten wil verschaffen dit kan verspreiden. Ook
bestekschrijvers, hoveniers en overheden wordt
gevraagd dit boekwerkje te hanteren. Onze
Cultuurgroep staat voor duidelijkheid en transparantie,
wat we middels dit boekje wederom willen
onderstrepen.’
1
2
28
41

42
Calcium: een must voor jong,
snelgroeiend blad
Voedingselementen voor het voetlicht (4)
Opname en functie in de plant
De plant neemt calcium op als een tweewaardig
positief geladen ion (Ca2+). Calcium is het
enige element dat alleen door de worteltoppen
wordt opgenomen. De opname van calcium is
een passief proces. Dat wil zeggen: calcium gaat
met de waterstroom mee de wortels in en wordt
zo via de houtvaten omhoog getransporteerd
naar actief verdampende delen. Eenmaal op de
plaats van bestemming in de plant wordt calcium
opgeslagen in de vacuolen (opgelost of in
de vorm van calciumoxalaatkristallen) of in de
celwandruimte (met name de middenlamel van
de celwand bevat calciumpectinaat). Eenmaal
door de plant opgenomen calcium ligt dus vast
en is dan immobiel in de plant. Het calcium in de
vacuole zorgt voor osmotische waarde en voorkomt
toxiciteit van andere elementen indien deze
in te hoge mate worden opgenomen. Dit laatste
speelt vooral een rol in de wortels van boomkwekerijproducten.
In de celwand zorgt calcium voor
versteviging van de wand en doorlatendheid. De
opname van calcium wordt sterk beïnvloed door
andere positief geladen ionen zoals magnesium,
kalium, ammonium en natrium. Hoge gehalten
aan een of meerdere van deze elementen kunnen
de calciumopname sterk verminderen.
Gebrek- en overmaatverschijnselen
Vooral jong, snelgroeiend blad heeft calcium
nodig. Daarbij komt dan nog eens de slechte herverdeling
van calcium in de plant. Een gebrek aan
calcium uit zich als eerste in de jonge delen van
de plant. De eerste symptomen van calciumgebrek
zijn roodverkleuring van het blad, waarna de
toppen van de bladeren afsterven. Cornus alba
bijvoorbeeld verkleurt in de herfst te vroeg bij calciumgebrek.
Eerst verkleuren de bladranden aan
de top van de scheuten rood. Het bladgedeelte
tussen de nerven ziet er opgebold uit en verkleurt
eveneens rood. In ernstigere gevallen sterven de
groeipunten af, terwijl de ogen in de oksels nog
wel uitlopen.
Een gewas als Juniperus is ook gevoelig voor
calciumgebrek en ontwikkelt dan zilvergrijze,
gedrongen groeipunten die hard en stekelig aanvoelen.
De planten blijven bij calciumgebrek smal
en kort. Een gewas als Chamaecyparis is minder
gevoelig voor calciumgebrek.
Calciumovermaat leidt bij de meeste boomkwekerijgewassen
niet tot duidelijke symptomen.
Soms zijn magnesium en/of kalium gebrekverschijnselen
zichtbaar door overmatige bemesting
met calcium. Ook kunnen hoge concentraties
aan calcium in de plant ervoor zorgen dat fosfaat
met calcium neerslaat en kunnen er problemen
met de energievoorziening in de plant ontstaan.
Tegelijkertijd zal de opname van diverse spoorelementen
worden bemoeilijkt (met name ijzer en
mangaan).
Na stikstof, fosfaat en kalium wordt nu
het voedingselement calcium beschreven.
Calcium is een belangrijke voedingsstof
voor vele boomkwekerijproducten,
omdat het veel in celwanden aanwezig
is. In dit artikel kunt u lezen dat calcium
een essentieel onderdeel is van elke
plant en daardoor onmisbaar in het
bemestingsplan.
Auteur: René Krikke
Calcium in de grond en in substraat
In grond varieert het calciumgehalte (op
gewichtsbasis); van minder dan 0,5% in zeer
zandige grond tot meer dan 25% op kalkrijke
kleigronden. Een gehalte van meer dan 3%
betekent vaak dat er vrij CaCO3 (calciumcarbonaat)
aanwezig is in de grond. Er zijn echter ook
grondsoorten die calcium als CaSO4 (calciumsulfaat
= gips) bevatten. Deze gronden hebben
geen hoge pH, in tegenstelling tot gronden met
veel calciumcarbonaat. Het is niet het calcium dat
pH-verhoging veroorzaakt maar het carbonaat
molecuul (CO 2-). 3 Calcium in kleigronden zorgt
niet alleen voor plantenvoeding maar zorgt ook
voor een goede structuur doordat het calcium
tussen de kleiplaatjes een sterke mate van stabilisatie
geeft. Die kleiplaatjes kunnen positief geladen
ionen binden. De mate van bezetting van
die kleiplaatjes wordt CEC genoemd, ofwel de
bindingscapaciteit voor positief geladen ionen, en
dit geeft aan in hoeverre stabilisatie door calcium
in kleigrond plaatsvindt. Zo’n 50 tot 75% van
de CEC dient met calcium bezet te zijn om een
goede levering van Ca uit de grond te krijgen. Bij
meer dan 75% bezetting met calcium komt de
opname van kalium en magnesium in de knel.
De mate waarin calcium opneembaar is voor het
gewas hangt af van de uiteindelijke concentratie
aan calcium in het bodemvocht, de pH, de CEC,
het type klei en de aanwezigheid van andere
positief geladen ionen.

Teelttechniek
Skimmia japonnica.
Cornus alba bijvoorbeeld verkleurt in de herfst te vroeg bij calciumgebrek.
In veenachtige substraten wordt een bepaald
aantal kilo’s calciumcarbonaat (koolzure kalk)
per m3 potgrond toegevoegd, afhankelijk van de
gewenste pH voor het gewas en de samenstelling
van de potgrond. Als er veel bicarbonaat in het
uitgangswater zit kan de basisbemesting voor
calciumcarbonaat daarop worden aangepast.
Laat u van uw substraat een monster analyseren,
dan wordt er in het laboratorium een extract
gemaakt. In het extract wordt onder andere
calcium gemeten. De streefwaarde in dat extract
voor boomkwekerijgewassen met een lage
bemestingsbehoefte ligt tussen de 1.2 en 1.8
mmol/l Ca. Voor boomkwekerijgewassen met een
normale bemestingsbehoefte ligt het streefcijfer
tussen de 1.4 en 2.2 mmol/l Ca. Voor boomkwekerijgewassen
met een hoge bemestingsbehoefte
ligt het streefcijfer tussen de 1.7 en 2.5
mmol/l Ca. Voor sommige gewassen hanteren we
gewasspecifieke streefwaarden.
Calcium in meststoffen
Calcium zit zoals reeds vermeld in diverse kalkhoudende
meststoffen en in gips. In de meeste
kalkmeststoffen zit calciumcarbonaat. In de grond
zorgt CO 2-
3 voor het pH verhogende effect, want
het reageert in het bodemvocht met daar aanwezig
zuur (H+). Naast calciumcarbonaat draagt ook
magnesiumcarbonaat (MgCO3 – koolzure magnesiakalk)
bij aan het pH verhogende effect. Voor
een goede werking van de kalkmeststoffen moet
de kalk fijn gemalen zijn en goed door de grond
worden gemengd.
Er zijn ook kalkmeststoffen verkrijgbaar die worden
gemaakt uit algen, bijvoorbeeld koraalalgen
(zeewierkalk, Maërl). Deze meststoffen rekenen
we voor wat betreft het pH verhogende effect tot
de koolzure magnesiakalk.
De werking van een kalkmeststof wordt aangegeven
als neutraliserende waarde. Dit wordt
uitgedrukt in een getal, wat aangeeft hoeveel ml
zoutzuur door 1 gram van de kalkmeststof kan
worden geneutraliseerd.
Soms is koolzure kalk als basisbemesting niet
gewenst, als de pH in de grond of in het substraat
bijvoorbeeld al aan de hoge kant is. In dat
geval valt een koolzure kalk bevattende meststof
af als calciumbron. Gips bevat ongeveer 17% Ca
en is in dat geval een alternatieve calciumhoudende
basismeststof. Met gips wordt ook ongeveer
22% zwavel (S) aangevoerd. Gips heeft ook
nog een licht verzurend effect.
43

44
Teelttechniek
Laag calciumgehalte Hoog calciumgehalte
Coniferen
Araucaria araucana 3.5 5.3
Chamaecyparis lawsoniana ‘Elwoodii’ 4.9 7.0
Juniperus horizontalis ‘Wiltonii’ 5.2 7.2
Picea abies
Ericaceeën
3.9 5.4
Calluna vulgaris ‘H.E. Beale’ 2.6 4.5
Rhododendron ‘Blaauw’s Pink’
Loofhoutgewassen
4.1 7.4
Acer pseudoplantanus 8.0 24.8
Magnolia lilliflora ‘Nigra’ 7.3 20.4
Prunus tribola 7.1 14.0
Rosa ‘Queen Elizabeth’ 6.5 20.5
Skimmia japonica (Rubella) 7.2 13.7
Viburnum Tinus 1.7 6.2
Tabel calciumgehalte in het blad (in gram Ca per kg drogestof) van enkele boomkwekerijgewassen.
Gewassen met een laag bemestingsnivo
Araucaria, Chamaecyparis, Picea, Calluna, traag
groeiende Acer, Magnolia, Prunus
Calciumgehalte
1.5
Gewassen met een normaal bemestingsnivo 1.8
Rosa, Juniperus, snel groeiende Rhododendron, Viburnum
Gewassen met een hoog bemestingsnivo 2.1
Skimmia, Syringa, Thuja, snel groeiende Ilex, Pyracantha
Tabel Calcium streefwaarden in substraat (in millimol Ca per liter substraat).
Een snelle calciummeststof is kalksalpeter
(Ca(NO3) 2), waarmee ook snel opneembare
stikstof meekomt. Calcium is ook vaak als nevenelement
aanwezig in samengestelde, fosfaathoudende
meststoffen. Verschillende organische
meststoffen en bodemverbeteraars bevatten ook
enkele procenten calcium. Zelfs met producten
als GFT-compost of groencompost wordt calcium
aangevoerd. Deze gehalten variëren echter sterk.
Calciumgebrek Hortensia.
Het calciumgehalte in boomkwekerijgewassen
Het calciumgehalte in boomkwekerijgewassen
varieert sterk. Bij coniferen is het percentage Ca
in de drogestof in het algemeen lager dan bij
loofhoutgewassen. Wanneer er te weinig Ca is
opgenomen, ondanks voldoende bemesting kan
een aantal keer worden gespoten met een 0.5%
kalksalpeter oplossing of een 0.5% calciumchloride
oplossing. Na de bladbespuiting het gewas
afregenen.
Er worden voor verschillende gewassen standaard
voedingsoplossingen gebruikt, waarin
het calciumgehalte uiteenloopt van 1.5 tot 2.5
millimol per liter water. We gaan er dan van uit
dat er met iedere gietbeurt meststoffen worden
meegegeven. Gebruikt u hard water als gietwater
- slootwater, bronwater eventueel in combinatie
met recirculatiewater - dan wordt daarmee vaak
al voldoende Ca aangevoerd.
René Krikke is werkzaam bij Relab den Haan
onderzoekslaboratorium.

Teelt, afzet, organisatie en markt
Zo, nu de beide boomkwekerijbeurzen (Plantarium en GrootGroenPlus)
weer zijn geweest, mogen we de balans opmaken. Allebei leuke beurzen
met een mooi, breed en verschillend sortiment. Opvallend zijn toch altijd
weer de vele noviteiten die worden getoond, en nu maar hopen dat er voor
de kwekers genoeg uit voortkomt.
De laatste jaren zie ik de verschillen tussen de
bedrijven dan ook groter worden
Onderweg zie en hoor ik veel positieve, maar ook negatieve geluiden uit de
markt. Hoe moeten we hiermee omgaan? Gewoon de kop in het zand en
je ervoor afsluiten, of toch proberen de markt als kans te blijven zien?
Uitdagingen zullen er altijd zijn en positivisme brengt sowieso meer
werkvreugde. In een wat moeilijkere markt vallen de toppers meer op.
De laatste jaren zie ik de verschillen tussen de bedrijven dan ook groter
worden. Eigenlijk heeft het niets met omvang te maken, maar alles met hoe
je je product kweekt, afzet, organiseert en voor welke markt /klanten je zo
druk in de weer bent!
In de vollegrond zie je de laatste jaren een tekort ontstaan aan kerstbomen.
Daaraan is een aantal factoren debet. Maar betekent dit dan dat we er met
z’n allen maar weer meer gaan opzetten? Vraag en aanbod liggen vaak
dichter bij elkaar dan we denken. Je ziet het momenteel in de vollegronds
coniferen gebeuren en het lijkt of er geen bodemprijzen meer bestaan.
Maar betekent dit dan dat we er met z’n
allen maar weer meer gaan opzetten?
Mijn advies zal dan ook zijn:
- Probeer een breed klantenbestand op te bouwen.
- Richt je aandacht meer op je klant; probeer zeker te zijn van een goed
product.
- Maak een marketingplan: wat wil je telen, voor wie, welke landen, ga
ik kijken bij mijn eindklant?
- Neem maatregelen tegen de winter, of huur een kas bij.
- Denk na over een collectief-verkoper die jouw product onder de
aandacht brengt.
- Probeer je op meerdere teelten te focussen, om je risico wat te
spreiden.
- Neem je kostprijs nog eens kritisch onder de loep: wat kost het me nu
precies en wat is uiteindelijk ons rendement?
Groeien willen we allemaal, maar laten we dit doen door een gezonde
bedrijfsvoering en niet omdat we nog wat grond of kasruimte over hebben!
Met vriendelijke groet,
Ton Groenewegen
(Technisch commercieel adviseur)
tgroenewegen@voscapelle.nl
Ton Groenewegen (4-6-1964), gehuwd en twee kinderen, woont in
Oisterwijk.
1984-1998: bedrijfsleider bij een tweetal bedrijven in de boomkwekerijsector,
qua personeel variërend in grootte van 5 tot 10 fte (man/vrouw)
op de Zuid-Hollandse eilanden.
1998-2007: zelfstandig ondernemer op boomkwekerij in Haaren. Vanaf
1984 altijd potgekweekt product gemaakt.
2008 tot heden: technisch commercieel adviseur boomkwekerij bij
Joh. Vos Capelle B.V. in Sprang-Capelle.
45

Bodemanalyse en bemestingsstrategie
zijn maatwerk
Bodemvruchtbaarheid centraal bij aanpak van nieuw aan te planten
of vaststaande percelen
In de winterperiode zijn er op veel bedrijven minder gewaswerkzaamheden. Een plan van aanpak van nieuw aan te planten percelen of
vaststaande percelen is een actueel item.
Auteur: Hans Pijpers
Elk perceel vereist zo zijn eigen voorbereiding.
Bodemvruchtbaarheid staat daarbij centraal. Let
daarbij op:
• De chemische toestand; de aanwezigheid en
verhouding van mineralen in de bodem.
• De fysische toestand; de verhouding tussen
lucht, water en bodemdelen.
• De biologische toestand; een gezond
bodemleven is belangrijk voor de mineralisatie
en brengt lucht in de bodem.
In de praktijk zien we diverse typen bodemanalyses
voorbijkomen. Op het gebied van stikstofbemonstering
wordt er vaak gesproken over een
N-totaalwaarde en over N-leverend vermogen van
het perceel. Bij de interpretatie van deze gegevens
zien we vaak dat ervan uit wordt gegaan
dat de stikstofwaarde die vermeld staat bij het
N-leverend vermogen ook daadwerkelijk beschikbaar
komt in het groeiseizoen. Dit hoeft echter
niet zo te zijn. Deze waarde is vaak een berekende
waarde. In de praktijk kunnen factoren als
mineralisatie, temperatuur, neerslag en bodemlevenactiviteit
deze waarde beïnvloeden. Wat extra
inzicht kan geven in de hoeveelheid stikstof die
beschikbaar komt uit de totale bodemvoorraad, is
46
het C/N-quotiënt. Dit getal geeft de verhouding
van koolstof en stikstof in de bodem weer en
geeft een indicatie van de mate waarin stikstof
vrijkomt. Een laag C/N-quotiënt (lager dan 12)
geeft aan dat er verwacht mag worden dat er
meer N vrijkomt. Een hoog C/N-quotiënt (hoger
dan 18) geeft aan dat er verwacht mag worden
dat er relatief minder N beschikbaar komt uit de
totale bodemvoorraad. Wat kun je hiermee? Bij
de keuze tussen organische of dierlijke mestaanvoer,
of juist een mix daarvan, kan dit een goede
leidraad zijn.
Stel: je hebt een perceel met een hoog C/Ngetal
en een behoorlijke N-voorraad, maar het
N-leverend vermogen is aan de lage kant. Dit zien
we vaker op percelen waarop meerdere jaren
alleen compost is toegepast. Bij dit soort percelen
heeft het dan de voorkeur om een jaar niet alleen
compost aan te voeren, maar voor een combinatie
te kiezen: een bemesting met drijfmest, waaruit
de stikstof grotendeels beschikbaar komt op
korte termijn, in combinatie met compost.
Een ander bekend voorbeeld zijn percelen waarop
jarenlang veel dierlijke (drijf)mest uitgereden
is. Deze percelen kenmerken zich door hoge
fosfaat- en/of kaliwaarden en een lager C/Ngetal.
Drijfmest heeft een geringe bijdrage op de
aanvoer van effectieve organische stof. Zeker op
zandgronden met een lager organischestofpercentage
zal aanwezige of aangevoerde stikstof
sneller uitspoelen. Juist op deze percelen is het
verstandig om ook te werken met meststoffen
zoals vaste mest, compost of champost. Zo

Teelttechniek
Mest-/compostsoort Ton product N-totaal P205 K20
Drijfmest vleesvarkens 43 306 179 306
Varkensdrijfmest; dikke,
rulle fractie na mestscheiding
11 133 213 71
Drijfmest rundvee 27 117 43 165
Vaste mest slachtkuikens 5 142 79 105
GFT-compost* 6 51 22 38
Champost* 8 45 28 67
Tabel 1: Sturing op aanvoer van effectieve organische stof: hoeveelheid product (ton mest/compost) nodig voor de
aanvoer van 850 kg effectieve organische stof en de daarin aanwezige hoeveelheid mineralen (N, P2O5 en K2O).
Dit is vergelijkbaar met de e.o.s.-aanvoer van een geslaagde groenbemester. (Bron: www.kennisakker.nl)
Figuur 1: Uitleg klei-humuscomplex
komen mineralen gelijkmatiger vrij, over meerdere
jaren. Tijdens het groeiseizoen kan dan alsnog
worden bijgestuurd met kunstmeststoffen. Een
hoge kaliwaarde in de bodem kan de opname
van magnesium uit de bodem tegenwerken. Let
hierop bij uw productenkeuze; overmaat van
compost of champost kan tevens tot overmatige
kaliaanvoer leiden.
Door op deze manier een bemestingsstrategie
op te stellen voor een perceel, kan er vaak efficiënter
bemest worden en makkelijker een keuze
uit meststoffen worden gemaakt. Maar ook kan
er zo gerichter effectieve organische stof (e.o.s.)
worden aangevoerd. Het aanvoeren van effectieve
organische stof is nodig om de jaarlijkse
afbraak van organische stof te compenseren,
maar heeft ook andere voordelen, zoals vochtbuffering,
structuurverbetering, voedingsbron voor
bodemleven en mineralenbuffering. De jaarlijkse
hoeveelheid e.o.s. die wordt afgebroken, is vaak
enkele procenten van het percentage organische
stof van een perceel. De hoeveelheid e.o.s. verschilt
nogal per type mest- of compostsoort. In
Tabel 1 is van enkele producten te zien hoeveel
product nodig is om 850 kg e.o.s. aan te wenden.
Ter indicatie: op een zandgrond met een
organischestofgehalte van 2% mag een afbraak
van ongeveer 1500 kg e.o.s. per jaar verwacht
worden. De theoretische afbraak is per perceel te
berekenen.
Uit de tabel is onder andere af leiden dat er,
indien meerdere jaren alleen drijfmest wordt
aangewend, weinig e.o.s. wordt aangebracht.
Compost en champost laten zien dat er relatief
weinig product nodig is om de e.o.s. op peil
te houden, terwijl er tevens weinig mineralen
aangevoerd worden. Bedenk wel dat ook gewasresten
van boomkwekerijgewassen en akkerbouwgewassen
kunnen bijdragen aan de aan- en
afvoer. Rotatie van boomteelt met akkerbouwgewassen
kan dan ook een goede werkwijze zijn
om mineralen efficiënt te benutten. Belangrijk
is dat er goed naar de uitgangssituatie wordt
gekeken. Veel meststoffen, of het nu om dierlijke,
organische of kunstmest gaat, zijn niet goed of
slecht, zolang ze maar in de juiste hoeveelheid en
de juiste omstandigheden worden gebruikt.
Een andere parameter die iets zegt over het vermogen
om mineralen te binden in de bodem, is
de cation exchange capacity, ook wel aangeduid
als CEC. De CEC komt tot stand doordat kleimineralen
en organische stof een negatief geladen
oppervlak hebben dat positief geladen ionen
zoals calcium, magnesium, kalium, natrium en
waterstof aan zich bindt. Met name de verhouding
waarin deze elementen gebonden zitten
in de bodem, is een belangrijke leidraad bij de
keuze van aan te voeren organische en kunstmeststoffen.
Auteur Hans Pijpers is teeltadviseur bij Cultus
Agro Advies bv.
47

In Duitsland en Noorwegen sterven met name
jonge essen aan essentaksterfte. Bij oudere essen
sterven alleen takken af. In Nederland is de ziekte
nog niet zo lang geleden gearriveerd. Maar we
hebben in Denemarken gezien dat de vestiging
van de ziekte veel tijd inneemt: zo’n twaalf jaar
geleden waren er de eerste tekenen van essentaksterfte
in Denemarken, en gingen er nog geen
essen dood. Inmiddels sterven in Denemarken
sinds een paar jaar ook grote, door de schimmel
verzwakte essen in bossen na een genadeklap
van de Armillaria-schimmel die via de wortel binnentreedt.
Essentaksterfte is dus serious business.
Thale Roosien gelooft in het spoedig kunnen
creëren van resistente soorten. ‘Het is interes-
48
Hoop doet leven voor de essentaksterfte
Onderzoek naar minder vatbare klonen Fraxinus excelsior
Op zijn website van Arconox heeft Thale Roosien een voorjaarsartikel uit Baumzeitung geplaatst dat resultaten laat zien in verschil in
vatbaarheid tussen verschillende klonen van Fraxinus excelsior. Hoop doet leven, volgens hem. We moeten niet teveel doemdenken over de
essentaksterfte. Is er goede hoop?
Auteur: Santi Raats
sant om te zien dat essentaksterfte momenteel
als rampzalig wordt beschouwd, maar dat is niet
terecht. Inderdaad is de essentaksterfte een grote
bedreiging voor zaailingpopulaties in bossen en
landschappelijke beplantingen. Maar we moeten
met de zoektocht naar minder vatbare klonen
onze merites tellen.’ Volgens Roosien is er geen
reden om niet te geloven dat er volop toekomst
is voor de es in de openbare ruimte. ‘Door heel
Europa worden de onderzoeken opgepakt, dat
stemt positief. Duitse en Deense onderzoeksresultaten
wijzen op de aanwezigheid van minder vatbare
klonen. Jitze Kopinga, Sven de Vries en Fons
van Kuik werken aan onderzoeken die aansluiten
op de Duitse en Deense onderzoeken en waar-
schijnlijk zullen we al eind dit jaar horen hoe het
er in Nederland voor staat.’
Eerder Deens onderzoek liet zien dat de meeste
exemplaren van Fraxinus excelsior vatbaar zijn
voor de essentaksterfte. In elk geval behoren
Fraxinus angustifolia 'Raywood' en Fraxinus
excelsior tot soorten die vaak vatbaar zijn. Een
paar procent daarvan lijkt echter resistent te
zijn. Professor E.D. Erik Kjaer, PhD, coördinator
en hoofd van Refolana (research-school voor
bos, landschap en planning) van de Universiteit
Kopenhagen, en zijn medewerkers, hebben van
2007 tot 2009 ziektesymptomen beoordeeld op
twee verschillende locaties met geënte planten

van 39 geselecteerde klonen van de inheemse
Fraxinus excelsior. ‘Wij observeerden een verband
tussen sterke vatbaarheidsverschillen en bladveroudering.
Bomen die vroeg hun blad verliezen
zouden daarbij minder vatbaar zijn voor de ziekte.
De resultaten wekken de indruk dat een klein
gedeelte van de essenpopulatie een substantiële
resistentie bezit tegen de ziekte. Dit gedeelte is
waarschijnlijk te klein om te voorkomen dat de
essenpopulatie in de meeste essenbossen ten
onder gaat, maar is wel van belang voor verder
onderzoek.’ Het Duitse onderzoek rapporteerde
ook sterke genetisch bepaalde verschillen met
betrekking tot vatbaarheid voor de schimmel
Chalara fraxinea.
Ziekten & plagen
Jitze Kopinga vertelt hoe Nederland meehelpt
in de zoektocht naar minder vatbare klonen:
‘De Deense onderzoekers hebben in hun eigen
proefvelden gekeken naar ziektegevoeligheid. De
Duitse onderzoekers hebben kunstmatig geïnoculeerd,
dus besmet met de schimmel. Bij het
Centrum Genetische Bronnen Nedeland hebben
we dit jaar hetzelfde gedaan als de Denen, gekeken
naar ziektegevoeligheid in onze eigen proefvelden.
Wij hebben ons daarbij beperkt tot de
inlandse es. We hebben veel variatie gevonden:
aantastingspercentages van 0 tot 100 verdeeld
over meer dan 200 verschillende klonen. We
hebben goede hoop dat we met circa 15 tot 20
procent van dit aantal klonen verder aan de slag
kunnen. In theorie zijn er al klonen beschikbaar
met een grote tolerantie, maar voordat we ze
voor iedereen beschikbaar willen stellen willen
we ook iets meer kunnen zeggen over negatieve
zaken zoals de gevoeligheid voor bastwoekerziekte.
Mogelijk zal Fons van Kuik vanuit PPO dit
jaar nog kunstmatige infectieproeven inzetten.
Omdat dit veldproeven zijn in plaats van labproeven,
duurt het wat langer voordat de proeven
resultaten laten zien. Op 12 november gaan we
met een paar onderzoekers in dit project naar
Litouwen. Daar komen Europese onderzoekers
aan het essentaksterven bij elkaar om elkaar
wederzijds te informeren over de stand van zaken
in eigen land. We hopen er weer wat te kunnen
opsteken dat we kunnen gebruiken in volgende
onderzoeken in Nederland.’
Uit de proefveldresultaten van Wageningen
Universiteit komt een aantal kloonnummers naar
voren als gunstig, zoals Altena. Westhof’s Glorie
en Eureka zijn middenmoters. PPO en CGN moeten
hierover nog de cijfers naast elkaar leggen,
dus is het nog te voorbarig om deze bevindingen
tot de overwinningen te rekenen.
Prof. Dr. Rolf Kehr, HAWK Hogeschool Göttingen
waarschuwt: ‘Je moet niet te rooskleurig denken
over de essentaksterfte. Er is wel degelijk
een probleem. In natuurlijke gebieden zal de es
uiteindelijk (op natuurlijke wijze) wel overleven.
Maar het kweken van resistente soorten en variëteiten
zal even duren. Ook al zal op korte termijn
een es resistent blijken, dan duurt het nog enige
tijd voordat deze kan worden toegepast in de
openbare ruimte. Dat er in Nederland ook in
eigen land onderzoek wordt gedaan is logisch
en zal zeker bijdragen aan de kennis over deze
ziekte.’
Thale Roosien
Fons van Kuik
Jitze Kopinga
49

50
Vorstschade in de polder
heeft twee gezichten
Peren opnieuw in de groei, appels grotendeels gesneefd
Het is eind maart/begin april 2012 als fruitboomkweker Matthijs Cornelissen in de Flevopolder met een grote ploeg Polen aan een
gigantische entklus begint. Op een perceel van 9 hectare - even buiten Biddinghuizen - worden zo’n 325.000 bevroren jonge peren opnieuw
geënt. Een ‘werkje’ dat nog niet vaak op een dergelijk grote schaal is vertoond. Tijd om eind 2012 nog eens terug te gaan, om te horen en te
zien hoe alles in de polder is verlopen.
Auteur: Ruud Jacobs
Eind november, de polder oogt leeg en verlaten
en de meeste akkers zijn reeds omgeploegd. Dat
geldt zeker niet voor de percelen van Maatschap
Cornelissen. Waar negen maanden geleden nog
tientallen Poolse handen uit de mouwen werden
gestoken, toont Matthijs Cornelissen trots het
resultaat van enkele weken noeste arbeid. Van
de 325.000 opnieuw geënte peren is bijna alles
geslaagd en opnieuw aan de groei gegaan. ‘Daar
waar geen bamboestok staat, is het niet goed
gegaan, maar zoals je ziet is bijna alles gelukt. Ik
denk zo’n 95 procent.’ Volgens Cornelissen zijn
de bastenten die hij met zijn werknemers vanaf
1 april tot half april heeft gezet, het best uit de
verf gekomen. ‘We zijn half maart begonnen met

plakenten ofwel Engelse copulaties. Later zijn we
overgestapt op bastenten. Die laatste zijn uiteindelijk
veel regelmatiger en uniformer geworden.’
Om zijn nieuw uitgelopen perenbomen tegen
een nieuwe vorstaanval te beschermen, heeft
Cornelissen tussen de bomen de lange rijen ingezaaid
met Japanse haver. ‘Het is een prima groenbemester
die ook goed werkt tegen aaltjes. Dit
gewas groeit snel bij lage temperaturen.’
Maatschap Cornelissen werd in maart geconfron-
teerd met de desastreuze gevolgen van enkele
bijzonder strenge nachtvorsten van begin februari.
Nachtelijke temperaturen van min 21 graden
waren duidelijk te veel voor jonge perenbomen.
De keuze bestond uit rooien en versnipperen of
51

de gok wagen en opnieuw enten. Voor de eerste
optie gold een geheide strop van ruim 1 miljoen
euro; bij de tweede moest men de gok wagen
met extra werk en kosten voor het opnieuw
enten. De fruitboomkweker koos voor het laatste
en achteraf niet geheel zonder succes. ‘Bijna al
deze peren – 75% Conference en 25% Beurré
Alexander Lucas – zijn nu verkocht aan binnenlandse
fruittelers. De extra tijd en energie die we
hierin hebben gestoken, is het allemaal meer dan
waard geweest. En dit betekent ook de redding
van ons bedrijf.’
Perentekort
Volgens Cornelissen ontstaat er als gevolg van
de strenge vorst begin februari – met voorafgaand
een redelijk milde december- en januari-
52
Reportage
Rooien van het perceel appelbomen met vorstschade.
Perceel peren dat opnieuw is geënt.

De gerooide appelbomen worden geselcteerd op kwaliteit.
maand – volgend jaar in Nederland een tekort
aan jonge perenbomen. ‘Voor de perenbomen
die in de boomgaarden uitvallen, zijn er straks te
weinig nieuwe bomen beschikbaar. De overige
fruitboomkwekers – uitgezonderd in Limburg en
Zeeland – hebben als gevolg van de vorstschade
Matthijs Cornelissen en Pieter Schalk bekijken het perceel peren dat opnieuw is geënt.
het grootste deel van hun teelt vernietigd.’
Door het verwachte tekort op de markt denkt
Cornelissen ondanks extra kosten voor personeel
en nieuwe enten, uiteindelijk toch nog goed te
kunnen boeren. ‘Onze verkoopprijzen zullen zo’n
20 procent hoger liggen dan in andere jaren.’
Appels
In tegenstelling tot het perceel peren, zijn even
verderop de jonge appelbomen in wording
bepaald niet ongeschonden uit de (vorst)strijd
gekomen. Een groot deel van de eind november
reeds gerooide boompjes is absoluut niet meer
geschikt voor de handel en verdwijnt uiteindelijk
in de versnipperaar. Wat overblijft, gaat veelal als
tweede soort in de verkoop. Cornelissen: ‘Bij de
appels was het voor ons niet meteen duidelijk in
hoeverre ze nu vorstschade hadden opgelopen.
We hebben daarom alles laten staan en gedacht,
dat komt nog wel goed met de soorten als
Golden Delicious, Najdared en Jonagold. Niet veel
later bleek toch dat het merendeel is bevroren en
zijn ze onregelmatig uitgelopen. In het voorjaar
na de eerste warme dagen zag je ze zo wegvallen.
Overal zag je snotplekken op de bast, dode
plekken waardoor het sap niet meer naar boven
kan.’
'We zijn half maart begonnen
met plakenten ofwel Engelse
copulaties. Later zijn we
overgestapt op bastenten’
Negenmaandenbomen
Ondanks alle ellende heeft de vorstschade toch
ook nog iets positiefs opgeleverd: de ‘negenmaandenboom’.
Begin april heeft maatschap
Cornelissen op een aangrenzend perceel winterhandveredelingen
van verschillende appelrassen
aangeplant. ‘In het voorjaar en de zomer
hebben we dit perceel door middel van een
fertigatiesysteem kunnen bemesten. Er is veel
vraag naar deze soort en daarom kunnen we
deze eenjarigen nu in november al verkopen.’ De
appelboompjes die dit jaar als eerste of tweede
kwaliteit weggaan, worden handmatig uitgestoken.
De rest blijft nog een jaar staan. Volgens
Cornelissen wegen de hogere prijzen die dit jaar
voor de ‘negenmaandenbomen’ op tafel worden
gelegd, zeker op tegen de extra kosten voor het
meerwerk (onder meer het pluizen van de toppen
om de vertakkingen op gang te brengen en
handmatig blad verwijderen). Procentueel gezien
zouden de betere exemplaren volgend jaar weliswaar
zo’n 20 procent meer opleveren, maar om
het ontstane financiële gat enigszins te dichten
kiest Cornelissen toch voor levering dit jaar.
53

54
Reportage
Het rooien van de negenmaandenbomen.
‘Onze verkoopprijzen zullen
zo’n 20 procent hoger liggen
dan in andere jaren’
Vorstschade
Volgens Pieter Schalk, door Cornelissen ingeschakeld
om de uiteindelijke vorstschade te bepalen,
is de schade in de polder heel extreem te noemen.
‘In mijn hele carrière als taxateur heb ik dit
nog niet eerder meegemaakt. De beslissing van
Matthijs om opnieuw te enten, is goed geweest.
Het is een goede les voor een volgende keer,
ook voor de appels. Wat dit jaar bij de peren
is gebeurd, had ook bij de appels gekund en
dan was het ook hier goed gekomen.’ Nu rest
Cornelissen bij de appels een vervelende rooiklus
die uiteindelijk alleen maar geld kost in plaats
van oplevert. Volgens Schalk lopen er nog steeds
gesprekken met het ministerie over vergoeding
van de schade. Cornelissen, die voor zijn hele
bedrijf een totale niet verzekerde vorstschade
‘Het zal niet meevallen om
dat gat dicht te krijgen, maar
gelukkig hebben we binnen
ons bedrijf ook nog een deel
fruitteelt’
van zo’n 1,2 miljoen euro raamt, heeft zo zijn
bedenkingen bij het binnenhalen van een eventuele
schadevergoeding. ‘Een vergoeding wordt
denk ik een moeilijk verhaal, en als het geld er al
wel komt, is mijn verwachting dat het nog jaren
zal duren.’ Het één jaar later kunnen leveren,
slaat volgens Cornelissen wel een flink gat in zijn
begroting. ‘Het zal niet meevallen om dat dicht
te krijgen, maar gelukkig hebben we binnen
ons bedrijf ook nog een deel fruitteelt. Het fruit
houdt ons dit jaar op de been. Weliswaar hebben
we daar minder opbrengsten, maar wel goede
prijzen.’
De nieuwe enten zijn goed uiteglopen. Eerste kwaliteit negenmaandenbomen met rode lintjes. Japanse haver tussen de jonge perenbomen.

‘Goede nieuwe middelen op komst’
Fabrikanten komen begin 2013 met nieuwe interessante gewasbeschermingsmiddelen voor de boomkwekerij, melden Harry Roerink en Kees
Overheul van Agrifirm Plant. Het is nu vanwege de toelating nog net te vroeg om ze bekend te maken, maar er is wel iets te vertellen over
de soort middelen en de teelten waarvoor ze werken. Beiden leggen uit hoe gecompliceerd de weg naar nieuwe een toelating is.
Auteur: Ria Dubbeldam
‘Soms ontstaat de indruk dat een fabrikant
zomaar een nieuw middel op de markt kan
introduceren. Hij voegt wat stoffen bij elkaar en
klaar is Kees! De werkelijkheid is heel anders’,
benadrukt Harry Roerink, senior kenniscoördinator
bij Agrifirm Plant. Hij wil graag uit de doeken
doen hoe het dan wel in zijn werk gaat. ‘Een
nieuw middel ontwikkelen is een proces van
minimaal tien jaar. Dat bestaat uit onderzoek,
testen en nog eens testen. De chemieconcerns
houden natuurlijk geheim wat ze precies doen.
Maar tijdens een rondleiding heb ik wel eens in
een basisstoffendepot kunnen kijken, waar een
enorme hoeveelheid stoffen in buisjes wordt
bewaard en een robot heen en weer racet om de
gewenste stoffen te zoeken voor het maken van
nieuwe combinaties.’
Brede insteek
En dan begint het testen. Verrassend is dat er
vooraf niet specifiek wordt gezocht naar een
nieuw middel voor een bepaald probleem in
een teelt of gewas. De insteek is om zo breed
mogelijk te beginnen: is de combinatie geschikt
als herbicide, fungicide of insecticide? En voor
welke gewassen is het mogelijk interessant? Ook
al zijn veel eigenschappen van middelen goeddeels
bekend, het duurt toch wel vijf jaar voordat
uitgekristalliseerd is welke middelen veelbelovend
zijn.
Van de potentieel interessante stoffen die na vijf
jaar over zijn, moet voor de toelating onderzocht
worden of deze binnen de wettelijke normen
voor belasting van de volksgezondheid en het
milieu vallen. De werking van de stoffen wordt
onderzocht door onafhankelijke externen op acht
locaties, het zogenoemde deugdelijkheidonderzoek.
Hier worden de mogelijke nieuwe middelen
vergeleken met bestaande middelen.
Aanmelding Ctgb
Als een fabrikant na negen jaar weet dat hij een
mogelijk nieuw middel in handen heeft, wordt
dit aangemeld bij het College voor de toelating
van gewasbeschermingsmiddelen en biociden
(Ctgb). Nu volgt er een spannende periode van
180 dagen, waarin het product beoordeeld wordt
op de inhoud van het bijgeleverde dossier. Bij
Agrifirm Plant starten maximaal twee jaar voor de
toelating van het middel de zogenoemde instaptoetsen.
Dan komen Agrifirm Plant-mensen als
Kees Overheul, specialist boomteelt en openbaar
groen, in beeld om te bekijken welke nieuwe
middelen interessant kunnen zijn voor Agrifirm
Plant. Hij moet een selectie maken uit datgene
wat er wordt aangeboden: ‘Je kunt nu eenmaal
niet alles op de plank hebben.’ De demonstraties
tijdens de instaptoetsen zijn ook het moment om
kritische vragen te stellen. ‘Als er nog aan het
wettelijk gebruiksvoorschrift wordt gesleuteld,
kun je bespreken of het voorgestelde tijdstip van
toediening wel het beste is en of dat wellicht
anders getimed moet worden’, geeft Overheul
als voorbeeld. ‘De producten die Agrifirm Plant
in het pakket opneemt, worden nauwkeurig
gevolgd. Na een seizoen gebruik evalueren we bij
onze klanten hoe het gegaan is. Valt het effect
van het middel tegen, dan kijken we hoe we de
advisering kunnen aanpassen, zodat het middel
het volgende jaar beter presteert. Die manier van
werken is een echte Agrifirm-aanpak.’ Roerink
vult aan: ‘We werken zo al meerdere jaren in de
akkerbouw en bollenteelt. In de boomkwekerij,
een relatief nieuwe en groeiende afzetmarkt
waarin we flink investeren, willen we deze aanpak
ook gaan opzetten.’
55

Profileren in boomkwekerij
Agrifirm Plant is zich sowieso sterk aan het profileren
in de boomkwekerij. De Ziekten & Plagen
Dag die in augustus in Haaren (Noord-Brabant)
is gehouden, was daar een goed voorbeeld van.
Overheul: ‘We hebben die dag voor het eerst
georganiseerd samen met andere businesspartijen.
Boomkwekers konden die dag bijvoorbeeld
kennismaken met nieuwe middelen onder code,
middelen die naar verwachting voor september
2013 op de markt komen. De dag was een groot
succes: 400 bezoekers. Dat hadden we niet
verwacht; we hadden vooraf gerekend op zo’n
200 mensen.’ De tweede activiteit dit jaar, de
veldbijeenkomst boomteelt bij boomkwekerij M.
Willemsen en Zn. in het Betuwse Echteld in september,
was volgens Overheul ook erg geslaagd.
‘Het was een echt regionaal Agrifirm-feestje met
ongeveer 100 bezoekers.’
Nieuwe activiteiten staan alweer voor de deur:
de Agrifirm-klantenbijeenkomsten in januari en
februari. Dan gaat Overheul bijvoorbeeld in op
de nieuwe middelen. ‘In het eerste kwartaal van
2013 komen interessante middelen los. Opvallend
is dat de boomkwekerij de laatste tijd steeds
beter bediend wordt. Dat heeft zeker te maken
met de goede economische positie van de sector’,
zegt Overheul.
56
Teelttechniek
Kees Overheul (links) en Harry Roerink.
Verruiming kleine teelten
Maar er is meer. LTO heeft lange tijd gepleit
voor verruiming van het begrip kleine teelten.
Dit is belangrijk, want het is de enige manier om
voor deze teelten een adequaat middelenpakket
beschikbaar te houden. Het ministerie van
Economische Zaken heeft eind oktober ingestemd
met de verruiming van het begrip kleine teelten.
Voor de boomkwekerij betekent dit dat teelten
‘Soms ontstaat de indruk
dat een fabrikant zomaar
een nieuw middel op
de markt kan
introduceren’

met een totaal areaal tot 5000 hectare nu als
‘klein’ worden bestempeld.
Fabrikanten mogen via een zijdelingse toelating
middelen op de markt brengen, wat gemakkelijker
en goedkoper kan. Bij zo’n toelating gaat het
om middelen die voor een ander gewas al een
toelating hebben en wat betreft voedselveiligheid
en milieu gescreend zijn.
Gemak en zekerheid
Via deze zijdelingse toelating kunnen er versneld
nieuwe middelen voor de boomkwekerij op de
markt komen. ‘We verwachten veel van een
bodemherbicide, dat een mengsel is van twee
werkzame stoffen met een toelating in de akkerbouw’,
wil Overheul vast verklappen. ‘Het middel
heeft een breed spectrum en een lange werkingsduur
van 13 weken. Het wordt een belangrijk
middel dat een gat kan opvullen. Het heeft het
in demo’s goed gedaan, beter dan het huidige
Butisan S.’
‘Een nieuw middel
ontwikkelen is een proces van
minimaal tien jaar’
Agrifirm Plant kiest dus bij voorkeur middelen
die klanten gemak en zekerheid bieden. Een
voorbeeld daarvan is ook Flint, een strobilurine,
een preventief en breedwerkend fungicide tegen
diverse schimmelziekten. Overheul: ‘Het is een
veilige vervanging van de strobilurines Kenbyo en
Ortiva, die in veel teelten worden gebruikt, maar
soms niet veilig zijn. Deze middelen vragen om
een nauwkeurig gebruik. En een vergissing is zo
gemaakt. Met Kenbyo kun je Acer platanoides de
‘herfst’ in spuiten en datzelfde geldt voor Ortiva
met Malus.’
Tegen de schimmelziekte Cylindrocladium buxi-
cola (zwarte taksterfte) bij buxus komt een aanvullend
middel. Er zijn nu drie curatieve middelen.
Folicur zou het vierde middel kunnen worden.
Folicur heeft een brede toelating in de boomkwekerij,
maar wordt tot nu toe weinig tot niet ingezet
in de teelt van buxus. Een aandachtspunt van
Folicur is wel dat het middel binnen 48 uur na
de infectie door deze schimmel verspoten moet
zijn. Het komt er dus op aan heel goed de bladnatperiode
en infecties in de gaten te houden.
DLV Plant is bezig met de ontwikkeling van een
BOS-systeem voor deze schimmel in buxus (een
waarnemings- en waarschuwingssysteem).
‘In het eerste kwartaal van
2013 komen interessante
middelen los’
Verder met convenant
Een uitdaging in het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
voor de komende tijd is dat alle
partijen in de boomkwekerij een vervolg geven
aan het Convenant Gewasbescherming 2003-
2010. Overheul: ‘De ambitie van het convenant
was om 95 procent reductie in milieubelasting
te realiseren ten opzichte van 1998. De boomkwekerij
is uitgekomen op een reductie van 87
procent. We zijn een eind gekomen, maar we
zijn er dus nog niet. De sector is momenteel met
LTO bezig om nieuwe milieuafspraken te maken.
Dat vinden we als Agrifirm Plant belangrijk. Het
is goed om de regie zelf in handen te houden.’
Overheul vervolgt: ‘Onze rol in dit geheel is om
te kijken en te adviseren hoe we gewasbeschermingsmiddelen
zo slim mogelijk kunnen inzetten.
We kijken bijvoorbeeld naar middelen die goed
werken en op de Milieumeetlat van het CLM
minder milieubelastingspunten hebben. We willen
tijd maken om te zoeken naar manieren om
de milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen
verder terug te dringen, met kwekers om
de tafel gaan zitten en samen kijken naar de
gunstigste bemesting en gewasbescherming.’
57

58
De locatie voor de tweede editie van het Boom in
Business-kerstdiner was symbolisch te noemen:
restaurant De Heksendans in Berg en Dal, nog geen
vijftig meter van Duitsland, met afstand de grootste
afnemer van Nederlandse boomkwekerijproducten. Op
deze locatie kwamen veertien vertegenwoordigers van
de boomkwekerijsector, ondernemers en bestuurders,
bij elkaar. Vertegenwoordigers van de Evenementenhal
waren wel uitgenodigd, maar haakten vanwege het beladen
onderwerp af. Ook vertegenwoordigers van Anthos,
PPH en Plantarium lieten op het laatste moment verstek
gaan door files en slechte weersomstandigheden.

Door de beurzen de bomen niet meer zien
Everris Boom in Business-kerstdiner rond het thema
‘Verdient Nederland zijn eigen IPM?’
Met het tweede Everris Boom in Business-kerstdiner is er sprake van een prille traditie. Vorig jaar was het thema ‘Vaders en hun
bedrijfsopvolgers’. Dit jaar was het thema politieker van aard en meer geënt op de actualiteit. Boom in Business confronteerde de sector met
de vraag: Verdient Nederland zijn eigen IPM?
Auteurs: Hein van Iersel en Ruud Jacobs
59

60
Forum
In een periode dat de wereld in een hoog tempo
internationaler wordt, lijkt in Nederland het
tegenovergestelde te gebeuren. Waren er eerst
twee beurzen voor de boomteeltsector, nu al
zijn er minimaal vijf. Het gevaar bestaat dat de
buitenlandse klant daarmee door de beurzen de
boom niet meer ziet en afhaakt. Het is de vraag
of dit te ondervangen is met één nationale beurs
waar de complete boomteeltsector zich kan presenteren.
Dit realiseren zal geen eenvoudige klus
zijn omdat dan meteen de vraag om de hoek
komt kijken wat dit betekent voor de bestaande
beurzen en wat voor een beurs dit moet zijn:
en beurs voor handelaren (wat Plantarium ooit
geweest is) of voor producenten? Daarnaast is
een beurs die interessant is voor institutioneel
groen, niet per se interessant voor boomkwekerijproducten
die uiteindelijk worden afgezet via
tuincentra, bouwmarkten en postorderbedrijven.
Een van de belangrijke argumenten om tot
een gemeenschappelijke beurs te komen, zou
erin kunnen liggen dat in een tijd dat het
Productschap Tuinbouw en PPH worden opgeheven
en gemeenschappelijkheid dus in een rap
tempo wordt afgebroken, het extra belangrijk is
om als sector één gezicht naar buiten te presenteren.
Aftrap
De aftrap van de discussie werd gegeven
door Harm Horlings, directeur van M. van den
Oever Boomkwekerijen in Haaren. Hij is een
fervent voorstander van één overkoepelende
beurs en staat met M. van den Oever al enige
jaren niet meer op de bekende beurzen als
GrootGroenPlus. ‘Wij zijn als Nederland een echt
boomkwekerijland. Ergens tussen de 50 en 55
procent van de wereldhandel in boomkwekerijproducten
komt via Nederlandse bedrijven tot
stand. En van de 100 procent die in Nederland
wordt geproduceerd, wordt 65 tot 70 procent
geëxporteerd. We hadden PPH. We verliezen ook
het Productschap, waarin we over de zes miljoen
euro collectief geld konden beschikken. Euro’s
die we uit konden geven aan promotieactiviteiten
en technisch onderzoek. We breken dus in een
sneltreinvaart alle goede zaken af die we ooit
hebben opgebouwd. Aan de andere kant zie ik
dat we massaal naar IPM toe trekken. Daar staan
op dit moment al zo’n vijftig Nederlandse bedrijven.
Daarnaast staan er ook Nederlandse bedrijven
op Poolse, Russische, Franse en Italiaanse
beurzen. We doen dus veel, maar op de een
of andere manier komen we in Nederland niet
tot één beurs die laat zien wat de Nederlandse
De deelnemers aan het Boom in Business-kerstdiner 2012:
David Bömer Voorzitter GrootGroenPlus en boomkweker
Gabriele Friedrich TASPO-Redaktion
Guido Linders BVB Substrates
Hans Jochems Treeport Zundert en boomkweker
Hans van Hage Biologische rozenkwekerij De Bierkreek
Harm Horlings M. van den Oever Boomkwekerijen
Henk Huibers Bestuur Tree Centre Opheusden
Hens Hinloopen Mankar Benelux
Jack Goossens Bestuur Flora Holland en boomkweker
Klaus Peters Stauden Peters Kranenburg (D.)
Nico Rijnbeek Rijnbeek and Son
Peter Maessen Docent HAS Den Bosch
Petra Nouws Treeport Zundert en boomkweker
Toon Ebben Boomkwekerij Ebben
Thema: ‘Nederland verdient zijn eigen IPM’
Stelling 1
Bestuurders van de regionale vakbeurzen moeten over hun schaduw heen durven stappen en in
het belang van de sector de discussie aan durven gaan over één bovenregionale beurs waar de
totale sector zich in kan herkennen en die de potentie heeft om de (buitenlandse) klant nog meer
naar zich toe te trekken. Dat hoeft geen jaarlijks terugkerende beurs zijn, maar deze kan ook
iedere vier of vijf jaar plaatsvinden. Door op die nationale beurs te werken met regionale paviljoens
zullen de bestaande, regionale beurzen daar zelfs sterker van worden.
Stelling 2
Een boomkwekerijbeurs dient te worden aangestuurd door de sector zelf en niet door een commerciële
organisatie. Alleen dan zullen de belangen van de standhouders en bezoekende klanten
het best gediend zijn.
Stelling 3
Het feit dat de echt grote partijen niet of slechts amper te vinden zijn op de Nederlandse boomkwekerijbeurzen,
maar wel op IPM of in Neurenberg, is er het beste bewijs van dat Nederland
dringend verlegen zit om een eigen ‘IPM’.
Stelling 4
De boomkwekerijsector in Nederland is georganiseerd in een aantal regionale productiecentra met
hun eigen specialismen. Het is niet meer dan logisch dat beurzen op dezelfde manier zijn georganiseerd
omdat iedere beurs zijn eigen, unieke klantendoelgroep heeft.
Stelling 5
‘Nederland verdient zijn eigen IPM’ is het best te vertalen door prominent aanwezig te zijn op IPM.
boomkwekerij te bieden heeft. En dat doen we
omdat we lokale activiteiten hebben in Boskoop,
Zundert, Opheusden en nu ook in Venray. Verder
hebben we ook nog allerlei open dagen.’
Volgens Horlings kan het allemaal een stuk effectiever.
Horlings benadrukt dat zo’n gezamenlijke
beurs zeker niet elk jaar hoeft te worden georganiseerd.
‘Het mag om de twee jaar, drie jaar
of misschien wel om de vijf jaar. Maar laten we
alsjeblieft de gelegenheid pakken om een keer als
Nederland te laten zien wat we met elkaar kun-
nen. Volgens Horlings is dit verhaal niet nieuw
en werd dit 25 jaar geleden ook al verteld. Over
de locatie van één gezamenlijke beurs voor de
boomkwekerijsector heeft Horlings een uitgesproken
mening: ‘Je moet dit doen op een plek
met voldoende hallen, zodat je geen dure tenten
hoeft te bouwen, waar je mensen kunt ontvangen,
waar je hotelfaciliteiten hebt en waar je
redelijk dicht bij een vliegveld zit en dus internationaal
bereikbaar bent.’

David Bömer, voorzitter GrootGroenPlus en boomkweker.
Hans Jochems, Treeport Zundert en boomkweker.
David Bömer, de nieuwe voorzitter van
GrootGroenPlus, deelt de mening van Horlings
niet direct. Volgens hem staan er tegenover de
zaken die wegvallen, ook nieuwe ontwikkelingen
zoals Treeports, Greenports, samenwerkingsverbanden
en onderlinge contacten tussen kwekers,
die intensiever worden. ‘Daarmee zie ik wel dat
de zaak aan het veranderen is. En volgens mij
ten goede. Wat is dan de beweegreden om hier
enthousiast over te worden?’ Ook Hans Jochems,
boomkweker en bestuurder van Treeport Zundert
is het niet eens met de stelling van Horlings.
Jochems beaamt dat een overkoepelende beurs
de beste optie zou zijn, maar waagt te betwijfelen
of dit realiseerbaar is.
Jochems: ‘Je zou ook kunnen stellen dat het nog
te goed gaat. Alle beurzen draaien nog en kunnen
bekostigd worden. Als er verlies gedraaid
gaat worden, verandert dat wel.’ Linders van BVB
herkent dit: ‘Het is niet te verwachten dat de
bestaande beursorganisaties gaan bewegen.’
Merk Nederland is net zo’n
sterk merk als IPM
Horti Fair
Volgens vasteplantenkweker Nico Rijnbeek is
het grote probleem dat iedereen toch zijn eigen,
lokale beurs overeind wil houden. ‘Ik heb eerder
ook al geroepen dat Plantarium meer met Horti
Fair zou moeten gaan samenwerken, want de
mensen hebben maar een bepaalde tijd om
beurzen te bezoeken. Plantarium wordt wel
belangrijker, maar waarom dan toch niet groter
en gecentraliseerd met Zundert en Opheusden in
een grote beurs? Waarom zie je dat in Essen alles
wel samen staat? Alles staat op de IPM en deze
beurs trekt daardoor tussen de 50.000 en 60.000
bezoekers. En in Nederland op Plantarium, als ze
een goede beurs draaien, hebben ze 14.000 vakbezoekers
en 2000 particulieren. En dan wordt er
weer geroepen: “Hoera, we stijgen weer wat.”
Dan zijn er vijftig mensen meer gekomen.’
Eerder dit jaar lieten de organisaties van de
groene vakbeurzen GrootGroenPlus in Zundert en
Expo TCO in Dodewaard weten tevreden te zijn
over de bezoekersaantallen van de laatste edities.
Zo trok de nieuwe vakbeurs Expo TCO over twee
dagen 2.730 bezoekers en op GrootGroenPlus
kwamen 7.252 bezoekers af. Dit laatste betekende
dat het aantal bezoekers was gestegen met
231. Rijnbeek: ‘Zevenduizend bezoekers is nog
steeds geen aantal. In Venray zijn drieduizend
bezoekers geweest. Waar praten we dan over?
61

62
Forum
Gabriele Friedrich, TASPO-Redaktion.
‘Het is niet te verwachten dat
de bestaande beurs-
organisaties gaan bewegen’
Als ik kijk naar het bezoek aan buitenlandse
beurzen, dan zie ik hoe langer hoe meer ook
Amerikanen naar Essen komen. Dat stijgt ieder
jaar weer. Dat geldt ook voor Plantarium, maar
waarom kunnen we het dan niet nog groter en
interessanter maken door Opheusden en Zundert
erbij te zetten? Je moet ook eens kijken hoeveel
mensen er bijvoorbeeld dubbel staan in Boskoop
en in Zundert.’ Petra Nouws van Treeport Zundert
zet vraagtekens bij de zienswijze van Rijnbeek:
‘Hoeveel Amerikanen zouden naar Nederland
komen om alleen Nederlandse bedrijven te
bezoeken? Nee, die Amerikanen gaan naar IPM
omdat ze daar bedrijven uit heel Europa en van
ver daarbuiten vinden. Je kunt je dus ook afvragen:
IPM is zo internationaal, kun je dan met
alleen een Nederlandse beurs datzelfde bereiken?
Dan moet je de beurs ook weer openstellen voor
buitenlandse bedrijven en is dat wat je wil? Want
dan ben je weer een directe concurrent van IPM.’
Henk Huibers, bestuurslid van TCO Opheusden,
wil hierbij graag aansluiten. ‘Nederland is een
toeleverancier van onder andere Duitsland en de
andere landen om ons heen. Ik ben het wel eens
met de stelling dat de sector versnipperd raakt
door kleinere beurzen. Maar als je alles in één
grote beurs zou samenvoegen, komt die kleine
kweker uit Opheusden of Boskoop daar dan nog
wel staan? Dat betwijfel ik.’
Kleine kwekers
Hans Jochems denkt dat zeker de kleine kwekers
zullen afhaken vanwege hogere prijzen, de grotere
afstand en omdat ze de gemoedelijkheid van
een kleinere, regionale beurs gaan missen.’
Hans van Hage van biologische rozenkwekerij De
Bierkreek deelt die zorg deels en oppert het idee
om te bekijken of je als Nederlandse boomkwekerijsector
op de IPM niet beter voor de dag kunt
komen. ‘Bijvoorbeeld via een Holland House.’
Voor Jack Goosens van kwekerij Gova en bestuurder
van Flora Holland is het duidelijk op welke
beurs hij gaat staan. ‘Ik sta niet op IPM voor mijn
Duitse klanten. Ik sta er voor al mijn klanten en
of ze nu uit Frankrijk komen, uit Engeland of de
rest van Europa, ik sta er voor de hele range van
Henk Huibers, Bestuur Tree Centre Opheusden.
Harm Horlings, M. van den Oever Boomkwekerijen.
mijn klanten en die komen daar in Essen. Voor
mij zijn er eigenlijk maar twee beurzen belangrijk.
Dat zijn IPM en Aalsmeer. Daar komt de internationale
wereld. En al de rest valt af als ik moet
bezuinigen of moet kiezen.’
Volgens Petra Nouwen ligt het echt niet aan de
bestuurders van de beurzen dat die beurzen overeind
blijven. ‘Het zijn de ondernemers die daar
willen staan. Die zorgen ervoor dat er een beurs
is. De bestuurders zorgen er alleen maar voor
dat die beurs georganiseerd wordt.’ En zolang
de lokale beurzen in de ogen van de standhouders
voldoende boomkwekerijvakgericht publiek
weten te trekken, zal er niet snel iets veranderen.
‘Het is de klant die beslist.’ David Bömer is het
daarmee hartgrondig eens: ‘Het is de markt die

Klaus Peters, Stauden Peters Kranenburg (D.) Hans van Hage, Biologische rozenkwekerij De Bierkreek
beslist welke beurzen levensvatbaar en succesvol
zijn.’
Wie is de baas?
Toon Ebben gooit de knuppel in het hoenderhok.
‘Het lijkt wel alsof de beursorganisatoren de baas
zijn.’ Beursbestuurder Bömer is het hier niet mee
eens, maar bij veel andere aanwezigen is dat
een schot in de roos. Zonder man en paard te
noemen is het gevoel toch dat het belang van de
beurzen groter is dan dat van de kwekers of de
bezoekers. Dat geldt volgens de aanwezigen al
helemaal voor de commerciële beursorganisatoren,
zoals Van der Most. Van der Most heeft de
intentie uitgesproken om volgend jaar de boomkwekerijbeurs
los te koppelen van de tuinbouw
Nico Rijnbeek, Rijnbeek and Son.
en in september een aparte boomkwekerijbeurs
te houden. Van der Most zoekt daarmee de
directe confrontatie met TCO en GrootGroenPlus.
‘Van der Most trakteert ons
op een hapje en een sapje,
maar vergeet ons te trakteren
op klanten’
Wat kun je winnen, wat kun je verliezen?
Harm Horlings, zo fel aan het woord in het begin
van de discussie, lijkt langzaam zijn interesse in
de discussie te verliezen. De discussie wordt in
zijn ogen veel te negatief gevoerd, te veel vanuit
het bestaande, waarbij steeds voorop staat: wat
kun je verliezen? en niet: wat kun je winnen?
Probleem is natuurlijk dat de stap naar één
landelijke beurs een heel grote is. Het is niet te
verwachten dat het initiatief daarvoor van de
bestaande partijen komt. Hoogstens zouden
deze partijen afspraken kunnen maken om
zo veel mogelijk beurzen in dezelfde week te
houden, zoals in 2012 gedaan is tussen TCO
en GrootGroenPlus. Henk Huibers en David
Bömer, bestuurders van respectievelijk TCO en
GrootGroenPlus, bevestigen dat dit ook voor
2013 de bedoeling is. Toon Ebben wil ook een
duit in het zakje doen. Voor Ebben is IPM helemaal
niet de ideale beurs waar anderen hem
voor houden. Hij ziet veel meer in een beurs
à la Galabau in Neurenberg of de Dag van de
Openbare Ruimte in Houten. Alles wat er in
Nederland aan boomkwekerijbeurzen wordt
gehouden, voldoet daar in zijn ogen niet aan.
Naast aantallen bezoekers gaat het dan ook om
de kwaliteit van de bezoekers. Iedereen herkent
het beeld van de folders, pennen en stickers
verzamelende beursbezoeker. Sommige beurzen
lijken daar zelfs speciaal op aan te koersen. Toon
Ebben over Venray: ‘Van der Most trakteert ons
op een hapje en een sapje, maar vergeet ons
te trakteren op klanten.’ Hens Hinloopen van
Mankar, dat onder andere bespuitingsapparatuur
ontwikkelt en levert, doet jaarlijks wel tien
beurzen en is het daar niet mee eens. Venray was
voor hem wel een goede beurs.
Ook Horti Fair wordt redelijk breed als een mindere
beurs gezien. Volgens Linders van BVB is
deze beurs zelfs ten dode opgeschreven omdat
de primaire klant daar niet meer komt. Diezelfde
63

64
Forum
klant komt vervolgens wel naar IPM. Voor Linders
is dit een teken om met al zijn commerciële mensen
aanwezig te zijn in Essen, zelfs zonder daar
een eigen stand te hebben. Overigens is Linders
positief over de kans voor een eigen Nederlandse
beurs: ‘Het merk Nederlands is net zo sterk als
het merk IPM.’ Ook de bestaande boomkwekerijbeurzen
krijgen een veeg uit de pan. Toon Ebben
waagt zich te betwijfelen of dit allemaal zo effectief
is. ‘Waar gaat het om? Gezellig bij elkaar zijn
Jack Goossens, Bestuur Flora Holland en boomkweker.
Petra Nouws, Treeport Zundert en boomkweker.
met eensgezinde bedrijven of echt netwerken?’
Onderuit
Iedereen lijkt het eens met de stelling van Bömer
dat de markt uiteindelijk beslist. De vraag is
natuurlijk hoe je daarmee om moet gaan. Op dit
moment ligt bijvoorbeeld Horti Fair zwaar onder
vuur. Zowel Guido Linders als Nico Rijnbeek
zien deze beurs jaar op jaar terugboeren. Voor
Linders, directeur bij BVB Substrates, is dat een
probleem. Hij wil graag op beurzen gaan staan
waar hij zijn grote klanten kan ontmoeten, en dat
lijkt steeds lastiger te worden. Linders, die naast
substraat voor kwekers ook potgrond aan retailers
en bouwmarkten levert, signaleert daarnaast
een andere trend. Veel klanten in het retailkanaal
bezoeken steeds minder beurzen. Daarnaast zie
je in het retailkanaal een enorme concentratie.
Steeds minder inkopers beslissen over steeds
meer winkels.
Nico Rijnbeek is stellig hierover: ‘Veel van deze
retailers zijn geen ondernemers meer te noemen.
Doordat de inkopers van franchiseorganisaties
bepalen wat er in de winkels (tuincentra) komt,
hebben de ondernemers minder invloed op het
sortiment.’ Wat voor het consumentenproduct
geldt, geldt op een andere manier ook voor het
institutionele product. Toon Ebben: ‘Ik ben alleen
interessant voor mijn klant als hij bij mij een compleet
sortiment kan aftekenen, dus van Acer tot
Zelkova.’ Een beurs voor institutioneel groen is
daarnaast een totaal andere beurs dan een retailbeurs.
Dit is er ook de reden van dat IPM Essen
voor Ebben een mindere beurs is en hij eerder
inzet op Neurenberg. Toon Ebben: ‘Bij ons gaat
het om de verbeelding. Wij hebben de architecten
en projectontwikkelaars nodig. Die wil ik op
een beurs tegenkomen.’
Anders
Door internet, social media, is het aantal manieren
waarop je contact kunt hebben met de klant
sterk veranderd. Je zou je dus kunnen afvragen
of een beurs nog wel van deze tijd is en wat het
doel van een beurs is. Vroeger ging het echt om
nieuwe producten, nieuwigheden en nieuwe
klanten. Inmiddels lijkt dat voor veel aanwezigen
veranderd te zijn in netwerken en relaties
onderhouden. Voor de enige Duitse kweker en
ondernemer van het gezelschap, Klaus Peters, is
dat er een bewijs voor dat je terughoudend moet
zijn met beurzen. Het is volgens hem beter om
te investeren in bestaande klanten. Daarnaast
geldt volgens Peters dat de echte beurs de beurs
op het bedrijf is. Linders heeft recent fors ingezet
op de beurs in Venray en heeft parallel aan deze
beurs samen met Agrocultuur en Flora Holland
een eigen symposium gehouden. Dergelijke initiatieven
hebben volgens Linders wel toekomst.
Hoe nu verder?
Voor het forum was niet geheel toevallig ook
Hans Maessen van HAS Den Bosch uitgenodigd.
Als er een voedingsbodem is voor een gemeenschappelijke
en nationale boomkwekerijbeurs,

Hens Hinloopen, Mankar Benelux.
dan is het wellicht een idee om een student hier
onderzoek naar te laten verrichten. Petra Nouws
van Treeport Zundert vindt dat een goed idee:
‘Maar zorg dan wel voor een student die niet
zelf uit de sector komt en die onbevangen tegen
de problematiek aan kan kijken.’ Peter Maessen
belooft dat hij in het eerstkomende managementoverleg
een voorstel voor een onderzoek zal
parachuteren. Het forum, tussentijds onderbroken
door een uitgebreid hutspotkerstdiner, werd
dit jaar gesponsord door Everris. Tijdens en zeker
ook nog na het eten van de pure Hollandse kost
is er door de aanwezige deelnemers uitgebreid
Guido Linders, BVB Substrates.
gesproken en zeker ook geluisterd naar elkaars
ideeën. Zonder dat er uiteindelijk één gezamenlijke
conclusie kan worden getrokken, was de
mening van de meeste deelnemers dat het goed
is dat er over dit onderwerp nader en uitgebreider
is gediscussieerd.
Conclusie
De vraag ‘Verdient Nederland zijn eigen IPM?’
werd tijdens het Everris Boom in Businesskerstdiner
door de meeste aanwezigen met ‘ja’
beantwoord. Duidelijk minder eensgezindheid
bestond over de haalbaarheid, de frequentie, de
Peter Maessen, Docent HAS Den Bosch Toon Ebben , Boomkwekerij Ebben.
weg daarnaartoe en het type beurs waarnaar we
zouden moeten streven. Het feit dat Nederland
nu zo’n fijnmazig netwerk heeft van beurzen
die een belangrijk deel van hun succes halen uit
de regio waar ze worden gehouden, heeft daar
mede schuld aan. De conclusie van deze discussie
is dat er op dit moment weinig initiatieven zijn
om de bv Boomkwekerij Nederland internationaal
uit te dragen. Dat is jammer, want dat betekent
dat de kosten per individueel bedrijf voor marketing
en promotie zullen toenemen.
65

66
Samen voor ons eigen
Ik ben ondernemer, net als de meeste van de lezers van deze rubriek, dus
normaal is het niet zo mijn gewoonte om Mao Zedong te citeren. Deze
algemeen erkende boef is bekend door de slogan ‘laat honderd bloemen
bloeien’. Meneer Zedong gebruikte deze spreuk om nieuwe initiatieven in
de Chinese samenleving op gang te brengen.
Het speelveld is al met al behoorlijk kaal door
het vertrek van PPH en PT
Die oproep heeft de boomteeltsector ook nodig en als ik me niet vergis is
die eigenlijk ook al gaande. Het speelveld is al met al behoorlijk kaal door
het vertrek van PPH, PT en alle indirecte gevolgen die dat vervolgens heeft
op organisaties die daar weer afhankelijk van zijn. Een belangrijke vraag is
bijvoorbeeld wat dit gaat betekenen voor onderzoek dat in Wageningen
wordt uitgevoerd. Wat blijft daarvan over?
De tijd is nog niet rijp of het gaat nog te
goed in de sector
Persoonlijk denk ik dat het allemaal wel mee gaat vallen. Je ziet nu al kleine
zaailingen opkomen in dat vrijgemaakte bos. Allemaal nog heel pril en
voorzichtig, maar het begin is er. Ik was vorige week bij een vergadering
van toeleveranciers van gewasbeschermingsmiddelen. Zij concludeerden –
niet zonder reden – dat zij bij onderzoek naar middelen en middelengebruik
altijd de tweede viool hebben gespeeld, terwijl zij vaak dichter bij de
kweker staan dan de erkende onderzoeksinstituten. Wellicht is dat een
slechte basis voor zwaar wetenschappelijk onderzoek, maar in deze tijd zijn
draagvlak, contact met en herkenning bij de ondernemer ook bepaald niet
onbelangrijk.
Misschien is eigenbelang wel het toverwoord
voor de komende periode
Terugkomend op die gewasbescherminghandelaren. Zij zien voor zichzelf
een sterkere rol bij onderzoek. Is dat slecht? Ik denk het niet. Natuurlijk
staat bij hen eigenbelang voorop, maar wellicht is dat wel het toverwoord
voor de komende periode. Allemaal leuk, die hooggestemde idealen, maar
aan het eind van het verhaal moet er wel geld verdiend worden.
Wat bedoel ik nou te zeggen met heel deze blablabla van woorden:
de toekomst zit in private samenwerkingsverbanden en misschien wel
in eigenbelang. ‘Samen voor ons eigen’ was in 1980 de slogan van de
Tegenpartij van Jacobse en Van Es, de alter ego’s van Van Kooten en De Bie.
Misschien moeten de LTO’s en andere belangenbehartigers van deze wereld
deze slogan omarmen en iets van hun o zo sympathieke en hoogdravende
idealen inleveren. Ik wil niemand bang maken, maar ik heb de afgelopen
weken aan wat willekeurige boomkwekers gevraagd wat de bond voor
hem of haar betekent. Daar werd ik niet blij van. Heel veel meer dan een
veelzeggend stilzwijgen of een aarzelend ‘kweenie’ kwam er meestal niet.
Voordat ik nu weer een boos of teleurgesteld telefoontje van de bond krijg:
Allemaal leuk, die hooggestemde idealen,
maar aan het eind van het verhaal moet er
natuurlijk is de bond nodig, maar blijf a.u.b. dicht bij de ondernemer.
Hoe lastig het bovenstaande is, wordt pijnlijk geïllustreerd door het
expertpanel dat wij organiseerden over beurzen in de boomteelt. Iedereen
beseft dat daar iets moet gebeuren, omdat dit anders consequenties heeft
voor de internationale positie van de sector, maar de tijd is nog niet rijp of
het gaat nog te goed in de sector om dat besef om te zetten in actie.
Ik wens u een groeizaam en gelukkig 2013 onder het motto ‘samen voor
ons eigen’.
Met vriendelijke groet,
Hein van Iersel, hein@nwst.nl
Hoofdredacteur
wel geld verdiend worden

worden
Wij zijn er trots op u te kunnen mededelen dat onze goedlopende bedrijven, na 6 jaar intensief samenwerken, per 1 januari 2013 zullen worden
samengevoegd tot 1 bedrijf. De samenvoeging is een logische stap na de intensieve samenwerking die we de laatste jaren met elkaar
opgebouwd hebben.
Veel zal er niet veranderen. Behalve dat wij nog beter op vragen uit de markt kunnen inspelen, efficiënter gaan werken en
wij onze dienstverlening aan leveranciers en afnemers nog verder gaan optimaliseren.
boskoop@springbv.nl 0172 – 217040
zundert@springbv.nl 076 - 5972532
kesteren@springbv.nl
www.springbv.nl
Via deze weg wensen wij u een Gelukkig,
Gezond en Succesvol
Nieuw Jaar