Rijk van de Kamp schrijft boek over geschiedenis Barneveld-Noord

Uit Barneveldse Krant 19-11-2011
Rijk van de Kamp schrijft boek over geschiedenis Barneveld-Noord
Auteur Rijk van de Kamp bij de Van Wijnbergenlaan, de entree
tot de woonwijken in Barneveld-Noord.
Hij is er zelf geboren en opgegroeid, tot hij in 1961 verhuisde
naar Ede en vandaar naar Rotterdam. Vijftig jaar later komt Rijk
van de Kamp met een boek over de geschiedenis van
Barneveld- Noord. ,,Mijn moeder liep over de hei van de Esweg
naar Barneveld-dorp om daar boter en kaas te verkopen.’’
Tekst: Tijs van den Brink Foto’s: Hans Verhorst/BDU
Op een zonnige novembermorgen vertelt de 75-jarige genealoog over het gebied
waar generaties Van Middendorp leefden, de voorouders van zijn moeder. Ze
vestigden zich daar in 1874 na ruim vierhonderd jaar gewoond te hebben op
boerderij Middendorp aan de Middendorpweg.
De Vaarst. Eigenlijk had de wijk beter ‘De Esvelden’ of ‘Esveld’ kunnen heten,
vindt Rijk van de Kamp. De Rotterdammer vindt het onterecht dat de wijk in het
noorden van Barneveld de naam heeft gekregen van een boerderij ,,die een eind
van de wijk vandaan staat”. ,,De grond daar hoorde bij de Esvelden, een aantal
boerderijen met die naam.”
Wakker ligt de ooit op Vliegersveld geboren Barnevelder er niet van. Maar nu
zijn boek over Barneveld-Noord sinds deze week te koop is bij de boekhandels
Romein en Koster in Barneveld, kan hij het niet laten dit toch even te noemen.
Hij voegt daar meteen een andere verbazing aan toe: ,,Eeuwenlang is Barneveld-
Noord en het huidige Harselaar bewoond door de Van Middendorpen. Het zou
ook wel terecht zijn geweest een straat naar die familie te vernoemen. Net zoals
de Van Wijnbergenlaan bijvoorbeeld, die loopt dwars door het gebied waar hun
afstammelingen woonden.”
Van de Kamp is een fervent stamboomonderzoeker. ,,Toen ik de stamboom van
mijn vaders kant klaar had, heb ik er een diamiddag over gehouden voor de
familie. Dat was het dan.”
En dat na jaren onderzoek, het liet bij hem een onbevredigd gevoel achter. ,,Dat
wilde ik niet meer, ik wilde van de kant van mijn moeder daarom een boek
samenstellen. Mijn moeder, een Van Middendorp, komt uit een groot en oud
geslacht, ik kon de stamboom helemaal terug laten gaan tot begin 1400.”
Terwijl we aan een raamtafeltje zitten in restaurant Het Schaap, pakt hij het boek
‘Het geslacht Van Middendorp op Harselaar en elders’, dat alleen voor directe
familie bestemd was, uit zijn tas. Hij gaf het boek in eigen beheer uit. ,,Als je die
tak van de familie onderzoekt, kom je vanzelf ook uit bij de boerderij Esveld, die
ik voor het gemak maar ‘Oud Esveld’ heb genoemd, aan de Esweg 20. Er zijn

nog vier andere boerderijen met ongeveer die naam (Groot Esveld, Klein Esveld,
Nieuw Esveld en Esveld), twee ten noorden van het Schaffelaarsebos, de andere
aan de Esweg. De historie van die bewoning gaat terug tot begin 1300.”
Verder is er nog een boerderij Middendorp aan de Nijkerkerweg 161, die
binnenkort plaats moet maken voor de uitbreiding van het bedrijventerrein. Het
geslacht Van Middendorp heeft zo’n vijf eeuwen lang op boerderij Middendorp
aan de Middendorpweg (nu Nijkerkerweg 161) gewoond.
Doordat Van de Kamp bezig was met het boek over het geslacht Van
Middendorp vergaarde hij zoveel informatie dat hij daar een boek voor een
breder publiek van wilde maken. Het deze week uitgekomen ‘De ontwikkeling
van Barneveld-Noord, de woningen tot 1960 en de bewoners’ is daarvan het
resultaat. ,,Het is in de eerste plaats bedoeld voor de (oud-)bewoners van de
huizen in Barneveld-Noord.”
Al bladerend kom je als (oud-)bewoner van Vliegersveld of
De Vaarst inderdaad tal van huizen tegen die allang ingeruild zijn voor
nieuwbouw die ook al niet meer zo nieuw is. De huizen aan de Boslaan
bijvoorbeeld of de boerderijen even ten noorden van wat nu de Henri Dunantlaan
is.
Van de Kamp is erin geslaagd historische foto’s te vinden bij alle beschreven
huizen of boerderijen. ,,De bestaande huizen heb ik allemaal zelf gefotografeerd.
Wat een werk was dat. Vooral aan de Stationsweg was het lastig met de

schaduw van het bos. Soms kwam er een bewoner naar buiten om te vragen
waarom ik zijn of haar huis stond te fotograferen.”
Van de Kamp kon bij al zijn onderzoek voor het boek rekenen op medewerking
van de huidige of oud-bewoners van veel woningen. ,,Ik ben zelf op stap
geweest. Als de mensen hoorden dat ik zelf op het Vliegersveld geboren ben,
gingen de deuren altijd open. Die bezoekjes waren misschien nog wel het leukst
van het onderzoek.” De foto van één pand ontbreekt: het boerderijtje
‘Barneveld’, daar was geen foto van te vinden. Wel een wazige foto van de
bewoners uit het begin van de vorige eeuw.
Het onderzoek vooraf en het schrijven van het boek waren een megaklus voor
de gepensioneerde Van de Kamp. ,,Eén keer per week, iedere donderdag, deed
ik onderzoek in Barneveld. En daar hield het niet mee op. Een heel aantal weken
ging ik op de dinsdag naar het Gelders Archief in Arnhem om daar bij het
kadaster onderzoek te doen. Verder heb ik in Den Haag in het Nationaal Archief
gegevens verzameld via Digilegger, het gedigitaliseerde kadaster”, vertelt Van
de Kamp. Daar kwam dan het zoeken op internet en het uitwerken van alle
gegevens bij thuiskomst nog bij. ,,Je kunt wel zeggen dat ik er iedere dag en
soms ook de halve nacht mee bezig ben geweest.”
Onder Barneveld-Noord verstaat Van de Kamp het hele gebied dat ooit hoorde
bij de boerderijen Esveld. ‘De ontwikkeling van Barneveld-Noord, de woningen
tot 1960 en de bewoners’ schetst de geschiedenis van een gebied dat hij zich
vanuit zijn kindertijd nog als agrarisch herinnert.
,,Mijn moeder liep over de hei van de Esweg naar Barneveld-dorp om daar boter
en kaas te verkopen”, weet de Rotterdammer. ,,De grond vanaf de Esvelder Beek
tot de Bloemendaallaan was van drie boerderijen Esveld. Het laatste deel, tussen
Mettenbrinklaan, Bloemendaallaan en Stationsweg hoorde bij de boerderijen
Esveld en boerderij Bronkhorst aan de Stationsweg. Het was rond de
boerderijen allemaal gras- en akkerland en verder allemaal heide.” Van de Kamp
wijst naar buiten. ,,Hier vandaan kon je in de negentiende eeuw zo naar de
boerderijtjes Esveld kijken.”
Tot ongeveer 1870 stond de tijd stil in Barneveld, vindt Van de Kamp. ,,In 1900
stonden er vier boerderijen aan de Stationsweg. In het jaar 1906 kwam de grote
verandering”, beschrijft hij in zijn boek. ,,Jacob van Middendorp kocht Oud
Esveld (Esweg 20) met de 54 hectare grond tot aan de huidige Mettenbrinklaan.
Hij is die grond geleidelijk aan gaan uitponden, tot in 1960 de gemeente kwam.
Tot 1970 ongeveer hebben drie families Van Middendorp ‘geboerd’ ten noorden
van de voormalige Boslaan.”
Een andere verandering in 1906 was de verkoop van de boerderij Esveld (Esweg
9). ,,Een deel, 10 hectare, werd gekocht door de huurder, de rest ging naar
kooplieden, zeg maar projectontwikkelaars of speculanten.”
Met name aan de Stationsweg kwamen bekende Barneveldse families te wonen:
Van Schothorst, Mosterd, Van der Woerd, die alledrie daar hun bedrijven heen
verhuisden, aldus de schrijver van het boek. Hij is goed thuis in de materie. Bij

sommige huizen weet hij moeiteloos te vertellen wie er gewoond hebben en
waar ze eventueel nu wonen. ,,Graaf van Lyndenlaan 5, dat is de familie Bos, die
zijn later naar de Versteeglaan verhuisd en nu wonen ze in een appartement van
de Schoutenstate waar we ook een uurtje hebben gebabbeld.” Juist de
beschrijving van de geschiedenis van ieder huis dat tot 1960 is gebouwd en de
beschrijving van de bewoners maakt het boek leuk voor de Barnevelders die er
zelf of wiens ouders er gewoond hebben.
Hoe boek geeft goed aan hoeveel er de laatste vijftig jaar veranderd is in
Barneveld-Noord. Behalve de enkele huizen die aan de Stationsweg werden
gebouwd begon in de jaren twintig van de vorige eeuw de eerste woningbouw
aan de Boslaan en de hoek Stationsweg. Tien jaar later volgde de Stationsweg,
Vliegersvelderlaan tot aan de Graaf van Lyndenlaan. In 1955 begon de bouw van
de laatste particuliere huizen aan de Versteeglaan en de Graaf van Lyndenlaan.
In de jaren zestig en zeventig volgde de bouw van de (rijtjes)huizen in
Vliegersveld. Zelf woonde Van de Kamp tot zijn huwelijk in 1961 in dat gebied.
Zijn mooiste ontdekking vindt hij dat de naam Vliegersveld mogelijk niets met
vliegeraars te maken heeft. ,,Het verhaal dat je meestal hoort over de naam van
die wijk is dat de heide gebruikt werd om te vliegeren. Dat klinkt mooi, maar daar
is geen enkel schriftelijk bewijs van. Ik heb echter ontdekt dat er op een kaart uit
1868 al sprake is van een boerderijtje ‘Vliegersveld’ aan de Bloemendaallaan.”
Van de Kamp is meteen aan het zoeken geslagen. ,,Ik vond een akte waarin staat
dat ‘het boerenplaatsje Vliegersveld’ daar in 1857 gebouwd is door Van Surksum
van de Esweg.” In 1963 is het gesloopt en op die plek is later een huis gebouwd,
nu is dat nummer 44.
,,Er zijn meer ontdekkingen gedaan: de voorgeschiedenis van hotel Heidepark,
van het Tolhuis, van de melkfabriek, een verdwenen en bij niemand meer bekend
groot pand aan de Stationsweg, het begin van boerderij Bronkhorst, het
mysterie van het Kokshuis(je), de vele fabriekjes in het huidige pand van Van
Helsdingen en vooral ook het gebied vóór het kasteel De Schaffelaar”, zegt hij.
De oud-Barnevelder is blij met het resultaat. ,,Het is natuurlijk jammer dat het
boek in zwart wit is uitgevoerd, in kleur zou het veel te duur zijn geworden. Ik
ben me er wel van bewust dat ik en mijn generatiegenoten de laatsten zijn die
zo’n boek kunnen schrijven vanuit eigen herinneringen. De latere generaties
zouden alles uit aktes moeten halen.”
Wat hem betreft, komt er geen volgend boek op de markt. ,,Ik ga alleen voor de
familie nog een boek maken over het voorgeslacht van mijn vaders kant. Mijn
boek zou voor andere onderzoekers wel kunnen dienen als aanzet voor
onderzoek naar de oudere geschiedenis van het gebied.”
Oudere Barnevelders die het boek van Van de Kamp doorlezen of doorbladeren,
zullen ongetwijfeld regelmatig een gevoel van herkenning hebben. De oude
melkfabriek, hotel Heidepark, tal van boerderijen en huizen, allemaal hebben ze
het veld moeten ruimen voor de groei van het dorp.