29-Chirurgie 12.1

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 223
12.1 Acute onderbuikpijn
P.M.N.Y.H. Go
Een 24-jarige vrouw bezoekt uw spreekuur
in verband met buikpijn. De pijn is anderhalve
dag geleden rond de navel begonnen.
➥ Wat zou u nog meer willen weten?
Specifieke anamnese
De pijn is nu heviger en is thans in de rechter
onderbuik gelokaliseerd. Sinds gisteren is ze ook
misselijk en heeft ze geen zin in eten. Bij het
plassen heeft ze een branderig gevoel. De defecatie
is ongestoord. De menstruatie moet deze
week komen en is altijd regelmatig.
Verder is ze altijd goed gezond. Haar medische
voorgeschiedenis is blanco. Behalve de pil gebruikt
ze geen medicijnen.
Buikpijnklachten die in korte tijd ontstaan en
verergeren duiden op een ‘acuut’ intra-abdominaal
probleem en vragen een snelle behandeling.
Voor dit beeld wordt ook het begrip ‘acute buik’
gebruikt. Bij de anamnese is het belangrijk te
vragen naar:
– Wanneer en waar is de pijn begonnen?
– Is de pijn van plaats veranderd of straalt de
pijn uit?
– Is de pijn plotseling begonnen of geleidelijk
erger geworden?
– Wat is het karakter van de pijn?
➥ Welk specifiek lichamelijk onderzoek zou u
als eerste willen verrichten?
Specifiek lichamelijk onderzoek
Bij onderzoek ziet u een matig zieke vrouw. De
buik is niet bol. U ziet geen littekens. Op de
vraag waar de pijn zit, wijst zij naar haar rechter
223
onderbuik. U hoort normaal klinkende peristaltiek.
Palpatie van de rechter onderbuik is pijnlijk.
Bovendien kan ze ter plaatse de buikspieren niet
goed ontspannen. Het plotseling loslaten van de
buik bij palpatie in de rechter onderbuik vindt ze
onprettig en pijnlijk. Bij het indrukken van de
linker buikhelft geeft zij pijn aan in de rechter
buikhelft. Bij rectaal en vaginaal toucher geeft ze
opstootpijn aan naar rechts.
Beschouwing lichamelijk onderzoek
Bij een transmurale ontsteking van de appendix
zal het peritoneum pariëtale geprikkeld zijn.
Daarom kan een patiënt de pijn vaak goed lokaliseren.
Zo goed zelfs, dat hij de plaats met één
vinger kan aanwijzen. Er is geen sprake van
darmobstructie. Daarom zal de buik niet bol zijn.
De darmperistaltiek is ten tijde van de acute ontsteking
niet gestoord en zal normaal klinken. Pas
in een vergevorderd stadium van ontsteking, indien
er een gegeneraliseerde peritonitis bestaat,
zal de buik stil worden. De uitgebreide intra-abdominale
ontsteking heeft dan tot een darmparalyse
geleid.
Peritoneale prikkeling ten gevolge van een ontsteking
leidt tot het aanspannen van de buikwandspieren.
Dit aanspannen is een passief verschijnsel.
De patiënt heeft dit niet onder controle.
Dit verschijnsel, dat men ook wel défense
musculaire noemt, is specifiek voor het bestaan
van een peritonitis en moet worden onderscheiden
van het actief aanspannen van de buikwandspieren.
Het plotseling indrukken van de
buikwand, vooral wanneer men dat met koude
handen doet, leidt ongetwijfeld tot het aanspannen
van de buikspieren, maar moet niet worden
verward met défense musculaire. Palpatie van de
buikwand moet daarom met warme handen gebeuren,
waarbij u rustig en gelijkmatig palpeert
vanuit het minst pijnlijke gebied naar het punctum
maximum van de pijn. Ter plaatse van de

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 224
224 12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN
ontsteking kan dan een toename van de tonus van
de buikwandspieren worden gevoeld.
Bij druk op de buik aan de linkerzijde neemt de
druk in de gehele buik toe, ook in de richting van
de appendix. Dit verklaart de pijn aan de rechterzijde
bij druk op de linkerzijde van de buik. Wanneer
u de buikwand plotseling loslaat, verandert
de druk weer en dat is onaangenaam voor de patiënt;
men noemt dit contralaterale (druk- en loslaat)pijn.
Loslaatpijn kunt u ook ter plaatse van het pijnpunt
opwekken, namelijk door de buikwand op die
plaats langzaam in te drukken en dan plotseling
los te laten. U moet zich echter realiseren dat dit
onaangenaam is voor de patiënt en dat het vaststellen
van loslaatpijn minder betrouwbaar is voor
het diagnosticeren van een peritonitis dan de aanwezigheid
van défense musculaire en hoestpijn.
Bij hoesten wordt de druk in de buikholte plotseling
verhoogd. Wanneer u de patiënt vraagt om te
hoesten, ervaart hij een pijnscheut in het peritoneaal
geprikkelde gebied: de zogenaamde hoestpijn.
Bij het stellen van de diagnose appendicitis acuta
worden nog twee andere verschijnselen genoemd,
namelijk het psoasteken en de obturatortest.
Ze berusten beide op prikkeling van de betreffende
spier door een ontstoken appendix.
Door prikkeling van de m. psoas houdt de patiënt
zijn rechterheup in flexie: het psoasteken. Als de
appendix zich tegen de m. obturator internus bevindt,
kan de patiënt pijn aangeven wanneer de
rechterheup in flexiestand intern wordt geroteerd:
de obturatortest.
Het hoeft nauwelijks betoog, dat het inwendig
onderzoek onderdeel uitmaakt van het lichamelijk
onderzoek. Aldus kan men relatief eenvoudig
andere pathologie op het spoor komen, zoals een
gynaecologische aandoening of een rectumcarcinoom.
Opstootpijn bij een appendicitis acuta
ontstaat bij inwendige palpatie van het ontstoken
orgaan. Om tot een goede interpretatie te kunnen
komen, moet de vinger rustig worden ingebracht.
Na even gewacht te hebben, palpeert u het kleine
bekken voorzichtig met de top van de vinger, op
zoek naar een pijnlijke weerstand. Het ontstoken
gebied met daarin de appendix, die zich over het
algemeen in de rechter onderbuik bevindt, wordt
bij aanraken als pijnlijk aangegeven.
➥ Wat is uw differentiële diagnose?
Differentiële diagnose
Acuut ontstane pijn in de rechter onderbuik bij
een overigens gezonde (jong)volwassene duidt
vaak op een acute ontsteking, in het bijzonder
van de appendix. Toch is de lijst van mogelijke
aandoeningen die gepaard gaan met pijn in de
rechter onderbuik lang.
Pijn in de rechter onderbuik –
Differentiële diagnose
− ontstekingsproces
• appendix
• mesenteriale lymfeklieren
• Meckel-divertikel
• distaal ileum (ileitis terminalis, ziekte
van Crohn)
• colon
• tuba uterina (adnexitis)
• ovarium
• tractus urogenitalis
• galblaas
− steenlijden
• niersteen
• galsteen
− overig
• eisprong
• extra-uteriene graviditeit
• torsie van een ovarium
• carcinoom (colon, ovarium)
• omentuminfarct
• maagperforatie
• getordeerde appendix epiploica
• invaginatie
• pneumonie
Beschouwing differentiële diagnose
Plotseling ontstane pijn (in seconden of minuten)
duidt meestal op een (darm)perforatie of
(vaat)ruptuur. Pijn ten gevolge van een ontsteking
ontstaat geleidelijk gedurende enkele uren
of dagen.

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 225
12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN 225
De locatie van de pijn komt globaal overeen met
de locatie van het probleem. Viscerale pijn ten
gevolge van distensie van de darm of obstructie
van het appendixlumen wordt diffuus rond de
navel aangegeven. Pas wanneer door de ontsteking
het (lokale) peritoneum pariëtale wordt geprikkeld,
ervaart de patiënt de pijn van een
appendicitis in de rechter onderbuik, mits de appendix
zich daar bevindt. Indien de appendix
retrocaecaal gesitueerd is, dus zich achter het
caecum bevindt, zal de patiënt de pijn in de rechterflank
aangeven.
Het verschuiven van diffuse buikpijn rond de
navel naar een stekende pijn in de rechter onderbuik
is vrij specifiek voor een appendicitis acuta.
Naar deze verschuiving moet men wel expliciet
vragen omdat de patiënt dit vaak niet uit zichzelf
vertelt.
Het karakter van de pijn kan intermitterend of
continu zijn. Intermitterende of koliekpijn is een
aanval van hevige, krampende pijn met bewegingsdrang.
Deze pijn gaat vaak met braken gepaard.
De lokalisatie is meestal vaag, maar kan
karakteristiek zijn. Bij een galsteenkoliek straalt
de pijn uit naar het rechter schouderblad (beloop
van de galwegen), terwijl de pijn bij een niersteenkoliek
uitstraalt naar de lies (beloop van de
ureter). De pijn bij een niersteenkoliek neemt
snel toe, met een korte piek, en neemt daarna
weer af. De pijn bij een galsteenkoliek neemt tot
een plateau toe en houdt enige tijd dezelfde intensiteit,
om pas daarna weer af te nemen. Om
het moeilijk te maken: een appendicitis kan in de
beginfase ook op koliekpijn lijkende klachten
veroorzaken, mogelijk door obstructie van het
lumen van de appendix (zie verder).
Continue pijn is pijn die voortdurend aanwezig
is, zonder pijnvrije episoden. Deze pijn komt
voor bij een ontsteking en bij circulatiestoornissen.
Pijn ten gevolge van een peritonitis is een
continue, scherpe, stekende, aanhoudende pijn
zonder een pijnvrij interval. De patiënt mijdt bewegingen
omdat die zijn pijn verergeren. Krampende
pijn die een continu karakter krijgt is een
operatie-indicatie. Buikpijn die (tijdelijk) afneemt
is geen reden tot geruststelling.
Misselijkheid en braken die ontstaan na het optreden
van buikpijnklachten, duiden meestal op
een intra-abdominale aandoening die een chirurgische
interventie behoeft. Verminderde eetlust
of anorexie wijst doorgaans op betrokkenheid
van de tractus digestivus in het ziekteproces.
Een acute appendicitis is de meest voorkomende
diagnose bij een acute buik. Toch wordt bij 10 tot
25% van de patiënten met verschijnselen die op
een appendicitis lijken een niet-ontstoken appendix
verwijderd. Dit blijkt vooral voor te komen
bij kinderen, vrouwen in de vruchtbare leeftijd
en ouderen. Vooral bij deze patiëntengroepen
moet men rekening houden met andere diagnosen.
Bij jonge kinderen is het afnemen van een betrouwbare
anamnese en het uitvoeren van goed te
interpreteren onderzoek niet eenvoudig. Buikpijn
is een verschijnsel dat ook algemeen onbehagen
kan uitdrukken.
Een gastro-enteritis kan met hevige buikpijn gepaard
gaan. De pijn is meestal diffuser van aard
dan bij een appendicitis. Bovendien is diarree een
belangrijke klacht. Overigens sluit de aanwezigheid
van diarree de diagnose appendicitis niet uit.
Bij een lymphadenitis mesenterialis stelt men bij
de operatie vergrote lymfeklieren vast in het mesenterium
van de ileocaecale hoek, zonder dat de
appendix ontstoken is. Kinderen met deze aandoening
hebben naast griepverschijnselen soms
vergrote klieren in de hals, maar een differentiatie
met een appendicitis is vaak onmogelijk.
De klachten van een ontstoken Meckel-divertikel
zijn nauwelijks te onderscheiden van die van een
appendicitis. De buikpijn kan meer in de middellijn
of links van de navel gelokaliseerd zijn. Aangezien
dit ook een operatie-indicatie is, is differentiatie
vooraf van minder belang.
Een intussusceptie in de ileocaecale hoek komt
vooral voor bij kinderen jonger dan 2 jaar. In
deze leeftijdsgroep ziet men minder vaak een appendicitis
dan bij oudere kinderen. Bij palpatie
kan de intussusceptie als een zwelling in de rechter
buikhelft worden gevoeld. Doordat de ileocaecale
hoek verplaatst kan zijn naar distaal in
het colon, voelt men de zwelling vaak in de rechter
bovenbuik. Een intussusceptie gaat gepaard
met intermitterende krampende buikpijn, al dan
niet met anaal bloedverlies. De diagnose kan

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 226
226 12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN
worden gesteld met behulp van echografie. Een
coloninloopfoto wordt niet alleen als diagnosticum
gebruikt, maar ook om de invaginatie te reponeren,
mits het kind geen peritoneale prikkelingsverschijnselen
heeft.
Bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd kunnen
verschillende gynaecologische aandoeningen
voorkomen die de verschijnselen van een appendicitis
kunnen nabootsen.
Bij een adnexitis bestaan de klachten meestal al
enkele dagen. De eetlust is minder gestoord dan
men bij een appendicitis verwacht. De patiënt
heeft meestal klachten over fluor vaginalis. De
buikpijn is doorgaans lager gelokaliseerd en is
vaak beiderzijds aanwezig. Bij vaginaal toucher
kan men slingerpijn en opdrukpijn vaststellen.
Ook de adnexen zijn pijnlijk bij onderzoek. Bij
laboratoriumonderzoek is de BSE vaak verhoogd.
Toch blijkt een adnexitis soms moeilijk te
onderscheiden van een appendicitis, zodat tot een
laparoscopie wordt besloten om de definitieve
diagnose te stellen.
Een eisprong kan zogenaamde middenpijn veroorzaken.
Bij het openspringen van een rijpe follikel
kan soms een kleine bloeding ontstaan. Intraperitoneaal
bloed kan pijnklachten geven.
Omdat deze eisprong midden tussen twee menstruaties
optreedt, noemt men de pijn die hierbij
ontstaat middenpijn. De pijnklachten nemen
meestal na enkele uren af.
Een extra-uteriene graviditeit (EUG) in de rechter
adnex kan pijnklachten veroorzaken. Bij een
ruptuur van de adnex nemen de pijnklachten in
hevigheid toe en kunnen dan passen bij een acute
buik. De bloeding bij een dergelijke ruptuur kan
zo hevig zijn dat de patiënte shockverschijnselen
vertoont, hetgeen een ongewone bevinding is bij
een ongecompliceerde appendicitis. Met een positieve
zwangerschapstest kan men een extra-uteriene
graviditeit op het spoor komen. Aanvullende
intravaginale echografie kan zekerheid geven
over de aanwezigheid van een (ectopische)
zwangerschap.
De pijnklachten van een torsie van een ovarium
beginnen doorgaans plotseling en zijn vaak heviger
dan die van een appendicitis. Ook hier kan
intravaginale echografie behulpzaam zijn bij het
stellen van de diagnose.
Bij een oudere patiënt staat ook een diverticulitis
of een coloncarcinoom in de differentiële diagnose.
Hierbij kunnen ontstekingsverschijnselen
aanwezig zijn. Meestal voelt men een pijnlijke
tumor, die natuurlijk niet moet worden verward
met een appendiculair infiltraat. Hoewel de bovengenoemde
colonpathologie meestal al eerder
tot buikklachten heeft geleid, kunnen de klachten
ook plotseling ontstaan, zoals bij een appendicitis.
Het is mogelijk dat een diverticulitis van het
sigmoïd pijnklachten veroorzaakt in de rechter
onderbuik. Het sigmoïd bocht dan zo ver naar
rechts uit, dat deze darmlis in de rechter onderbuik
ligt. De pijnklachten kunnen zo ernstig zijn
dat een operatie nodig is, maar als dat niet het
geval is en de diagnose appendicitis wordt betwijfeld,
moet aanvullend colonoscopisch of
radiologisch onderzoek worden uitgevoerd om
tot een diagnose te komen.
Appendicitis – Symptomen
– in ernst toenemende buikpijn
– de pijn verschuift van centraal (rond de
navel) naar de rechter onderbuik
– misselijkheid en anorexie (ontstaan meestal
na het optreden van de buikklachten)
Appendicitis – Lichamelijk
onderzoek
– pijn in de rechter onderbuik
– lokale défense musculaire
– unilaterale en contralaterale drukpijn
– loslaatpijn
– bij inwendig onderzoek opstootpijn naar
rechts
➥ Welke aanvullende diagnostiek acht u in dit
geval aangewezen?

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 227
12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN 227
Aanvullende diagnostiek
De lichaamstemperatuur van onze patiënte is
38,2 o C. Het leukocytenaantal is 13,6 × 10 9 /l, met
onder andere 85% segmentkernigen in de leukocytendifferentiatie.
Het urinesediment is schoon.
De zwangerschapstest is negatief.
Appendicitis –
Aanvullende diagnostiek
− laboratoriumonderzoek
• BSE
• leukocyten
• urinesediment
• zwangerschapstest
− radiologisch onderzoek
• echografie
• CT-scanning
− diagnostische laparoscopie
Beschouwing aanvullende diagnostiek
In de meeste Nederlandse ziekenhuizen bestaat
het aanvullend onderzoek bij het stellen van de
diagnose appendicitis uit het meten van de lichaamstemperatuur
en eenvoudig bloed- en urineonderzoek.
De analyse is gericht op het vaststellen
van een ontsteking. Bij vrouwen in de
vruchtbare periode dient een zwangerschapstest
als routine te worden uitgevoerd.
In het begin van de ontsteking kan de lichaamstemperatuur
nog normaal zijn. Bij een appendicitis
acuta zal de temperatuur niet hoger zijn dan
38,5 o C. Pas bij een perforatie van de appendix of
bij abcesvorming zal de temperatuur oplopen tot
boven de 39 o C.
Een leukocytose, dat wil zeggen een leukocytenaantal
in het bloed van meer dan 10 × 10 9 /l, duidt
op het bestaan van een ontsteking. In de vroege
fase van een appendicitis kan een leukocytose
echter ontbreken. Ongeveer 80% van de patiënten
bij wie tijdens operatie een appendicitis
wordt vastgesteld, heeft een leukocytose, doorgaans
tussen de 12-17 × 10 9 /l. Als symptoom van
een beginnende ontsteking kan men wel een relatieve
granulocytose in de leukocytendifferenti-
atie vaststellen. De BSE stijgt pas enkele dagen
na het ontstaan van de ontsteking en zal zeker in
de acute fase niet verhoogd zijn, tenzij door een
ander onderliggend lijden. Bij een appendicitis
zal de BSE pas gaan stijgen wanneer er sprake is
van een gecompliceerde appendicitis met infiltraat-
of abcesvorming.
De bepaling van andere ontstekingsparameters,
zoals het acutefase-eiwit C-reactive protein
(CRP) heeft slechts een beperkte waarde. Een
verhoogde CRP-waarde in het bloed komt voor
bij ongeveer 70% van de patiënten met een appendicitis
acuta. Door de uitkomsten van deze laboratoriumbepalingen
te combineren, kan men
wel de sensitiviteit en specificiteit van deze bepalingen
verhogen, maar niet met zekerheid de
diagnose appendicitis acuta stellen.
Het urinesediment wordt geanalyseerd op de
aanwezigheid van leukocyten en erytrocyten om
een urineweginfectie of steenlijden uit te sluiten.
Een zwangerschapstest wordt in de eerste plaats
uitgevoerd om rekening te houden met de differentiële
diagnose buitenbaarmoederlijke zwangerschap,
en in de tweede plaats om bij een normale
zwangerschap rekening te houden met de
foetus bij een eventuele narcose en operatie.
Aanvullend radiologisch onderzoek van de appendix
wordt doorgaans alleen uitgevoerd in ziekenhuizen
waar een routine bestaat om dit
onderzoek ook buiten kantooruren te verrichten.
Het betreft dan echografie en een CT-scan. De
ontstoken appendix is op het echogram te zien
als een blindeindigende, concentrisch gelaagde,
niet comprimeerbare, worstvormige structuur (figuur
12.1.1). In ervaren handen is de sensitiviteit
om een ontstoken appendix aan te tonen 90% en
de specificiteit 30 tot 50%. Met echografie kunnen
ook andere aandoeningen in de buik worden
aangetoond, zoals een cholecystitis, diverticulitis,
infectieuze ileocolitis, omentuminfarct, invaginatie,
coloncarcinoom en gynaecologische
aandoeningen. Een CT-scan heeft een hoge sensitiviteit
voor het aantonen van een appendicitis
(figuur 12.1.2). Voorts is dit onderzoek bij uitstek
geïndiceerd bij het vaststellen of uitsluiten van
een appendiculair abces en bij een eventuele behandeling
door middel van een percutane punctie.

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 228
228 12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN
Figuur 12.1.1 Echografisch beeld van een acute appen-
dicitis. De ontstoken appendix is afgebeeld in het longitudinale
en in het transversale vlak, en is omgeven door
niet-comprimeerbaar echorijk vetweefsel van omentum en
mesenterium.
Figuur 12.1.2 CT-scan van een acute appendicitis.
Retrocaecale ontstoken appendix (pijlpunten) met fecoliet
(wit) en gasbelletjes (zwart) in de top. Deze appendix
was echografisch niet te visualiseren.
Ten slotte kan men de diagnostische laparoscopie
beschouwen als een invasief aanvullend onderzoek.
Dit onderzoek heeft het voordeel dat men
visueel de aan- of afwezigheid van een appendicitis
kan vaststellen, maar het nadeel is dat hiervoor
een operatie met narcose nodig is. Vooral bij
vrouwen in de vruchtbare periode heeft de diagnostische
laparoscopie een duidelijke plaats.
Zonder dit onderzoek is in deze groep het aantal
verwijderde niet-ontstoken appendices hoog. Bovendien
is de laparoscopie in deze patiëntengroep
van belang bij het aantonen van andere,
doorgaans gynaecologische aandoeningen.
➥ Welke behandeling stelt u voor?
Behandeling
Een appendicitis is een ontsteking van het wormvormige
aanhangsel van de caecumpool, de appendix.
De caecumpool en de appendix behoren
tot het blindeindigende deel van de dikke darm.
Toch bedoelt men alleen de appendix als men
spreekt over de blindedarm.
Bij het ontstaan van een appendicitis speelt een
afsluiting van het lumen van de appendix een
grote rol. Het appendixlumen wordt geobstrueerd
door hyperplasie van lymfoïd weefsel in de
appendixwand of door een fecoliet. Achter deze
afsluiting ontstaat een ophoping van mucus,
waardoor de druk in het afgesloten lumen oploopt.
Als deze druk hoger is dan de capillaire veneuze
druk, ontstaat ischemie van de mucosa. De
mucosa raakt beschadigd en bacteriën doorbreken
de mucosale barrière om verder de appendixwand
binnen te dringen. Het ontstekingsproces
ontwikkelt zich tot een acute appendicitis. De
toename van het ontstekingsproces en de necrose
van de appendixwand leiden tot een flegmoneuze
appendicitis. Invasie van micro-organismen
door de appendixwand induceert een lokale peritonitis.
Uiteindelijk kan de appendix perforeren,
waardoor de peritonitis zich nog verder kan uitbreiden.
De abdominale structuren kunnen de ontsteking
afkapselen, waardoor na enkele dagen een appendiculair
infiltraat ontstaat. In het bloed ziet

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 229
12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN 229
men dan de BSE stijgen. Meestal overwint het lichaam
de ontsteking en verdwijnt het infiltraat na
enkele weken. Soms houdt de ontsteking aan en
ontstaat er na één tot twee weken een appendiculair
abces. Dit abces moet men draineren via een
percutane, radiologisch geleide punctie of via
een laparotomie. Als de ontsteking niet wordt afgekapseld,
zal deze zich in de gehele buikholte
verspreiden en tot een algehele peritonitis leiden,
hetgeen een levensbedreigende situatie is.
Appendicitis – Behandeling
– appendectomie via wisselsnede
– laparoscopische appendectomie
De behandeling van een acute appendicitis bestaat
uit het verwijderen van het wormvormige
aanhangsel van de caecumpool ofwel een appendectomie.
In Nederland worden per jaar ongeveer
19.000 appendectomieën uitgevoerd. Bij
zijn geboorte heeft een mens een kans van ongeveer
1:10 om gedurende zijn leven een appendectomie
te ondergaan. De prevalentie van een
appendectomie is bij mannen en vrouwen nagenoeg
gelijk, met een piek in de leeftijdsgroep tussen
15 en 45 jaar.
Hoe eerder de chirurg de ontstoken appendix verwijdert,
des te minder kans op complicaties zoals
perforatie en algehele peritonitis, en des te eerder
het herstel kan beginnen. Daarom is de appendectomie
bij een acute appendicitis een spoedingreep
die zo snel mogelijk na het stellen van de
diagnose moet worden uitgevoerd. Een appendectomie
kan via een incisie in de rechter onderbuik
plaatsvinden of op laparoscopische wijze,
afhankelijk van de ervaring van de chirurg met de
laparoscoop (figuur 12.1.3).
De kans op een postoperatieve complicatie wordt
vooral bepaald door de mate van ontsteking van
A B
Figuur 12.1.3 A Ligatie en het klieven van de appendix.
B Het verwijderen van de appendix door de trocar.
de appendix, dus of hij acuut of flegmoneus ontstoken
is, of geperforeerd is. In ongeveer 10%
van de gevallen heeft een appendectomie een gecompliceerd
beloop. Dit betreft voornamelijk
een wondontsteking, in 1 tot 2% van de gevallen
een intra-abdominaal abces, en soms een langdurige
ileus.
Kernpunten
– Buikpijnklachten die in korte tijd ontstaan en
verergeren, duiden op een ‘acuut’ intra-abdominaal
probleem dat een snel besluit tot behandeling
vraagt: de acute buik.
– Een acute appendicitis is een van de meest
voorkomende oorzaken van een acute buik.
– De behandeling van een acute appendicitis bestaat
uit een appendectomie die aansluitend
aan het stellen van de diagnose moet worden
uitgevoerd.

29-Chirurgie 12.1 01-06-2005 10:02 Pagina 230
230 12.1 ACUTE ONDERBUIKPIJN
Literatuur
Condon RE. The vermiform appendix. In: Russell RCG, Williams NS, Bulstrode CJK. Bailey &
Love’s short practise of surgery. 23rd ed. Londen: Arnold Publishers; 2000. Chapter 59.
Go PMNYH, Schilthuis MS, Puylaert JBCM. Appendicitis en overige ontstekingen in de onderbuik.
In: Lanschot JJB van, Gouma DJ, Schouten WR, Tytgat GNJ, Jansen PLM. Gastro-intestinale chirurgie
en gastro-enterologie in onderling verband. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum;
1999. p. 334-43.