'Een woning die je op de tekentafel nooit kunt ... - Berger Barnett

Documentatie
Interieur
38
ArchitectuurNL #07 / 2011
'Een woning die je op de tekentafel nooit kunt bedenken'
Barnett Architecten transformeren Edamse bakkerij tot familiehuis

2
Een oude bakkerij in het historisch centrum van Edam verkeerde in een
beroerde staat van onderhoud. Niet één muur stond recht, geen balk lag
waterpas en alle gevels waren uitgevoerd in steens metselwerk dat door
achterstallig onderhoud poreus was geworden. In de gevels zaten lukraak
raamopeningen en het interieur was een doolhof van gangen en kamertjes.
De opdrachtgever keek door alle obstakels heen en vroeg Berger en Barnett
Architecten de bouwval te transformeren in een modern familiehuis. Een
gewaagde opdracht die inventief werd ingevuld door harmonie te creëren
tussen de bestaande context en eigentijdse woonwensen.
Peter de Winter
‘Waarom zou je in hemelsnaam zo’n bouwval moeten behouden, was mijn
eerste gedachte toen ik de bakkerij zag. Het pand bezat geen enkele monu -
mentale kwaliteit en was bouwkundig zo goed als total loss’, zegt Jo Barnett,
de vrouwelijke helft van Berger Barnett Architecten uit Amsterdam. ‘Het cen -
trum van Edam en dus ook de oude bakkerij heeft een monumentale status.
Sloop en nieuwbouw zou een moeizaam traject opleveren en was dus geen
voor de hand liggende optie.’
Een inventarisatie van de bouwval leverde aanvankelijk een weinig rooskleurig
beeld op. De oude dame van wie het pand ooit was, leefde er since the dawn
of time, zegt Barnett. Het leek erop dat zij sinds het laatste brood uit de oven
kwam, niets in het pand meer had aangeraakt. De snijmachine stond onaangeroerd
te roesten in de winkel. Over toonbank, voorraadkasten en venster-
4
39
3
ArchitectuurNL #07 / 2011
1 Doorzicht met op voorgrond het centrale
eetgedeelte met tafel en stoelen uit de
Prouvé RAW Collection (zie ook p. 16 e.v.)
en op de achtergrond de living
2 Voorgevel voormalige bakkerij
3 Het voormalige langegerekte bakkerij -
complex is opgedeeld in twee huisjes en
drie vides
4 Detail oude schilderlaag op gebinte
bank lag een laag stof van jaren. Alles was donker, hokkerig en smerig. Een
naamloze geur riep op zijn best een vage herinnering op aan de oven die de
bakker ooit bij het krieken der dagen stookte.
Eenvoudige geometrie
Wat Barnett direct voor ogen stond, was een beeld van ruimte en licht
gecombineerd met intimiteit. De eerste stap op weg naar dat doel was de
sloop van alle binnenmuren en vloeren. Tegenvaller daarbij was de oven in de
voormalige bakkerij die bekleed was met zware asbestblokken. Die te verwijderen,
had de nodige voeten in aarde.
De gestripte ruimte die overbleef, had de eenvoudige geometrie van een
langwerpig object met puntdak; een huis zoals een kind het tekent. Barnett
deelde de ruimte in drieën. Onder het doorlopende dak realiseerde zij twee
volumes, te interpreteren als twee achter elkaar liggende huisjes compleet
met hun eigen voor- en achtergevel, ramen en deuren. Tussen de huisjes komt
in een dubbel hoge ruimte de originele kap van het huis in het zicht. Hier staat

5
Documentatie
Interieur
de eettafel en bevindt zich de trap die uitkomt op een brug die de twee huis -
jes met elkaar verbindt. Dakramen in elk vertrek zorgen voor ruim voldoende
daglichttoetreding.
Dubbele gevels
Op de begane grond ontstonden intieme plekken onder de ingevoegde
volumes in de verder continue ruimte. Onder het voorhuis plaatste Barnett de
keuken en de ontbijttafel. Onder het achterhuis met zicht op de tuin, bevindt
zich de living. De eerste verdieping aan de voorzijde is ingericht als gastenverblijf
met badkamer. De woning telt hier twee gevels: de gevel aan de straatkant
(de oorspronkelijke buitengevel) met pal daarachter de (tweede) gevel van het
huis in het huis. De ruimte tussen de twee gevels is dubbel hoog. Vanuit het
slaapkamerraam heeft de bewoner weids uitzicht op Edam en op straat.
Op dezelfde verdieping ligt aan de achterzijde de Master Bedroom. Ook hier
is het ingevoegde huis losgehouden van de gevel. Verschil met de straatzijde,
is dat Barnett ter hoogte van de verdieping een glasplaat aanbracht tussen
buitengevel en slaapkamervloer. Dit geeft de Master Bedroom een extra
40
6
7
ArchitectuurNL #07 / 2011
ruimtelijke dimensie zonder toetreding van daglicht te belemmeren.
Op de begane grond ontwierp Barnett een zogenoemde service spine. Deze
‘ruggengraat’ verbindt de keuken in het voorhuis via de eetkamer met de
living. De spine bevat een toilet, een ruimte voor wasmachine en droogtrommel,
en een technische ruimte van waaruit glasvezelkabels hun weg door het
woonhuis vinden.
Transformatieproces
Barnett is de eerste om te erkennen dat het getransformeerde familiehuis veel
meer tot de verbeelding spreekt dan een nieuwbouwwoning ooit zou kunnen
doen. ‘Begrijp me niet verkeerd: een nieuwbouwwoning was ook mooi geworden,
maar dit familiehuis ontleent zijn unieke kwaliteiten aan het transformatieproces.
Wat we gedaan hebben, is harmonie creëren tussen de bestaande
context en de eigentijdse woonwensen. Dat resulteerde in een dialoog tussen
het gebinte, de bestaande ramen, muren en materialen, opdrachtgevers en
wij als architect. We hebben de bestaande situatie niet gedefinieerd als
belemmering, maar gevierd als kansrijk. Door te focussen op de mogelijkhe-

8
den, is een woning ontstaan die je op de tekentafel nooit kunt bedenken.’ Barnett
wijst in dit verband naar het verloop van de plattegrond. De voorgevel is
ruim een meter smaller dan de achtergevel. ‘Dat stelt je onvermijdelijk voor de
vraag of je dat verloop rechttrekt of optimaal inpast in je ontwerp. Hetzelfde
geldt voor de plek en afmeting van de bestaande ramen. Ze verschilden in
hoogte, breedte, draairichting en indeling. We hebben ze zo gelaten. Juist dat
soort aspecten geven het huis een speelsheid die je in een nieuwbouwsituatie
maar moeilijk kunt realiseren.’
9 10
41
5 Loopbrug verbindt voor- en achterhuis
6 Vide tussen achtergevel en achterhuisje is met
glas dichtgezet
7 Keuken
8 Plattegrond begane grond en verdieping
1 keuken
2 eetkamer
3 living
4 tuin
5 schuur
6 slaapkamer
7 badkamer
8 vide
9 Vide tussen de voorgevel en het voorste huisje
10 Hoek bij achtergevel, bij nieuwbouw zou de
deur nooit zo in de hoek geplaatst worden
ArchitectuurNL #07 / 2011
Opdrachtgever particulier
Projectarchitecten Hans Berger en Jo Barnett
Hoofdaannemer Braak Beemster Bouw, Middenbeemster
Oplevering Voorjaar 2011
Bruto vloeroppervlakte 182 m 2
Installaties en verlichting Knook Totaal techniek, Purmerend
Leverancier dakramen Velux, de Meern
Foto’s Marcel van der Burg