Een duidelijk wettelijk kader voor de vrijwilligers

Een duidelijk wettelijk kader voor de vrijwilligers
Goed om weten
Honderdduizenden vrijwilligers zijn actief in de meest uiteenlopende sectoren in ons land. De Wet op het
vrijwilligerswerk van 3 juli 2005 ondersteunt dit enthousiasme en biedt de vrijwilliger de nodige wettelijke
bescherming. In de wet zet de wetgever een paar essentiële begrippen op een rijtje en omschrijft hij de
rechten en plichten van de vrijwilligers en hun verenigingen. Op 1 januari 2007 trad de wet volledig in
werking. Op 22 december 2006 verschenen in het Belgisch Staatsblad (BS) twee koninklijke besluiten
(KB): het KB van 19 december 2006 dat de minimum-voorwaarden van de verzekeringen "BA Vrijwilligers"
regelt en het KB van 21 december 2006 dat de voorwaarden en de wijze van het sluiten van de collectieve
verzekering bepaalt.
Wat is vrijwilligerswerk?
Vrijwilligerswerk is een onbezoldigde en onverplichte activiteit die een natuurlijk persoon uitoefent voor
1 of meer personen, een groep of organisatie, of de samenleving als geheel. Hij doet dat buiten het
familie- of privéverband en buiten een arbeidsovereenkomst of een dienstencontract. We werken
deze begrippen verder uit.
• Een onbezoldigde en onverplichte activiteit
Vrijwilligerswerk is iets "doen" met een maatschappelijk doel. Hierbij staat de inzet van de
vrijwilliger centraal. Dat deze daad eenmalig is, speelt geen rol.
Wel: helpen tijdens de barbecue van een sportclub
Niet: sporten in clubverband als clublid
Een vrijwilliger mag hiervoor wel een kostenvergoeding ontvangen, maar geen loon.
Niemand kan een vrijwilliger dwingen vrijwilligerswerk te doen.
Echte sancties zijn er niet.
Een stage tijdens studies is geen vrijwilligerswerk omdat het een
verplicht onderdeel is van een leerprogramma.
• Voor 1 of meer personen, een groep of organisatie, of de samenleving als geheel
Dus niet voor de vrijwilliger zelf. Het deelnemen aan zelfhulpgroepen valt dus niet onder deze definitie.
• Buiten het familie- of privé-verband
Een organisatie richt de activiteit in.
Wel: vervoer van zieken in het kader van ziekenzorg
Niet: zorgen voor een ziek familielid, kleinkinderen afhalen van school,...
• Buiten het kader van een arbeidsovereenkomst of een dienstencontract
De vrijwilliger mag dezelfde activiteiten niet uitoefenen als werknemer en als vrijwilliger. Hij kan wel actief
zijn op dezelfde plaats als werknemer en als vrijwilliger zoals bijvoorbeeld in een ziekenhuis als verpleger
en als vrijwilliger van het Rode Kruis.
In de regel bestaat er geen contract tussen de vrijwilliger en de organisatie. Doet de vrijwilliger iets niet of
verkeerd, dan is hij ook niet contractueel aansprakelijk. Hij kan ook beslissen om de taak niet uit te voeren
of om ermee te stoppen.
Welke verenigingen vallen onder de wet?
De verenigingen zonder winstoogmerk:
• de rechtspersonen (VZW en rechtspersonen van publiek recht)
• de gestructureerde feitelijke verenigingen: die minimum 1 personeelslid tewerkstellen
• de verenigingen die deel uitmaken van een feitelijke vereniging (vb. lokale afdelingen van
koepelorganisaties zoals Bloso, Oxiam, Chiro, ...).

Wat is een feitelijke vereniging?
Een feitelijke vereniging is een vereniging zonder rechtspersoonlijkheid. Ze bestaat uit twee of
meer personen die in onderling overleg een activiteit organiseren met een onbaatzuchtig doel. Zij
oefenen een rechtstreekse controle uit op de werking van de vereniging. Onder hen is er geen
sprake van winstverdeling.
Wat is een niet-gestructureerde feitelijke vereniging?
Een niet-gestructureerde feitelijke vereniging stelt geen personeelsleden tewerk en maakt geen
deel uit van een groter geheel.
Waar is de wet van toepassing?
• De wet heeft betrekking op het vrijwilligerswerk in België en in het buitenland op voorwaarde dat
de vrijwilliger zijn hoofdverblijfplaats in België heeft.
Informatieplicht
* De verenigingen moeten hun vrijwilligers informeren over minstens vijf elementen:
• de onbaatzuchtige doelstelling en het juridische statuut van de organisatie
• de verzekering Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid die zij afsloten (zie ook verder)
• de andere verzekeringen die zij afsloten bv. een verzekering lichamelijke ongevallen
• de eventuele betaling van een kostenvergoeding
• de geheimhoudingsplicht van de vrijwilliger
De wet bepaalt dat de verenigingen zelf beslissen hoe zij hun vrijwilligers inlichten. Dit kan via mail, een
website, een brief, mondeling,...
Verzekeringen en aansprakelijkheid* Voor de verenigingen geldt de
verzekeringsplicht. Zij zijn burgerrechtelijk aansprakelijk voor de schade die vrijwilligers toebrengen
aan derden tijdens hun vrijwilligerswerk. Hiertoe sluiten de verenigingen een verzekering
Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid (BA) voor de organisatie zelf af. De contractuele
aansprakelijkheid is echter niet gedekt. Het KB van 19 december 2006 bepaalt dat deze
verzekering moet voldoen aan de volgende voorwaarden:
• Verzekerde minimumbedragen*: 12.394.676, 24 euro (geïndexeerd bedrag voor 12/06:
20.759.276,64 euro) voor lichamelijke schade en 619.733,81 euro (geïndexeerd bedrag voor
12/06: 747.956,74 euro) voor stoffelijke schade
• De verzekeringsmaatschappij kan met de organisatie een vrijstelling overeenkomen
• Schade door beschadiging van informatiedragers: de verzekeringsmaatschappij kan de
dekking beperken per verzekeringsjaar en niet per schadegeval
• Geografische dekking: alle landen van geografisch Europa en de landen die aan de
Middellandse Zee grenzen. De landen moeten met naam in het contract opgesomd worden.
• 14 mogelijke uitsluitingen uitdrukkelijk te voorzien in de voorwaarden van het contract,
o.a. de schade veroorzaakt aan de organisatie
• door het beoefenen van jacht
• door asbest
• door milieuverontreiniging
• als gevolg van aansprakelijkheid van de bestuurders van rechtspersonen,...
• Wanneer van toepassing?
• Nieuwe zaken: vanaf 1 januari 2007
• Overeenkomsten in portefeuille: de verzekeraars maken de contracten in orde ten laatste op de
eerste jaarlijkse vervaldag na 1 juli 2007, maar de dekking is reeds verworven vanaf 01/01/2007.
*Deze bedragen die steunen op het KB van 12.01.1984 worden gekoppeld aan het indexcijfer van
de consumptleprijzen. Het indexcijfer van de maand december 1983, nl. 119,64 (basis 100 in 1981)
als referentie.

Voor de schade ten gevolge van bedrog, een zware fout of een herhaaldelijke lichte fout blijft de
vrijwilliger zelf aansprakelijk. Hij kan dan zijn familiale verzekering, ook wel verzekering BA Privéleven
genoemd, aanspreken.
Niet-gestructureerde feitelijke organisaties kunnen maar moeten geen BA-verzekering
onderschrijven. Berokkenen vrijwilligers van zo'n organisaties schade aan derden, dan is
ieder lid van de vereniging persoonlijk aansprakelijk. Zij kunnen dan hun familiale verzekering
inschakelen.