Een middeleeuwse muntschat - Munten en bodemvondsten

Een middeleeuwse muntschat
Glenn Schaap
2010
Middeleeuwse muntschat
Gevonden door Jan ‘de Zuuker’
Beschreven door Glenn Schaap
Augustus-december 2010
In juli 2010 vond Jan ‘de Zuuker’ een
schat bestaande uit 28 middeleeuwse
munten. Hoe oud zijn ze, wanneer is de
schat begraven, welke munten zijn het
precies? Deze vragen probeer ik te
beantwoorden door de munten stuk voor
stuk te determineren en daaruit
voorzichtig een conclusie te trekken hoe
lang de munten al in de grond hebben
gezeten.

Inleiding en conclusie
De vondst
Het is 10 juli 2010, een snikhete dag. De thermometer wijst 32 graden aan, maar Jan en zijn
zoekmaat Nico zijn vastberaden om met de detector op pad te gaan. Samen lopen ze op een akker in
de gemeente Steenwijkerland die ooit aan de Zuiderzee lag. Iets bijzonders hebben ze op dat
moment nog niet gevonden. En dan op 100 meter van de auto vindt Jan een middeleeuwse munt!
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
2

Samen met zijn maat zoeken ze de omgeving nauwkeurig af en vinden in 3 uur tijd op 4 vierkante
meter 27 munten van zilver. Op de terugweg kwam nummer 28 boven de grond.
De schat
Maar wat hebben ze nu precies gevonden? Het leken wel Engels pennies, maar hoe en wat precies?
Via het PiepPiep.nl forum bood Glenn Schaap aan om de munten stuk voor stuk te determineren en
misschien is hieruit te herleiden wanneer de schat ongeveer begraven is.
De vondst bestaat uit:
1x Engelse voided long cross penny
19x Engelse long cross penny
1x Schotse long cross penny
5x Continentale sterling imitatie
2x Continentale dubbele sterling
De waarde
Een sterling (al dan niet een imitatie) had een waarde van 4 denier of ⅓ groot (1 groot = 12 denier).
Een dubbele sterling had dus een waarde van 8 denier of ⅔ groot. De schat bestaat uit 30 sterling =
120 denier = 10 groot.
Datering en determinatie
Het determineren van Engelse pennies is een lastige klus. Er bestaan veel types (in het Engels
‘classes’ genoemd) met daarnaast ook vaak nog eens subclasses. Ik heb veel hulp gehad van Tom
Lucking, een vriend van het Engelse forum Detectorist.co.uk (Thank you very much, Tom!). Zonder
zijn hulp was ik er nooit uitgekomen. Jans zoon Boy wil ik bedanken voor de duidelijke foto’s. En
natuurlijk Jan voor het geduld maar ook het vertrouwen om deze klus door mij te laten
determineren.
Zelf ben ik verzamelaar van continentale sterling imitaties en heb een bescheiden kennis van de
middeleeuwse muntslag.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
3

Vaak als er Engelse pennies gevonden worden, betreft het een class 10. Ongeveer de helft kun je
indelen in deze classificatie. Opvallend was het daarom ook dat geen enkel exemplaar uit deze
vondst voldoet aan de kenmerken van class 10. De jongste Engelse munt is van class 7, wat wil
zeggen dat deze geslagen is tussen ca. 1292-1296.
Ook de continentale imitaties zijn uit deze periode. Dit type imitatie werd nog volop geaccepteerd als
sterling tot ca. eind 13 e eeuw, daarna werden ze al snel minder populair.
De dubbele sterling, Schotse penny en Henry III penny zijn wat ouder.
Hieruit is volgens mij op te maken dat deze schat verborgen moet zijn aan het eind van de 13 e eeuw.
Waarom en door wie, dat zal waarschijnlijk voor altijd een mysterie blijven, maar een groot aantal
vragen zijn toch beantwoord!
Uiteraard is de vondst gemeld bij het Geldmuseum met de exacte vindplaats!
December 2010
Glenn Schaap
glennschaap@gmail.com
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
4

Hendrik III van Engeland
Hendrik III (Winchester, 1 oktober 1207 – Westminster, 16 november 1272) was koning van Engeland
van 1216 tot 1272. Op 9-jarige leeftijd volgde hij zijn vader, Jan zonder Land, op. Zijn moeder was
Isabella van Angoulême.
Hendrik werd tweemaal gekroond: op 28 oktober 1216 in de kathedraal van Gloucester en op 17 mei
1220 in de Westminster Abbey. Tot 1227 werd de regering van de jonge koning waargenomen door
regenten, gekozen door de Engelse baronnen. Eerst was dat Willem de Maarschalk, graaf van
Pembroke, later Peter des Roches de bisschop van Winchester. In 1219 werd de paus zijn voogd, met
als gevolg dat hij de kerk een grote invloed in Engeland verleende.
Ook de regeringsperiode van deze Hendrik werd gekenmerkt door veel strijd. In 1216/1217 moest hij
zijn gezag verdedigen tegen de latere Franse koning Lodewijk VIII. Hij omringde zich met
buitenlandse adviseurs, die naar Engeland kwamen in verband met zijn huwelijk met Eleonora van
Provence. Hij trouwde haar op 20 januari 1236. Zij kregen 9 kinderen. Onder hen:
Eduard I van Engeland (1239–1307)
Margaretha (1240–1275), huwde met koning Alexander III van Schotland
Beatrix (1242–1275), huwde met hertog Jan II van Bretagne
Edmund van Lancaster (1245–1296)
Catharina (1253–1257).
De invloeden van buitenaf en van de paus, naast zijn overtredingen van de Magna Carta, die zijn
vader onder dwang van de baronnen had moeten tekenen, deden hem geen goed. Zijn buitenlands
beleid kostte veel geld en leverde weinig op. Dit alles bij elkaar was aanleiding tot een conflict met de
baronnen, die meer invloed wensten in het landsbestuur. De oppositie werd geleid door zijn zwager
Simon van Montfort.
In 1258 werd Hendrik gedwongen de ‘Oxford Provisions’ te ondertekenen en moest hij veel van zijn
macht inleveren. Hendrik wenste zich hier echter niet aan te houden, wat leidde tot een
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
5

urgeroorlog. Hij werd verslagen in de Slag bij Lewes in 1264 en gevangengezet. Simon van Montfort
riep het eerste Engelse Parlement bijeen.
Hendriks oudste zoon Eduard I wist in 1265 een wending aan de zaak te geven. In de Slag bij Evesham
werd Montfort gedood, waarna de opstandelingen hard werden aangepakt. Vanaf dat moment nam
Eduard in feite het roer over.
Hendrik stierf op 65-jarige leeftijd. Hij werd begraven in Westminster Abbey.
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
6

Eduard I van Engeland
Eduard I (Engels: Edward) (Palace of Westminster, Westminster, 17 juni 1239 – Burgh by Sands, 7 juli
1307) was koning van Engeland van 1272 tot 1307. Hij was de oudste zoon van Hendrik III en
Eleonora van Provence. Vanwege zijn postuur kreeg hij de bijnaam 'Longshanks' (Langbeen).
Wetgeving
Al voor zijn troonsbestijging oefende hij de feitelijke macht uit voor zijn vader. Hij versloeg in 1265 de
rebellerende baronnen onder leiding van Simon van Montfort en nam rigoureus wraak. Zo herstelde
hij de macht van de koning en de rust in het land. Hij wilde definitief een eind maken aan de alom
heersende anarchie, zocht versterking van de koninklijke macht en bracht nieuwe wetgeving en een
betere bestuursvorm tot stand. Verder stelde hij een leger in dat direct onder zijn
verantwoordelijkheid viel.
Kruistocht
In augustus 1270 vertrok Eduard op kruistocht; na een omweg via Tunis kwam hij in mei 1271
uiteindelijk in Akko aan. Eduard vestigde in het heilige Land een vechtersreputatie, maar kon ook niet
verhinderen dat een jaar later de toestand voor de kruisvaarders al fel verslechterde. Nadat hij een
moordaanslag ternauwernood overleefde, keerde Eduard dan ook terug huiswaarts, en het was in
Sicilië dat hij in november het nieuws van de dood van zijn vader vernam. Na een omzwerving van 2
jaar door zijn gebieden in Aquitanië, werd hij in 1274 tot koning gekroond.
Oorlogen
Na een oorlog met Wales, die in 1276 begon onder Llewelyn de Laatste en diens broer Dafyd, werd
dit land in 1284 bij Engeland ingelijfd. In dat jaar viel de geboorte van zijn zoon, de latere Eduard II.
Hij was de eerste Engelse kroonprins die de titel Prins van Wales kreeg.
Van 1282 tot 1289 bemiddelde hij in het conflict over de heerschappij over Sicilië: Karel van Anjou
had het daar met de zegen van de paus tot koning geschopt, maar legde de bevolking zulke hoge
belastingen op dat ze uiteindelijk in opstand kwam (Siciliaanse Vespers). Zijn rivaal Peter III van
Aragón steunde de opstand, wat reactie uitlokte bij de koning van Frankrijk, Filips III, tevens
bondgenoot van de paus. Eduard was via Aquitanië vazal van de Franse koning, maar had
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
7

familiebanden met het Spaanse huis, en voelde zich dus gedwongen te bemiddelen. In 1285 kwamen
alle oorspronkelijke protagonisten te overlijden, en kon Eduard een wapenstilstand overeenkomen.
Schotland werd na 1296 onderworpen aan het Engelse gezag, hoewel hij er nooit in slaagde de twee
landen te verenigen. De strijd werd in een geromantiseerde versie verfilmd (1995) als Braveheart
met Mel Gibson in de hoofdrol als de opstandige Schot William Wallace.
De relatie met Frankrijk was aanvankelijk hartelijk; al waren er altijd juridische spanningen over de
status van de Engelse gebieden in Aquitanië (Gascony in het Engels). In 1295 kwam het echter plots
tot een militaire confrontatie toen de Fransen Aquitanië gingen bezetten. In dit licht moet ook de
steun van Eduard gezien worden aan de Graaf van Vlaanderen, in diens verzet tegen de Franse
koning Filips IV. Als tegenzet kwam er Franse diplomatieke steun aan Schotland.
Eduard stierf in 1307 in Burgh-on-Sands in Northumberland en werd begraven in Westminster
Abbey. Zijn zoon volgde hem op als Eduard II.
Financiering
Eduard bezondigde zich meermaals aan discriminerende maatregelen tegen de in Engeland wonende
Joden. Dit moet echter in zijn context gezien worden. De burgerrechten van een gewone, Christelijke,
onderdaan, waren in deze pre-democratische tijden evenmin veel waard; en de maatregelen tegen
joden hadden steeds een financiële achtergrond, op de sleutelmomenten dat Eduard krap bij kas zat.
De Joden hadden een monopolie op het verstrekken van krediet sinds de paus aan het einde van de
twaalfde eeuw Christenen verboden had rentes aan te rekenen. Waar dit enerzijds een winstgevende
activiteit was, wekte dit uiteraard ook wrevel op bij de bevolking, en al snel konden joodse
geldschieters in Engeland niet meer zonder de bescherming van het koningshuis.
De prijs daarvoor waren altijd al willekeurige belastingen geweest, maar onder zijn vader Hendrik III
werd die uitbuiting extreem. Sommige superrijken uit zijn omgeving gingen zich specialiseren in het
overkopen van leningen bij joden die zelf hun verplichtingen niet meer konden nakomen. Op deze
manier wist men dan beslag te leggen op de domeinen die oorspronkelijk als onderpand hadden
gediend voor de leningen.
In 1270 had Henry III al wetgeving moeten uitvaardigen om deze overdrachten van schulden aan
banden te leggen; Eduard I zat in 1275 met zoveel schulden opgezadeld na zijn kruistocht, dat hij een
drastisch gebaar diende te stellen om van de adel de nodige belastingen te mogen heffen. Hij
verbood dan ook alle vormen van kredietverlening door Joden, maar gaf hen ter compensatie de
mogelijkheid gewone handel te drijven met Christenen. Om die echter te behoeden voor
'ongewenste' contacten met Joden, moesten de Joden zich voortaan herkenbaar maken door een
afbeelding van de twee tabletten van Mozes' tien geboden op hun kledij.
Vanaf dat moment liet Eduard zich financieren door de Italiaanse bankiersfamilie Riccardi van Lucca.
Eduard sloot een nieuwsoortige deal: in ruil voor onmiddellijke en bijna grenzeloze kredieten,
verkregen de Riccardi een monopolie op het heffen van tol op onder andere de bloeiende wolhandel.
In 1278 was het de oorlog in Wales die een groot gat in de schatkist had achtergelaten; en Eduard
besloot nieuwe munten te slaan, die de bevolking met verlies kon inkopen met oude munten.
Tegelijkertijd werden buiten proportie veel joden beschouwd als valsemunters.
In 1290 werden de Joden zelfs uit Engeland verbannen, met verbeurd verklaring van alle nog
uitstaande schulden, wat hem van de adel opnieuw de toelating opleverde belastingen te heffen.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
8

De oorlog in Schotland en vooral de onverwachte bezetting van Aquitanië door Frankrijk brachten
ten slotte een einde aan de samenwerking met de Riccardi. In 1294 vroeg Eduard de fondsen terug
die hij bij hen belegd had uit een pauselijke schenking voor een nieuwe kruistocht. Maar deze gelden
konden niet op korte termijn vrijgemaakt worden, en de Italianen vielen uit de gratie.
Eduard probeerde de schatkist aan te vullen via hoge belastingen, maar na een dreigende
burgeroorlog dwong de adel hem echter om de verworvenheden van de Magna Carta in 1297
opnieuw te bevestigen en nieuwe belastingen eerst te laten goedkeuren door het parlement.
Huwelijken en kinderen
Eduard is twee maal gehuwd geweest.
De eerste keer huwde hij te Burgos in oktober 1254 infanta Eleonora van Castilië (1241 - 28
november 1290, dochter van koning Ferdinand III. Uit dit huwelijk sproten 15 kinderen. Kinderen
waren o.m:
Eleonora (Windsor Castle 1264 - Gent 12 oktober 1297), voor de eerste maal gehuwd met
koning Alfons III van Aragón (1265 - 1291), voor de tweede maal in Bristol op 20 september
1293 met graaf Hendrik III van Bar (overleden 1302).
Hendrik (1267-1274)
Johanna van Akko (Akko, 1272 - Clare, 23 april 1307, voor de eerste maal gehuwd in
Westminster Abbey op 30 april 1290 met Gilbert de Clare, 7e graaf van Hertford (1243 -
1295) en voor de tweede maal in 1297 met baron Ralph de Monthermer (overleden 1325).
Alfons van Chester (24 november 1273 - Windsor Castle, 19 augustus 1284), die in 1281
verloofd werd met Margaretha van Holland (overleden 1284), dochter van graaf Floris V.
Margaretha van Engeland (Windsor Castle, 11 september 1275 - ca 1333), huwde hertog Jan
II van Brabant (1275 - 1312)
Maria van Engeland (Windsor Castle, 11 maart 1278 - Amesbury, 8 juli 1332), die non werd.
Elisabeth (Rhuddlan, 7 augustus 1282 - 5 mei 1316), de eerste maal gehuwd te Ipswich op 7
januari 1297 met graaf Jan II van Holland (1284 - 1299), voor de tweede maal te Westminster
op 14 november 1302 met Humphrey de Bohun (1276 - 1321), 4e graaf van Hereford en
Essex.
Eduard van Carnarvon, die zijn vader als Eduard II opvolgde.
Op 9 september 1299 trouwde hij in Canterbury met prinses Margaretha van Frankrijk (ca 1282 -
Marlborough Castle 14 februari 1317), dochter van koning Filips III. Met haar had hij nog drie
kinderen, onder meer:
Thomas van Brotherton (1 juni 1300 - 22 augustus 1338), 1e graaf van Norfolk
Edmund van Woodstock (Woodstock, 5 augustus 1301 - Winchester, 19 maart 1330), graaf
van Kent, in 1325 gehuwd met barones Margaretha Wake (1299 - 1349).
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
9

Margaretha van Constantinopel
Margaretha II van Constantinopel (?, juli/augustus 1202 - Dowaai, 10 februari 1280) was gravin van
Vlaanderen van 1244 tot 1278 en gravin van Henegouwen van 1244 tot 1280. Zij was de tweede
dochter van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen (VI), en Maria van Champagne. Haar
vader werd in mei 1204 ook keizer van Constantinopel. Zij stierf in de Abdij van Flines (Dowaai).
Na het overlijden van haar moeder (1204) en het verdwijnen van haar vader (april 1205) liet de
Franse koning Filips Augustus haar met haar zuster Johanna in 1208 naar het hof in Parijs
overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden in Vlaanderen. Bij haar terugkeer in
1212 werd Margaretha toevertrouwd aan de Henegouwse ridder Burchard van Avesnes, met wie zij
in 1215 op tienjarige leeftijd trouwde. Na een klacht van gravin Johanna verklaarde paus Innocentius
III het huwelijk ongeldig (Vierde Lateraans Concilie, 1215), dit op grond van het feit dat Burchard
subdiaken was gewijd en dus tot de geestelijke stand behoorde. Maar de echtgenoten scheidden
voorlopig niet. Pas in 1222 verliet Margareta haar echtgenoot en trouwde in het najaar van 1223 met
Willem van Dampierre, een ridder uit de Champagnestreek en een zoon van Gwijde II van Dampierre
en van Mathildis I van Bourbon, bij wie zij volgende kinderen had:
Willem III van Dampierre
Gwijde III van Dampierre
Jan I van Dampierre
Johanna.
Vlaams-Henegouwse Successieoorlog
Toen Margareta haar kinderloze zuster Johanna in 1244 opvolgde als gravin van Vlaanderen en
Henegouwen, brak een strijd los tussen de kinderen uit Margaretha's beide huwelijken, de Avesnes
en de Dampierres, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog. De Franse koning, in 1246 met de
arbitrage belast, wees Vlaanderen toe aan haar zoon Gwijde van Dampierre en Henegouwen aan
haar zoon Jan van Avesnes, feitelijk later haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Niettemin bleef de vete
tussen de beide huizen voortwoeden, zelfs tot in de volgende eeuw. Margaretha zelf stond heel de
tijd aan de zijde van de "Vlaamse" Dampierres. De "Henegouwse" Avesnes verbonden zich door het
huwelijk van Jan van Avesnes met Aleid van Holland met de Hollandse graven, die ongedaan wilden
maken dat zij voor Zeeland leenhulde verschuldigd waren aan Vlaanderen. Zij betwistten ook het
bezit door de Dampierres van Rijks-Vlaanderen.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
10

De Franse koning maakte van deze scheidsrechterlijke uitspraak gebruik om zijn positie te versterken:
- hij brak de macht van Vlaanderen-Henegouwen
- hij bezorgde Vlaanderen een vijand in de flank, aangezien de Avesnes zich niet bij de uitspraak
neerlegden, dit op grond van het feit dat koning Lodewijk IX van Frankrijk (de Heilige) beslist had
over gebieden waarover hij geen leenheer was (Rijks-Vlaanderen in tegenstelling tot Kroon-
Vlaanderen).
Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon
Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij zelf aan de macht tot aan haar dood: zij werd in
Henegouwen opgevolgd door haar kleinzoon Jan II van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan
van Avesnes met Aleid van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 (in personele
unie) verenigd.
Margaretha II van Vlaanderen overleed te Gent op 10 februari 1280. Geheel volgens haar laatste
wilsbeschikkingen werd haar lichaam bijgezet in de door haar gestichte Abdij van Flines.
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
11

Jan II van Avesnes
Jan II van Avesnes (mogelijk Valenciennes of Bergen, ca. 1248 - Valenciennes, 22 augustus 1304), was
als Jan I graaf van Henegouwen van 1280 tot 1304 en als Jan II graaf van Holland en Zeeland van 1299
tot 1304.
Jan was de oudste zoon van Jan van Avesnes (zoon van Margaretha van Constantinopel) en Aleid van
Holland (dochter van graaf Floris IV). In februari 1280 volgde hij in Henegouwen zijn grootmoeder
Margaretha van Constantinopel op, die aan haar zoon uit haar tweede huwelijk, Gwijde van
Dampierre, reeds in 1278 Vlaanderen had afgestaan.
Jan I hervatte de strijd van de Avesnes met de Dampierres om Rijks-Vlaanderen. In 1295 zocht hij
toenadering bij de Franse koning Filips IV, die zich van Gwijde van Dampierre afwendde. Ook
bemiddelde hij bij de Franse koning ten voordele van zijn neef Floris V van Holland, die om het bezit
van Zeeland met het graafschap Vlaanderen in conflict was.
Toen op 1 augustus 1299 Wolfert I van Borselen, de pro-Engelse regent van Holland, werd vermoord,
riepen Dordrecht en de andere steden van Holland Jean d'Avesnes te hulp. Hij nam de regering in
handen, en werd op 27 oktober officieel door de vijftienjarige graaf Jan I van Holland tot "ruwaard"
benoemd voor de duur van vijf jaar. Twee weken later stierf de jonge graaf. Jan van Avesnes, die
diens naaste mannelijke erfgenaam was, werd na diens dood in 1299 graaf van Holland. Voortaan
was Holland in een personele unie met Henegouwen verenigd.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
12

De Duitse koning Albrecht I meende zich met de opvolging te moeten bemoeien en ging daarvoor
naar Nijmegen, maar toen daar een Hollands leger naderde, zette hij zich op sienen peerde ende reet
te lande, al dat hi mochte.
In 1300/1301 wist Jan van Avesnes de Franse successen in Vlaanderen uit te buiten om zijn positie te
consolideren: hij versloeg de Zeeuwse opstandelingen en maakte zijn broer Gwijde van Avesnes
(gestorven in 1317) tot bisschop van Utrecht in 1301.
Na de geslaagde Vlaamse opstand van 1302 (Guldensporenslag) brak voor het huis van Avesnes een
kritieke periode aan: in 1303 openden de Vlamingen het offensief in Henegouwen en in Zeeland,
gesteund door de vele ontevredenen aldaar. In maart 1304 brachten zij onder Gwijde van Namen op
Duiveland een nederlaag toe aan Jans zoon, Willem. Bisschop Gwijde van Utrecht werd
gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-Hollandse reactie. Holland en Zeeland zelf vielen
grotendeels in handen van Gwijde van Namen of van Jan II van Brabant, die zich bij de aanvallers had
gevoegd.
Diezelfde zomer keerden de kansen. Op 11 augustus werd Gwijde van Namen definitief verslagen in
de Slag bij Zierikzee door een Hollands-Franse vloot onder leiding van Reinier Grimaldi. Toen Jan I van
Avesnes overleed (1304?), was zijn gezag in Holland en Zeeland vrijwel geheel hersteld.
Huwelijk en gezin
Jan trouwde in 1270 met Filippa van Luxemburg. Het echtpaar kreeg de volgende kinderen:
Jan, graaf van Oostervant, ook Jan zonder Genade genoemd, gesneuveld aan Franse zijde
tijdens de Guldensporenslag op 11 juli 1302
Hendrik (overleden 1303)
Simon
Willem, zijn opvolger als graaf Willem I van Henegouwen en graaf Willem III van Holland
Jan (1288 – 1356), getrouwd met Marguerite, gravin van Soissons
Margaretha (overleden 1342), getrouwd met Robert II van Artois
Alix (overleden 1317), getrouwd met Roger Bigod, 5e graaf van Norfolk
Isabelle, (overleden 1305), getrouwd met Raoul van Clermont, heer van Nesle
Jeanne, non in Fontenelles
Maria (1280–1354), getrouwd met Louis I, hertog van Bourbon
Matilda, abdis in Nivelles
Willem van Cuser (geboren 1290)
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
13

Jan I van Brabant
Jan I (Leuven, 1254 - Bar-le-Duc, 3 mei 1294) was hertog van Brabant van 1267 tot 1294 en van
Limburg van 1288 tot 1294. Jan was een zoon van Hendrik III en Aleidis van Bourgondië. Hij was
verder bekend als troubadour.
Jan I van Brabant volgde zijn mentaal gestoorde oudere broer Hendrik IV op, die door zijn moederregentes
van de troon was geweerd. Hij huwde in 1273 met Margaretha van Dampierre, dochter van
de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre. Zijn eerste vrouw, Margaretha, een dochter van Lodewijk IX
van Frankrijk, overleed in 1271 na amper één jaar huwelijk in het kraambed. Jan was vader van:
Godfried (-1283)
Jan II van Brabant (1275-1312)
Margaretha van Brabant (1276-1311), die in 1292 huwde met Hendrik VII van Luxemburg (-
1313)
Maria, die in 1305 huwde met graaf Amadeus V van Savoye (1253-1323)
Jan I was een krachtige heerser die zijn gebied aanzienlijk vergrootte. Hij kondigde ook een algemeen
landrecht af en reorganiseerde de administratie van zijn vorstendom. Zijn pogingen de Brabantse
invloed tussen Maas en Rijn te versterken brachten hem onder meer in botsing met de machtige
aartsbisschop van Keulen. Omdat zijn Rijnpolitiek strookte met hun handelsbelangen, kon hertog Jan
rekenen op de financiële steun van de Brabantse steden, waaraan hij als tegenprestatie uitgebreide
privileges toekende. Zijn belangrijkste aanwinst was het hertogdom Limburg, (samenvallend met het
noordoosten van de huidige Belgische provincie Luik en het zuiden van de Nederlandse provincie
Limburg, en genoemd naar de burcht Limburg aan de Vesder). Toen de kinderloze hertogin Irmgard
van Limburg in 1283 overleed, kocht Jan I het opvolgingsrecht van één van haar erfgenamen over.
Dat was niet naar de zin van haar weduwnaar Reinoud I van Gelre. Het verzet werd echter tijdens de
Slag bij Woeringen (5 juni 1288) gebroken, waarna het hertogdom Limburg definitief aan Jan I werd
toegewezen.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
14

Jan I staat bekend als een levensgenieter en minnaar van muziek, zang en dichtkunst, aan wie een
aantal mooie minneliederen als Eens meien morgen vroe (oorspronkelijk in het Middelnederlands)
toegeschreven worden. Ook is er een bekend Brabants volkslied waarin hij wordt vereerd. Zijn
hartstocht voor jachtpartijen en gewelddadige riddertoernooien moest de hertog echter met de
dood bekopen: hij verongelukte tijdens een toernooi.
In Brabantse volkslegenden leeft "hertog Jan" voort als een populaire, gulle en goedlachse vorst die
graag in het gezelschap van eenvoudige lieden genoot van spijs en drank. Na de Slag bij Woeringen
zou hij een groot overwinningsfeest voor zijn leger hebben gehouden, met heel veel bier. Om zijn
soldaten toe te spreken ging hij zitten boven op een stapel biervaten. Volgens sommigen zou hij op
die manier model gestaan hebben voor de allegorische bierkoning Gambrinus, wiens naam ontstond
door de volkse verbastering van zijn Latijnse naam (< Jan primus = Jan de eerste). Alleszins wordt zijn
afbeelding te paard gebruikt als logo voor de in België populaire biersoort Primus (van Brouwerij
Haacht) die naar Jan I verwijst. Op het logo van het naar hem vernoemde Nederlandse biermerk
Hertog Jan staat hij afgebeeld als bebaarde vorst in hermelijnen mantel die een grote pul bier heft.
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
15

Alexander III van Schotland
Alexander III (Gaelisch: Alasdair III) (Roxburgh, 4 september 1241 - bij Kinghorn, 19 maart 1286) was
koning van Schotland van 1249 tot aan zijn dood. Alexander werd op zijn achtste koning toen zijn
vader, Alexander II van Schotland, op 6 juli 1249 overleed. Op 13 juli 1249 werd de nieuwe koning in
Scone ingehuldigd.
Gedurende zijn minderjarigheid was er een strijd tussen twee facties aan het hof. De ene factie werd
geleid door Walter Comyn, graaf van Menteith, de andere door Alan Durward, opperrechter van
Schotland. Walter Comyn had de overhand in de eerste jaren van Alexanders minderjarigheid. Toen
Alexander III in 1251 trouwde met Margaretha van Engeland, de dochter van Hendrik III van
Engeland, eiste Hendrik dat Schotland zich aan hem zou onderwerpen. Alexander weigerde hier
echter gehoor aan te geven. In 1255 was er een ontmoeting tussen Hendrik en Alexander in Kelso.
Met hulp van de Engelse koning slaagde Alan Durward erin om Walter Comyn te vervangen als
regent. Comyn bleef echter invloedrijk en twee jaar later gijzelde hij de jonge koning, waarmee hij
Durward dwong hem een gelijk aandeel te geven in het landsbestuur.
Nadat hij in 1262 meerderjarig geworden was, maakte Alexander bekend dat hij de expansiepolitiek
in de Westelijke Eilanden (Buiten-Hebriden), begonnen door zijn vader, voort wilde zetten. Hij
claimde de eilanden ten overstaan van koning Haakon IV van Noorwegen, de heerser over de
eilanden, en begon daarmee de Schots-Noorse Oorlog. Haakon wees de claim af en bereidde een
invasie in Schotland voor. In 1263 resulteerde dat in de Slag bij Largs. De slag eindigde onbeslist,
maar de invallende winter dwong Haakon om zich terug te trekken naar de Orkney-eilanden, waar hij
korte tijd later stierf. In 1265 werden de eilanden in het Verdrag van Perth, tegen een kleine
monetaire vergoeding en erkenning van de Noorse soevereiniteit over de Orkney- en
Shetlandeilanden, aan Schotland gegeven.
In 1274 overleed Alexanders vrouw. Samen hadden ze drie kinderen gekregen:
Margaretha (28 februari 1260 - 9 april 1283), trouwde met koning Erik II van Noorwegen en
moeder van Margaretha, koningin van Schotland van 1286-1290
Alexander (21 januari 1263 - 28 januari 1283), gehuwd met Margaretha, dochter van Gwijde
van Dampierre, graaf van Vlaanderen,
David (20 maart 1272 - juni 1281)
Nadat al zijn kinderen kort na elkaar waren overleden werd de troonopvolging een belangrijke
staatsaangelegenheid. In 1284 bewoog koning Alexander het Schotse parlement ertoe om zijn
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
16

kleindochter Margaretha, de dochter van de Noorse koning, als zijn erfgename te erkennen. Op 1
november 1285 trouwde Alexander met Yolande van Dreux, dochter van Robert IV, zodat hij
mannelijke nakomelingen kon verwekken.
De hoop op een mannelijke troonopvolger werd de bodem ingeslagen toen de koning op 19 maart
1286, tijdens een nachtelijke rit nabij Kinghorn, Fife, van zijn paard viel. Hij verloor zijn begeleiders
uit het oog en viel van een hoge klif met de dood tot gevolg. Zijn lichaam spoelde de volgende dag
aan aan de kust. De dood van de koning stortte Schotland in een politieke crisis. Zijn vrouw Yolande
was zwanger, maar het kind werd dood geboren. Margaretha, Jonkvrouw van Noorwegen, werd
koningin, maar stierf in 1290, onderweg naar Schotland. 13 troonpretendenten eisten de troon op.
Men deed een beroep op koning Eduard I van Engeland om te bemiddelen en op 30 november 1292
wees hij John Balliol aan als Koning van Schotland. De bloeiperiode van Schotland kwam met
Alexanders dood ten einde, omdat Eduard I steeds meer zeggenschap in Schotse aangelegenheden
wilde hebben. Toen John Balliol in 1296 in opstand kwam, werd het Schotse leger in de Slag bij
Dunbar in de pan gehakt, waarna Schotland werd gereduceerd tot een vazalstaat van Engeland.
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
17

Willem van Henegouwen
Willem van Henegouwen, geboren in 1254 als zoon van Jan I van Avesnes, was bisschop van Kamerijk
van 1285 tot zijn dood in 1296.
Aartsbisdom Kamerijk
Het aartsbisdom Kamerijk (Latijn: Archidioecesis Cameracensis voorheen dioecesis nerviorum) is een
diocees waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 6e eeuw en was gelegen in het grensgebied van
het huidige Frankrijk en België. De bisschop was ook wereldlijk heer van een sticht. Zijn gebied was
beperkt tot Kamerijk en het Kamerijkse, maar militair werd hij ook elders in Lotharingen door de
Duitse keizers ingezet. Het landsheerschap ging in de 15e eeuw over op de Bourgondische hertogen.
Geschiedenis
Kamerijk, dat tot het Laat-Romeinse bisdom Atrecht behoorde, werd eerst bisschopsstad toen Sint-
Vedulfus (+ 580 ?) zijn zetel om onbekende redenen van Atrecht naar hier overbracht (vermoed
wordt dat hij verhuisde omdat het oorspronkelijke Atrecht, dat zich nog steeds binnen de Romeinse
muren bevond, werd verwoest en verlaten). Zijn opvolgers zouden bisschoppen van Kamerijk-Atrecht
blijven, tot Urbanus II per pauselijke bul van 23 maart 1094 een deel van het territorium afsplitste
om een nieuw bisdom te creëren, met als zetel het nieuwe Atrecht, dat rond de abdij van Sint-Vaast
buiten de oude Romeinse stad was ontstaan. Kamerijk ressorteerde onder het aartsbisdom Reims en
omvatte tot de bisdomshervorming van 1559 zes aartsdiaconaten : Kamerijk, Valenciennes,
Henegouwen (het oude graafschap Bergen), Brabant (het oude graafschap Leuven), Brussel en
Antwerpen. In 1559 moest het de laatste drie laten vallen ten voordele van de nieuw-opgerichte
bisdommen Antwerpen, Gent en Mechelen, maar werd in ruil daarvoor verheven tot aartsbisdom
met Atrecht, Sint-Omaars, Doornik en Namen als suffraganen. Kamerijk behield deze status tot in
1801, toen het Concordaat van Napoleon het degradeerde tot gewoon bisdom, suffragaan van het
aartsbisdom Parijs. Omdat het de bedoeling was dit bisdom overeen te laten komen met het in 1790
opgerichte departement Nord, verloor het alle gebieden ten noorden van de huidige Frans-Belgische
grens, maar won het stukken van de opgeheven bisdommen Ieper en Sint-Omaars. Op 1 oktober
1841 volgde de verheffing van Kamerijk tot aartsbisdom, met Atrecht als suffragaan. Maar het
groeiend socio-economisch belang van Rijsel leidde er uiteindelijk toe dat op 25 oktober 1913 het
nieuwe bisdom Rijsel werd afgesplitst. Dat omvat de twee arrondissementen Rijsel en Duinkerke;
Kamerijk beslaat de vier arrondissementen Kamerijk, Dowaai, Valenciennes en Avesnes-sur-Helpe. In
2008 volgde een nieuwe klap, toen op 29 maart van dat jaar Rijsel werd verheven tot metropolitaan
aartsbisdom : de aartsbisschop van Kamerijk is dus niet langer het hoofd van de gelijknamige
kerkprovincie, met de bisschoppen van Rijsel en Atrecht onder zich; we hebben voortaan te maken
met de kerkprovincie Rijsel, met het aartsbisdom Kamerijk en het bisdom Atrecht als suffraganen.
Priesters en gelovigen
Sinds 2000 is de oud-bisschop van Luçon, François Garnier, aartsbisschop. Het aartsbisdom telde in
1980 1.015.000 katholieken (96,7% van de bevolking). In 2003 telde het nog 980.000 katholieken
(93,3% van de bevolking). In 1980 waren er 508 priesters beschikbaar, in 2003 nam dit aantal af tot
320. Daarentegen nam het aantal permanente diakens in dezelfde periode toe van 1 tot 32. Het
aantal parochies bleef nagenoeg stabiel.
(Wikipedia - De vrije encyclopedie)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
18

Munt 01
Engeland
Muntheer: Henry III
Koning: 1216-1272
Denominatie: Sterling / Voided Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Muntmeester: Willem (William)
Datering: 1251-1272
Classificatie: 5c
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1369
Voorzijde: Gekroonde, bebaarde, aanziende buste met een scepter in zijn rechterhand.
Omschrift: hЄNRICVSRЄX III (Koning Henry III)
Keerzijde: Lang geledigd kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: WIL / LЄM / ONL / VND (Willem te Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
19

Munt 02
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1292-1296
Classificatie: 7a
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1403
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste met roos op hals.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
20

Munt 03
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280
Classificatie: 2a
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1385
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ AИGL’ DИS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LOИ / DOИ (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
21

Munt 04
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1282-1289
Classificatie: 4a
Materiaal: zilver
Massa: 1,2 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1385
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
22

Munt 05
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Bristol
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3d
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1416
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: VILL / ABR / ISTO / LLIЄ (Stad Bristol)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
23

Munt 06
Graafschap Henegouwen
Muntheer: Jan II van Avesnes
Graaf: 1280-1304
Denominatie: Esterlin / Continentale imitatie (crockard type)
Muntplaats: Bergen
Datering: ca. 1291-1297
Materiaal: zilver
Massa: 1,1 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: Mayhew 34
Voorzijde: Aanziende buste met roosband / bloemenkroon.
Omschrift: + IOhS COMЄS hANONIЄ (Jan, graaf van Henegouwen)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: MON / ЄTA / MON TЄ S’ (Munt van Bergen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
24

Munt 07
Graafschap Henegouwen
Muntheer: Jan II van Avesnes
Graaf: 1280-1304
Denominatie: Esterlin / Continentale imitatie (crockard type)
Muntplaats: Valenciennes
Datering: ca. 1290
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: Mayhew 24
Voorzijde: Aanziende buste met roosband / bloemenkroon.
Omschrift: + I COMЄS hAnOnIЄ (Jan, graaf van Henegouwen)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: VAL / ЄnC / hЄN / ЄnS’ (Munt van Valenciennes)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
25

Munt 08
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Bristol
Datering: 1280
Classificatie: 2 (portret is te ver versleten om exacter te classificeren)
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1416
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: VILL / ABR / ISTO / LLIЄ (Stad Bristol)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
26

Munt 09
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3c
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1389
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
27

Munt 10
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1282-1289
Classificatie: 4e
Materiaal: zilver
Massa: 1,5 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: S1398
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste met 3 bolletjes op de hals.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
28

Munt 11
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Canterbury
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3g
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1419
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / CAN / TOR (Stad Canterbury)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
29

Munt 12
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1282-1289
Classificatie: 4b
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1395
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
30

Munt 13
Hertogdom Brabant
Muntheer: Jan I van Brabant
Hertog: 1267-1294
Denominatie: Esterlin / Continentale imitatie (crockard type)
Muntplaats: Maastricht
Datering: ca. 1288
Materiaal: zilver
Massa: 1,1 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: Mayhew 43
Voorzijde: Aanziende buste met roosband / bloemenkroon.
Omschrift: + I DVX LIMBVRGIE (Jan, hertog van Limburg)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: DVX / BRA / BAИ / TIE (Hertog van Brabant)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
31

Munt 14
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Canterbury
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3g
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: S1419
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / CAN / TOR (Stad Canterbury)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
32

Munt 15
Schotland
Muntheer: Alexander III
Koning: 1249-1286
Denominatie: Sterling / Penny
Muntplaats: Roxburgh (de keerzijde telt 25 punten (3x6 and 1x7) wat waarschijnlijk duidt op deze
muntplaats)
Datering: 1280-1286
Classificatie: 2 e muntslag, type G
Materiaal: zilver
Massa: 1,2 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S5057
Voorzijde: Gekroonde buste naar links kijkend met scepter voor zich.
Omschrift: +ALЄXANDЄR DЄI GRA (Alexander, bij Gods gratie)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in de eerste 3 kwartieren een 6-puntige ster met
geperforeerd centrum, in het laatste kwartier een 7-puntige ster.
Omschrift: RЄX / SCO / TOR / VM+ (Koning der Schotten)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
33

Munt 16
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1282-1289
Classificatie: 4e
Materiaal: zilver
Massa: 1,5 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1398
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste met 3 bolletjes op de hals.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes. Extra bolletje vóór LON.
Omschrift: CIVI / TAS / ·LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
34

Munt 17
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280
Classificatie: 2a
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: S1385
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ AИGL’ DИS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LOИ / DOИ (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
35

Munt 18
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280-1296
Classificatie: Door slijtage niet toe te kennen.
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: -
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
36

Munt 19
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Canterbury
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3d
Materiaal: zilver
Massa: 1,5 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1419
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / CAN / TOR (Stad Canterbury)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
37

Munt 20
Graafschap Henegouwen
Muntheer: Margaretha van Constantinopel
Gravin: 1244-1280
Denominatie: 2/3 Ruitergroot / Dubbele sterling / Baudekin
Muntplaats: Valenciennes
Datering: 1267-1271
Materiaal: zilver
Massa: 2,3 gr
Diameter: 21 mm
Literatuur: Chalon 13-9, Duyts 247, Vanhoudt G 435
Voorzijde: Ridder met getrokken zwaard rijdend op een paard naar rechts.
Omschrift: +mONЄTAVALЄNCЄ NЄNSIS (Munt van Valenciennes)
Keerzijde: Kort gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier een wassende maan.
Omschrift binnen: +*SIGNVM*CRVSIS* (Teken van het kruis)
Omschrift buiten: +mARGARETACOmITISSA (Margareta plaatsvervangend Gravin)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
38

Munt 21
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Bristol
Datering: 1280
Classificatie: 2b
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1416
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: VILL / ABR / ISTO / LLIЄ (Stad Bristol)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
39

Munt 22
Graafschap Henegouwen
Muntheer: Jan II van Avesnes
Graaf: 1280-1304
Denominatie: Esterlin / Continentale imitatie (crockard type)
Muntplaats: Bergen
Datering: ca. 1291-1297
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: Mayhew 34
Voorzijde: Aanziende buste met roosband / bloemenkroon.
Omschrift: + IOhS COMЄS hANONIЄ (Jan, graaf van Henegouwen)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: MON / ЄTA / MON / TЄ S’ (Munt van Bergen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
40

Munt 23
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Canterbury
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3f
Materiaal: zilver
Massa: 1,4 gr
Diameter: 19 mm
Literatuur: S1419
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / CAN / TOR (Stad Canterbury)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
41

Munt 24
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1282-1289
Classificatie: 4b
Materiaal: zilver
Massa: 1,1 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1395
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
42

Munt 25
Graafschap Henegouwen
Muntheer: Margaretha van Constantinopel
Gravin: 1244-1280
Denominatie: 2/3 Adelaarsgroot / Dubbele sterling
Muntplaats: Aalst
Datering: 1270-1278
Materiaal: zilver
Massa: 2,0 gr
Diameter: 21 mm
Literatuur: Gaill. 145variant
Voorzijde: Tweekoppige adelaar in een cartouche.
Omschrift: +FLAnDRIЄ AC hAYnOnIЄ (Vlaanderen Avesnes Henegouwen)
Keerzijde: Versierd kruis met tussen de benen A / L / O / S (Aalst).
Omschrift: +mARGA / RЄTA / COMI / TISSA (Margareta plaatsvervangend Gravin)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
43

Munt 26
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280-1281
Classificatie: 3d
Materiaal: zilver
Massa: 1,0 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1390
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ ANGL’ DNS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LON / DON (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
44

Munt 27
Engeland
Muntheer: Edward I
Koning: 1272-1307
Denominatie: Sterling / Long Cross Penny
Muntplaats: Londen
Datering: 1280
Classificatie: 2a
Materiaal: zilver
Massa: 1,0 gr
Diameter: 18 mm
Literatuur: S1385
Voorzijde: Gekroonde, aanziende buste.
Omschrift: +ЄDW R’ AИGL’ DИS hYB (Edward, koning van Engeland, heer van Ierland)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CIVI / TAS / LOИ / DOИ (Stad Londen)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
45

Munt 28
Aartsbisdom Kamerijk
Muntheer: Willem van Henegouwen, bisschop van Kamerijk
Bisschop: 1285-1296
Denominatie: Esterlin / Continentale imitatie (crockard type)
Muntplaats: Kamerijk
Datering: ca. 1295
Materiaal: zilver
Massa: 1,3 gr
Diameter: 20 mm
Literatuur: Mayhew 88
Voorzijde: Aanziende buste met roosband / bloemenkroon.
Omschrift: +GVILLS:ЄPISCOPVS (Willem, Bisschop)
Keerzijde: Lang gevoet kruis, tussen de armen in elk kwartier drie bolletjes.
Omschrift: CAM / ЄRA / CЄN / SIS (Kamerijk)
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
46

Literatuurlijst
Rénier Chalon - Recherches sur les monnaies des comtes de Hainaut, Bruxelles, 1848
F. Den Duyts - Les Anciennes Monnaies des Comtes de Flandre, Ducs de Brabant, Comtes des
Hainaut, Comtes des Namur, et Ducs de Luxembourg, 1847, Herdruk 1974
V. Gaillard - Recherches sur les monnaies des comtes de Flandre, Gent, 1852-1857 (werk
voltooid door C. Serrure)
N.J. Mayhew - Sterling Imitations of Edwardian Types, London, 1983
Spink - Coins of England & The United Kingdom, 43rd Edition, London, 2008
Hugo Vanhoudt - Atlas der Munten van België, tweede uitgave 2007
Christopher R. Wren - The Voided Long-Cross Coinage 1247-1279 Henry III & Edward I, 1995
Christopher R. Wren - The English Long-Cross Pennies 1279-1489 Edward I to Henry VII, 1995
Paul & Bente R Withers - The Galata Guide to the Pennies of Edward I and II, 2006
Vetgedrukt de bronnen die ik gebruikt heb bij de literatuurreferenties bij de determinaties.
Middeleeuwse schatvondst Jan ‘de Zuuker’
47