nieuw Tijdschrift dat met je meeleeft YOU GO GIRL! De kracht van een jonge weduwe KINDEREN De dood is toch zwart? OORLOGSFOTOGRAAF Teun Voeten LEVEN Met de dood op je hielen... PSYCHOLOGIE Als rouwen niet lukt NUMMER 1 2008 PRIJS €4,95 ARIE BOOMSMA HEEFT ZIJN DRAAI GEVONDEN INTEGER ONDERSTEUNEND INFORMATIEF
De dood is een onlosmakelijk onderdeel van het leven. Of het nu gaat om familie, vrienden of jezelf, regelmatig word je geconfronteerd met sterfelijkheid. De behoefte aan informatie rond dit onderwerp neemt toe. De maatschappij is steeds meer gericht op het individu. Mensen durven makkelijker voor hun eigen specifieke wensen en behoeften uit te komen, ook in tijden van ernstige ziekte en naderend einde. Mensen beseffen steeds meer dat ze de regie van het afscheid van hun leven in eigen hand kunnen houden. De behoefte aan informatie over de emotionele én de praktische aspecten neemt dan ook toe. Denk daarbij aan het proces van omgaan met slechtnieuwsgesprekken, stervensbegeleiding, lijden, rouw en verder leven; aan de financiële, juridische en fiscale regels en consequenties rondom het sterven; aan de nabestaanden en aan het regelen van de uitvaart. Maar ook aan wat artsen, hospices, mantelzorgers en uitvaartverzorgers wel of niet (mogen) doen. Naast de behoefte aan informatie is er vaak behoefte aan herkenning, troost en afleiding. Ook daarin voorziet ToBe. Met verhalen die inspireren, interviews waar men troost uit kan putten, artikelen die moed geven, mensen op weg helpen of ze simpelweg op andere gedachten brengen. Maar ook over spiritualiteit, het inrichten van een nieuw leven, het aangaan van een nieuwe relatie, de mogelijkheid om de familieband te versterken, reisverhalen en andere mooie kanten van het leven. Hebt u ook een bijzondere erfenis? Mail ons dan via info@tobemagazine.nl TEKST: FRANS VAN DER BEEK FOTOGRAFIE: SVEN BENJAMINS EO-presentator Arie Boomsma heeft niet alleen de looks. Met zijn flair en overtuiging ontdoet hij religie en alles wat daarmee te maken heeft, van elke walm van betweterigheid. Geen duffe discussies, maar een sprankelende visie waarbij de boomlange relihunk met beide benen op de grond blijft. Een gesprek met een blijmoedig mens. ‘Lex en ik deelden een passie’ Lex van Rossen was een beroemde popfotograaf die een groot oeuvre bijzondere foto’s naliet. Voor popjournalist Jan Vollaard was het dan ook heel bijzonder om deze artistieke nalatenschap te erven van een man die méér was dan een collega. Vollaard put troost uit de foto’s die hij als dierbare herinneringen aan de muren heeft hangen. ‘Lex was niet alleen mijn collega, maar ook mijn vriend en werk maakte hij in de tijd vóór de digitale camera. Hij was een held’, vertelt Jan Vollaard, popjournalist van NRC Handels- meester in het gebruik van het beschikbare licht, een Remblad. Hij herinnert zich één van zijn mooiste momenten met brandt onder popfotografen. Zijn bekendste foto is die van U2 Lex: ‘Op een dag reden de twee collega’s meer dan 600 kilome- in De Kuip. Die concertfoto van zanger Bono is de hele wereld ter om een obscure Engelse popzanger in Brussel op te zoeken, over gegaan. Hij heeft er zelfs mee in de Rolling Stone en in om daarna het onbeholpen debuut van - toen nog - Jantje Time <strong>Magazine</strong> gestaan. Eén foto van een minder bekende Smit te zien in Ponypark de Bonte Wever in Slagharen. Dat artiest is onbetaalbaar voor mij. Daarop zie je zanger en gita- was een geweldige dag; samen op pad en eindeloos praten over rist Carl Barat van The Libertines, op een moment dat het niet muziek. Zo hebben we er ontelbare gehad. Lex en ik deelden zo goed ging met zijn groep. Hij blaast rook uit over een een passie: hij voor de muzikanten die hij fotografeerde en ik schaakbord, heel close gefotografeerd. De wanhoop die van voor hun muziek en de verhalen die ze vertelden.’ dat plaatje uitgaat, vertelt meer dan duizend woorden.’ REMBRANDT ONDER DE FOTOGRAFEN 25 JAAR SAMEN Lex overleed in februari 2007 aan kanker. ‘Hij is te jong gestor- Lex kende veel grote popartiesten. Bruce Springsteen bijvoorven. Ik heb het er een tijd heel moeilijk mee gehad. In mijn beeld, is normaal niet dol op fotografen, maar met Lex had werksituatie is alles veranderd, zonder Lex als vaste fotograaf hij een bijzondere band, nadat Van Rossen vroeg in zijn carriè- bij mijn interviews. Gelukkig vind ik troost in de bijzondere re al eens naar Amerika was gekomen voor een portret. fotocollectie die hij heeft nagelaten. Het grootste deel van zijn NRC Handelsblad, de krant waarvoor Vollaard en Van Rossen 25 jaar lang samenwerkten, maakt van elke gelegenheid gebruik om archieffoto’s van Lex te plaatsen. ‘Ik ben vreselijk trots op het feit dat ik al die tijd met hem heb mogen samen- ‘Samen op pad en eindeloos praten werken. Door de foto’s die in huis hangen, word ik vaak herinnerd aan de geweldige tijd met hem. Niels van Iperen, over muziek. Zo hebben we een collega-popfotograaf, heeft een prachtig portret van Lex gemaakt dat hier naast mijn bureau aan de muur hangt. ontelbaar veel dagen gehad’ Zo controleert Lex nog steeds of ik geen onzin schrijf.’ ToBe 121 INTERVIEW ARIE BOOMSMA 40 ToBe ToBe MIJN ERFENIS TEKST: JAN VOLLAARD FOTOGRAFIE: ISABEL NABUURS JAN VOLLAARD ERFDE DE ARTISTIEKE COLLECTIE VAN POPFOTOGRAAF LEX VAN ROSSEN ToBe geeft troost en vreugde, inspireert, informeert, motiveert, geeft inzicht en brengt ervaringen van anderen. Bosnië, Tuzia, 1993 30 ToBe DOOR KINDEROGEN ‘De dood is toch zwart?’ De dood als gespreksonderwerp is nog altijd een beladen thema dat voor ongemakkelijke, zelfs pijnlijke situaties kan zorgen. Dat dit bij kinderen heel anders ligt, bewijzen David (9), Milan (6), Anna (7), Kaat (4), Jesse (7), Lisa (5) en Job (6). Zij praten in alle onbevangenheid en vol fantasie over dood gaan en dood zijn. I k moet eerlijk bekennen dat ik een beetje zenuwachtig ben. Al eerder heb ik over de dood geschreven, daar maak ik me dus geen zorgen over, maar een gesprek met zeven kinderen is andere koek. Zo’n sessie kun je niet sturen. Aan de grote tafel zitten: David (9), Milan (6), Anna (7), Kaat (4), Jesse (7), Lisa (5) en Job (6). Om ze eerst een beetje op hun gemak te stellen, heb ik snoep, papier en viltstiften meegenomen. Ik vraag of ze een tekening van de dood willen maken. Dat willen ze wel. Na het voorstelrondje en de spekjes gaan ze ijverig aan de slag. Milan wil per se een zwarte viltstift. ‘De dood is toch zwart?’ Hij wil graag grafzerken tekenen en een kerk. ‘Daarin gaan toch mensen dood?’ Een ander roept of het ook een monster mag zijn. Als het met de dood te maken heeft, vind ik alles goed. Ik lijk het kroost onder tijdelijke controle te hebben. Met spekjes achter de kiezen wordt er driftig getekend en gekleurd. David tekent een graf en een gele hemel met daar doorheen een groot kruis. Hij schrijft erbij: ‘Ik denk dat de hemel niet bestaat.’ Daar wil ik meer van weten. Hij legt het uit: ‘Ik denk dat als je doodgaat, er niets meer is. Voor de mensen die achterblijven is het natuurlijk wel erg, maar niet als je zelf dood bent. Toen mijn kat dood ging, heb ik veel gehuild. Het duurde héél lang voor ik niet meer verdrietig was.’ Twee andere kinderen hebben dit ook meegemaakt. ‘Daarom hebben wij altijd twee poezen, dan heb je er altijd nog eentje over.’ Dat lijkt mij een goede oplossing. Teun Voeten, oorlogsfotograaf foto: Jeroen Oerlemans Teun Voeten (Boxtel, 1961) is sinds 1991 fotojournalist in oorlogsgebieden en publiceerde in de grote magazines der aarde zoals Vanity Fair, New York Times <strong>Magazine</strong>, National Geographic, L.A. Weekly en The Guardian. Hij schreef het boek Tunnelmensen (1996) waarvoor hij vijf maanden samen met daklozen in de metrotunnels van New York leefde; publiceerde het fotoboek A ticket to (1999) en was auteur van How the Body (2002) over Sierra Leone. Ook won hij diverse fotoprijzen, waaronder de Zilveren Camera voor zijn werk in Sudan, Sarajevo en Sierra Leone. ‘I ToBe 41 OORLOGSFOTOGRAAF TEUN VOETEN: n de periode dat mijn huwelijk stukliep, zocht ik vaak steun bij Erik, een goede vriend die ik ooit op mijn werk had leren kennen. Als collega’s moesten we in die tijd vaak samen op ‘OF IK AAN DE FRONTLINIE pad. Nog als de dag van gisteren herinner ik me dat hij tijdens één van die tochtjes zich spontaan liet ontvallen: ‘Tesse, ik vind jou een WIL STERVEN? DAT VIND ontzettend leuke IK meid, maar ik ga er nooit iets mee doen.’ Ik vatte dat op als een soort waarschuwing: ik hoefde me niets in mijn hoofd te halen, hij had een goed huwelijk en dat wilde hij graag zo houden. ZO’N DWAZE ROMANTIEK’ Mijn eigen huwelijk leek toen ook nog goed te zijn, dus waarom een affaire beginnen… Nee, ik zag Erik niet als een mogelijke minnaar. Eerder als een soort oudere, wijze broer. En toch, als ik terugkijk op De Nederlandse oorlogsfotograaf Teun Voeten weet wat het is om die tijd, eerlijk ben tegen mezelf, koesterde ik diep in mijn hart wel met een camera in de vuurlinies te staan. Hij werd in andere Sierra gevoelens Leonevoor hem. Maar ik verdrong ze. Liet ze niet toe. gezocht door rebellen, fotografeerde de hongersnood Maar in Sudan ik was mij en er wel van bewust het prettig te vinden om in zijn omgeving te verkeren. In het begin kwam ik ook wel bij hem thuis. volgde soldaten in Afghanistan. Hoe ziet de dood eruit door de lens Niemand die er iets achter zocht. En waarom ook? We waren gewoon van een oorlogsfotograaf? collega’s die het toevallig goed met elkaar konden vinden. Zelfs zijn vrouw en ik vonden elkaar aardig, hoewel we nooit echt vriendinnen zijn geworden. Het contact is op een gegeven moment verwaterd. TEKST: IRIS HANNEMA PRODUCTIONS FOTOGRAFIE: TEUN VOETEN Dat had een praktische reden. Erik kreeg een andere baan en ik werd naar een andere afdeling overgeplaatst.’ ToBe 25 24 ToBe 68 ToBe Teun Voeten DOSSIER: OORLOGSFOTOGRAAF TEKST: YARA HANNEMA FOTOGRAFIE: HÉLÈNE WIESENHAAN MET DANK AAN: STICHTING ACHTER DE REGENBOOG, LUCILLE HEGGER, MAYKE VAN OIRSCHOT EN ZIGGY KLAZES ToBe 31 60 ToBe WE ZOCHTEN EMOTIONELE STEUN BIJ ELKAAR ‘Hoewel onze wegen zich aanvankelijk leken te scheiden, werden we op een zeker moment toch weer naar elkaar toe getrokken. We kwamen elkaar toevallig tegen in een café waar we vroeger, toen we nog bij hetzelfde bedrijf werkten, vaak met andere collega’s kwamen. Ik vertelde hem dat mijn huwelijk uiteindelijk toch op de klippen was gelopen en dat ik inmiddels voor mezelf was begonnen. Vanuit huis. Hij liet me weten dat ook voor hem de afgelopen jaren niet makkelijk waren geweest. Zijn vrouw was ernstig depressief. Pillen en psychiaters boden nauwelijks of geen soelaas. Soms was ze wekenlang onaanspreekbaar. Hij bleef loyaal aan haar omdat ze zijn vrouw was en hij het zijn plicht vond om voor haar te zorgen. Maar van liefde of intimiteit was in hun huwelijk geen sprake meer. Erik kwam geregeld bij mij thuis. We zochten emotionele steun bij elkaar. Ik luisterde naar zijn verhaal. Hij naar het mijne. Na mijn scheiding was ik nogal zoekende. Dat vertelde ik hem ook. We konden er ook wel om lachen. ‘Weer the wrong mr. Right’, riep hij dan als ik hem van mijn avonturen op de hoogte bracht. Maar op een zeker moment was het toch raak. Tenminste, ik dacht de ware te hebben gevonden. Helaas was hij wel getrouwd. Naïef misschien, maar ik vond het een minor detail. Temeer daar hij me bezwoer voor mij te kiezen. Zijn huwelijk bestond volgens hem alleen nog maar op papier. Mooie praatjes waar ik met open ogen intrapte. Na twee jaar liet hij me op een middag telefonisch weten dat hij toch bij zijn vrouw bleef. Hij wilde nog wel een laatste gesprek met me hebben. Een uur later zat ik in de auto op weg naar het ONVERKLAARBA ANGST Henk is een succesvolle zakenman Als hij 16 is, overlijdt zijn moeder kanker. Henk stopt zijn gevoelens en heel langzaam, bijna onmerkba ontwikkelt hij een angststoornis. H graag alleen, wil altijd ’s nachts de aan, is eigenlijk altijd verhoogd op Als een goede vriendin van hem bo krijgt en hij heel direct hierbij word ken, worden zijn angsten steeds er aanwezig als zijn vriendin overlijdt stort zijn hele wereld in en komt a onverwerkte verdriet rond de dood moeder naar boven. Eindelijk mag rouwen en komt er een einde aan onverklaarbare angsten. Zijn rouw heeft 46 jaar geduurd. digend gevoel waarvan i kwam. Plotseling zei hi moet nu maar eens afge zo lang dat ik met jou o kopen en ik laat je nooi nog diep ongelukkig ge leven me aan alle kante alles op zijn plek viel. E ik zijn grote liefde was, gedaan om het zichzelf hij, ‘klaar.’ Ik besefte al had mijn werkelijke gev omdat hij in het begin werk van je maken’. Ma gevoeld dat hij meer voo hij was de partner naar BOOS, VERDRIETIG Toen het eenmaal uitge verhouding. In mijn om mensen dat we van vrie Ze zagen me aankomen getrouwde man. Ik wac dacht ik. Maar Erik stel praten. Hij wilde haar g vermoedens te krijgen. dat er in de vriendschap was, maar hij bevestigd praatten wij samen ove snelwegrestaurant waar we hadden afgesproken. Het gesprek naar Ierland, wat altijd verliep heel emotioneel en na afloop stapte ik huilend in geweest. Het was geweld mijn auto. Toen ik mijn mobiele telefoon aanzette, ging die maken, al was het de vr onmiddellijk over: Erik. Hij had voorvoeld dat het slecht met nen. Hij bleef erg begaa me ging en was op goed geluk gaan rijden. Hij bleek nog in een psychiatrisch zie geen vijf minuten van me vandaan te zijn. ‘Blijf zitten waar je zelfs een weekje met ha zit’, zei hij, en even later kwam hij de parkeerplaats oprijden. Boos, verdrietig, wanho Ik was perplex. Hij trok me in zijn armen, wat hij nog nooit kort voor de zomervaka had gedaan, en hield me heel stevig vast. We zaten zo een Ik zei tegen hem: ‘Blijf m hele tijd tegen elkaar aan en het voelde alsof ik thuiskwam. thuis maar regelen, ik z Eindelijk. Nu komt het allemaal goed, dacht ik. Een overwel- aangegrepen. Soms den ‘Op maandagochtend, vroeg, ging de Ik dacht: daar heb je hem. Maar het wa Mijn hart stond stil. Hij heeft het haar ver en nu krijg ik de volle laag’
Change language