De Standaard Weekblad - Migrant zkt toekomst

Reyhan:
‘Een Vlaamse vriend was een brug
te ver.Dat was een onuitgesproken
regel die ik had meegekregen in
mijn opvoeding’
30

GemenGde Gevoelens: kiezen
tussen turkse familie en vlaams lief
‘IkheB
Reyhan
nooIt aLS
Iemand
exotISch
gezIen’
De Vlaming komt makkelijker thuis meteen vakantielief uit
Senegalofeen bruid uit een Oekraïense catalogus, dan dat hij
verliefdwordt op zijn Turkse of Marokkaanse buurmeisje.Toch
kijken we steeds vakeroverhet muurtje om een partner te vinden.
Al vinden ze dat aan de anderekant nietaltijd even evident.
‘De gemakkelijksteoplossing is meteen Turk te trouwen.’
LievenSioen, foto’s Frederik Buyckx
31

GemenGde Gevoelens: kiezen
tussen turkse familie en vlaams lief
Omdatdeelegante,
52-jarigedame het
Nederlands nog
nietgoed beheerst,
beginnen mensen
vaak in hetFrans of
Spaans methaar te
praten. Pasals haar
naam valt, wordt duidelijk datCigdem Eskiköy
Turkse roots heeft.Zeiseen buitenbeentje,
migreerde pas toen ze 35 was. In 1995 nam de
vrijgevochten, ongehuwde vrouw uit Istanboel
een contractaan vandeTurkse overheid, om
in Gent onderwijs in eigen taal te gevenaan
kinderen vanTurkse origine. ‘Wedroomden
allemaal vanEuropa’,zegt Cigdem. ‘Ik had zin
in hetavontuur en was heel nieuwsgierig naar
jullie onderwijssysteem.’
In ons land overviel haar de liefde, toen ze op
een feestje Hugues Vandegehuchte ontmoette,
een Belgische man die vloeiend Turks sprak.
‘Gescheiden en mettweekleine kinderen.
Hetwas welevenstil toen ik dattijdens het
kerstverlof aan mijn ouders, broers en zussen
vertelde. Maar we wonen in Istanboel, ze
hebben een open kijk. Enkele dagen later is
Hugues me halsoverkop achterna gereisd, om
kennis te maken. We hebben nog diezelfde
vakantie ons verlovingsfeestgevierd.’
Hetkoppel trouwde kort daarna. Hetritueel
werd voltrokken door een moderne imam bij
de familie in Istanboel. ‘Ik heb beleden dater
een Godis’,vertelt Hugues. ‘Meer was daar
nietaan. Mijn vrouw is gelovig, maar niet
praktiserend. Zelf ben ik nietreligieus. Thuis
vieren we zowel kerstals hetofferfeest. En
onze dochter Maya heeft op school katholieke
godsdienst, islam en zedenleer gevolgd. Ik vind
hetvooral belangrijk datzebeseft daterandere
werkelijkheden zijn dan de hare. Datzehaar
eigen referentiekader leertrelativeren.’
Hetechtpaar Vandegehuchte-Eskiköy woont
in een verkaveling in de Gentse randgemeente
Mariakerke. Turkije is subtiel aanwezig in
de woonkamer,onder de vorm vanenkele
kalligrafieën, een gegraveerd wandmeubel en
de Turkse muziekcollectie vanHugues. Voor
haar huwelijk woonde Cigdem in de Turkse
wijk vanGent. ‘Ik had een heel goed contact
metdegemeenschap. Nogaltijd trouwens,
onder meer via mijn werk. Ik begeleid een
alfabetiseringsprojectinhet Turks, voor jonge
schoolkinderen. Ik heb ook moedergroepen
opgestart. Hetblijftmeverbazen metwelke
achterstand Turkse kindjes vaak op school
beginnen. Vlaamse kleuters kennen de
kleuren, kunnen dieren benoemen, enzovoort.
Migrantenkinderen kunnen soms alleen
miaauw zeggenbij de tekening vaneen poes.’
Hugues en Cigdem waren een vandeeerste
Turks-Vlaamse koppels in Gent, maar ze zijn
de uitzondering gebleven. ‘Ik voel me vaak
beschaamd als Vlaming’, zegt Hugues. ‘Mensen
die perfectNederlands praten, maar meteen
vreemde naam, vinden door racisme nog altijd
geen huurhuis. Op hetvlak vanintegratie
hebben we zo weinig vooruitgang geboekt.’
Hugues werkt voor hetCLB. Ook in het
onderwijs ziethij na al die jaren weinig
beterschap. ‘Het aantal jongeren van
Turkse origine datdoorstoot naar hethoger
onderwijs, blijftopéén hand te tellen.
Omdatzenauwelijks Nederlands kunnen,
wanneer ze aan hun lagere school beginnen.
Die achterstand is nietintehalen.’Het
is een klassenprobleem, meent Hugues.
De schotten tussen de gemeenschappen
blijven huizenhoog. ‘Zolang mensen in hun
concentratiewijken blijven wonen, hebben
ze geen behoefteomNederlands te leren.
Misschien lijd ik aan beroepsmisvorming.
Door elkedag metmijnneus op de problemen
te worden gedrukt, ben ik te pessimistisch.’
Stille revolutie
Te pessimistisch, inderdaad, vinden de jonge
sociologen Pieter-Paul Verhaeghe en Koen
Vander Bracht vandeUniversiteit Gent.
Samen metBartVan de Putteschreven
ze hetboek Migrant zkt toekomst,overde
verschillende migrantengroepen in Gent. De
onderzoekers bestudeerden de harde feiten:
waar wonen en metwie huwen migranten?
‘Omdatdie zaken veel zeggenoverwie je bent:
je opleidingsniveau, je sociaal milieu, de vraag
of gemeenschappen metdan welnaastelkaar
leven.’
De sociologen kwamen tot verrassende
vaststellingen, die nogal watwederzijdse
stereotypen onderuithalen. Zo zijn de
immigratiehuwelijken tussen 2001en2008
spectaculair gedaald, van72tot 49 procent bij
32
Cigdem:
‘Een Belg,gescheiden
bovendien, en mettwee
kinderen. Hetwas even
doodstil toen ik dataan
mijn familie vertelde’
Hugues:
‘Ikvoel me vaak
beschaamd als
Vlaming.Ophet vlak van
integratie hebben we
zo weinig vooruitgang
geboekt’
Turkse Gentenaars en van61tot 38 procent
bijMarokkaanse Gentenaars. Tegelijk is
hetaantal gemengde huwelijken tussen
Turkse Gentenaren en etnische Vlamingen
verdubbeld, tot zo’n 8procent. ‘Datblijft
weinig, maar de evolutie is onmiskenbaar.
Vroeger leefden we naastelkaar.Vandaag
stappen we meer en meer in hetzelfde
huwelijksbootje en gaan we meer en meer in
dezelfde buurten wonen.’
Want datisdetweede opmerkelijke
vaststelling vandesociologen. De concentratie
vanTurkse en Marokkaanse migranten in
enkele Gentse buurten neemt fors af.Inde
Sleepstraatbijvoorbeeld, hethartvan de
Turkse gemeenschap, daalde hetaandeel van
Turkse inwoners in tien jaar tijd zelfs van44
naar 31 procent. ‘Er is een Turkse middenklasse
ontstaan die vandeconcentratiewijken
verhuistnaar de meer welgestelde, witte

andgemeenten, zoals Oostakker,Wondelgem
en Gentbrugge.Deruimtelijkesegregatie
neemt daardoor af.Demigranten zijn in
beweging.’
De twee spreken vaneen stille revolutie. ‘Stil,
omdathet traag en dus onopgemerkt gebeurt.
Revolutionair,omdathet een diepgaande
verandering is. Gemengde huwelijken nemen
toe, ze worden zichtbaarder binnen de
gemeenschap en er komen kinderen uit voort.
Die trend kan alleen versnellen.’
BijdeSpaanse en Italiaanse migranten
vond dezelfde evolutie plaats, maar weldrie
decennia eerder.‘Blijkbaar zijn de etnische
barrières bijdeTurkse en Marokkaanse
gemeenschappen groter.Bovendien heeft
de toegenomen xenofobie sinds de jaren 90
hetproces vertraagd. Maar wijdenken dat
hetkantelmoment is bereikt. De beweging
vangesloten enclavesnaastelkaar naar een
soortetnische mozaïek zal zich doorzetten.
Gemengde huwelijken spruiten voortuit
gemengde contacten. Hoemeer jongeren
in dezelfde buurten wonen of naar dezelfde
scholen gaan, hoe meer kans datzeverliefd
worden op elkaar.’
Mixed/with love
Toch is een gemengde relatie helemaal
nietevident, ook nietbinnen de etnische
minderheid, waar hettaboe op een relatie
meteen niet-moslim enorm groot blijft. Toen
ZehraKarademir (28) haar vader vertelde dat
ze wilde trouwen metMatthias, was zijn reactie
dathij voortaan nog maar vier dochters had in
plaats vanvijf.
Zehraheeft de aanloop naar haar huwelijk
metMatthias methartverscheurende
eerlijkheid gefilmd en verwerkt tot de
documentaire Uitliefdevermengd-Mixed/
33
with love.Deopeningsscèneispijnlijk. Naar
Turkse gewoonte halen de bruidegom en
de schoonouders debruid bijhaar thuis op.
Zehra’sbroer bindt haar een rood lint om. In
de keuken zit de vader te mokken. Een laatste
poging om hem alsnog mee te tronen naar het
feest, mislukt. Zehramag haar vader zelfs niet
als afscheid de hand kussen. ‘Zeismijndochter
nietmeer’, zegt hij.
‘Ik ben de jongstevan vijf’, vertelt Zehra.
‘Mijnouders zijn zeer traditioneel.Studeren
betekende kiezen tussen snit en naad,
verzorging en haartooi. Zelf heb ik als enige
ASO gevolgd, dankzijmijnbuurmeisje datme
heeft ingeschreven. Ik wilde mijn eigen weg
gaan.’
Op de middelbare school raakte Zehra
bevriend metMatthias. Daarna ging hij
geschiedenis studeren, zijvrije grafiek aan
hetKASK.Later kruisten hun wegenelkaar
opnieuw en werden ze verliefd. In die periode
rees bijZehrahet plan om de stappen naar
haar huwelijk te filmen, samen met de
sociaal-artistiekevzw Ambrosia’sTafel. Ze kon
toen nietvermoeden datzevruchteloos zou
dingen naar haar vaders zegen. Vijf maanden
probeerde Zehratevergeefs contacttekrijgen
methaar vader.‘Ik vond hetbelangrijk om te
weten waarom hijzich vanmij had afgekeerd.
Hijisletterlijk ziek geworden vanmijnkeuze.
Een antwoord heb ik nietgekregen, maar hij
heeft me nooit verboden om te trouwen met
Matthias.’
BijMatthias’ ouders was Zehrasnel kind aan
huis. Haar eigen moeder steunde haar ook. ‘Ze
vertelt altijd datzeaan haar hand vijf vingers
heeft,endat ze allemaal gelijk zijn.’Maar haar
vader bleefonvermurwbaar.OmdatMatthias
geen moslim is? ‘Een heiden blijfteen heiden,
zei hijeens. Maar ik wilde nietdat Matthias
moslim werd tegen zijn overtuiging. Datzou
schijnheilig zijn geweest. Zelf ben ik religieus
opgevoed. Mijn geloof zit in mijn taal, in mijn
handelingen, in wie ik ben. Maar ik staerwel
kritisch tegenover.Ikwil vooral een goed mens
zijn. En gelukkig worden metMatthias.’
Ondanks de houding vanhaar vader heeft
Zehranooit overwogen om haar gemeenschap
de rug toe te keren. Ze wilde ook absoluut
trouwen volgens de Turkse traditie. ‘Ik wilde in
geen gevalkiezen tussen mijn Turkse familie »

GemenGde Gevoelens: kiezen
tussen turkse familie en vlaams lief
en mijn Vlaamse vriend. Mijn familie, onze
cultuur,mijnroots zijn ontzettend belangrijk
voor mij. Ik hoopte op dezelfde manier hethuis
te kunnen verlaten als mijn vier zussen.’
De documentaire van ZehraKarademir
eindigt metbeelden vanhet avondfeest. De
epiloog vertelt ze ons zelf.‘Ik ben blijven
langsgaan bijmijnouders, soms metMatthias
erbij. En in de zomer ben ik metmijnouders
op vakantie geweestnaar Turkije. Matthias is
ons metdemotor achterna gereisd. Hijwas
welkom. Stilletjesaan legt mijn vader zich bij
ons huwelijk neer.’
Huisslaafje
De Vlaamse Gentenaar is dan misschien nog
nietdeideale schoonzoon of -dochter voor de
Turkse Gentenaar,deimportbruid uit Emirdag
is datook steeds minder.Deadvocate Meryem
Kaçar kent de problematiek maar al te goed. Ze
is zelf meteen West-Vlaming getrouwd, maar
behandelt veel Turkse echtscheidingsdossiers.
‘Huwelijksmigratie op zich is geen probleem,
weldehuwelijkskwaliteit. Er zijn veel
voorbeelden vangeslaagde huwelijken met
een partner uit Turkije. Alles hangt af vanhet
opleidingsniveau, de economische positie en
de integratie in de samenleving.’
Kaçar kan echter verschillende schrijnende
voorbeelden gevenvan meisjes die uit Emirdag
naar Gent zijn gehaald om als huisslaafje te
dienen, maar ook vanjongens die gebukt gaan
onder de schuld vandebruidsschat, zich kapot
werken, en volledig onder de knoetliggenvan
hun vrouw en schoonfamilie. ‘Huwelijken
mislukken als de partner uit Turkije te laag
geschoold is. Maar nog belangrijker is in
welkematedepartner hier integreertinde
samenleving. Sommigemannen levenwel
in België, maar volgens hetachtergestelde
waardepatroon vanhun streek vanherkomst.
Zijdompelen de nieuwkomers volledig onder
in hun subcultuur.’
Vorig jaar is de wetgeving rond
huwelijksmigratie strenger geworden, maar
Kaçar betwijfelt of datalleen volstaatomhet
patroon te doorbreken. Ook de sociologen
Pieter-Paul Verhaeghe en Koen Vander
Bracht zijn door hun onderzoek gesterkt in
de overtuiging datdeverandering vanuit de
gemeenschap moetkomen. ‘De cijfers tonen
dathet bewustwordingsproces al bezig was
voor de wetwerd gestemd. Binnen de Turkse
en Marokkaanse gemeenschappen wordt er
enorm veel gediscussieerd over de problemen
die methuwelijksmigratie gepaard gaan.Een
partner uit hetland vanherkomstislang geen
evidentie meer.’
Open geest
Reyhan Görgöz (36) groeide ook op methet
idee datzemet een jongen uit Turkije zou
trouwen. Vandaag verwacht ze methaar man
34
Hans Vermeersch (36) haar tweede kindje. Ze
is hetderde kind uit een Turks gezin vanvijf,
heteerste datinBelgië werd geboren en hogere
studies deed. ‘Ik heb thuis moeten knokken
om die ruimte te krijgen. Mijn vader heeftme
altijd enorm gestimuleerd om mijn bestte
doen op school, maar bijmijnstudiewerk kon
hijmeniethelpen. Ik ben doorverwezen naar
hetBSO,maar ging toch naar hettechnisch
onderwijs. Gelukkig was ik daar de eerste van
de klas, watmezelfvertrouwen gafomvoortte
studeren.’

Op haar 24stestudeerde Reyhan af. Veel
leeftijdsgenoten waren toen al getrouwd,
maar Reyhan werd vanuit haar omgeving niet
gepusht om een partner te zoeken. Zelf was
ze er ook nietzomee bezig. ‘Ik wilde een man
die open vangeestwas, en de pool vanTurkse
jongens die ik hier kende, was bijzonder klein.
Even heb ik zelfs heel rationeel overwogen om
meteen jongen uitTurkije te trouwen. Maar
ik heb enorm gevochten voor mijn vrijheid en
wilde die strijd nietoverdoen met een man.’
Een Belg was geen optie, vertelt Reyhan.
Zehra:
‘Mijnvader is letterlijk
ziek geworden van
mijn keuze. Maar
stilletjesaan legt
hijzich neer bij
ons huwelijk’
‘Onmogelijk. Dat was een onuitgesproken regel
die ik in mijn opvoeding had meegekregen.
Een Vlaamse vriendiseen brug te ver. En
dus had ik me nooit voor zo’n relatie willen
openstellen.’Tot ze Hans leerde kennen.
De liefde was wederzijds. Maar Reyhan
lag in de knoop met zichzelf.‘In hetbegin
voelde hetalsof ik mijn familie bedroog. De
gemakkelijkste oplossing was meteen Turk te
trouwen.’
Voor Hans stelde datprobleem zich niet.
Hijwas opgegroeidinDeinze en daar waren
geen Turken. ‘Reyhan was gewoon Reyhan, de
collegavan een vriend. Ik heb haar nooit als
iemand exotisch gezien. Mijn oudersook niet,
trouwens.’
In haar familie was Reyhan de eerste die
meteen Vlaamse vriend thuiskwam. De
relatie werd niet euforisch onthaald. ‘Maar ik
heb snel duidelijk gemaakt datiknietwilde
kiezen tussen mijn familie en mijn partner’,
zegt Reyhan. ‘Elkekeuze is een verlies. Mijn
moeder,die een praktiserend gelovigeis,
antwoordde datzevooral wilde datikgelukkig
zou worden.’
Hans: ‘Ik denk ook datjemoeder je goed
genoeg kende om te beseffen datjejenietzou
laten tegenhouden.’
De twee trouwden kort daarna. Meteen
hennafeestvoor de beperkte familie en een
fuif voor de vrienden. Hans heeft zich ook
bekeerd. ‘Jekunt daar heel principieel of heel
pragmatisch mee omgaan. Ik heb vooral de
stap voor Reyhan gemakkelijker willen maken.’
Dijkbreuk
Acht jaar later verbaasthet Hans en Reyhan
hoe snel de tijdgeestisveranderd. ‘Ik mocht
dan welvoortstuderen, maar tijdens de
middagpauze metdejongens iets gaan eten,
was not done.Daar werd over geroddeld,
terwijl datvoor mijn nevenennichten nu
vanzelfsprekend is. Enkele vanhen zijn
ondertussen ook meteen Vlaming getrouwd.
En mijn moeder krijgt geregeld vrouwen
over de vloer vanwie de zoon of dochter een
Vlaamse vriendin of vriend heeft.Zewillen
dan weten hoe datbij mijisgelopen. Twintig
jaar geleden zouden diezelfde vrouwen mijn
moeder gecondoleerd hebben, omdatzehaar
dochter heeft verloren.’
35
Hans: ‘Het is als een dijkbreuk. Eenklein
gaatje wordt snel groter als de eerstebinnen de
familie hetpad heeft geëffend. Toch blijftde
instroom vanjongeren vanTurkse origine in
hethoger onderwijs problematisch laag.’
Reyhan: ‘Studeren is voor meisjes een manier
om vrijheid te verwerven. En hetisaan een
hogeschool of universiteit datjemeteen hele
brede waaier van andere mensen in contact
komt. Uiteindelijkzoeken we allemaal een
partner die een beetje dezelfde levensvisie
heeft.’
En die gedeelde kijk op hetleven en op
samenlevenbond Hans en Reyhan veel
meer dan hun culturele achtergrond hen
scheidde. ‘Natuurlijk duiken er na een tijd
meningsverschillen op,’zegt Hans, ‘maar
voor mijwaren die nietvan een andere orde
dan de conflicten die in elkerelatie opduiken.
Mensen zijn nu eenmaal anders. Samenlevenis
compromissen zoeken.’
Over religie bijvoorbeeld. ‘Ik ga heel relaxed
metmijngeloof om’,zegt Reyhan. ‘Mijn
moeder is welreligieus. Mijn vader was daar
veel vrijer in. Zelf vond ik heteen enorme
verrijking om op een katholiekemeisjesschool
te zitten, maar ik ben ook blijdat ik de Koran
heb leren lezen. Ik zie nietveel verschil tussen
de twee religies en hoop datmijnzoon dezelfde
houding zal ontwikkelen.’
‘Natuurlijk gaan we hem de islam aanreiken,’
reageertHans, ‘maar ik wil onze kinderen
evenzeer bijbrengen datreligie geen evidentie
is.’
Hetkoppel voedt hun zoon tweetalig
op. ‘Cultuur leeft verder via taal en ik vind
hetbelangrijk datdekinderen kunnen
communiceren metdefamilie. Hopelijk
kunnen ze later even vlot omgaan methun
Turkse als methun Vlaamse achtergrond.’
Al zijn hun dagelijkse zorgen vaneen heel
andere orde, zegt Hans. ‘Het vinden vaneen
crèche, de opvoeding vandekinderen, de
combinatie vantweejobs en een gezin, opvang
voor een ziekepeuter: kortom, de zaken
waarmee al onze leeftijdsgenoten in deze fase
vanhun levenworstelen.’
www.migrantzkttoekomst.be
www.ambrosiastafel.be
I