lees - Heemkundevereniging Heerlerheide

De Watertoren
Heemkundevereniging
Heerlerheide
Water is de meest elementaire voorziening voor mens en natuur.

Colofon:
Redactieleden: Harry Hoofs
Marcel Klasens
Werner Nijsters (eindredactie)
Lay-out: Marcel Klasens
Redactieadres: redactie@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Info:
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Opgericht 4 Juni 2007
Inschrijving KvK. No. 14097939
Website:
www.heemkundevereniging-heerlerheide.nl
E-mail: info@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Betalingsgegevens:
Girorekening 3982298
t.n.v. Heemkundevereniging Heerlerheide
Unolaan 33
6413 CT Heerlen
Contributie:
Individuele leden betalen op jaarbasis € 15,-.
Een gezinslidmaatschap kost vanaf 2010 € 22,50.

Inhoud:
- Voorwoord van de voorzitter. pag. 2
- Eindelijk …. Een eigen plek. pag. 3
- Heerlerheide 25 jaren geleden. pag. 4 & 5
- Heksenberg, een muzikale woonwijk! pag. 6
- Er stond eens een kerkje in Passart Zuid. pag. 7
- Een greep uit ons foto archief. pag. 8 & 9
- Pater Justus Out. pag. 10 & 11
- Carisborg. pag. 12 & 13
- De Vrank, Beersdal, de Husken. pag. 14 & 15
- De Heemkundever. H’heide is op zoek naar.
Een verdwenen vereniging. pag. 16
- Programma voor 2010.
Van de redactie:
Beste leden.
Er was een gedachte; daaruit groeide een wens en die ligt nu
– geconcretiseerd – voor u.
We hebben er met plezier aan gewerkt.
De bedoeling is, dat we dat 2 of 3 keer per jaar doen.
In het eerste nummer hebben we er bewust voor gekozen om alle
wijken even aan bod te laten komen.
Alles kan beter. We leren; dat is duidelijk. We staan open voor
positieve, constructieve meningen en ideeën. Die kunt u sturen naar:
redactie@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Wij wensen iedereen veel leesplezier.
Namens de redactie,
Werner Nijsters.
1

Voorwoord van de voorzitter.
Beste Leden,
Voor U ligt het eerste nummer van de eerste jaargang van ons
verenigingsblad :”De Watertoren”. Het ligt in de bedoeling twee à
drie keer per jaar achtergronden en verhalen te publiceren over het
woongebied van het stadsdeel Heerlerheide. Waarom doen we dat?
Wij organiseren enkele malen per jaar een activiteit in de vorm van
een lezing of een excursie voor onze leden. Maar het probleem van
de heemkundevereniging is, dat er een behoorlijk aantal andere
activiteiten georganiseerd worden, die ten goede komen aan alle
inwoners van ons stadsdeel of aan een bepaalde groep; bv. in
samenwerking met de gemeente hebben wij 17 informatieborden
aangebracht in ons stadsdeel; wij hebben een archief ingericht; wij
zijn bezig het archief van de Paulusparochie en de Christus
Koningparochie te ordenen; wij bereiden een boekwerk over
Heerlerheide-Centrum voor; wij zijn bezig historische wandelingen
te beschrijven enz. Wij hebben al enkele malen een PowerPoint
presentatie gegeven voor bepaalde groepen enz.
Al deze activiteiten hebben geen direct, concreet-meetbaar resultaat
voor onze leden, waardoor zij zich als lid misschien tekort gedaan
voelen. Het is niet onmogelijk, dat daardoor de animo bij
buitenstaanders om lid te worden klein is.
Om deze reden willen wij voor de leden van onze vereniging met dit
nieuwe verenigingsblad het verleden van ons stadsdeel in woord en
beeld oproepen en presenteren.
Als voorzitter wil ik de redactie bedanken voor hun bereidwilligheid
hier de schouders onder te zetten en ik wil de leden oproepen
eventueel een bijdrage te leveren in de vorm van een artikel, een
verhaal of anderszins.
Moge “De Watertoren” een lang leven beschoren zijn!.
drs. J.Gubbels, voorzitter
2

Eindelijk ……. een eigen plek.
Wij hebben een onderkomen voor de vereniging !
Na lang zoeken zijn wij thans gehuisvest in:
’t Gringeltje
Hei-Grindelweg 82a, Heksenberg
Tel. Verenigingsarchief: 06-29506502
E-mail: archief@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Wij kunnen beschikken over:
- Een vergaderlokaal voor het bestuur;
- Een vergaderruimte voor leden;
- Bestuursarchief:
- Een archiefruimte:
deze ruimte omvat : Bibliografie;
Inventarislijst;
Bestuursarchief;
Foto – archief;
En nog veel meer……
inclusief faciliteiten.
Raadpleeg de nieuwsbrieven en De Watertoren voor de
openingstijden en activiteiten van het archief.
Openingstijden archief:
Iedere 1 e en 3 e maandag van de maand van 14.00 tot 16.00 uur.
Op feestdagen gesloten.
Kijk ook eens op de website, voor de reeds verschenen verhalen.
www.heemkundevereniging-heerlerheide.nl
3

4
Heerlerheide 25 jaren geleden…..
*Een huwelijk vol muziek, zo kopte het Limburgs Dagblad op
12-01-1984 het gouden echtpaar Debie-Verstraeten, laatstelijk
wonende in de Cookstraat te Heerlerheide.
Niets ten nadele van de echtgenote, Jef heeft de muziek lief gehad.
Reeds eerder in 1976, haalde Jef Debie de voorpagina van de krant.
Zestig jaar lang streelde hij de knoppen van zijn bandonion, een
instrument dat in de bezetting van de hedendaagse orkesten vrijwel
niet meer te horen is.
Zowel Jef, als echtgenote, zijn vele jaren trouwe supporters geweest
van de Koninklijke Fanfare St. Joseph Heerlerheide.
Vandaar dat heden ten dage het niemand zal bevreemden dat zoon
Sjef, de baspartij blaast bij de fanfare en diens zoon de actieve
muziek elders beoefent !
*In memoriam Joseph Kusters, de 8 e pastoor van Heerlerheide.
Geboren 16 augustus 1896 te Einighausen.
Overleden 10 juli 1984 te Heerlen.
Priester gewijd te Roermond, 17 maart 1923.
Kapelaan te Heerlerheide 1923 - 1945.
Pastoor te Heerlerheide 1945 – 1965.
Pastoor te Oud Valkenburg 1965 – 1982.
Rustend 1 maart 1982 te Nuth, bejaardencentrum “Op de Toren”.
Van natuur eenvoudig, bescheiden en diepgelovig had pastoor
Kusters belangstelling voor lief en leed van zijn parochianen.
Ruim 42 jaar is hij als priester werkzaam geweest in de
Corneliusparochie.
Toen op latere leeftijd de parochie voor hem te groot werd, was hij
zielsblij dat de bisschop hem nog een kleine parochie met een oud
kerkje aanbood n.l. Oud Valkenburg.

*Historisch Heerlerheide, ging van hand naar hand.
Op 12 september 1984 vond de uitreiking plaats van het fotoboek
“Héëlehei vreuger ..en doanoa” , initiatief van en door de
Kunstwielrijdersvereniging De Heidebloem.
Het eerste exemplaar van dit historisch document werd tijdens een
feestelijke bijeenkomst aangeboden aan professor W. Reijnaerts,
hoogleraar aan de Katholieke Economische Hogeschool in Tilburg
en aan brigadegeneraal H. Huyts, beide heren ex-Heerlerheidenaren.
*De eerste Damensitzung in Heerlerheide.
Eindelijk was het zover dat de dames van Heerlerheide e.o. op
15 januari 1986 konden gaan genieten van een echte Damensitzung
waarvoor een vertaling in een Nederlands woord schijnbaar niet te
doen is !
Jarenlang hadden de dames de vraag gesteld wanneer de
“discriminatie” zou worden opgeheven en daarmee werd bedoeld dat
een sitzung niet alleen voor de heren was.
In het kader van het jubileumjaar van de carnavalsvereniging
De Bokkeriejesj, werd de Damessitzung Heerlerheide ten doop
gehouden met een keur van artiesten.
Het ruime drie uren non-stopprogramma was uitsluitend toegankelijk
voor dames.
Pas na afloop mochten de heren een kijkje komen nemen, met of
zonder rozen, maar uitnodigend voor een dansje.
-----------------------------------------------------------------------------------
Bron: memoires M. Stassen
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Januari 2010 / HH
5

Heksenberg, een muzikale woonwijk !
De toonkunst wordt op de Heksenberg ijverig beoefend.
Tot de parochiekoren behoren het gemengd zangkoor
St. Caecilia, zangkoor CODA en het mannenkoor l’Esprit,
welke koren naast sacrale en Slavische gezangen, ook
eigentijdse muziekwerken in het repertoire opnemen.
En het moet gezegd zijn dat deze dames - en
mannenstemmen prachtige koorzang laten horen, een
genot om naar te luisteren.
Reeds in 1938 werd op initiatief van de voorzitter van de
Mijnwerkersbond de harmonie St. Gerardus opgericht.
De harmonie heeft vele muzikale successen gekend.
In 1978 behaalde het korps de blauwe wimpel b.g.v. het
landskampioenschap in Helmond.
In 2003 volgde promotie naar de Superieure Afdeling !
En niet vergeten het vermaarde jachthoorn - en trompetten -
korps “Edelweiss”, en voor zover bekend:
- 6 x Limburgs kampioen;
- 8 x Nederlands kampioen;
- 5 x een eerste prijs marswedstrijden WMC Kerkrade.
- Diverse prijzen bondsconcoursen KNM.
Algemeen bekend is ook dat er een muzikale binding
bestaat met Andre Rieu en zijn Strausorkest, waardoor
enkele leden al heel wat van de wereld hebben gezien.
Het is toch frappant dat in deze relatief kleine gemeenschap
Heksenberg zo vele muzikale talenten aanwezig zijn.!
Bron: HB
Heemkundevereniging Heerlerheide
Januari 2010 / HH
6

Er stond eens een kerkje in Passart Zuid………
In de zestiger jaren bevolkten veel bewoners de toen nieuwe
woongroep Passart Zuid. De met subsidies gebouwde EGKS
woningen waren eigendomswoningen. Deze eengezinswoningen plus
het door de woningvereniging Heerlerheide ontworpen complex
‘de Wieër” maakte, ter versteviging van de gemeenschapszin, het
stichten van een kerkgebouw annex gemeenschapshuis noodzakelijk.
In 1963 kreeg kapelaan Vandermeulen zijn aanstelling tot rector.
In 1969 werd de Pauluskerk in gebruik genomen.
Een nieuwtje was dat de kerk een multifunctionele indeling kreeg
met enerzijds een sacraal gedeelte en een gedeelte voor een meer
alledaags te gebruiken zaal de z.g Credozaal. Deze zaal had een
keuken, een bar, toiletten met de bedoeling dat de exploitatie hiervan
de kosten van rente en aflossing zouden dekken.
Zodoende ontstond de mogelijkheid om binnen het kerkgebouw
ontspanningsbijeenkomsten te houden voor verenigingen en
familiefeestjes.
Deze bijeenkomsten overtroffen veelal de kerkelijke status van het
gebouw.
Achteraf zou blijken dat Liturgie en speelse activiteiten niet goed
samen konden gaan.
Er werd naar een oplossing gezocht.
In 1987 kreeg het kerkje zelfs nog een opknapbeurt.
Het mocht niet baten.
Op 22 november 1991 werd de kerk aan de Eredienst onttrokken.
In 1995 werd het gebouw verkocht.
Tegenwoordig staan op de voormalige gewijde grond woningen in
de vorm van etagebouw.
Het wooncomplex draagt de naam Elckerlijc Staete.
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Januari 2009 / HH
7

Een greep uit ons foto archief.
8

Pater Justus Out, de aalmoezenier van Nieuw Einde en
Versiliënbosch.
De Lazarist Justus Out, was ten tijde van de voormalige kerk aan de
Anjelierstraat als priester werkzaam in het rectoraat Christus Koning
gedurende de periode 1949 – 1966.
Niet veel mensen meer kunnen zich pater Out herinneren.
Hij was meer priester in het volk dan in de kerk, een zeer bewogen
harde werker, geboren om mensen te helpen en met veel
belangstelling voor hun eigentijdse gewoonten.
Hij heeft menig mijnwerkersgezin bezocht.
Met zijn ietwat slordige stem bracht hij wijsheid en geluk in de
mijnwerkerskolonie.
Justus Out hield niet van etiquette; hij sprak de taal van het volk, de
taal van de straat die hij bezocht.
Er was niets verkeerds te zeggen als zijn eerbiedwaardige toog wel
een vlekje vertoonde want als er gewerkt moest worden dan deed hij
dat in zijn eigen dagelijkse kledij.
Met regelmaat ging hij op koffiebezoek in het voormalige kleine
woonwagenkampje aan de Weggebekker.
En zonodig stapte hij in zijn vrije tijd een frituur binnen en kocht een
vers eitje.
En wat te zeggen van een rondje zwembad ! In die tijd een priester in
een zwembroek !
…. Waar mensen waren , was pater Out ook te vinden.
Pater Out z.g. zo op het eerste oog een energieke heer met een rosse
haartooi, met een inborst van een gevoelige mens.
Vandaar een postume waardering.
Paspoort.
Justus Out werd geboren te Beverwijk op 12 mei 1908
Hij trad in bij de Lazaristen in het missiehuis te Panningen en werd
tot priester gewijd op 30 juli 1933.
Zijn eerste benoeming was het seminarie Wernhoutsburg..
10

Hij was er leraar en studieprefect.
Onder de oorlog reed hij met zijn fiets de boerderijen langs om
voedsel te verzamelen voor de bewoners van Wernhoutsberg.
Na enkele jaren parochiewerk, verliet hij Nieuw Einde in 1966.
De jaren die volgden verliepen moeizaam, hij wist niet hoe verder….
Zijn pastoraal werk zette hij voort bij zijn confraters in Lindeheuvel
en Geulle.
In 1995 vestigde hij zich voorgoed in het missiehuis te Panningen
alwaar hij op 4 december 1998 overleed.
Hij is begraven op de begraafplaats Heiderust te Panningen.
Bron: memoires Lazaristen
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Januari 2010 / HH
11

Carisborg
De kasteelhoeve van Nieuw Einde.
Destijds sprak men van de middeleeuwse villa, het herenhuis
Op gen Ing, de kasteelhoeve, doch niets anders was bedoeld dan het
statig ogend woonhuis Carisborg, laatstelijk bewoond door de familie
Sijstermans, gelegen in het veld aan de Hei-Carisborgweg, ongeveer
gesitueerd tegenover de huidige sporthal Varenbeuk.
De Carisborg bestond uit een rechthoekig huis met een binnenplaats
en gebouwd op oude fundamenten van een voormalige toren.
De geschiedenis zegt dat vader Sijstermans sr. Rond 1870, de
aanliggende hoeve heeft laten afbreken, de landerijen heeft verpacht
en het woonhuis verbouwde tot een deftig herenhuis.
Bij het graven van een waterput stootte hij na enige tijd op een dikke
laag bruinkool.
Zoon Sijstermans jr. – geboren 1855 – bleek een gewiekste
zakenman te zijn en wist omstreeks de eeuwwisseling veel geld te
halen uit de exploitatie van de landerijen, die hij echter niet verkocht
maar op basis van revenuen ter beschikking stelde aan een
12

Maatschappij tot ontginning van bruinkool.
En toen de bruinkoolexploitatie tot aan het adellijk huis was
genaderd, werd het totale complex verkocht. De verkoop bracht goed
geld op. Bruinkool lag voor het opscheppen.
Het delven was dagbouw; en dus veel goedkoper dan het exploiteren
van steenkool op honderden meters diepte.
Ook de steenkoolschaarste gedurende de eerste wereldoorlog werkte
in het voordeel van de zakenman.
Sijstermans bekleedde enkele jaren diverse nevenfuncties:
President van de plaatselijke boerenbond 1903, kerkmeester van de
Corneliusparochie Heerlerheide, mede oprichter van de
bouwvereniging Heerlerheide, raadslid van de Gemeente Heerlen,
initiatiefnemer om van Heerlerheide een zelfstandige gemeente te
maken. Dat is er nooit van gekomen.
Het herenhuis werd omstreeks 1918 afgebroken.
Sijstermans werd een heer in ruste.
In 1919 verhuisde hij naar Houthem, alwaar hij 1935 op 79 jarige
leeftijd kwam te overlijden.
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Januari 2010 / HH.
Bijlagen;
Foto links - Huize Carisborg
Foto rechts – Dienstmaagd van
Sijstermans
(en vriendin).
13

De Vrank, Beersdal, de Husken.
Tussen 1908 en 1926 kwamen diverse koloniën tot stand o.a.
De Vrank, [100 woningen], Beersdal [296] woningen en de Husken
kolonie [ 240 ] woningen.
De woningen Beersdal zijn gebouwd in de z.g.
Lotharingenstijl en zijn genoemd naar het Franse Departement
Lotharingen waar de familie De Wendel woonde, stichter van de
Oranje-Nassau mijnen in Limburg.
De woongroep Beersdal staat nog steeds fier overeind.
Van de voormalige Vrankbebouwing is niet veel meer over, alleen
rondom de Paduakerk staat nog iets. Op het einde van de ventweg
staat rechts van de kerk nog een enkel woonhuis en iets verder een
scholingsproject.
De andere kant op voorbij de kerk is nog een kleine bebouwing.
Van de oude Vrank en oude Husken kolonieën, gezien vanaf de
kerkingang aan de overkant schuin rechts, staat geen steen meer
overeind.
Ooit werd in bovengenoemde woonwijken driftig gevoetbald.
- De club Beersdalia, in de kleuren zwart-wit, heeft gevoetbald
in de periode van 4-4-1926 tot en met 30-6-1929.
- Voor een herleving zorgden de Beersdalse Boys, in rood-wit
tenue van 1-8-1931 tot en met 30-6-1937.
- v.v. Helios speelde vele jaren in competitieverband.
Thans schijnt de vereniging alleen nog administratief te
bestaan. De Heemk.ver. H’heide is op zoek naar info.
- De Huskense families voetbalden van 7-6-1935 tot ca. 1980
in zwart-wit tenue aanvankelijk op een voetbalterrein pal
tegenover de rectoraatskerk en laatstelijk op een speelveld
aan de voormalige verlengde ventweg tegenover de
Köpkensmolen.
Door een grote brand in het patronaatsgebouw aan de
Beersdalweg is het verleden incl. trofeeën verloren gegaan.
Het roemloos einde van deze sportclubs is nimmer beschreven.
14

Er was eens …..
Een fanfare St. Antonius de Vrank die in 1963 een eclatant muzikaal
succes behaalde op het bondsconcours te Thorn met 310 punten [en
even zoveel pinten].
En tijdens het WMC 1966 werd het corps beloond met een eerste
prijs !
In 1971 waren er geen voldoende muzikanten meer, deels door
ontvolking t.g.v. opheffing van de mijnzetels.
Bron: archief Heemkundevereniging Heerlerheide.
Januari 2010 / HH
De kolonie Husken.
15

De Heemkundevereniging Heerlerheide is op zoek naar ………
16
- oude verenigingsfoto’s, ook naar documentatie over
niet meer bestaande verenigingen bv. :
harmonie Concordia 1877 tot ca .1916;
vv Beersdalia en Beersdalse Boys;
Toneelverenigingen, zanggezelschappen etc.
- krantenknipsels, oorkonden, certificaten etc.
De vereniging bewaart deze “relikwieën” met grote zorg.
Foto’s ter leen aangeboden, worden absoluut teruggegeven.
En dit nog….
Mocht U per toeval nog iets hebben in een oude sok ?
Sok en inhoud zijn welkom.
Bellen of e-mailen kan naar :
Tel. secretaris : 045-5721032
Tel. archief : 06-29506502
E-mail: archief@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Een verdwenen vereniging.
Op 8 juni 1985 vierde damvereniging Eureka Heerlerheide het
25 jarig bestaanfeest. De vereniging had haar thuisbasis in het
toenmalige café Stassen in de Ganzeweide. Niet alleen de sportieve
prestaties gaven de vereniging bekendheid in de hele mijnstreek; in
het bijzonder kenmerkte ze zich door onderlinge getrouwe
vriendschap. De vereniging Eureka werd op 23 mei 1960 opgericht
door enkele edele denkers. In een tijdsbestek van 25 jaar heeft
Eureka zo’n honderd leden geteld. Van deze vele Eurekanen mag de
nationale grootmeester in het damspel, t.w. John van den Borst
gememoreerd worden. Na vele sportieve jaren, is niet bekend of
Eureka nog aan zet is gekomen.
Toegift: In een nieuwe reeks wordt de serie
“Een verdwenen vereniging” voortgezet.

Programma voor 2010
Voorlopig staan de volgende projecten gepland:
februari: lezing over de mijnwerkersstaking 1943 (speciaal ON III en
ON IV) door Dhr. Van de Weerden.
maart : in samenwerking met het “Comité 100- jarig bestaan
St. Corneliuskerk” doorlopende diavoorstelling in de kerk.
verder : historische wandelingen in en rondom Heerlerheide.
een of meerdere lezingen, waarbij een keuze gemaakt wordt uit:
lezing over en bezoek aan de zandgroeve Beaujean
lezing over handel en nijverheid
lezingen over en in de verschillende wijken van ons stadsdeel
lezing over oud – Indië gangers
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door:
Mok uitvaartverzorging Heerlerheide.
www.mok-uitvaart.nl
Peggy’s Hairstudio Heksenberg.
www.peggyshairstudio.nl

Jaargang 1 Nummer 1 2010