V.V.P.P. DRIVE-IN Jaargang 19 - nummer 76 - december 2001 ...
V.V.P.P. DRIVE-IN Jaargang 19 - nummer 76 - december 2001 ...
V.V.P.P. DRIVE-IN Jaargang 19 - nummer 76 - december 2001 ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
V.V.P.P.<br />
<strong>DRIVE</strong>-<strong>IN</strong><br />
<strong>Jaargang</strong> <strong>19</strong> - <strong>nummer</strong> <strong>76</strong> - <strong>december</strong> <strong>2001</strong> - Verschijnt driemaandelijks<br />
Verantwoordelijke uitgever: Paul De Corte - Beervelde-Dorp 39 - 9080 Lochristi<br />
Afgiftekantoor: 9080 Lochristi
Bepaalt psoriasis uw leven ?<br />
VitaCasa<br />
ALLERGIEW<strong>IN</strong>KEL<br />
weet raad !<br />
HET GROOTSTE ASSORTIMENT <strong>IN</strong> DE BENELUX<br />
voor allergieën & huidproblemen : psoriasis, eczeem ...<br />
DELAERESTRAAT 10 (tssn markt & station) - ROESELARE<br />
TEL. 051/25.25.53 - 24.18.10 / Wij sturen ook alles op !<br />
open op ma, di, woe, vrij & za van 14 -18 u. en di en za van 10 - 12 u.<br />
DODE ZEE ZOUT (superieure kwaliteit !) - AHAVA DODE ZEE PRODUCTEN<br />
(AHAVA is het enige merk dat dode zee mineralen van superieure kwaliteit gebruikt !)<br />
M-FOLIA behandeling - ROOIBOS - APPARAATJES OM JEUK TE VERM<strong>IN</strong>DEREN ...<br />
Psoriasis moet ook<br />
van binnenuit behandeld<br />
worden !<br />
Psoriasis ontstaat om dat er fundamenteel iets verkeerd loopt met<br />
de celdeling, het immuniteitssysteem van de mens.<br />
Tolpa kan rechtstreeks of via de apotheek<br />
besteld worden.<br />
Tolpa of TTP is het enigste product ter wereld dat een<br />
immuno-corrigerende en immuno-modulerende werking heeft !<br />
Tolpa of TTP is volledig onschadelijk en zonder nevenwerkingen<br />
en kan gecombineerd worden met andere (uitwendige)<br />
behandelingen.<br />
Tolpa of TTP is 100% natuurlijk, en werd reeds in 1 land<br />
- omwille van de wetenschappelijke bewijzen - geregistreerd als<br />
geneesmiddel<br />
Voor informatie & bestellingen : Tolpa Benelux - Europe<br />
Tel. 051/24 18 10 - 0478/544.0<strong>76</strong> - www.tolpa-benelux.com
HET EERSTE WOORD<br />
Psoriasis is een levenslang gegeven, dus tot op de dag van vandaag<br />
is er geen middel dat ons definitief van die huidziekte kan<br />
genezen. Alle behandelingen die worden uitgevoerd zijn<br />
symptoombestrijdend: zij proberen de gevolgen van de ziekte te<br />
onderdrukken, maar pakken de ziekte zelf niet aan.<br />
Met die wetenschap voor ogen stelt de vereniging klaar en<br />
duidelijk dat de behandeling aan twee eisen moet voldoen:<br />
- de behandeling mag zo weinig mogelijk schade aan onze<br />
gezondheid aanrichten<br />
- de behandeling moet liefst zo comfortabel mogelijk zijn, want<br />
het wordt herbeginnen en nog eens herbeginnen!<br />
Wat stellen we vast in de praktijk? Heel wat behandelingen plegen<br />
een ernstige aanslag op ons levenscomfort en bieden een<br />
matig tot slecht resultaat. Beseffen de behandelende artsen wel<br />
voldoende dat zich dagelijks één of twee keer op verschillende<br />
plaatsen van het lichaam insmeren én daar bovenop een flauw of<br />
matig resultaat bekomen een weinig inspirerende bezigheid is?<br />
Andere behandelingen zijn dan weer niet vrij van ernstige<br />
bijwerkingen (inname van medicijnen, langdurige PUVA-behandeling<br />
…). Eigenlijk blijft psoriasis-behandelen altijd een beetje<br />
kiezen tussen de pest en de cholera!<br />
In dit opzicht kan de lasertherapie voor een beperkt aantal psopatiënten<br />
soelaas bieden. Het is duidelijk dat deze therapievorm<br />
vooral bedoeld is voor mensen met een beperkte en gestabiliseerde<br />
psoriasisvorm zoals bij patiënten met psoriasis in het<br />
aangezicht, op handen en/of voeten of met een beperkt aantal<br />
laesies op andere lichaamsdelen. De voordelen situeren zich op<br />
twee gebieden: het levenscomfort én de merkelijk kleinere kans<br />
op melanomen. Deze patiënten moeten zich immers minder<br />
vaak aanbieden bij de dokter (algemeen 2 tot 6 behandelingen)<br />
en de belichtingsduur is een flink stuk korter, dus meer levenscomfort.<br />
Maar voor de rest is de laserbehandeling even<br />
symptoombestrijdend als alle andere behandelingsvormen, laat<br />
daar geen twijfel over bestaan! Je psoriasis blijft dus ook hier<br />
niet weg, evenmin als bij die andere behandelingen.<br />
Misschien komt nu toch enig licht in onze pso-tunnel. Momenteel<br />
ontwikkelen Amerikaanse bedrijven een reeks nieuwe biotechnologische<br />
middelen die wel degelijk de ziekte zelf zouden<br />
aanpakken. Eén van die middelen kwam al uitgebreid (en een<br />
2
eetje voorbarig) aan bod in de media nl. infliximab. Het gaat in<br />
dit geval over veel meer dan één medicijn en het wordt ook geen<br />
smeren of slikken meer; deze nieuwe middelen worden ingespoten.<br />
Het verschil met alle andere behandelingen en deze nieuwe<br />
biotechnologische middelen zit ‘m hierin dat deze stoffen ingrijpen<br />
in het immuunsysteem en zoals algemeen aanvaard wordt,<br />
is psoriasis een auto-immuunziekte. Deze middelen zullen niet<br />
alleen symptoombestrijdend zijn, maar gaan ook echt de ziekte<br />
aanpakken. Met de nevenwerkingen valt het voorlopig mee, wel<br />
zal het vast nog een hele tijd duren eer die middelen op de<br />
Europese en Belgische markt ter beschikking staan van de<br />
patiënten en dan is er nog de netelige vraag naar het prijskaartje.<br />
Ondertussen moeten we blijven roeien met de riemen die we<br />
hebben. Gelukkig lijken onze vooruitzichten een stuk minder<br />
somber dan in ons vorig tijdschrift. Via een parlementaire vraag<br />
van mevr. Magda De Meyer (SP.A.) komen we te weten van<br />
minister Vandenbroucke dat de oprichting van<br />
Dagbehandelingscentra voor psoriasis nakend is. Ons geluk kan<br />
nu bijna niet meer stuk: krijgt ons 20-jarig bestaan (nov. 2002)<br />
toch nog een feestelijk karakter? Je kan er alles over lezen op p.<br />
18. In elk geval een oprechte dank zowel aan de minister als<br />
aan mevr. Magda de Meyer. Bij mijn weten heeft, op deze twee<br />
personen na, geen enkele politicus(a) ook maar het geringste<br />
gebaar van goede wil naar ons toe gesteld.<br />
Het jaar 2002 heeft voor onze vereniging een speciale betekenis;<br />
de VVPP bestaat inderdaad 20 jaar. Voor bestuur en voor<br />
leden wordt het misschien een moment van bezinning. Waar willen<br />
we met onze vereniging heen en hebben wij voor onze plannen<br />
wel voldoende (jonge, actieve) medewerkers? De vraag<br />
stellen is ze ook beantwoorden. Laat ons klare taal gebruiken en<br />
stellen dat de VVPP op zoek is naar jonge, dynamische krachten.<br />
Beschik je over enige vrije tijd en wil je de werking van<br />
de vereniging ondersteunen, aarzel niet en neem vandaag<br />
nog met mij contact op.<br />
3<br />
jullie voorzitter
4<br />
DE DODE ZEE BEVAT NATUURLIJKE<br />
RIJKDOMMEN DIE UITERST GESCHIKT<br />
ZIJN OM PSORIASIS TE BEHANDELEN<br />
WE<strong>IN</strong>BERG TRAVEL<br />
organiseert kuren aan de Dode Zee.<br />
Advertentie<br />
De VVPP verleende haar medewerking aan het volgend project :<br />
3 weken HOTEL E<strong>IN</strong> GEDI (half pension) 62.230 BEF<br />
4 weken HOTEL E<strong>IN</strong> GEDI (half pension) <strong>76</strong>.870 BEF<br />
Daar zijn inbegrepen: de vluchten, onthaal en transfer naar de<br />
Dode Zee, half pension, btw, luchthaventaks, bijdrage garantiefonds.<br />
Niet inbegrepen : persoonlijke uitgaven, bagagehandling,<br />
psoriasisbehandeling.<br />
Psoriasisbehandeling :<br />
3 weken = 14.650 BEF<br />
4 weken = 18.390 BEF<br />
Weinberg Travel :<br />
Mevr. Sabine/ Mr. Rivel : Tel. 03 221 12 12<br />
Mevr. Rivel 0478 271212<br />
Hoveniersstraat 37 te 2018 Antwerpen
DESKUNDIG: CORTICOSTEROÎDEN<br />
Over corticosteroïden doen veel verhalen de ronde. Ze zouden<br />
de huid dunner maken en niet op grote huidoppervlakten<br />
gebruikt mogen worden. Maar wat doen corticosteroïden<br />
nu werkelijk? De redactie van “Huid” vroeg dr. H.J.<br />
Hulsebosch, dermatoloog in het Academisch Medisch<br />
Centrum (AMC) in Amsterdam, om opheldering.<br />
Corticosteroïdpreparaten -of hormoonzalven- hebben bij veel<br />
mensen met een huidaandoening een slechte naam. In de jaren<br />
vijftig, toen corticosteroïden net op de markt kwamen, gaven ze<br />
door ondeskundig gebruik onnodig veel bijwerkingen. Het gevolg<br />
is dat vooral ouders van kleine kinderen met een huidaandoening<br />
vaak huiverig zijn om corticosteroïden te smeren. Hoewel<br />
deze angst begrijpelijk is, is ze niet meer terecht. ‘In de loop der<br />
jaren zijn de corticosteroïdpreparaten verder ontwikkeld’, vertelt<br />
dr. H.J. Hulsebosch, dermatoloog in het Academisch Medisch<br />
Centrum (AMC) in Amsterdam. “We hebben tegenwoordig keuze<br />
uit vele soorten. Er zijn costeroïden die heel sterk werken, maar<br />
ook milde corticosteroïden. En inmiddels hebben we zoveel<br />
ervaring met het behandelen van huidaandoeningen met deze<br />
producten, dat we bijwerkingen tot een minimum kunnen beperken.”<br />
Tegen ontstekingen en jeuk<br />
Corticosteroïden –oftewel bijnierschorshormonen- zijn hormonen<br />
die het lichaam zelf ook aanmaakt. Het lichaam maakt ze aan in<br />
het geval van lichamelijke stressituaties, zoals bij een ontsteking.<br />
De bijnierschorshormonen moeten dan de ontsteking<br />
afremmen.<br />
De medische wetenschap maakte in de jaren vijftig voor het<br />
eerst het bijnierschorshormoon in laboratoria na. Tegenwoordig<br />
worden ze verwerkt in pillen, zalven, crèmes en lotions. In de<br />
behandeling van huidaandoeningen spelen corticosteroïden een<br />
krachtige rol tegen ontstekingsverschijnselen in de huid en bijkomende<br />
symptomen zoals jeuk. Verder kunnen de preparaten<br />
ook een versnelde celdeling in de huid afremmen.<br />
“Corticosteroïdpreparaten voor mensen met een huidaandoening<br />
brengen de ziekteverschijnselen tot rust”, vult Hulsebosch<br />
aan. “Ook als je stopt met smeren kunnen de klachten langere<br />
tijd wegblijven, al valt niet te voorspellen voor hoe lang. Maar<br />
soms is het effect slechts van korte duur.<br />
5
De oorzaak van de huidaandoening neem je er namelijk niet<br />
mee weg; corticosteroïden genezen dus niet. Het is belangrijk<br />
dat de arts zijn patiënt daar van tevoren op wijst en geen valse<br />
verwachtingen wekt.”<br />
Vier klassen<br />
Sinds het allereerste begin van de corticosteroïdpreparaten is<br />
‘de formule’ steeds meer verbeterd. De huidige corticosteroïdpreparaten<br />
voor de behandeling van huidaandoeningen kunnen<br />
we naar sterkte in vier klassen indelen.<br />
Preparaten uit klasse 1 werken zwak, uit klasse 2 matig sterk, uit<br />
klasse 3 sterk en preparaten uit klasse 4 zeer sterk (zie kader<br />
Indeling). Dat een preparaat uit klasse 4 zeer sterk werkt, komt<br />
niet doordat er méér hormonen inzitten dan in een preparaat uit<br />
bijvoorbeeld klasse 1. In een klasse 4-preparaat zitten namelijk<br />
corticosteroïden met een iets andere samenstelling en daardoor<br />
werkt het middel sterker. De keuze voor een middel uit klasse 1,<br />
2, 3 of 4 hangt samen met de inschatting van de arts welke<br />
sterkte bij de betreffende aandoening nodig is, en met zijn<br />
inschatting van hoe groot de kans op bijwerkingen is. Middelen<br />
uit de lage klassen geven minder snel bijwerkingen dan die uit<br />
de hogere klassen. “Kinderen schrijven we gewoonlijk een corticosteroïd<br />
uit klasse 1 of 2 voor”, vertelt de dermatoloog.<br />
“Doordat kinderen vergeleken met volwassenen een groter huidoppervlak<br />
hebben ten opzichte van hun lichaamsgewicht, kan<br />
langdurig gebruik (langer dan drie maanden achtereen) van corticosteroïdpreparaten<br />
achterstand veroorzaken in de groei van<br />
het kind. Een specialist houdt bij langdurig gebruik dan ook altijd<br />
een groeicurve bij om te kijken of het kind genoeg groeit.”<br />
Door langdurig gebruik van corticosteroïdpreparaten door kinderen<br />
kan tevens de productie van bijnierschorshormonen door<br />
hun eigen bijnier afnemen, en in zeldzame gevallen zelfs stoppen.<br />
“Daarom vindt regelmatige controle van het kind plaats”,<br />
zegt dr. Hulsebosch. “Verder wisselen we het corticosteroïdengebruik<br />
regelmatig voor een bepaalde periode af met middelen<br />
waar geen corticosteroïden inzitten, zoals teerzalven. Slechts bij<br />
hoge uitzondering, bijvoorbeeld bij een ernstige uitbarsting van<br />
eczeem, schrijven we bij kinderen een corticosteroïdpreparaat<br />
uit klasse 3 voor. Maar dat is dan voor korte duur; we schakelen<br />
zo snel mogelijk weer over op een lagere klasse.”<br />
6
7<br />
Indeling corticosteroïden voor lokaal gebruik<br />
Klasse 1<br />
Hydrocortisonacetaat 1%<br />
Hydrocortison 1%<br />
Klasse 2<br />
alclometason 0,05%<br />
clobetasonbutyraat 0,05 %<br />
flumetasonpivalaat 0,02 %<br />
fluocinolonacetonide 0,01 % en 0,025 %<br />
fluocortolon 0,5 %<br />
fluprednideenacetaat 0,1%<br />
hydrocortisonbutyraat 0,1 %<br />
triamcinolonacetonide 0,1 %<br />
Klasse 3<br />
betamethasondipropionaat 0,05 %<br />
betamethasonvaleraat 0,1 %<br />
budesonide 0,025 %<br />
desoximetason 0,25 %<br />
diflucortolonvaleraat 0,1 %<br />
fluocinonide 0,05 %<br />
fluticasonpropionaat 0,005 % (zalf) en 0,05 % (crème)<br />
momethasonfuroaat 0,1 %<br />
halometason 0,05 %<br />
Klasse 4<br />
clobetasolpropionaat 0,05 %<br />
betamethasondipropionaat 0,05 % met propyleenglycol
Regelmatig afwisselen<br />
Een bekende bijwerking van corticosteroïdpreparaten is het dunner<br />
worden van de huid, ook wel atrofie genoemd. Hulsebosch<br />
licht dit toe: “Corticosteroïden remmen ontstekingscellen in de<br />
huid af, waardoor de huidklachten afnemen. Maar tegelijkertijd<br />
remmen ze ook bepaalde goede cellen in de huid af. Het gevolg<br />
is dat er huid ontstaat van een minder goede kwaliteit.” Hierdoor<br />
veroorzaakt stoten bijvoorbeeld sneller blauwe plekken. Ook kan<br />
de huid gevoeliger worden en kan couperose, kleine rode vaatverwijdingen,<br />
ontstaan. Verder kunnen door het gebruik van<br />
corticosteroïdpreparaten haartjes harder gaan groeien en rond<br />
de mond puistjes ontstaan. Vooral het gezicht, de uitwendige<br />
geslachtsdelen en de huid in lichaamsplooien zijn gevoelig voor<br />
deze bijwerkingen. Ook kunnen striae, zogenaamde zwangerschapsstriemen,<br />
ontstaan. “In zeldzame gevallen kan een acnéachtige<br />
uitslag ontstaan door het corticosteroïdpreparaat, of de<br />
huid bleker worden”, zegt Hulsebosch. Doordat corticosteroïden<br />
alle ontstekingsverschijnselen onderdrukken kan het voorkomen<br />
dat iemand een geïnfecteerd eczeem heeft zonder dit te merken.<br />
Ook is het mogelijk dat de patiënt een contactallergie ontwikkelt<br />
tegen het corticosteroïdpreparaat dat hij al geruime tijd gebruikt.<br />
“Als het preparaat na een tijdje niet meer goed werkt, kan de<br />
dermatoloog met een huidtest onderzoeken of er sprake is van<br />
een contactallergie. Als dat het geval is, kun je overstappen op<br />
een preparaat met een andere ‘formule’ corticosteroïd erin.”<br />
De genoemde bijwerkingen treden alleen op bij zeer langdurig<br />
(maanden tot jaren) dagelijks smeren met corticosteroïdpreparaten.<br />
Hulsebosch: “Om bijwerkingen te voorkomen is het belangrijk<br />
dat je corticosteroïden alleen gebruikt onder controle van een<br />
arts. Verder moet je corticosteroïdpreparaten regelmatig afwisselen<br />
met middelen zonder corticosteroïden”, vertelt hij.<br />
“Bijvoorbeeld een paar dagen smeren met het corticosteroïd en<br />
een paar dagen smeren met een neutrale zalf. Of een bepaalde<br />
periode alleen maar een neutrale zalf gebruiken.” Helaas is het<br />
niet bij elke chronische huidaandoening mogelijk om corticosteroïden<br />
af te wisselen met neutrale middelen. “Bij verschillende<br />
huidaandoeningen werken alleen maar corticosteroïden. Soms<br />
moeten arts en patiënt dan samen afwegen wat erger is; bijvoorbeeld<br />
een dunnere huid tegenover lokale lupus erythematodus.”<br />
8
Maximale dosis<br />
In zeldzame gevallen kunnen corticosteroïdpreparaten de productie<br />
van bijnierschorshormonen door de eigen bijnier afremmen,<br />
en soms doen stoppen. “Dat komt doordat de op de huid<br />
gesmeerde corticosteroïden, bijnierschorshormonen dus, door<br />
de huid heendringen en in de bloedcirculatie terechtkomen”,<br />
zegt Hulsebosch. “De bijnier merkt de bijnierschorshormonen in<br />
de bloedcirculatie op en gaat vervolgens zelf minder bijnierschorshormonen<br />
aanmaken. Als er heel veel wordt gesmeerd,<br />
maakt de bijnier steeds minder bijnierschorshormonen aan en<br />
op het laatst helemaal niets meer.<br />
ADVERTENTIE<br />
9<br />
IONAX® P<br />
Nieuwe anti-schilfertjes shampoo zonder koolteer.<br />
Deze nieuwe formule is een combinatie van twee actieve<br />
elementen :<br />
piroctone olamine (1 %) en salicylzuur (0,5 %). De dubbele werking<br />
van deze bestanddelen leidt tot een beter resultaat in de behandeling<br />
van roos, zowel bij vette en droge schilfers als bij jeuk.<br />
• Piroctone olamine ( 1%) remt de groei van bacteriën en<br />
gisten en vermindert de jeuk en irritatie ;<br />
• Salicylzuur (0,5%) werkt keratolytisch en draagt bij tot de<br />
verwijdering van schilfertjes.<br />
Onderzoek heeft aangetoond dat Ionax ® P goed getolereerd<br />
wordt en aangenaam is in gebruik.<br />
Gebruik IONAX ® P twee à drie maal per week gedurende<br />
4 weken om een optimaal resultaat te bekomen. De shampoo<br />
aanbrengen op het natte haar. Goed inwrijven en laten<br />
schuimen. Zorgvuldig uitspoelen. De behandeling een tweede<br />
maal herhalen, waarbij men de shampoo enkele minuten laat<br />
inwerken vooraleer grondig te spoelen.<br />
Indien men nog frequenter het haar en de hoofdhuid wenst te<br />
wassen, wordt naast IONAX ® P als behandelende shampoo,<br />
een tussentijdse behandeling met OBSERVANCE® ”N.I.”<br />
aangeraden. Deze niet-ionogene shampoo is bijzonder geschikt<br />
voor de regelmatige hygiëne van de gevoelige en geïrriteerde<br />
hoofdhuid.<br />
IONAX ® P en OBSERVANCE® ”N.I.” zijn uitsluitend<br />
verkrijgbaar bij de apotheker.
Uiteindelijk kan de bijnier zelfs verschrompelen.” Bij mensen die<br />
corticosteroïden in pilvorm slikken, bijvoorbeeld Prednison, is de<br />
kans op deze bijwerking veel groter. Bij lokale corticosteroïden,<br />
die je op de huid smeert, komt het bijna niet voor. Toch is het<br />
belangrijk dat je corticosteroïden niet op een te groot huidoppervlak<br />
smeert, want zo komt er des te meer in de bloedcirculatie<br />
terecht. Het is echter moeilijk om aan te geven wanneer het in te<br />
smeren huidoppervlak té groot is.<br />
“Daarom geven we aan wat iemand wekelijks maximaal aan corticosteroïdpreparaten<br />
op de huid mag smeren”, zegt de dermatoloog.<br />
“Een volwassene mag per week 60 tot 100 gram aan corticosteroïdpreparaten<br />
smeren, afhankelijk van de klasse. En kinderen<br />
mogen wekelijks 30 tot 60 gram smeren, bij voorkeur preparaten<br />
uit klasse 1 of 2”.<br />
Meer kwaliteit<br />
Huisartsen en specialisten schrijven corticosteroïden voor bij<br />
allerlei verschillende huidaandoeningen. “Ik kan me voorstellen<br />
dat sommige mensen vinden dat artsen wel erg vaak corticosteroïden<br />
voorschrijven”, zegt Hulsebosch, “maar dat doen we<br />
omdat corticosteroïden zo’n goed effect hebben op vele huidaandoeningen<br />
met verschillende oorzaken. Want ondanks de<br />
verschillende oorzaken van de huidaandoeningen, lijken de ontstekingsprocessen<br />
in de huid vaak wel op elkaar.<br />
Corticosteroïden remmen bijvoorbeeld zowel bij psoriasis als bij<br />
eczeem dezelfde typen ontstekingscellen in de huid af.”<br />
Met de komst van corticosteroïden en lichttherapie is de kwaliteit<br />
van leven voor veel mensen met een huidaandoening er sterk<br />
op vooruitgegaan. “Ik begon in de jaren zeventig te werken als<br />
dermatoloog”, zegt Hulsebosch “en sindsdien heb ik het beddenbestand<br />
op de afdelingen dermatologie dankzij corticosteroïden<br />
en lichttherapie met tachtig procent zien afnemen. Vroeger kregen<br />
bijna alle mensen met een huidaandoening teerzalf voorgeschreven.<br />
Als patiënt had je dan last van de nare teergeur en het<br />
veroorzaakte ook nog eens vlekken in de kleding”.<br />
10<br />
Uit: “Huid” 2/<strong>2001</strong>, door Betty van Wijngaarden.
ONTMOET<strong>IN</strong>GEN<br />
Het Brabants landschap kan je niet onberoerd doorrijden,<br />
zelfs niet als de regen striemend de voorruiten van je wagen<br />
geselt. Je rijdt heuvel op en af, je neemt haarscherpe bochten<br />
of je laat je lustig mee-glijden op het ritme van dit glooiend<br />
landschap. Maar, het blijft een feest. Een dorp is hier<br />
nog een dorp. Moet je horen: Kessel-Lo, Linden, Dutsel,<br />
Pellenberg, Lubbeek: wat een overdaad aan ellen! In het<br />
dorpje ‘Lubbeek’ draaien we zeer scherp naar rechts,<br />
nemen we de eerste straat rechts, we vervolgen links, we<br />
draaien nog een keer links en we staan pal voor een modern<br />
huis met gemetselde brievenbus. De familie Geert Laenens<br />
verwacht ons. Het interieur is aangepast aan de tijd van het<br />
jaar: halloween waart rond in het land. Geert, Petra en dochter<br />
Cynthia maken er een gezellig nest van. Ook vier verlaten<br />
poezen profiteren van de gastvrijheid van de bewoners.<br />
De koffie is klaar, de koffiekoeken liggen mooi op een hoge<br />
stapel geschikt. Niks staat een gesprek nog in de weg.<br />
De grootmoeder en de vader van Geert hadden psoriasis.<br />
Geerts vader had en heeft sedert jaren één grote pso-vlek op<br />
het been. Bij zoon Geert was er wel iets meer aan de hand.<br />
Toen hij 9 jaar was had hij zowat over het hele lichaam pso-vlekken.<br />
Vele dokters heeft hij daarmee lastig gevallen, want<br />
ondanks de duidelijke erfelijke sporen, werd psoriasis niet<br />
meteen vastgesteld.<br />
Tot z’n 25 jaar werd de psoriasis van Geert hoofdzakelijk en al of<br />
niet onder occlusie met corticosteroïde zalven behandeld. De<br />
moeder van Geert heeft wat uurtjes gezalfd en heel wat tubetjes<br />
opengesmeerd. Heel zijn jeugd stond in het teken van dat<br />
gevecht tegen die psoriasis. Geert werd ‘master’ in het vinden<br />
van uitvluchten en trucs om z’n huidziekte weg te moffelen.<br />
Doktersbriefjes werden gretig aangewend om niet te moeten<br />
sporten op school of allergieën voor chloor werden voorgewend<br />
om het zwemmen te ontwijken…<br />
Rond z’n 25 ste vond Geert dat het hele circus rond zijn huidziekte<br />
nu lang genoeg geduurd had en hij gaat koortsachtig op zoek<br />
naar correcte medische informatie rond ‘psoriasis’. Hij komt vanzelf<br />
tot de vaststelling dat hij er niet beter van wordt door zijn<br />
ziekte hardnekkig te camoufleren of te ontkennen. Ook dat<br />
eeuwig zalven en smeren is hij spuugzat en hij bekeert zich tot<br />
11
de alom geprezen en gekende PUVA-therapie. Hij trekt naar het<br />
academisch ziekenhuis van Leuven en begint enthousiast aan<br />
deze lichttherapie. Geert is toevallig één van de weinige patiënten<br />
die als neveneffect van de PUVA ernstige pijnsteken over<br />
het gehele lichaam ervaart. Toen was dit (eerder zelden voorkomend)<br />
fenomeen nog niet zo gekend bij de artsen en was men<br />
op dat ogenblik niet echt geneigd de dosis bestraling te verminderen<br />
of aan te passen aan de felle reactie van de patiënt. Geert<br />
kon niet meer slapen en hij liep hele dagen en nachten rond met<br />
hevige pijn. Hij voelde zich een zombie. Toen hij de behandelende<br />
arts probeerde te overtuigen met “ik word gek van de pijn!”<br />
merkte hij veel ongeloof.<br />
Noodgedwongen stopte Geert de behandeling met PUVA en<br />
schakelde over op UVB. Ook hier weer pech, want nu verbrandde<br />
Geert onmiddellijk. Men zou voor minder beslissen om alle<br />
lichtbehandelingen stop te zetten. Geert laat zich overhalen om<br />
het eens te proberen met dithranol in combinatie met UVB-bestraling.<br />
Deze behandeling wordt als efficiënt en veilig<br />
beschouwd.<br />
Geert met vrouwtje Petra<br />
12
Jammer maar helaas, ook deze behandeling werkte niet bij<br />
Geert. Daarenboven, in zo’n academisch ziekenhuis hangen er<br />
nog al wat stagiairs rond en dat ervoer de gastheer als zeer vernederend.<br />
“Jij staat daar steeds letterlijk en figuurlijk in je blootje”<br />
zegt Geert achteraf. “Niet zelden defileerden daar een sliert<br />
mensen voor mij die je allemaal bekijken van kop tot teen en<br />
zonder iets te zeggen, bolden ze het dan weer af. Leuk is<br />
anders!” herinnert hij zich nog goed. Zo ging kostbare tijd verloren<br />
en tragischer nog: een efficiënte en succesvolle behandeling<br />
voor Geert leek verder weg dan ooit. Je bent jong en je wil van<br />
je leven iets maken! Voor veel mensen is dit de mooiste periode<br />
in hun leven, maar niet zo voor onze gesprekpartner; die verrekte<br />
psoriasis zat daarvoor toch iets te veel in de weg.<br />
Ondertussen was Geert lid geworden van de VVPP en wil hij<br />
kostte wat het kost naar systemische of de pillenbehandelingen.<br />
In eerste instantie denkt hij aan de fumaratenbehandeling. Hij<br />
komt bij een nieuwe dermatologe terecht die hem voorstelt het<br />
nog één keer met PUVA te proberen.<br />
Trotse vader met dochter Cynthia<br />
13
Hij laat zich met veel moeite overhalen het avontuur nog eens<br />
aan te gaan. De arts belooft uiterst nauwlettend toe te kijken en<br />
mochten de oude problemen opnieuw opduiken dan zal zij<br />
onmiddellijk en definitief stoppen met deze behandeling. Geert<br />
stemt uiteindelijk toe en … eureka, dit keer en na al die vele<br />
andere pogingen, werkt het!<br />
Waarom wérkt nu … wat vroeger al die miserie veroorzaakte?<br />
Geert weet het niet. Wat hij wel weet, is dat deze dokter met<br />
minimale bestralingsdoses een maximaal effect bekomt. Kan<br />
Geert niet eens een overzichtje geven van zo’n bestralingsschema?<br />
Ieder jaar in maart meldt Geert zich bij de dermatologe aan om 3<br />
keer per week gedurende drie maand zich met volgend schema<br />
te behandelen:<br />
30 sec. x 2 beurten<br />
1 min. 07 sec. x 2<br />
1 min. 40 sec. x 2<br />
2 min. x 2<br />
2 min. 07 sec. x 2<br />
2 min. 40 sec. x 2<br />
3 min. x 2<br />
3 min. 07 sec. x 2<br />
3 min. 40 sec. x 2<br />
4 min. x 2<br />
4 min. 07 sec. x 2<br />
4 min. 30 sec. x 2<br />
De maximale bestralingsduur per beurt bedraagt maar 4 min. 30<br />
en over een heel jaar berekend komt Geert uit op een gemiddelde<br />
bestralingsduur van ruim 2 uur. En toch werkt dit, ondertussen<br />
al 9 à 10 jaar! Vrienden, geef dus de moed nooit op, blijft<br />
onze boodschap.<br />
Ieder jaar laat Geert een grondige check-up van z’n hele huid<br />
uitvoeren en op het weghalen van een paar onschuldige pigmentjes<br />
na, blijft hij nog altijd de trotse bezitter van een gezonde<br />
huid. Houden zo!<br />
14
Als het maar enigszins kan, zal Geert ook profiteren van de zon.<br />
Niet in de zon zitten, wel werken, bewegen of bezig zijn in de<br />
zon. Waar hij vroeger ook wel eens last had van nagelpsoriasis,<br />
is hij daar nu dankzij de PUVA (?) van verlost. Deze nieuwe situatie<br />
bezorgt onze gastheer uiteraard een fijn gevoel én een pak<br />
zelfvertrouwen. Geert vindt het zeer belangrijk dat de arts luistert<br />
naar de patiënt. Wanneer hij nu een goed resultaat behaalt<br />
met dezelfde behandeling die vroeger niet aansloeg, dan dankt<br />
hij dat voor een groot deel aan die luisterbereidheid van zijn arts.<br />
“De patiënt én de arts moeten goed weten waar ze mee bezig<br />
zijn. Kritiekloos én zich jaren aan één stuk laten behandelen met<br />
een bepaalde therapie, is om moeilijkheden vragen. Naar de<br />
PUVA gaan is niet hetzelfde als even gaan shoppen in een<br />
warenhuis!” besluit onze gesprekspartner.<br />
Geert had gisteren met z’n vrouwtje deelgenomen aan een activiteit<br />
van onze Nederlandse vrienden. Met velen waren ze daar<br />
te gast in het aquacentrum ‘Sanadome’ in de buurt van<br />
Nijmegen. In Nederland was het immers ‘De dag van de patiënt’<br />
en in plaats van een info-avond had men geopteerd voor een<br />
recreatieve en gezonde dag. Het was reuze meegevallen.<br />
Iets gelijkaardigs ziet Geert ook zitten voor onze Vlaamse<br />
jongeren. Uit eigen ervaring weet hij dat het ‘als jongere’ niet<br />
altijd gemakkelijk leven is met een huidziekte. Zelf heeft hij<br />
jaren op een eiland geleefd, uit angst niet geaccepteerd te<br />
worden. Het spookte constant door zijn hoofd: “De anderen<br />
mogen niet weten dat ik psoriasis heb!” Een gezonde instelling<br />
is dat niet, dat beseft Geert achteraf maar al te goed.<br />
Daarom wil hij zich blijven inzetten om andere jongeren met<br />
psoriasis niet hetzelfde te laten overkomen. Ontspanning in<br />
een aquacentrum of in een sportcentrum of… “Jonge lotgenoten<br />
samenbrengen en hen laten bepalen wat ze verder willen<br />
doen, dat moet kunnen “ vindt Geert. Bij deze herhaalt<br />
hij zijn oproep naar jongeren toe “Laat iets van je horen,<br />
spreek er je ouders over, neem contact op met mij<br />
016/64 01 57 of glaenens@be.packardbell.org<br />
Wedden dat het heel wat leuker kan? Doen, vrienden!<br />
15<br />
Paul De Corte
HET HOEKJE VAN MIREILLE<br />
Hoi,<br />
Het is alweer een tijdje geleden dat jullie nog iets van me hoorden.<br />
Het leven vliegt hier hectisch voorbij, maar we genieten er wel<br />
genoeg van hoor.<br />
We zijn net de trotse eigenaars geworden van een caravannetje<br />
aan de Ourthe, daarmee zijn we verzekerd van een ontspannen<br />
voorjaar en zomer de komende tijd. Zalig! Ook de kids, intussen<br />
tweeënhalf en vierenhalf, vinden het fantastisch.<br />
Ja de tijd vliegt, ook onze kleinste spruit zit nu op de kleuterschool<br />
en ze voelt zich echt al een groot meisje!<br />
En hoe zit het nog met dat fumaarzuur en de psoriasis?<br />
Ongelooflijk! Nog steeds ongelooflijk!<br />
Ik heb de pilletjes doorgenomen tot net na de zomer. In september<br />
ben ik ermee gestopt. Tijdelijke onthouding om gewenning te<br />
voorkomen, zodat ik nog decennia kan doorgaan met dat wonderlijke<br />
zuur.<br />
En, ik ben nu dus al twee maanden vrij van eender welke behandeling,<br />
EN IK HEB NOG STEEDS GEEN ENKEL VLEKJE !!!!!!!<br />
Ook dat is mij nog nooit eerder overkomen. Ik was nog bezig<br />
met een PUVA-kuur, en de nieuwste opstoot was daar al, nog<br />
voor de kuur eigenlijk bevredigd beëindigd werd.<br />
Tja lieve mensen, ik lijk wel een vertegenwoordiger die kost wat<br />
kost zijn waar aan de man wil brengen, maar ik vind mijn ervaring<br />
met fumaarzuur echt wonderlijk.<br />
Jaren van tranen, schaamte, poetsen, goochelen met kledij, elk<br />
nieuw middeltje hopeloos nahollen, en nog zoveel ontgoochelingen<br />
meer liggen achter mij.<br />
Natuurlijk kan ik niet in de toekomst kijken, ik weet nooit wat er<br />
komen zal, maar ik heb gemerkt bij mezelf dat dat fumaarzuur<br />
meer doet dan tijdelijk de vlekjes onderdrukken, zoals een cortisonezalfje<br />
of een puvakuur dat doet.<br />
Een drietal maanden geleden was het bij ons op ‘t werk een heksenboel.<br />
Het was een ontzettend stresserende periode, met veel<br />
ziek personeel en heel wat probleemgedrag bij onze bewoners.<br />
Ik heb de periode overleefd, maar heb wel door de stress een<br />
aantal weken later een kale vlek ontdekt. Gelukkig is die vlek<br />
niet groter geworden, en groeit daar intussen al terug haar. Maar<br />
16
DUCRAY<br />
het schetst wel dat mijn psoriasis die stress heeft kunnen weerstaan.<br />
Hoe dat komt, het is mij een raadsel. Een zeer groot raadsel.<br />
Ik was voor dat fumaarzuur nooit zonder pso, en in<br />
dergelijke omstandigheden was ik helemaal bestrooid van boven<br />
tot onder met vlekken.<br />
Dus mensen, de moraal van het verhaal .......<br />
Ik ben blij dat Paul mij naar deze normale en gelukkige momenten<br />
heeft geleid, en ik hoop op mijn beurt ook anderen geluk te<br />
brengen.<br />
Gooi alle rommel in de vuilbak en consulteer een gezond denkende<br />
arts die met jou een psovrije toekomst tegemoet gaat, of<br />
althans een meer leefbare toekomst.<br />
Fumaarzuur. Ik zou nog liever mijn wasmachine missen dan dat.<br />
ADVERTENTIE<br />
17<br />
Keratoreducerende Shampoo<br />
Aangewezen bij ernstige roosschilfers en psoriasiforme<br />
toestanden ter hoogte van de hoofdhuid<br />
Alleen te gebruiken of in combinatie met een<br />
specifieke dermatologische behandeling.<br />
COMPLETE FORMULE VOOR<br />
EEN MAXIMAAL RESULTAAT :<br />
• Kertyol ® 2% + thiozinksalicylaat<br />
anti-microbiëne, keratoreducerende en<br />
ontstekingswerende werking, kalmeren van de jeuk<br />
• Salicylzuur 3%<br />
Maakt de meest hardnekkige schilfers los<br />
Een aanvalsbehandeling van 6 weken is aangewezen.<br />
2 à 3 maal per week te gebruiken.<br />
Exclusief te verkrijgen in de apotheek.<br />
Dermatologische laboratoria Ducray<br />
Tel. 02 556 49 95 - Paepsemlaan 16 a - 1070 Brussel<br />
groetjes Mireille
PARLEMENTAIRE VRAAG<br />
Mondelinge parlementaire vraag aan Frank Vandenbroucke,<br />
minister van Sociale Zaken en Pensioenen, van volksvertegenwoordiger<br />
Magda De Meyer over “de noodzaak voor<br />
psoriasiscentra in België”.<br />
Mijnheer de voorzitter, mijnheer de Minister,<br />
Psoriasis blijft een heel moeilijk te behandelen ziekte. De arts<br />
moet constant afwegen hoe de levenskwaliteit van de patiënt het<br />
best kan bevorderd worden, zonder dat de medicatie de gezondheid<br />
zelf van de patiënt in het gedrang brengt.<br />
De behandeling is meestal een combinatie van zalven smeren<br />
en lichtbehandeling. Bij dit laatste zijn er toch wel neveneffecten<br />
op lange termijn: huidveroudering, hyperpigmentatie en huidkanker.<br />
Bepaalde medicijnen veroorzaken bij langdurig gebruik ook<br />
schade aan de nieren.<br />
Patiënten met ernstige psoriasis komen meestal in een gewoon<br />
ziekenhuis terecht, waarbij ze na een langdurig verblijf van 5 à 6<br />
weken (duur) tijdelijk verbeteren. Dit is noch sociaal, noch financieel<br />
haalbaar voor de patiënten.<br />
Zowel de Vlaamse Vereniging van Psoriasis Patiënten als de<br />
academische wereld en de beroepsverenigingen van dermatologen<br />
zijn gewonnen voor het opstarten van dagbehandelingcentra<br />
voor psoriasis, zoals ze ook in Zweden en Nederland<br />
bestaan.<br />
Naast effectieve behandeling op de tijden die het de patiënt past<br />
zonder zijn werk of school te moeten onderbreken, is er ook de<br />
aangepaste psychische en sociale begeleiding. De patiënt komt<br />
tevens in contact met lotgenoten.<br />
Deze vorm van behandelen scoort qua prijs/kwaliteitsverhouding<br />
heel wat beter dan ziekenhuisopname of thuisbehandeling.<br />
Bovendien heeft zo’n dagbehandelingcentrum ook een<br />
18
ANTWOORD VAN DE M<strong>IN</strong>ISTER<br />
uitgesproken sociale dimensie: rijk of arm, iedereen kan zich hier<br />
laten behandelen. Dat is niet het geval voor de dure kuurreizen<br />
richting Dode Zee die nu voor een bepaald clienteel worden aangeboden.<br />
Onze maatschappij is erg hard voor mensen met een chronische<br />
huidziekte. De omgeving ervaart de aangetaste huid als afstotend<br />
en onhygiënisch. Voor de patiënt is dit een ramp, zeker als<br />
het om een kind gaat. Ouders van psoriasispatiëntjes smeken<br />
dan ook voor het oprichten van dagbehandelingcentra.<br />
Graag had ik van de Minister zijn standpunt ter zake vernomen.<br />
Kunnen naar aanleiding van deze problematiek niet een aantal<br />
experimentele dagbehandelingcentra geopend worden?<br />
ANTWOORD VAN DE M<strong>IN</strong>ISTER<br />
Magda De Meyer<br />
Volksvertegenwoordiger<br />
Mijnheer de voorzitter, ik ben erg gevoelig voor het pleidooi dat<br />
mevrouw De Meyer heeft gehouden en ik zou het volgende willen<br />
meedelen: bij de wetenschappelijke raad van het RIZIV is<br />
een orgaan opgericht dat specifiek belast is met het formuleren<br />
van voorstellen om het behandelen van chronische zieken zowel<br />
kwantitatief als kwalitatief te verbeteren. Het gaat om het comité<br />
voor advies inzake de zorgverlening ten aanzien van de chronische<br />
ziekten en de specifieke aandoeningen.<br />
Dat comité wordt voorgezeten door professor Frulli. De problematiek<br />
van de psoriasis is een van de eerste concrete dossiers<br />
die dat comité heeft aangepakt. Op basis van een verslag dat<br />
deze zomer is bezorgd door een groep van deskundigen die<br />
nauw hebben samengewerkt met de betrokken patiëntenvereniging,<br />
heeft het comité voor advies in zijn jongste vergadering<br />
een advies uitgebracht dat zich ertoe strekt in het kader van een<br />
experimenteel zorgvernieuwingsproject een aantal dagcentra op<br />
te richten voor patiënten met ernstige chronische psoriasis.<br />
Volgens de inlichtingen die ik bij het RIZIV heb ingewonnen zal<br />
dat advies mij heel binnenkort officieel worden toegestuurd.<br />
<strong>19</strong>
Ik kan u nu al verzekeren dat ik voor psoriasis, net als voor alle<br />
pathologieën waarover het comité voor advies mij een aanbeveling<br />
zal bezorgen, het dossier met de welwillendheid zal onderzoeken<br />
die aan de dag moet worden gelegd in dergelijke heel<br />
delicate en pijnlijke situaties. Aan de andere kant kan ik natuurlijk<br />
de budgettaire beperkingen niet over het hoofd zien die mij<br />
dwingen om nogal moeilijke keuzes te maken. Ik moet prioriteiten<br />
vaststellen in talrijke en uiteenlopende aanvragen die ingediend<br />
worden en die natuurlijk allemaal behartigenswaardig zijn.<br />
Reactie van mevrouw Magda De Meyer (SP.A): Ik heb begrepen<br />
dat mijnheer de minister de officiële overhandiging van het advies<br />
afwacht en dan een stelling terzake zal innemen. Ik dank u.<br />
De vereniging neemt akte van het antwoord van de minister<br />
op de vraag naar de oprichting van Dagcentra voor psoriasis.<br />
Het mag ook wel eens gezegd: deze minister van<br />
Sociale zaken heeft al het onmogelijke gedaan om de dure<br />
gezondheidszorg in België voor iedereen toegankelijk te<br />
houden.<br />
Toch menen wij dat ook de psoriasispatiënten eindelijk<br />
eens aan de bak mogen komen. Psoriasis heeft geen dodelijk<br />
karakter, maar het is voor duizenden mensen allesbehalve<br />
een banale ziekte. Internetbezoekers schrokken zich tot<br />
voor kort wellicht een hoedje van die twee vreselijke foto’s<br />
op de eerste bladzijde van onze site. We hebben er ondertussen<br />
één van verwijderd, maar hopelijk is daarmee duidelijk<br />
dat er in België mensen leven met een huidziekte-waarniet-mee-te-leven-valt.<br />
De meest adequate hulp is vereist,<br />
niet meer of niet minder!<br />
De voorzitter<br />
20
FUMARATEN<br />
De laatste tijd is er enige onduidelijkheid ontstaan waar patiënten<br />
hun fumaraattabletten kunnen aankopen. Met het voorschrift<br />
van de behandelende arts kan u in ’t vervolg terecht bij:<br />
t.a.v. K.H. Tio, apotheker<br />
Anthonie van Leeuwenhoekstraat 16<br />
3261 LT Oud-Beijerland<br />
Nederland<br />
Tel. 00 31 186 614778<br />
Tel. 00 31 186 636112<br />
Fumaratentherapie behoort al lang niet meer tot de alternatieve<br />
behandelingswijzen. Deze therapie behoort gewoon tot de systemische<br />
of pillenbehandeling. Deze behandeling werd voor het<br />
eerst door de Duitse chemicus Schweckendieck in <strong>19</strong>59 toegepast<br />
en vanaf de jaren zeventig voorgeschreven door de Duitse<br />
huisarts Gunther Schäfer.<br />
Deze vrij populaire therapie wordt in West-Europa toegepast in<br />
de vorm van Fumaderm® tabletten of bij de magistrale bereider<br />
van hierboven. Deze tabletten bevatten volgende fumaraten:<br />
dimethylfumaraat en de calcium-, magnesium- en zinkzouten<br />
van monoethylfumaraat. In <strong>19</strong>90 werd de effectiviteit van deze<br />
therapie in een dubbel-blinde studie in Nederland aangetoond.<br />
In de beginperiode traden een paar ernstige nierfunctiestoornissen<br />
op, maar de laatste jaren traden geen erge nevenverschijnselen<br />
meer op omdat een zorgvuldig doseringsschema werd<br />
opgesteld. Nu zijn de meest voorkomende klachten: flushing,<br />
buikkrampen, diarree, jeuk en vermoeidheid. Meestel verdwijnen<br />
de klachten na een korte tijd van behandeling. Ondergetekende<br />
heeft er al 17 jaar fumaratenbehandeling op zitten en is nog<br />
steeds tevreden met het resultaat.<br />
In één van onze volgende tijdschriften voorzie ik trouwens een<br />
langere bijdrage. PDC<br />
21
22<br />
PSOTRAMIL<br />
Zout uit de Dode Zee<br />
Advertentie<br />
De kracht van de natuur bij reuma, psoriasis,<br />
stress, hoofdpijn, allergieën en pigmentvlekken<br />
Ook u kan gebruik maken van de krachten<br />
van de Dode Zee!<br />
Vul een warm bad en voeg er 1 tot 3 kgr. Dode Zeezout aan toe.<br />
(Een zoutconcentratie van 2 à 3 % is ideaal). Zorg ervoor dat het<br />
water een temperatuur heeft van 38 °C. Laat het geheel<br />
20 minuten op u inwerken. De werkzaamheid verhoogt als u<br />
zich net na het bad in een warme handdoek wikkelt en uw<br />
lichaam zo een uurtje laat rusten. Spoel daarna grondig af.<br />
➩ Hoe bestellen?<br />
Stort 49 €(=<strong>19</strong>77 bef.) op rekening 285-0366248-05<br />
met vermelding van uw naam en adres<br />
Wij bezorgen u gratis uw bestelling: 10 kg<br />
2 emmers (20 kg) = 90 € (3.631 BEF.)<br />
LUX-SEL Tel: 051 24 46 65<br />
Delaerestraat 37 – 8800 Roeslare Fax: 051 21 15 83<br />
E-mail: luxsel@pi.be Website: www.psotramil.be
VVPP - REGIONAAL<br />
◆ PROV<strong>IN</strong>CIE LIMBURG<br />
23<br />
Op vrijdag 22 februari 2002 van 20 uur tot 22.30 uur<br />
in het CULTUREEL CENTRUM (lokaal 2)<br />
Kunstlaan te HASSELT vindt een info-avond plaats<br />
met 2 thema’s:<br />
1. De videofilm: “De vele gezichten van Psoriasis”<br />
Deze film duurt ongeveer 35 minuten en geeft o.a. medische<br />
adviezen van dermatologen en getuigenissen van<br />
patiënten.<br />
2. Kuren in Roemenië<br />
Marleen Debrier zal graag al uw vragen beantwoorden.<br />
Tevens wordt hier een korte videofilm bij vertoond.<br />
Voor verdere informatie omtrent deze avond kan je terecht bij:<br />
Agnes - Tel. 011/25 16 01<br />
Marleen – Tel. 089/72 21 34 (na <strong>19</strong> uur)<br />
◆ PROV<strong>IN</strong>CIE OOST VLAANDEREN<br />
Nogmaals een oproep tot alle psoriasispatiënten en hun<br />
familie. De VVPP huurt het prachtig (vernieuwde) zwembad<br />
van de stad Oudenaarde af. Je kan gratis met de kinderen<br />
komen zwemmen. Wij kozen een vrijdagavond zodat je het<br />
weekend sportief en gezellig kan inzetten en men kan dan<br />
al een uurtje langer blijven. Laatste keer waren we met zo’n<br />
35 deelnemers. Waarom kunnen er dat geen 100 of 200<br />
zijn? Komaan, psoriatiekers uit alle windstreken van België,<br />
kom zwemmen op<br />
vrijdag 22.03.02 van 21uur tot 22 uur<br />
vrijdag <strong>19</strong>.04.02 van 22 uur tot 22 uur<br />
in ons zwembad “de.zwem.com” Prins Leopoldstraat 91<br />
9700 Oudenaarde<br />
Voor alle verdere inlichtingen (routebeschrijving, plaats …)<br />
één telefoon: Freddy Boonaert 055/31 45 49
BRIEF OVER DE EURO<br />
24<br />
DE VVPP <strong>IN</strong> EURO-LAND<br />
Fiskaal attest:<br />
in 2002 mag nog 25 €<br />
vanaf 2003 wordt het minimum: 30 €<br />
Lidgeld en fiskaal attest: 37,40 € ( in 2002)<br />
Het lidmaatschap begint op 01 april 2002<br />
Je wordt lid in: dan betaal je<br />
april/mei/juni 12,40 €<br />
juli/aug./sept. 9,30 €<br />
okt./nov./dec. 6,20 €<br />
jan./febr./maart 3,10 €<br />
Beste pso-vrienden,<br />
Graag wil ik een woordje kwijt over mijn kuur aan de Zwarte Zee<br />
(Roemenië, Eforie-Noord) die ik dit jaar van 23 juni – 14 juli in<br />
VVPP-verband heb gemaakt.<br />
Ik, Johan, 25 jaar oud, had een beetje schrik dat ik problemen<br />
zou gehad hebben omwille van de leeftijdsverschillen in de<br />
groep (ik was namelijk de benjamin van de groep), alsook was<br />
het de eerste keer dat ik met zo’n grote groep mede-pso-vrienden<br />
in contact kwam.(een hele verrijking!!)<br />
Maar uiteindelijk leek dit toch schitterend mee te vallen.<br />
Waarschijnlijk was die samenhang in de groep er niet door de<br />
leeftijd, doch wel door de gemeenschappelijke ervaring: psoriasis.<br />
Eens aangekomen in Roemenië merkten we direct de<br />
armoede op. Vanzelfsprekend –zoals reeds aangekondigd was<br />
op de info-avond door Marleen Debrier- konden we niet veel<br />
luxe verwachten in het hotel. Gelijk had ze! Daar kwam dan nog<br />
eens bij dat er een overboeking was voor 5 dagen in het hotel,<br />
zodanig dat de “singles” samen in een tweepersoonskamer<br />
moesten slapen. Beneden alle peil en tegen de zin van vele reisgenoten!!<br />
(want uiteindelijk wil je als psoriasispatiënt op 3 weken<br />
tijd toch enige privacy!)<br />
Eens een beetje uitgerust van de vliegreis begon maandagmorgen<br />
het hard labeur. ’s Morgens vroeg vertrok ik naar de kliniek<br />
die samen met het moddermeer bij het kuren hoort. Daar krijgt
iedereen een dokter toegewezen, die dan op zijn beurt je kuren<br />
voorschrijft (kruidenbad, massage,…). Na ongeveer twee uur<br />
(afhankelijk van je kuren) vertrok ik uit de kliniek naar het moddermeer.<br />
Dit meer bevat een concentratie van 80gr mineraalzouten<br />
per liter (5x meer dan in de Zwarte Zee). Na een halfuurtje<br />
zonnen om een beetje aan het klimaat te wennen ga je in het<br />
zoute meer. Vervolgens laat je je opdrogen en smeer je je in met<br />
de modder (zeker en vast geen fijn gevoel en de geur laat ook te<br />
wensen over!). Daarna ga je terug in het meer en verwijder je de<br />
modder. Vanaf dat moment zit er weer een zware dag op…<br />
Het is 11 jaar geleden dat ik zonder schaamte een T-shirt en<br />
short draag want ik heb met deze kuur zeer goede resultaten<br />
ondervonden (voor hoelang?).<br />
Om deze korte illustratie van mijn kuurreis af te sluiten wens ik<br />
er even bij te vermelden dat iedere persoon en iedere psoriasis<br />
anders is en je dus de resultaten onder elkaar moeilijk kunt vergelijken.<br />
Alsook wil ik van de gelegenheid gebruik maken om de<br />
medereizigers te bedanken voor de steun en een heel fijne reis<br />
en in het bijzonder Marleen Debrier, omdat zij uiteindelijk toch de<br />
reis mee hielp organiseren.<br />
Bedankt iedereen!<br />
Johan De Jaeger<br />
Beste lotgenoten,<br />
Het artikel “Psoriasis en voeding” heb ik nogmaals gelezen. Ik<br />
ben er eveneens van overtuigd dat de voeding één van de<br />
belangrijkste dingen zo niet ‘hét’ belangrijkste is.<br />
Wij hebben problemen met psoriasis, anderen met aders, hart,<br />
reuma, enz… maar in de meeste (maar niet alle) gevallen is er<br />
met de voeding ongelooflijk veel te doen!<br />
Verleden week was er in een gezelschap iemand die aanleg had<br />
om diabeet te worden. Een diëtiste die naast mij zat zegde: “Als<br />
hij (die mijnheer) zijn voeding niet aanpast moet hij levenslang<br />
pillen of insuline gebruiken”, waarop ik heb geantwoord : “spreek<br />
er eens over met die mijnheer”, maar dat is iets dat bij ons in<br />
België niet kan, het moet gevraagd worden. Spijtig, soms weet<br />
men het ook niet. Vele mensen slikken ook liever pillen of<br />
nemen hun toevlucht tot andere methoden met alle gevolgen<br />
van dien, i.p.v. eerst met voeding te starten wat het meest voor<br />
de hand ligt.<br />
25
Het dieet te streng toepassen is voor de meeste niet haalbaar.<br />
Heel belangrijk is: niet eten tot men echt verzadigd is, dus wat<br />
vroeger stoppen. Het drinken van wijn, zeker rode, is af te raden.<br />
Men slaapt onrustig en slecht, daar het verteringssysteem overwerkt<br />
geraakt. Lichter eten kiezen, met weinig of geen additieven.<br />
In brood zitten tegenwoordig veel verbeteraars. Zo weinig<br />
mogelijk vetten, wel met mate en eigenlijk weet en voelt men dat<br />
zelf. Zo weinig mogelijk zoet, dus ook zoet fruit of m.a.w. alle<br />
fruit. Gebruik veel groenten geteeld op natuurlijke wijze zonder<br />
kunstmeststoffen. Alcohol bevat ook suiker.<br />
Psoriasis heeft zeker te maken met het verteringssysteem. Van<br />
alle kazen, gebruik enkel magere of platte kaas met mate. Veel<br />
groenten. Mijn tekorten moet ik zeker laten onderzoeken.<br />
Mijn eetpatroon ziet er als volgt uit:<br />
’s Morgens: glas water, volle rijst met groentjes (soep) lekker en<br />
het is een gewoonte.<br />
’s Middags: sla, men kan er oneindig mee variëren, met zelfgemaakte<br />
dressing of mayonaise met saffloerolie, soms vis,<br />
gerookte zalm, kip, groenten, met aardappels.<br />
’s Avonds: altijd verse soep zonder vlees of been, wel met<br />
genuïzze extract; vis of vlees, verse groenten (biologische),<br />
aardappelen of deegwaren; geen varkensvlees, weinig rundvlees,<br />
kip, kwartel, eend, vis,… koken, bakken, stomen of<br />
gegrild; soms zelfgepelde garnaaltjes; geen dessert, soms wat<br />
yoghurt met wat bruine suiker; geen wijn.<br />
Tussendoortje: plat water (liefst veel); 4 expresso’s per dag met<br />
wat magere room; na 4 uur décaféine (Rombouts); minstens 2 à<br />
3 keer per week gin met een scheutje tonic en water en ijs. Wij<br />
gaan regelmatig op restaurant waar ik 1 schotel eet, wat tegenwoordig<br />
zeker kan; ik bak regelmatig cake met veel ongezoete<br />
appels en droge koekjes (zoals mariekes); ik eet geen pralines:<br />
dat laat mijn lever niet toe.<br />
Op zondag eet ik pistolets of brood.<br />
Als ik echt drastisch moest diëten dan ben ik niet te genieten,<br />
dus dat doe ik zeker niet. Het is ook niet vol te houden en men<br />
moet zich goed voelen in zijn vel: dan blijft de geest ook positief<br />
ingesteld wat ik zéér belangrijk vind. Mijn psoriasis is zo minimaal.<br />
Gewoonlijk heb ik 1 of 2 kleine vlekjes op been of arm.<br />
26<br />
Vele groetjes,<br />
Louisa.
Walter - Deel 1: De impact van een artikel in <strong>DRIVE</strong>-<strong>IN</strong><br />
In juni 2000 verwittigde Walter ons in een vlammend artikel voor<br />
Hollandse criminelen. Het eens zo geprezen product Skin-Cap<br />
werd door de overheid van de markt gehaald omdat er cortisone<br />
instak en dit product niet als medicament was geregistreerd.<br />
Maar het effect van het product Skin-Cap op psoriasis was en<br />
bleef verbluffend goed bij veel patiënten. Hopeloze patiënten<br />
bleven dit product opsnorren om zich toch maar eens ‘effectief’<br />
behandeld te weten.<br />
Gewetenloze Nederlanders vooral in de buurt van de Belgische<br />
grens bleven eerst het product verder verkopen maar volgens<br />
Walter deden ze er later een benzineachtige stof in, die niet<br />
alleen geen enkel effect sorteerde op de psoriasis maar ook nog<br />
eens de huid van de patiënten lelijk kon verbranden. Daarover<br />
berichtte Walter in juni 2000.<br />
Onze Walter trok recent nogmaals de grens over om bij Pharma<br />
Ossendrecht (met z’n vier ‘dépendences’) de Skin-Cap producten<br />
te kopen die er nog restten. Toen onze would-be<br />
speurder/koper informeerde naar de Skin-Cap spray krompen<br />
de zaakvoerders ineen alsof ze met de gerechtelijke politie<br />
geconfronteerd werden. Volgens Walter hadden zij overduidelijk<br />
ons artikel in Drive-in gelezen waarin zij ontmaskerd werden als<br />
vervalsers.<br />
Hun handeltje lijken ze evenwel niet van plan op te doeken. Nu<br />
komen ze aanzetten met een imitatieproduct (als je de verpakking<br />
ziet zou je warempel zweren dat je Skin-Cap koopt) dat<br />
men PREVENOL gedoopt heeft. Dit is voor ons een wellicht<br />
ongevaarlijk maar zeker een totaal waardeloos product. Walter<br />
heeft dit nieuwe (?) product maanden bij zichzelf uitgetest maar<br />
hij heeft geen donder verbetering vastgesteld. Daarbij raakt de<br />
spray-mond voortdurend verstopt zodat de gebruiker niet anders<br />
kan dan het product leegspuiten in een flesje om toch maar iets<br />
van de dure inhoud te redden.<br />
Wij willen onze lezers dan ook waarschuwen voor dit<br />
waardeloze PREVENOL ® !<br />
27
Walter - Deel 2: GOEDNIEUWS BOODSCHAP?<br />
Eindelijk ben ik nog eens enkele maanden volledig vrij van enig<br />
pso-letsel dankzij het labo “Macarena 14 te Madrid” met het product<br />
BLUE CAP.<br />
Begin dit jaar printten vrienden voor mij een aantal bladzijden<br />
van internet uit over Blue Cap producten (een spray, shampoo,<br />
een crème) op basis van Zink Pyrithione. Later brachten vrienden<br />
mij uit Spanje Blue Cap mee en na één week was mijn<br />
lichaam geheel vrij van pso-letsels. Mijn ellebogen heb ik nog<br />
enkele weken langer moeten behandelen. De tweede maand<br />
heb ik niets meer moeten sprayen of smeren, gewoon zalig.<br />
Ik kan hierbij getuigen dat Blue cap dezelfde accurate werking<br />
op het lichaam heeft als wijlen Skin-Cap. Op de weerbarstige<br />
lokaties duurt de behandeling iets langer dan bij Skin-Cap. Dat<br />
Cheminova nu “Catalysis” heet en de spray nu 925 Fr. kost in<br />
plaats van een goeie 600 Fr. is wellicht de schuld van de schandaalzoekers<br />
en de Hollandse vervalsers.<br />
Niemand kan mij als 60-plusser, verhinderen nog eens eventjes<br />
vrij van psoriasis te kunnen leven en misschien hebben met mij<br />
nog vele andere lotgenoten deze wens.<br />
Walter<br />
NVDR: Volgens Zwitserse bron zou er in Blue-Cap ook cortisone<br />
zijn aangetroffen. Wij laten dit zo snel mogelijk onderzoeken<br />
door de APB (= de Algemene Pharmaceutische Bond).<br />
Dat is vlak voor het ter perse gaan van dit tijdschrift gelukkig nog<br />
gebeurd. Wat ik al vreesde, lijkt waarheid te worden. Apr. Jean<br />
Barbé van de APB bevestigt me in een fax dat het FDA (Food<br />
and Drug Administrtion, USA) in Blue Cap betamethasonpropionate<br />
(zie tabel p.7 klasse 4 of het sterkste corticoïd) en esters<br />
heeft aangetroffen (onderzoek van April 10, <strong>2001</strong>). Feit is dat de<br />
bijsluiter van Blue Cap niet correct is. Voor mij dus een onbetrouwbaar<br />
product!<br />
28<br />
PDC
OOK GELEZEN?<br />
Uit: Het Belang van Limburg / Gazet van Antwerpen<br />
Vis eten is gezond. Door vissen gegeten worden, ook. In het<br />
Turkse kuuroord Kangal knabbelt de Garra Rufa, alias de zwemmende<br />
huidarts, al eeuwen aan de overtollige huid van mens en<br />
dier. Ook psoriasispatiënten hebben de plek nu ontdekt. Voor<br />
hen voeren de visjes nu de ultieme schoonheidsoperatie uit. De<br />
therapie is intensief. De bezoeker wordt geacht tweemaal daags<br />
gedurende twee tot vier uur te baden. Artsen beweren dat<br />
patiënten na 3 weken ‘peeling’ hun uitstraling en zelfverzekerdheid<br />
terugwinnen.<br />
Slimme Duitsers verkopen visjes<br />
De Kangal-therapie heeft maar één groot nadeel. Een mens<br />
moet ervoor naar Turkije. Omdat er bitter weinig literatuur voorhanden<br />
is, zijn de Belgische ‘pso’- patiënten niet geneigd om die<br />
verre verplaatsing te maken. Ze zijn ook bevreesd voor mogelijke<br />
besmettingen door andere huidaandoeningen in de Turkse<br />
baden. De snuggere Mario Wegricht uit Duitsland heeft een<br />
oplossing bedacht. Hij haalt de visjes naar hier en biedt ze te<br />
koop aan op het internet. “Helaas is het niet mogelijk om de diertjes<br />
met de post op te sturen”, vertelt de Duitser. “Wie enkele<br />
exemplaren wil kopen, moet ze dus komen afhalen. Vanaf de<br />
aankoop van twintig visjes, geven we een gratis transporthouder<br />
toe”. Prijs voor een jong visje (2 centimeter): van 80 tot 120<br />
Duitse Mark. Maar de prijs stijgt gestaag. De vraag is dan ook<br />
groter dan het aanbod.<br />
“Toen ik met mijn handeltje in een televisieprogramma verscheen,<br />
stonden de afgezanten van de farmaceutische industrie<br />
en de groothandels in dieren in een rij voor mijn deur. Ze wilden<br />
mijn gehele visbestand in één klap kopen”, verklaart Wegricht,<br />
die behalve snugger nu ook bang is geworden. “Islamitische fundamentalisten<br />
hebben me al meermaals bedreigd. Ze zeggen<br />
dat ik de dieren illegaal invoer. Het zou me ook niet verwonderen<br />
als ik een van de dagen het slachtoffer word van een aanslag<br />
door de Kangal-lobby”.<br />
29<br />
http://www.knabberfisch.de/<br />
http://www.psoriasis-fische.de/
30<br />
Net over de Nederlandse grens in Bad Bentheim.<br />
Advertentie<br />
De weldadige en rustgevende werking van drie natuureigen<br />
kuurmiddelen!<br />
Warme zoutwaterbronnen (27 %)<br />
Natuurlijke modderbaden - Zwavelbaden<br />
In Europa absoluut unieke methode van kuren:<br />
• specialistische en vooruitstrevende medische behandeling<br />
• één van de meest verzadigde zoutwaterbronnen in Europa<br />
• landelijke rust en bijzonder comfortabele accommodatie<br />
■ Fachklinik Bad Bentheim ontwikkelde een eigen zoutbronlichttherapie<br />
voor de behandeling van psoriasis (psoriasis<br />
vulgaris en psoriasis pustulosa) met natuurlijk verzadigde<br />
warme zoutwaterbaden en aansluitend UV-lichtbestraling.<br />
■ Uitstekende vooruitzichten in geval van psoriasis artritis<br />
(psoriasis gewrichtsontstekingen)<br />
■ Optimale mogelijkheden door ruim veertig verschillende<br />
bestralingsapparaten voor zowel specifieke delen als voor het<br />
gehele lichaam.<br />
■ Klinische en ambulante behandeling.<br />
■ Gelegen temidden van 1000 ha. bosgebied voor rust en ontspanning.<br />
PSORIASISKL<strong>IN</strong>IEK BAD BENTHEIM<br />
De warme zoutwater- en zwavelbron in de natuur!<br />
Am Bade 48455 Bad Bentheim<br />
Tel. 0049 5922 740 - Fax 0049 5922 74899<br />
Internet: http://www.fk-bentheim.de
PSO-PUBLICATIES<br />
✒ Boek ‘PSORIASIS’, Leo Van Buggenhout, 127 p.<br />
Dit boek kan je kopen op een info-avond van de VVPP tegen<br />
6,20€. per exemplaar. Wil je het per post toegestuurd krijgen<br />
komt daar 1,25€. port bij. Je kan het boek bekomen bij je<br />
provinciale voorzitter.<br />
✒ JIJ EN PSORIASIS, folder<br />
Alle geïnteresseerden kunnen die folder gratis bekomen bij de<br />
provinciale voorzitter.<br />
✒ LOKALE BEHANDEL<strong>IN</strong>GEN, Paul De Corte, 24 p.<br />
Deze brochure behandelt enkel de 1ste stap in de behandelingscarrousel<br />
nl. de lokale behandelingen. Dit is een eenvoudige,<br />
praktische gids bij het dagelijks ritueel van het smeren.<br />
Deze brochure is te verkrijgen door overschrijving van 150 Fr. op<br />
rekening 390-0800404-15 van VVPP Oost-Vlaanderen<br />
✒ WITTE KORSTJES EN RODE VLEKJES<br />
Deze kleurrijke folder voor kinderen met psoriasis kan gratis<br />
aangevraagd worden bij :<br />
Mirelle Palinckx-Van Aart<br />
Aloïs Blommaertstraat 27<br />
2990 Wuustwezel<br />
Tel. : 03/669 77 87<br />
✒ KUREN AAN DE ZWARTE ZEE :EFORIE-NORD<br />
Deze kleurrijke en handige brochure (14 p.) beantwoordt de<br />
meeste vragen van de kandidaat-Roemenië-kuurder en is met<br />
vermelding van lid<strong>nummer</strong> gratis te bekomen bij :<br />
Marleen Debrier<br />
Jacob Jordaenstraat 1<br />
3620 Lanaken<br />
31
V.V.P.P. vzw<br />
Vlaamse Vereniging van Psoriasis Patiënten<br />
www.psoriasis-vl.be<br />
Opgericht op 30 oktober <strong>19</strong>82<br />
Onder het identificatie<strong>nummer</strong> : 1172/83<br />
32<br />
Voorzitter<br />
Paul DE CORTE<br />
Beervelde Dorp 39<br />
9080 Lochristi<br />
Tel. & Fax: 09 355 08 13<br />
E-mail : vvpp@xs4all.be<br />
Financieel beheerder<br />
Herman DANIELS<br />
Hazelaardreef 25<br />
2960 St.-Job-in-’t Goor<br />
Tel. 03 633 34 60<br />
Secretaris<br />
Ignace GOETHALS<br />
Dorotheastraat 13<br />
8200 Sint-Michiels<br />
Tel. 050 38 03 79<br />
Webmaster<br />
www.psoriasis-vl.be<br />
Josy SLECHTEN<br />
Oude Nederbaan 30<br />
3730 Hoeselt<br />
Tel. 089 41 52 31<br />
josy.slechten@hoeselt.net<br />
Ondervoorzitter<br />
Agnes HOEVEN<br />
Kosterstraat 10<br />
3510 Kermt<br />
Tel. & Fax: 011 25 16 01<br />
Ledenadministrator<br />
Eddy SWOLFS<br />
Hoogvennestraat 59<br />
3500 Hasselt<br />
Tel. 011 24 32 86<br />
Bank: 001-1866354-53 (VVPP)<br />
Ouders ‘Kinderen met pso’<br />
Mirelle PAL<strong>IN</strong>CKX<br />
Aloïs Blommaertstraat 27<br />
2990 Wuustwezel<br />
Tel. 03 669 77 87<br />
Fax 03 669 51 24<br />
GIPSO (Waalse vereniging)<br />
Mr. Jules LEROUX<br />
Quai Mativa 54 Bte 091<br />
4020 Liège<br />
Tél. 04 342 37 92
<strong>DRIVE</strong>-<strong>IN</strong><br />
verschijnt vier maal per jaar.<br />
Overname van artikels kan na toestemming van de redactie.<br />
Afgiftekantoor: 9080 Lochristi.<br />
V.U.: Paul De Corte, Beervelde-Dorp 39, 9080 Lochristi,<br />
Tel. & Fax 09 355 08 13<br />
e-mail: VVPP@xs 4 all.be<br />
<strong>Jaargang</strong> <strong>19</strong> - <strong>nummer</strong> <strong>76</strong> - <strong>december</strong> <strong>2001</strong><br />
REGIONALE<br />
VOORZITTERS<br />
Antwerpen<br />
■ Jeanne Toté-Floren<br />
Lange Gaanweg 26<br />
9150 Bazel-Kruibeke<br />
Tel. 03 744 14 84<br />
Limburg<br />
■ Agnes Hoeven<br />
Kosterstraat 10 - 3510 Kermt<br />
Tel. 011 25 16 01<br />
Oost-Vlaanderen<br />
■ Paul De Corte<br />
Beervelde Dorp 39 - 9080 Lochristi<br />
Tel. 09 355 08 13<br />
Vlaams Brabant<br />
■ Geert Laenens<br />
Laukenstraat 13 - 3210 Lubbeek<br />
Tel. 016 64 01 57<br />
E-mail: glaenens@be.packardbell.org<br />
West-Vlaanderen<br />
■ Véronique Sijs<br />
Brieversweg 16 - 8340 Moerkerke<br />
Tel. 050 33 78 75<br />
GSM 04<strong>76</strong> 92 <strong>19</strong> 87<br />
E-mail: vvppwvl@online.be<br />
RAAD VAN ADVIES<br />
Apr. Barbé, A.P.B.<br />
Brussel<br />
Dr. Boonen, dermatoloog<br />
Geel<br />
Dr. Boyden, dermatoloog<br />
Hasselt<br />
Dr. Buntinx, psychiater-seksuoloog,<br />
Alken<br />
Dr. Coopman, dermatoloog,<br />
Antwerpen<br />
De heer Faché, biochemie<br />
Laarne<br />
Dr. Joos, reumatoloog<br />
Gent<br />
Dr. Roelandts, dermatoloog,<br />
Leuven<br />
Prof. Dr. Van Den Berghe<br />
erfelijkheid, Leuven<br />
Prof. Dr. Van Moffaert<br />
psychiater, Gent<br />
Dr. Walravens, reumatoloog, Mol<br />
Dr. Willemsen, dermatoloog,<br />
Brussel<br />
Druk. Coppens bvba, Tel. 09/353 93 93