Brochure Vormingsaanbod 2013-2014 - Federatie Steinerscholen

Vormingsaanbod
steinerpedagogie 2013-­‐2014
1

Vorming en nascholing organiseren behoort tot een van de
taken van de schoolbegeleidingsdienst voor Steinerscholen.
email: nascholing @steinerscholen.be
Bankgegevens: IBAN BE81 0012 1882 6824 - BIC GEBABEBB
Met dank aan Mira Jochems en Alex Humet voor de foto’s.
2

Inhoudsopgave
Vooraf...................................................................................................................4
Praktisch...............................................................................................................4
Introductie in de steinerpedagogie ......................................................................5
Introductie in de menskunde als basis voor de pedagogie ..................................6
Constitutiebeelden als karakterisering.................................................................7
Waarnemen met 12 zintuigen..............................................................................8
Als zielenkwaliteiten zich ontplooien...................................................................9
Leraar worden in verbinding ..............................................................................10
Mijn kracht als leraar: een persoonlijke ontdekkingstocht ................................11
Nieuw als leraar in de basisschool......................................................................12
Differentiatie in het secundair onderwijs: waarom, wanneer, wat en hoe?......13
Eindtermen in het secundair onderwijs: tussen beperking en uitdaging...........14
De kathedraal van Chartres: cultuurhistorische en spirituele rijkdom...............15
Kunstzinnig aanbrengen en verwerken van de leerstof in de lagere school......16
Kunstzinnig werken in de lagere school: werken vanuit de reële situatie .........17
Kleuterleraar in gesprek: communiceren kan je leren .......................................18
Vertellen in de kleuterklas tussen woord en beeld............................................19
Wat is de vraag van het kind van vandaag? .......................................................20
Vakgerichte nascholingen steinerpedagogie voor het Secundair Onderwijs.....22
Daarom vragen wij om steeds te handtekenen voor aanwezigheid.
Wij bezorgen een attest als bewijs van deelname aan alle cursisten die in
voldoende mate aanwezig zijn.
Daarom vragen wij om steeds te handtekenen voor aanwezigheid.
3

Life is like riding a bicycle.
In order to keep your balance,
you must keep moving.
(Albert Einstein)
Vooraf
Voortdurend blijven bewegen, op zoek naar
evenwicht. Dat is wat de vorming en nascholing
steinerpedagogie probeert te doen: meebewegen met
wat er op ons afkomt en afstemmen op wat we willen
zijn.
Het is een wetmatigheid dat als er één element beweegt,
alles in de omgeving noodgedwongen moet meebewegen.
Het nieuwe vormingsaanbod is daarvan het resultaat.
Onze constante blijft echter de steinerpedagogie, die in
haar universaliteit actueler en noodzakelijker is dan ooit en
voortdurend vanuit haar bron opnieuw gecreëerd wordt,
rekening houdend met de wereld waarin ze zich bevindt en
met de kinderen aan wie ze haar bestaansrecht ontleent.
Praktisch
Inschrijven voor onze cursussen doe je via de website van de
Federatie Steinerscholen www.steinerscholen.be,
doorklikken naar opleiding.
Daar kan je ook terecht voor meer informatie over de
cursussen en voor een wegbeschrijving naar onze locaties.
4

Introductie in de steinerpedagogie
In 4 zaterdagvoormiddagen maakt u kennis met de
beginselen van de steinerpedagogie, aan de hand van inhoud
en kunstzinnige verwerking en onder leiding van een ervaren
leerkracht en docent steinerpedagogie.
Deze cursus vormt een bondige introductie voor wie nieuw in
de steinerpedagogie stapt of voor wie er gewoon mee wil
kennismaken.
Begeleiding: Marcel De Leuw
Data/uur: zaterdag 7/9, 14/9, 21/9 en 5/10/’13
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs: € 180
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: introductie
5

Introductie in de menskunde als basis voor
de pedagogie
In 3 zaterdagvoormiddagen maakt u kennis met de
uitgangspunten van de antroposofische menskunde, die basis
vormt voor de steinerpedagogie. Hierin geeft Rudolf Steiner
o.a. een beeld van de mens als drie-­‐ en vierledig wezen en
zijn ontwikkeling, van geboorte tot volwassenheid, volgens
wetmatige ritmes. Op grond van zijn spiritueel mensbeeld
geeft hij praktische aanwijzingen om in de opvoeding de
eenheid van lichaam, ziel en geest te behouden en te
versterken.
Begeleiding: Luc Vandecasteele (arts)
Erna Kint (euritmiste)
Data/uur: zaterdag 19/10, 9/11 en 16/11/’13
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: menskunde
Deze introductiecursus in de menskunde is een echte
basiscursus. Het verdient aanbeveling om deze cursus te
volgen alvorens deel te nemen aan één van
volgende verdiepende cursussen:
-­‐ Constitutiebeelden als karakterisering
-­‐ Waarnemen met 12 zintuigen
-­‐ Als zielenkwaliteiten zich ontplooien
6

Constitutiebeelden als karakterisering
De constitutiebeelden vormen een concrete insteek van
waaruit we als leraar onze waarneming van kinderen kunnen
verdiepen.
In 3 zaterdagvoormiddagen gaan we in op de verschillende
constitutiebeelden, zoals R. Steiner ze beschreven heeft. Het
betreft een typering van het kind vanuit polaire
karakteristieken en vanuit verschillende niveaus. Hoe
verbindt het kind zich vanuit zijn denken, voelen en handelen
met de wereld? Welke kenmerken kunnen we waarnemen,
lichamelijk en psychisch? Hoe kunnen we naar het kind kijken
en het begeleiden in zijn ontwikkeling?
Begeleiding: Luc Vandecasteele (arts)
Erna Kint (euritmiste)
Data/uur: zaterdag 15/3, 22/3 en 29/3/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: constitutie
7

Waarnemen met 12 zintuigen
‘Aimer, c'est avoir du plaisir à voir, toucher, sentir par tous les
sens.’
Stendhal (uit ‘De l'amour’)
De visie op de menselijke zintuigen is een belangrijk
onderdeel van de antroposofische menskunde, en speelt een
belangrijke rol in de steinerpedagogie. Steiner onderscheidt
twaalf zintuigen, waaronder uiteraard de vijf traditionele
zintuigen die we allemaal kennen.
Wat zijn dan die zeven andere zintuigen? Hoe kun je ze leren
kennen, waarnemen en beleven? Hoe verdiepen ze onze kijk
op de opgroeiende mens en wat doe je ermee in de
pedagogie?
Vanuit een biologische benadering, maar ook vanuit verhalen,
beelden en anekdotes, trachten we een beeld van deze 12
zintuigen op te bouwen en er voeling mee te krijgen.
Kunstzinnige oefening (geen voorkennis vereist) helpt bij het
verdiepen van de inhouden.
Begeleiding: Werner Govaerts en Ineke Van den Bosch
Data/uur: zaterdag 8/2, 15/2 en 22/2/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: zintuigen
8

Als zielenkwaliteiten zich ontplooien
We zien hoe bij jongeren vanaf de puberteit, nieuwe, zeer
persoonlijke krachten zichtbaar worden. Stilaan wordt de
erfelijke aanleg overstegen door zeer individuele en vaak
verrassende zielenkwaliteiten. Dit ontwaken van de ziel
gebeurt op karakteristieke wijze en het is uitermate
vruchtbaar om als leraar deze ontwikkeling bij de jongere
waar te nemen en daar pedagogisch op in te spelen.
In drie namiddagen onderzoeken we waar deze
zielenontwikkeling haar oorsprong kent, karakteriseren we
de zeven zielentypes (ook planetentypes genoemd) en reiken
we pedagogische handvaten aan om in de klas mee aan de
slag te gaan. Ook moeilijkheden in de puberteitsjaren kunnen
in dit kader aan bod komen.
Begeleiding: Herman Meyvis
Data/uur: woensdag 5/2, 12/2 en 19/2/’14
van 14.15u-­‐17.45u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: zielentypes
9

Leraar worden in verbinding
Als leraar beseffen we hoe het belangrijk is om vanuit de
eigen innerlijke kracht te werken, verbonden met dat
element in ons, dat boven het persoonlijke uitgaat.
Meditatie kan helpen om gaandeweg, vanuit een helder,
zelfdragend denken, verbonden met voelen en willen, meer
aanwezig te zijn en om voeling te krijgen met de geestelijke
samenhang tussen jezelf en de wereld, op alle vlakken van
het bestaan en in de praktijk van elke dag.
Door middel van inhoud, oefening, beleving en gesprek
benaderen we het thema ‘meditatie’ met bijzondere
aandacht voor de meditaties voor leraren en de plaats van
meditatie in de pedagogische praktijk.
Begeleiding: Christine Gruwez
Tom Vansweefelt (euritmist)
Data/uur: zaterdag 5/10 en 23/11/'13, 1/2 en 29/3/'14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 160
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: meditatie
10

Mijn kracht als leraar: een persoonlijke
ontdekkingstocht
Leraar zijn is meer dan een job. Het is, beladen met het
nodige gereedschap, beginnen aan een reis met schitterende
vergezichten maar ook met drempels en valkuilen, met
behoefte om stil te staan, om waar te nemen wat nodig is en
om ervaringen te delen.
Deze vormingsmodule richt zich op leraren uit secundaire
scholen en wil de gelegenheid bieden om samen te kijken
naar de eigen ontwikkelingsweg: de drijfveren, de kracht en
de hindernissen.
Er wordt uitgegaan van de deelnemers zelf, zodat er niet
alleen een gezamenlijk maar ook individuele leertrajecten
kunnen worden geïmpulseerd.
Inhoudelijk wordt er gewerkt aan vaardigheden als
waarneming, oordeelsvorming en omgaan met conflicten in
ontmoeting en samenwerking, maar ook aan het ontwikkelen
van inzicht in leerprocessen in brede zin.
Begeleiding: Griet Van Raemdonck en Jaak Hillen
Data/uur: woensdag 6/11, 20/11, 4/12/'13, 26/2, 19/3
en 2/4/'14 van 14.15u-­‐17.45u
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs: € 200
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: ontdekkingstocht
11

Nieuw als leraar in de basisschool
Deze cursus, met intervisiekarakter, wil leraren begeleiden
die nieuw in de steinerpedagogie staan, en die enerzijds
willen investeren in de ontwikkeling van hun taak als
leerkracht, in als haar facetten, maar die anderzijds ook met
vele vragen en onzekerheden zitten: hoe sta ik in het
beroepsveld, waar worstel ik mee, wat wordt er allemaal van
mij verwacht, waar haal ik mijn energie vandaan, hoe kan ik
mezelf blijven …?
Deze geleide intervisie, buiten de schoolse context, biedt
nieuwe leraren een veilige plek om met vragen en
onzekerheden om te gaan, om te onderzoeken hoe je in het
vak staat en wil handvaten aanreiken om met die eigen
‘struggle’ aan de slag te gaan.
Begeleiding: Karel Bellinkx
Data/uur: zaterdag 30/11/’13, 11/1 en 25/1/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: intervisie LS
12

Differentiatie in het secundair onderwijs:
waarom, wanneer, wat en hoe?
'Learning to know, Learning to do, Learning to live together,
Learning to be'
Dit zijn de vier pilaren van het onderwijs volgens Unesco.
Hoe doen we dat binnen de steinerpedagogie en in de
omgang met heterogene klasgroepen? In 3 namiddagen
stellen we de vraag naar differentiëren en individualiseren
centraal. We richten ons onderzoek vooral op het waarom,
wanneer, wat en hoe van differentiatie in de eerste graad van
het SO, maar ook op de voorwaarden en de concrete vormen
die ons strategisch en uitvoerend handelen kunnen
aannemen.
Deze cursus wordt ook aanbevolen voor leraren van de vijfde
en zesde klas van het basisonderwijs.
Begeleiding: Paul Van Meurs
Data/uur: woensdag 26/3, 14/5 en 4/6/’14
van 14.15-­‐17.45u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 110
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: differentiëren
13

Eindtermen in het secundair onderwijs:
tussen beperking en uitdaging
Voldoen aan vereisten van de overheid zonder de eigen
identiteit te verliezen, is meestal niet zozeer een kwestie van
wat, maar wel van hoe. In 3 zaterdagvoormiddagen
onderzoeken we en reflecteren we op de invulling van dat
hoe. Hoe kunnen we de relatie leraar-­‐leerling, in al haar
menskundige facetten, zo sterk in het bewustzijn dragen, dat
we er ons overtuigde enthousiasme aan kunnen blijven
ontlenen? Hoe kan het werk in de klas, ondanks alle doods
lijkende verplichtingen, toch dynamiek uitstralen en
sprankelen? Of met andere woorden: hoe komen we uit het
keurslijf van de verplichtingen en oefenen we ons weer in het
ambacht van het lesgeven?
Begeleiding: Maarten Ploeger
Data/uur: zaterdag 11/1, 18/1, en 25/1/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan
227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: uitdaging
Labyrint van de kathedraal van Chartres
14

De kathedraal van Chartres:
cultuurhistorische en spirituele rijkdom
De kathedraal van Chartres, met haar architectuur, beeld-­‐
houwwerken, glasramen, roosvenster en labyrint, bevat een
schat aan beelden. De school van Chartres trachtte om de
oude mysteriën, de inhouden van het Oude Testament en de
tradities van Pythagoras, Plato en Aristoteles in overeen-­‐
stemming te brengen met een waarachtig christendom.
Rudolf Steiner sprak over de werkzaamheid van de grote
leraren uit de school van Chartres en hun belang voor de
ontwikkeling van de Nieuwe Mysteriën. In vier voordrachten
gaan we op zoek naar de spirituele rijkdom die de kathedraal
in al haar facetten biedt.
Deze cursus kan gevolgd worden door een bezoek aan
Chartres van 10 to 13 april ’14 (paasvakantie)
Begeleiding: Marc Vandecasteele
Data/uur: woensdagavond 5/2, 12/2, 19/2 en 26/2/’14
van 20.00u-­‐22.00u
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs avondvoordrachten: € 75
Inschrijven voordrachten met vermelding van: chartres
Inschrijven voor de reis en inlichtingen bij Marc
Vandecasteele: vandecasteelemarc@skynet.be
Prijs reisbegeleiding: € 100
Vervoer naar en verblijf in Chartres wordt individueel
georganiseerd; tips te verkrijgen bij de reisbegeleider.
Meer info en reisprogramma: www.steinerscholen.be
15

Kunstzinnig aanbrengen en verwerken van
de leerstof in de lagere school
Zowel doorheen het aanbrengen van de leerstof, als
doorheen de verwerking ervan in tekst en beeld, loopt een
kunstzinnige lijn. Uitgaande van de essentie van verschillende
vakken, zullen we hierrond praktisch oefenen. Ook de
vormgeving van het getuigschrift komt aan bod.
Noden en vragen van cursisten kunnen in de inhoud verwerkt
worden.
Begeleiding: Charline Engels
Meebrengen: eigen tekenmateriaal (potloden, waskrijtjes …)
Waar nodig wordt aanvullend materiaal
aangeboden.
Data/uur: woensdag 15/1, 22/1 en 29/1/’14
van 14.15u-­‐17.45u
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs: € 90
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: kunstzinnig aanbrengen
16

Kunstzinnig werken in de lagere school:
werken vanuit de reële situatie
Zowel voor leraren in de steinerbasisschool als voor kinderen
zijn de verschillende kunstzinnige verwerkingsvormen die in
de steinerpedagogie gehanteerd worden vaak niet
vanzelfsprekend.
In deze cursus gaan we in op concrete vragen van leraren die
betrekking hebben op het eigen kunstzinnig werk en dat van
de kinderen.
Door middel van een eenvoudige opbouw in de omgang met
technieken, vormen en materialen willen we leraren
ondersteunen in de ontwikkeling van het eigen kunstzinnig
werk in functie van het lesgeven en willen we tevens
aantonen hoe we kinderen kunnen begeleiden en stimuleren
op dit vlak.
Begeleiding: Charline Engels
Meebrengen: eigen tekenmateriaal (potloden,
waskrijtjes …) Waar nodig wordt
aanvullend materiaal aangeboden.
Data/uur: woensdag 9/10, 16/10 en 23/10/’13
van 14.15u-­‐17.45u
Plaats: Steinerschool Antwerpen, Volkstraat 40,
2000 Antwerpen
Prijs: € 90
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: kunstzinnig werken
17

Kleuterleraar in gesprek: communiceren kan
je leren
Hoe treed je als kleuterleraar in relatie met ouders? Hoe kan
de leraar vanuit zijn/haar professionaliteit in gesprek komen
met ouders rond wat hij/zij waarneemt bij het kind, zó dat
beide partijen mekaar werkelijk kunnen verstaan en
respecteren?
Hiertoe dient de leraar over professionele
gesprekstechnieken te beschikken.
Deze vormingsmodule richt zich specifiek op leraren uit de
kleuter-­‐ en peuterschool. In 3 zaterdagvoormiddagen wordt
ingegaan op de bijzondere relatie tussen kleuterleraar en
ouders. Rosalind Veltman biedt een praktijkgerichte training
aan met theorie als onderbouwing van de
ervaringsmomenten.
Begeleiding: Rosalind Veltman
Data/uur: zaterdag 26/4, 10/5 en 17/5/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 140
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: communiceren
18

Vertellen in de kleuterklas tussen woord en
beeld
Hoe maak ik als leerkracht de beelden in verhalen beleefbaar
voor het jonge kind? Welke motieven weven door verhalen
en sprookjes en welke beelden sluiten aan bij de leefwereld
van het jonge kind? In deze module willen we werken aan
het oefenen van woord, gebaar en muziek als gezonde
bruggen tussen inhoud en beeld voor het jonge kind? Tevens
willen we onderzoeken hoe we op eenvoudige wijze creatief
om kunnen gaan met tafelpoppenspel, schootspel, seizoens-­‐
en arbeidsspel.
Begeleiding: zie website
Data/uur: zaterdag 7/12, 14/12/’13 en 11/1/’14
van 9.00u-­‐12.30u
Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem
Prijs: € 100
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven met vermelding van: vertellen
19

Wat is de vraag van het kind van vandaag?
Aan de hand van verschillende fenomenen kunnen we het
kind van vandaag leren kennen en aftasten wat de
onderliggende vraag is.
Vorig jaar gaven we een aanzet door in te gaan op
verschillende actuele thema’s, gekaderd vanuit het
antroposofisch mensbeeld en belicht ook vanuit de
klaspraktijk.
Dit jaar bouwen we hierop voort.
Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen,
Kasteellaan 54, 9000 Gent
Prijs: per zaterdagvoormiddag: € 40
3 zaterdagvoormiddagen: € 105
Alle info: www.steinerscholen.be
Inschrijven voor de 3 voormiddagen als geheel met
vermelding van: zorg geheel
Inschrijven voor 1 of meer voormiddagen met vermelding
van: zorg + datum
Hoogbegaafde leerlingen, wat vragen ze van ons?
Wat is hoogbegaafdheid precies, waarin onderscheidt een
hoogbegaafde leerling zich van een gemiddeld begaafde
leerling en wat zijn zijn/haar specifieke onderwijsbehoeften?
In deze vormingsvoormiddag wordt ingegaan op de specifieke
onderwijsbehoeften van de hoogbegaafde leerling en op
geschikte aanknopingspunten binnen het Steineronderwijs.
Begeleiding: Frietzen Grünbauer
Datum/uur: zaterdag 28/9/’13 van 9.00u-­‐12.30u
20

Computer-­‐ en gameverslaving en de invloed van
beeldcultuur
Dat het kind/de jongere in de hedendaagse media iets vindt
dat tegemoet komt aan een sterke behoefte is duidelijk. Hoe
kunnen wij als opvoeders het kind/de jongere blijven
inspireren en zorgen dat de mogelijkheden van ICT en
digitalisering niet teniet worden gedaan door de gevaren
ervan?
Begeleiding: Jacques Meulman
Datum/uur: zaterdag 12/10/’13 van 9.00u-­‐12.30u
Druggebruik en verslaving
Tegenwoordig behoort het gebruik van genotsmiddelen en
drugs tot de dagelijkse verschijnselen in onze wereld. Niet
enkel legale middelen zoals tabak en alcohol worden
veelvuldig gebruikt, maar ook illegale middelen zoals
cannabisproducten en pillen worden op steeds grotere schaal
gebruikt. Dit stelt begeleiders en leraren voor heel wat
vragen. Welke invloed hebben de middelen op de
ontwikkeling van jongeren, welke rol kan de school spelen en
welke preventie is er mogelijk?
Deze en andere vragen vormen het onderzoeksthema van de
zaterdagvoormiddag.
Begeleiding: Fred Beekers
Datum/uur: zaterdag 24/5/’14 van 9.00u-­‐12.30u
21

Vakgerichte nascholingen steinerpedagogie
voor het Secundair Onderwijs
Een greep uit het aanbod in het buitenland
In Dornach (Zwitserland):
http://www.goetheanum.org/Tagunskalender.2793.0.html
9/10/-­‐11/10/’13: Mathematische Studientage
Geometrie in Natur und Technik (voertalen D/E)
Mathematisch-­‐Astronomische Sektion
8/11-­‐10/11/’13:
Parzival. Vom Mythos des Menschen der Bewusstseinsseele
Sektion für Schöne Wissenschaften
3/1-­‐6 /1/’14:
Arbeitstage für Biologen und Biologielehrer
Naturwissenschaftliche Sektion
31/1-­‐1/2/’14:
Kolloquium Mathematik und Geisteswissenschaft
Mathematische-­‐Astronomische Sektion
26/2-­‐1/3/’14: Physikertagung 2014
Quantenphysik
Naturwissenschaftliche Sektion
7/3-­‐ 9/3/‘14
Musikertagung
Sektion für Redende und Musizierende Künste
29/5-­‐1/6/‘14
Himmelfahrtstagung
Sektion für Bildende Künste
22

In Kassel (Duitsland):
http://www.lehrerseminar-­‐
forschung.de/index.php?n=Weiterbildung.Fortbildungswoche
Internationale bijscholingsweken voor het SO (voertalen: D/E)
11/04 – 17/04/2014 10 de klas
27/03 – 2/04/2015 12 de klas
18/03 – 24/03/2016 9 de klas
In Stuttgart (Duitsland):
www.waldorfschule.de/herbsttagung
24/10-­‐27/10/’13: Herbsttagung des Bundes der freien
Waldorfschulen 2013:
Die Bedeutung des Übens
Tegelijk met de algemene Tagung vinden de vaktagungen
plaats:
. Fachtagung Fremdsprachen: Die Bedeutung des Übens.
. Fachtagung für Handarbeit: Mit geübten Händen Schönes
erschaffen
. Fachtagung Musik: Musikunterricht in der Waldorfschule-­‐
Üben: eine Selbstverständlichkeit
. Fachtagung Turnen und Sport: Die Bedeutung des Übens
. Eurythmiefachtagung
23

Verantwoordelijke uitgever: Griet Van Raemdonck,
Gitschotellei 188, 2140 Antwerpen
24