OLYMPISCH DE HAAGSE? - Bewegingstechnologie

Including
4 pages
in English
OLYMPISCH
GOUD DANKZIJ
DE HAAGSE?
APRIL 2012
18
MAGAZINE VAN DE HAAGSE HOGESCHOOL
Interview
Halbe Zijlstra
‘Studeren is niet gratis’
De hbo’er van
de toekomst
Win kaarten voor
Walk the Line
ONDERZOEKS-
SPECIAL

AAN DE HAAGSE
ONDERZOEK
SPECIAL
Rolstoel
op de
pijnbank
Nominaties
Link scriptieprijs
Kennisbank
onvoldoende
gebruikt
En nu die
onderzoekende
geest nog
18 H/LINK 13

Onderzoek
DE HAAGSE helpt
BASKETBALROLSTOEL
optimaliseren
Het Nederlandse damesteam rolstoelbasketbal
heeft zich geplaatst voor de Paralympics in
Londen. De Haagse Hogeschool ontwikkelde een
basketbalrolstoel waardoor ze sneller en lichter zijn.
tekstbeeld Coos Dam, Kim Eijkelhof, Sean van de Velde
14 H/18
kan beter!,’ concludeerde de Zuid-
Hollandse provinciedelegatie tijdens een
‘Dat
bezoek aan de Paralympics in Beijing.
Het is 2008, en naast het wedstrijdverloop valt hen
het materieel op. Een afgevaardigde van de TU Delft
oppert dat het frame van magnesium moet zijn en
Monique Berger, docent Bewegingstechnologie (BT),
ziet ook verbeterpunten: ‘Die basketbalrolstoel moet
lichter en gepersonaliseerd zijn.’

Zo begon een langdurig project om de rolstoelbasket-
balrolstoel – zoals zo’n ding voluit heet – paralympics-
klaar te krijgen. Terug in Nederland gingen ze ermee
aan de slag. Die ‘ze’, dat zijn: het Expertisecentrum
Bewegingstechnologie van De Haagse (H/ECBT), uit-
vindbureau InMarket, onderzoeks- en ontwerpbureau
Didid.eu en InnoSportNL, een belangenorganisatie die
sport, wetenschap en het bedrijfsleven samenbrengt.
Het consortium slaat de handen ineen voor één doel:
kennisontwikkeling. En met die kennis de rolstoel zo
verbeteren dat de Nederlandse rolstoelbasketbalsters
de Paralympische Spelen in Londen ermee winnen.
Zover is het dan nog niet. Met een subsidie op zak
startte het project met heel veel kijken. Berger: ‘Samen
met studenten van BT analyseerden we veel wedstrij-
‘Geef haar het zwemgevoel’
Het Expertisecentrum Bewegingstechnologie
(H/ECBT) speelt bij meer paralympische sporten
een rol. Bondscoach Mark Faber van paralympisch
zwemster Lisa den Braber vroeg Monique
Berger om hulp. Den Braber, die een deel van
haar onderbenen mist, moet met zwemvinnen
het echte zwemgevoel tijdens de trainingen
ervaren om sneller te worden.
den om achter de sterke en zwakke punten te komen
van de basketbalrolstoel en de ins en outs van het
spel. Vervolgens onderzochten we welke nadelen de
toen gebruikte basketbalrolstoelen hadden.’ Bijvoor-
beeld de twee anti-tip-wieltjes waardoor de speler
niet achterover kan vallen. ‘Is dat echt nodig?,’ vroeg
Berger zich af. ‘Twee wieltjes is twee keer wrijving.’
Ook ontdekten ze dat de fabrikant de basketbalrolstoe-
len niet kon personaliseren, wat wel nodig is. Iemand
met een dwarslaesie zit, zo bleek uit het onderzoek,
veel meer op een achterover hellend zitvlak vergeleken
met iemand die een amputatie heeft. Het lichaams-
zwaartepunt ten opzichte van de voor- en achterwielen
verandert en dat beïnvloedt weer de wendbaarheid,
stabiliteit en het acceleratievermogen. De tot dan toe
beschikbare basketbalrolstoelen vertoonden nog een
Als paralympisch zwemmer mag je geen hulpmiddelen
gebruiken tijdens de wedstrijd maar
tijdens trainingen wel. Faber hoopte dat Lisa
voordeel heeft van trainen met zwemvinnen.
Vorig jaar is student Bewegingstechnologie (BT)
Berend Visser afgestudeerd op dit onderwerp.
Na een biomechanische analyse – waarbij
krachten en momenten zijn gemeten – is het
eerste prototype zwemvin ontstaan.
‘De bondscoach en Lisa waren erg enthousiast,’
zegt Berger. ‘Ze vroegen of het H/ECBT deze
verder zou kunnen ontwikkelen.’ Het expertisecentrum
zocht samenwerking met Eemland
Orthopedie – de leverancier van Den Brabers
loopprotheses. Daar is vierdejaars BT-stagiair
Sean van de Velde (24) aan de slag gegaan: ‘Met
behulp van Berends biomechanische analyse
heb ik een aantal proefprotheses ontwikkeld.’
Van de Velde kreeg op 8 december de opdracht
en op 13 januari moesten de eerste protheses al
klaar zijn. ‘Omdat we verschillende types wilden
testen heb ik een koker gemaakt die over Lisa’s
onderbeen kan. Met een adapter kunnen we
daar de verschillende protheses op zetten. Om
te testen hadden we een lange buis met een
flipper, een prothese met een enkelhoek en een
korte prothese gemaakt.’ En… helpt het?
Om dat uit te zoeken reisden Van de Velde en
Den Braber af naar trainingscentrum InnoSport-
Lab De Tongelreep. Daar maten maarliefst zeventien
camera’s, waarvan dertien onder water,
het effect van de verschillende prototypes. ‘We
zagen dat hoe langer de protheses waren hoe
meer kracht Lisa nodig had. Haar flipperslagfrequentie
werd lager. Dus hoe korter de prothese,
des te beter haar prestatie,’ concludeert Van de
Velde. De verbeterpunten zijn in de laatste versie
doorgevoerd. ‘We hebben de zwemprotheses
onlangs afgeleverd en afgesteld. Ik onderzoek
nu of ze goed zitten en of Lisa door te trainen
met de protheses sneller is. Als ze goud haalt, is
het sowieso geslaagd!’
18 H/LINK 15

16 H/18
ander manco: door een slecht gebouwd frame was er
geen goede verdeling van de krachten, waardoor er
veel stuk ging. Veel om op te lossen dus.
De basketbalrolstoel ging op de tekentafel. Door een
nieuw ontwerp nam de sterkte van de rolstoel toe
en het gewicht af. Ook zijn de basketbalrolstoelen
nu te personaliseren: ze worden op maat gemaakt,
zodat je niets meer hoeft in te stellen. Een lastige
ontwerpklus, omdat bij elke maatvoering de rij- en
sterkte-eigenschappen behouden moeten blijven.
Berger: ‘Er zijn geen standaardmaten meer waarmee
je een hele basketbalrolstoel kan bouwen. We doen
nu alles op basis van adviseurs en rolstoelbasketbal-
lers zelf. Alles hangt met alles samen: verander je iets
aan het wiel dan verander je weer de stabiliteit. We
wilden grip hierop krijgen. Voor dit project hebben we
iedereen opgemeten, een database ontwikkeld en zo
kunnen we met een ontwerpprogramma de basket-
balrolstoel per persoon aanpassen.’
Maar de meest innovatieve verbetering kwam van
oud-BT’er en InMarket directeur Martijn Schaaper.
Basketbalrolstoelwielen staan onder een hoek ten op-
zichte van de vloer: dat is stabieler en je kunt dan mak-
kelijker manoeuvreren. Maar het geeft ook problemen:
het bandcontact met de vloer is groter wat voor meer
rolweerstand zorgt en daardoor kunnen de spelers zich
langzamer verplaatsen. De herontworpen velg is zo in-
novatief dat ze er niet veel over loslaten, maar een tipje
van de sluier: de velg is asymmetrisch zodat de band
‘rechtop’ over de ondergrond rijdt, terwijl het wiel wel
scheef aan de rolstoel gemonteerd kan blijven.
Hebben al deze innovaties nu geholpen? Monique
Berger en Martijn van der Ent van het H/ECBT hebben
Hoe goed wil je het hebben?
De rolstoel is niet instelbaar. Gevolg:
nergens zitten stelschroefjes of
dubbele buizen. Het gevolg:
gewichtsbesparing.
Het hele frame is zo ontworpen dat
de buizen optimaal belast worden.
Daardoor kunnen ze veel dunner
uitgevoerd.
samen met onderzoekers van de faculteit Bewegings-
wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam
bekeken of de rolweerstand omlaag is gegaan. En de
materialen op sterkte getest. De uitkomsten zijn posi-
tief. BT’ers ontwikkelden een parcours om te kunnen
meten hoe groot de verschillen zijn. Van der Ent: ‘Dat is
nodig. Enkel door te meten hoe de atleten in combi-
natie met de technologische innovaties presteren
kun je echt verbeteren.’ Een aantal vaste topsporters
van het herenteam testte de basketbalrolstoelen op
wendbaarheid en acceleratievermogen. De testen zijn
afgerond, de blinkende basketbalrolstoelen die van de
fabrieksband zijn gerold, zijn beter dan de voorgaande,
klaar om onze basketbalrolstoeldames naar goud te
brengen. Uiteindelijk gaat het om de gebruikers zelf.
Momenteel testen die de rolstoelen in Papendal.
Maar of ze met al deze verbeteringen goud gaan halen?
‘We kwamen erachter dat de wielen altijd kapot uit het
vliegtuig komen,’ zegt Berger. Ook hier zijn ze mee aan
de slag gegaan en een groep studenten van Industrieel
Product Ontwerpen heeft een wielkoffer ontworpen.
De wielen kunnen los in de koffer welke aan de basket-
balrolstoel vastgezet kan worden. ‘Een BT-student is
nu bezig met een gebruiksonderzoek naar die koffer.’
Nu de basketbalrolstoel ontwikkeld is, houdt het
consortium niet op te bestaan. Er is nog een grote slag
te maken in het aanmeten van zo’n basketbalrolstoel.
Uiteindelijk hoopt Berger software te ontwikkelen
waar de basketbalrolstoeler in het dagelijks leven ook
baat bij heeft. Maar voor nu is Berger tevreden met
het resultaat: ‘We zijn nu lichter, sneller, wendbaar-
der en zitten beter. We maken een goede kans in
Londen en hopelijk zorgt de nieuwe vliegtuigkoffer
ervoor dat alles heel aan komt.’
De basketbalrolstoel is op tal van plaatsen verbeterd.
De belangrijkste verbeteringen op een rijtje.
Twee anti-tip wieltjes zorgen voor
twee keer weerstand. Afhankelijk van
handicap en spelpositie één anti-tip
wieltje verwijderd.
De velg is asymmetrisch. Daardoor
staat de band recht op de grond,
terwijl het wiel scheef hangt.