Pollux - Wat is Multi Moment Opname (MMO)

Pollux 

Beheer en Advies B.V. www.multimomentopname.nl 

___________________________________________________________________________________________________________ 

Inhoudsopgave 

1 Multimomentopname...................................................................................................................2 

1.1 Definitie:...............................................................................................................................2 

1.2 Steekproeven:......................................................................................................................2 

1.3 Toepassing van de MMO gegevens:....................................................................................4 

1.4 Kwantitatieve analyse van de organisatie:............................................................................4 

1.4.1 Het verkrijgen van een kwantitatieve analyse van de organisatie op een werk.............4 

1.4.2 Het bepalen van toeslagen bij de hantering van taaktijden...........................................5 

1.4.3 Het bepalen van tijdnormen per element......................................................................5 

1.5 Werkwijze:............................................................................................................................6 

1.6 Nauwkeurigheid:..................................................................................................................8 

1.7 Bijlage Multimomentopnamen............................................................................................10 

1.7.1 Aanvaardbare standaardafwijking:..............................................................................10 

1.7.2 Representativiteit:.......................................................................................................10 

2 Theorie en praktijk.....................................................................................................................13 

2.1 Inleiding..............................................................................................................................13 

2.2 Theoretische achtergronden van MMO..............................................................................16 

2.2.1 Afspraken voor aanvang.............................................................................................19 

2.3 Opzet van een MMO..........................................................................................................20 

2.3.1 Introductie...................................................................................................................21 

2.3.2 Opstellen van het elementenplan................................................................................21 

2.3.3 Het maken van proefronden.......................................................................................21 

2.3.4 Het vaststellen van de opnameperiode.......................................................................22 

2.3.5 Het vaststellen van de opnametijdstippen...................................................................22 

2.3.6 Opstellen van de opnamebladen................................................................................24 

2.3.7 Het maken van opnamen............................................................................................24 

2.3.8 Het bijhouden van controle-grafieken.........................................................................25 

2.3.9 Het controleren van de bereikte nauwkeurigheid........................................................27 

2.3.10 Het presenteren van de resultaten............................................................................28 

2.4 NOMOGRAM Bijlage 1.......................................................................................................29 

2.5 ELEMENTENPLAN Bijlage 2.............................................................................................30 

2.6 A-SELECTE GETALLEN Bijlage 3.....................................................................................31 

______________________________________________________________________________________ 1 van 31 

Pollux Beheer en Advies B.V. tel.: +31(0)654 922 676 KvK Arnhem 09154067 

Frans Halsstraat 8 fax: +31(0)84 713 1545 ING Bank 65.22.25.934 

7131 VW Lichtenvoorde mail: pollux.beheer@gmail.com BTW nr.: NL8149.11.432.B01



___________________________________________________________________________________________________________ 

1 MULTIMOMENTOPNAME 

1.1 Definitie: 

Multimomentopnamen (MMO) is een verzameling van momentwaarnemingen van de 

activiteiten van een groep personen of machines over een bepaalde periode, ter bepaling 

van het procentuele aandeel van die activiteiten in de tijdsduur van deze periode. 

Wanneer we de tijdsbesteding van een groep mensen willen kennen, is het mogelijk 

gegevens te verkrijgen door per man een afzonderlijke tijdopname met een horloge te 

maken. 

Het verkrijgen van tijdgegevens langs deze weg is zeer tijdrovend. 

Bij de MMO echter worden niet alle personen continu geobserveerd, maar ieder wordt 

gedurende een goot aantal momenten waargenomen, waarbij wordt vastgesteld waarmee 

hij zich op die momenten bezig houdt. 

MMO is dus een tijdstudietechniek, welke evenals elke horlogeopname, gebaseerd is op 

de steekproeftheorie. 

Samenvattend kunnen we stellen: 

● tijdopnamen met een horloge geven een doorlopend beeld van de waargenomen 

werkelijkheid; daartoe is gewoonlijk één waarnemer per man nodig 

● de MMO geeft een groot aantal momentwaarnemingen; er is één waarnemer per 

groep mensen nodig. 

1.2 Steekproeven: 

Het werken met steekproeven kent veel toepassingsgebieden, b.v. bij verkeerstellingen, 

bij het trekken van monsters in de koffie- en theehandel, bij het keuren van materialen, 

enz. 

Een eenvoudig voorbeeld van het werken met een steekproef is het volgende: 

In een bus bevinden zich een groot aantal rode en blauwe knikkers. Wanneer men de 

verhouding van de aantallen rode en blauwe knikkers wil kennen, kan met uiteraard alle 

roden en blauwe knikkers gaan tellen. We kunnen echter ook een aantal malen een tiental 

knikkers willekeurig uit de bus nemen en de verhouding rood/blauw bepalen. 

Wanneer men van de 100 knikkers op deze wijze de verhouding rode/blauwe heeft 

bepaald en deze is 64/36, dan mag men concluderen, dat de verhouding rode/blauwe 

knikkers in de bus bij benadering 64/36 is. We hebben dan een uitkomst, die, hoewel zij 

een benadering is, voor bepaalde doeleinden bruikbaar is. 

Essentieel is, dat de uitkomst met zeer weinig moeite is verkregen. 

Op analoge wijze wordt bij de MMO een steekproef van de tijdbesteding van een groep 

mensen verkregen. 

Het volgende voorbeeld geeft de uitwerking van MMO. 

Met heeft met een MMO een groep van 6 mensen geobserveerd: daarbij is elke man 200 

maal waargenomen, in totaal worden zo 1200 waarnemingen verricht. 

______________________________________________________________________________________ 2 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

De uitwerking van de MMO is als volgt: 

Man 1 Man 2 Man 3 Man 4 Man 5 Man 6 Totaal Aantal Gem. in 

waarn. 

Gem. in 

% 

Direct productie 124 110 100 140 130 116 720 6 120 60 

Transport en lopen 14 40 34 16 22 30 156 6 26 13 

Overleg met chef/collega 10 10 16 14 12 10 72 6 12 6 

Tekening lezen 6 10 8 0 10 26 60 6 10 5 

Wachten 38 16 28 20 14 4 120 6 20 10 

Rust pv enz. 8 14 14 10 12 14 72 6 12 6 

N.B. 

De getallen geven de aantallen waarnemingen aan, in de laatste kolom zijn deze omgezet in 

procenten. 

Wanneer men man 4 gedurende 140 momenten direct productief bezig zag, dan luidt de 

conclusie: 

man 4 heeft (140/200) x 100% = 70% van de opnameduur direct productief gewerkt. 

Dit is uiteraard een benadering; om een exact cijfer te verstrekken had men gedurende de gehele 

opnameduur alleen deze man moeten waarnemen. 

In dezelfde opnameduur is nu echter de gehele groep van 6 man waargenomen. 

______________________________________________________________________________________ 3 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

1.3 Toepassing van de MMO gegevens: 

We kunnen gegevens, welke met een MMO verkregen zijn, gebruiken voor: 

A. Het verkrijgen van een kwantitatieve analyse van de organisatie in een afdeling. 

B. Het bepalen van de toeslagen bij de hantering van taaktijden. 

C. Het bepalen van tijdnormen per element. 

1.4 Kwantitatieve analyse van de organisatie: 

1.4.1 Het verkrijgen van een kwantitatieve analyse van de organisatie op een werk. 

Hiermede worden de organisatieverliezen zichtbaar gemaakt en kunnen 

verbeteringsmogelijkheden worden aangegeven. Na het treffen van maatregelen ter 

verbetering van de organisatie kan door middel van een nieuwe MMO het effect worden 

bepaald. 

Voorbeeld van de hiervoor getoonde MMO: 

Het wachten neemt gemiddeld 10% in beslag; door de mensen vaste taken te geven kan 

wellicht het wachten worden verminderd. 

Door bij de opname het wachten nader te specificeren in: 

● wachten op collega; 

● wachten op de chef/voorman; 

● wachten op materiaal; 

● wachten op de kraan; 

● enzovoort. 

Kunnen de oorzaken van het wachten nader worden geanalyseerd. 

Door meer of minder soorten werkzaamheden te onderscheiden, kan men een doorsnede 

van de organisatie met een aan het doel aangepaste detaillering verkrijgen. 

Indien men een globaal inzicht verlangt, kan de MMO zich over een groep mensen van 80 

– 100 man uitstrekken. 

______________________________________________________________________________________ 4 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Bij repeterende werkzaamheden is het mogelijk het serie-effect te bepalen door een aantal 

elkaar opvolgende MMO-en te maken. Uit de onderlinge vergelijking van de resultaten 

kunnen de gegevens worden gevonden van de inlooptoeslagen. 

1.4.2 Het bepalen van toeslagen bij de hantering van taaktijden. 

Wanneer met behulp van tijdopnamen en/of opbouwtijden taaktijden zijn bepaald, is het 

daarnaast nog noodzakelijk de grootte van de toeslagen voor de betreffende situatie vast 

te stellen. 

Met een MMO kunnen voor deze toeslagen representatieve gegevens worden verkregen. 

Voorbeeld van de getoonde MMO: 

In dit geval bleek het “tekening lezen” 5% van de totaal bestede tijd te bedragen. 

Wanneer nu de tijd is bepaald voor de productieve handelingen inclusief het transport en 

lopen (60+13=73%), dan is voor het “tekening lezen”in deze of een andere soortgelijke 

situatie de toeslag: (5/73) x 100% = 7%. 

Op dezelfde manier kunnen toeslagen voor de andere (indirecte) werkzaamheden worden 

bepaald. 

In hoeverre bepaalde activiteiten of verschijnselen, zoals wachten en storingen, in 

toeslagen moeten worden opgenomen, is een arbitraire zaak. 

Dit hangt nl. nauw samen met de mate van organisatorische beheersing van het 

bedrijfsgebeuren. 

1.4.3 Het bepalen van tijdnormen per element. 

Voor het bepalen van normaaltijden is het noodzakelijk bij de MMO werkzaamheden 

gedetailleerd te onderscheiden. Daarnaast moeten de, in de opnameduur, geproduceerde 

hoeveelheden worden geregistreerd. 

Voorbeeld van een zeer globale toepassing: 

Gedurende 8 uren is een MMO gemaakt van het timmeren van een bekisting door een 

groepje van 4 man. We vinden voor het stellen van 16 bekistingschotten een percentage 

van 20% van de bestede tijd; d.w.z. er is besteed aan het stellen (20/100) x 4 man x 8 uur 

= 6,4 manuur. 

Per schot heeft het stellen gekost 6,4 : 16 = 0,4 manuur. 

______________________________________________________________________________________ 5 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

1.5 Werkwijze: 

In chronologische volgorde verloopt het maken van een MMO volgens het onderstaand schema: 

1. Het maken van een opname-plan. 

Afhankelijk van de doelstelling van het onderzoek wordt de mate van detaillering van de 

opname bepaald. 

Afhankelijk van de gewenste nauwkeurigheid van de uitkomsten wordt het aantal 

waarnemingen bepaald. 

Afhankelijk van de benodigde rondetijd is dan de duur van de opname te bepalen. 

2. Overleg met: 

de afdelingschef, teneinde een representatieve periode te kiezen. 

Het personeel, teneinde duidelijk te maken wat het doel en de werkwijze van het 

onderzoek is. 

3. Het maken van de MMO 

Voorbeeld: 

één van de werkwijze is om vaste rondes te maken met steeds wisselend, willekeurig 

interval. 

Op een ronde moet men alle mensen éénmaal waarnemen. Afhankelijk van de 

geografische situatie zal de indeling van de ronde moeten worden aangepast. 

Het registreren kan op twee verschillende methoden worden uitgevoerd: 

a. een veel gebruikte methode is die, waarbij per man door middel van het z.g. “turven”- 

wordt geregistreerd waaraan de tijd wordt besteed. 

Werkzaamheden Direct productief Transp. Lopen Overleg chef/coll. Tekening lezen 

Man a IIIII I II I I 

Man b IIIII I III I 

Man c III IIIII I I I 

______________________________________________________________________________________ 6 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Een andere methode is die, waarbij per man en per ronde de tijdbesteding, door middel 

van codering, wordt vastgelegd. 

Voorbeeld: 

Rondetijdstip 7:50 uur 8:03 uur 8:12 uur 8:24 uur Enz. 

Man a P P L P 

Man b P P L P 

Man c T T T P 

Verklaring: P = direct productief 

L = tekening lezen 

T = Transport 

De “coderingsmethode” biedt het voordeel t.o.v. De “turf”-methode, dat de volgorde van 

het proces globaal vast ligt, waardoor het mogelijk is bij afwezigheid van de mensen 

achteraf door navragen alsnog de tijdbesteding vast te leggen. Het nadeel van de 

“coderings”-methode is, dat het uitwerken aanmerkelijk meer tijd vergt dan bij de “turf”methode. 

Wanneer de opnamen in de buitenlucht moeten worden gemaakt, kan men met 

een klein notitieboekje vaak handiger werken dan met een groot vel papier. 

4. Indien de MMO tot doel heeft tijdnormen te verkrijgen, dienen de tijdens de opname 

geproduceerde hoeveelheden te worden geregistreerd. 

5. Het uitwerken van de opname door telling en omrekening in procenten. 

Het is wenselijk de opnemen per man uit te werken om incidentele afwijkende 

tijdsbestedingen te kunnen lokaliseren. 

6. Het berekenen van de mate van nauwkeurigheid van de uitkomsten met behulp van de 

hierna te gegevens en tabellen. 

7. Analyse van de uitkomsten. 

● Bij organisatie-onderzoeken moeten overleg met de bedrijfsleiding de oorzaken en 

verbeteringsmogelijkheden van de organisatie-verliezen worden gezocht. 

● Bij het bepalen van tijdnormen moeten de uitkomsten van de MMO worden 

verwerkt in samenhang met de productiegegegevens. 

Welke conclusies mogen we uit een MMO trekken? 

Dit hangt af van twee factoren, de nauwkeurigheid en de representativiteit. 

______________________________________________________________________________________ 7 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

1.6 Nauwkeurigheid: 

Wanneer we teruggaan naar het voorbeeld van de knikkerbus, dan nemen we hierbij aan 

dan onze steekproefuitkomst bij benadering overeenkomt met de werkelijke verhouding 

van rode en blauwe knikkers in de bus. 

De statistiek heeft een aantal regels van het berekenen van de nauwkeurigheid van 

steekproeven opgesteld. Hierbij komt naar voren dat de nauwkeurigheid van de uitkomst 

samenhangt met: 

1. Het aantal knikkers dat we hebben onderzocht. Hoe meer knikkers we tellen, hoe 

nauwkeuriger de uitkomst wordt. 

2. De verhouding van rode en blauwe knikkers. Hoe meer de aantallen rode en 

blauwe knikkers elkaar benaderen, hoe nauwkeuriger de uitkomst bij een bepaald 

aantal waarnemingen. 

Op dezelfde wijze bezitten de uitkomsten van een MMO slechts beperkte nauwkeurigheid. 

De nauwkeurigheid is afhankelijk van: 

1. Het aantal waarnemingen dat gedaan is. 

2. De grootte van het percentage, dat de werkzaamheid van het geheel uitmaakt. 

De nauwkeurigheid van de uitkomst van een MMO wordt aangegeven door de grenzen 

van het berekende nauwkeurigheidsgebied 

Schematisch weergegeven: 

berekende uitkomst 

| 

| 

-spreiding (2s) | + spreiding (2s) 

 

 

nauwkeurigheidsgebied 

De formule voor de berekening van de nauwkeurigheid luidt: 

2s=2. p.100− p/n 

2s = standaard afwijking van p in % van de 

totale tijd bij 95% zekerheid 

p = de berekende procentuele uitkomst voor 

een bepaalde soort werkzaamheid of oponthoud. 

n = het totaal aantal waarnemingen. 

______________________________________________________________________________________ 8 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

De uitkomt van de nauwkeurigheidsberekening geeft geen 100% zekerheid dat de 

werkelijke waarde binnen het berekende nauwkeurigheidsgebied is gelegen. In de praktijk 

neemt men genoegen met een zekerheid van 95%.; d.w.z. er bestaat nog 5% kans dat de 

werkelijke waarde onder of boven de berekende nauwkeurigheidsgrenzen ligt. 

Voorbeeld: 

De MMO gaf als uitkomst voor “wachten” 10% bij 1200 waarnemingen 

2s=2.10.100−10/1200 = 1,7% 

We mogen stellen: met 95% zekerheid ligt de werkelijke waarde voor het “wachten”tussen 

8,3% (10%-1,7%) en 11,7% (10%+1,7%). 

Er is nog 5% kans dat de werkelijke waarde lager is dan 8,3% of hoger dan 11,7% is. 

Opmerking: 

In de gegeven formule staat de n (aantal waarnemingen) onder het wortelteken, d.w.z. Om 

een 2 maal zo grote nauwkeurigheid te verkrijgen zijn 2²=4 maal zoveel waarnemingen 

nodig. 

Wanneer we omgekeerd uitgaan van een te bereiken nauwkeurigheid (2s) is het mogelijk 

met de formule het daartoe benodigde aantal waarnemingen te berekenen. 

Voorbeeld: 

Het “wachten” bedraagt ongeveer 10%. 

We vragen een nauwkeurigheid van 2s van 1%. 

Hieruit volgt een n van 3600 waarnemingen. 

2s=2. p.100− p/n 

1=2.10.100−10/ n 

______________________________________________________________________________________ 9 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

1.7 Bijlage Multimomentopnamen 

Opmerking 

Met behulp van de tabel in bijlage 1 is het benodigde aantal waarnemingen snel te 

bepalen. 

Berekend kan worden dat, wanneer de som van de taaktijden per week een 

nauwkeurigheid met 2s = 5% moeten hebben, bij Multimomentopnamen ter bepaling van 

toeslagpercentages (“onregelmatigheidstoeslag”) 4000 à 5000 waarnemingen nodig zijn. 

De daarvoor benodigde waarnemingstijd hangt af van de benodigde looptijden; men zal 

veelal 8 – 10 uur nodig blijken te hebben (dus bv. 18 perioden van 30 min.). 

Voorbeeld: 

Uitgaand van een aantal waarnemingen van 4500 en een groepsgrootte van 6 man, 

betekent dit 750 waarnemingen per man. 

Bij een interval van 6 minuten gemiddeld kan men 10 rondes per uur maken. De MMO 

vergt dan 750 / 10 = 7,5 uur. 

Conclusie: 

De uitkomst van een MMO met bijbehorende nauwkeurigheidsgrenzen geeft 

een goed beeld van de werkelijke tijdsbesteding en van het 

nauwkeurigheidsgebied. 

1.7.1 Aanvaardbare standaardafwijking: 

Hoe groot de standaardafwijking mag zijn, hangt af van het doel van de 

multimomentopname. 

Wanneer het gaat om een globaal beeld van de tijdsbesteding, kan een vrij grote waarde 

voor 2s aanvaardbaar zijn. 

Gaat het echter om toeslagbepaling, dan zal de standaardafwijking klein moeten zijn. 

Een voorbeeld kan dit verduidelijken: 

Stel dat de berekende uitkomst voor “wachten” is 10% van de totale tijdsbesteding. 

Wanneer nu de standaardafwijking ligt in de orde van grootte van 5%, dan zou, met 95% 

zekerheid, het werkelijke percentage wachttijd liggen tussen 5 en 15%. 

Deze spreiding is voor het globale inzicht niet hinderlijk. De overige werkzaamheden (90% 

van de tijdbesteding) zijn dan vaak interessanter. 

Voor de bepaling van de toeslag voor wachten is de spreiding echter veel te groot. Een 

standaardafwijking van 2% is dan nog net aanvaardbaar. 

1.7.2 Representativiteit: 

In hoeverre de uitkomst van een MMO geldigheid bezit buiten de opname-periode is 

afhankelijk van de mate van representativiteit van de opname-periode. 

Om deze reden is het van belang van tevoren overleg te plegen met de bedrijfsleiding 

teneinde een representatieve periode te kiezen. Achteraf kan, aan de hand van de 

productiecijfers, worden gecontroleerd of de periode waarin de MMO-en werden 

uitgevoerd representatief waren. Zo zal bij het voor het eerst uitvoeren van 

werkzaamheden, een MMO een hoger percentage “tekening lezen” en “wachten” te zien 

______________________________________________________________________________________ 10 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

geven dan een MMO bij latere uitvoeringen van hetzelfde werk. Overige, voor de 

representativiteit, belangrijke punten zijn: 

• De opnamen moeten regelmatig over de uren van de dag en over de dagen van de 

week, worden gespreid. 

• De waarnemer moet geen invloed uitoefenen op de werkzaamheden (dus niet 

tijdens de opname storingen gaan verhelpen of anderszins het werk gaan regelen). 

• In de uitwerking van de MMO groepen met duidelijke afwijkende tijdsbestedingen 

ook afzonderlijk uitwerken, zodat geen absurde conclusies worden getrokken. 

• De deelnemende werkers goed voorbereiden. 

Om een controle op de representativiteit te krijgen kan men de opname verdelen in een 

aantal sub-opnamen. Eerst wanneer bij vergelijking blijkt dat de sub-opnamen onderling 

een overeenkomstig beeld vertonen mogen conclusies ten aanzien van de 

representativiteit worden getrokken. 

Conclusie: 

De uitkomst van een MMO geeft – indien het onderzoek naar de 

representativiteit bevredigend is verlopen – een betrouwbaar beeld voor 

soortgelijke situaties. 

______________________________________________________________________________________ 11 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Multimomentopnamen. Bijlage 1 

99% 

98% 

95% 

90% 

85% 

80% 

75% 

70% 

65% 

60% 

50% 

Tabel voor benodigd aantal waarnemingen bij 95% waarschijnlijkheid. 

Percentage 

p 

Formule: 

1% 

2% 

5% 

10% 

15% 

20% 

25% 

30% 

35% 

40% 

50% 

n = 4p (100 – p ) / (2s)² 

Spreiding (2s) 

0,5% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 

1584 

3136 

7600 

14400 

20400 

25600 

30000 

33600 

36400 

38400 

40000 

waarin n = aantal waarnemingen 

396 

784 

1900 

3600 

5100 

6400 

7500 

8400 

9100 

9600 

10000 

99 

196 

475 

900 

1275 

1600 

1875 

2100 

2275 

2400 

2500 

44 

88 

212 

400 

567 

712 

834 

934 

1012 

1067 

1112 

p = procentuele uitkomst voor een bepaald soort werkzaamheid of oponthoud. 

2s = standaardafwijking van p in % van de totale tijd bij 95% waarschijnlijkheid. 

______________________________________________________________________________________ 12 van 31 



7131 VW Lichtenvoorde mail: pollux.beheer@gmail.com BTW nr.: NL8149.11.432.B01 

25 

49 

119 

225 

319 

400 

469 

525 

569 

600 

625 

16 

32 

76 

144 

204 

256 

300 

336 

364 

384 

400



___________________________________________________________________________________________________________ 

2 THEORIE EN PRAKTIJK 

2.1 Inleiding. 

a. Multimomentopnamen (MMO) is een tijdstudietechniek die de mogelijkheid 

verschaft om door het nemen van een statistisch verantwoorde 

steekproef inzicht te krijgen in de tijdsbesteding van een groep personen 

binnen een afdeling of de benutting van het machinepark. 

Multimomentopname is in NEN3147: "Nomenclatuur arbeidsstudie", 

als volgt gedefinieerd: 

"Verzameling van momentwaarnemingen van activiteiten van 

een groep personen, of machines, over een bepaalde periode, 

ter bepaling van het procentuele aandeel van die activiteiten 

in de tijdsduur van deze periode". 

De gegevens, verkregen m.b.v. MMO, kunnen o.a. worden gebruikt voor: 

a. het signaleren van bottlenecks; 

b. het verbeteren van de organisatie van het werk; 

c. het verbeteren van werkmethoden; 

d. het bepalen van toeslagen, e.d. 

b. De steekproef (MMO) geeft dus een beeld van de tijd die 

besteed wordt aan diverse werkzaamheden, wachttijden, e.d., 

uitgedrukt in procenten van de totaal bestede tijd. 

______________________________________________________________________________________ 13 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

De resultaten van een MMO kunnen bijv. zijn: 

AFD: TECHNISCHE DIENST - Machine Bankwerkers (7 man). 

ELEMENTEN AANTAL 

WAARNEMINGEN 

BESTEDE TIJD: 

1 - machinale bewerkingen 

2 - laswerkzaamheden 

3- monteren/demonteren 

315 

286 

233 

% VAN TOTAAL AANTAL 

WAARNEMINGEN 

19,7% 

17,9% 

14,6% 

sub-totaal: 834 52,2% ± 2,5% 

BIJKOMENDE TIJD: 

4 - werkbespreking 

5 - naar/van magazijn 

NIET BESTEDE TIJD: 

146 

412 

9,0% 

25,8% 

sub-totaal: 558 34,8% ± 2,4% 

6 - wachten op werk 

7 - absent 

51 

157 

3,2% 

9,8% 

sub-totaal: 208 13,0% ± 1,7% 

TOTAAL: 1600 100,0% 

De berekende percentages in bovenstaand voorbeeld geven een 

indruk van de tijdsbesteding van de bankwerkers in de afd. 

Technische Dienst. Aan de hand van deze gegevens kan vastgesteld 

worden of, en zo ja, waar in de organisatie van het werk verbetering 

kan worden aangebracht. Zo zou wellicht het 

element 5: "van en naar magazijn" voor het ophalen en wegbrengen 

van gereedschappen en reparatiedelen - hetgeen ± 1/4 van de 

totale tijdsbesteding in beslag neemt - nader onderzoek behoeven. 

______________________________________________________________________________________ 14 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

De organisatie van een afdeling kan d.m.v. MMO tot in iedere 

graad van detaillering bestudeerd worden, mits voldaan wordt 

aan de statistische eisen te stellen aan een steekproef. 

De toepassingsmogelijkheden van MMO zijn niet beperkt tot productieof 

onderhoudsafdelingen: m.b.v. MMO kan ook de organisatie 

van het werk worden bestudeerd van magazijnen, kantoren, e.d. 

c. De gegevens uit het voorbeeld geven met een bepaalde 

nauwkeurigheid een beeld van de tijdbesteding van de 

machinebankwerkers, terwijl aan de gegevens en de nauwkeurigheid een 

bepaald betrouwbaarheidsniveau is verboden. De nauwkeurigheid 

van de resultaten van een steekproef is afhankelijk van de 

grootte van de steekproef (aantal opnamen), terwijl er ook een 

verband aanwezig is tussen de nauwkeurigheid en de 

betrouwbaarheidsniveau van de uitspraken. Zo zijn m.b.t. de uitspraak: 

bestede tijd is 52,2%, een tweetal vragen te stellen: 

a. met welke nauwkeurigheid wordt deze uitspraak gedaan 

(± 10% of ± 2%?); en 

b. hoe betrouwbaar is deze uitspraak (in hoeveel % van de 

gevallen is deze uitspraak waar?). 

Zonder te diep in te gaan op de theorie van het nemen van 

steekproeven, zal getracht worden het verband tussen de 

diverse grootheden, die van belang zijn voor het verantwoord 

uitvoeren van een MMO, vast te stellen. 

______________________________________________________________________________________ 15 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.2 Theoretische achtergronden van MMO. 

a. Het houden van een MMO is het nemen van een steekproef om een 

schatting te krijgen van een bepaald element uit een 

populatie. Voor deze schattingen van percentages geldt de binomiale verdeling. De 

frequentie-verdeling (zie fig. 1) kunnen 

beschreven worden met de formule: (p + q)ⁿ, waarin p de kans 

is op een bepaalde gebeurtenis en q de kans op het niet 

voorkomen van deze gebeurtenis (de “tegenkans”); dus p + q = 1, 

terwijl p en q elkaar uitsluitende gebeurtenissen zijn. 

De formule (p + q)ⁿ is het binomium van Newton, waar de 

“binomiale verdeling” zijn naam aan ontleent. 

Frequentie-verdelingen worden in het algemeen gekarakteriseerd 

door de grootheden “gemiddelde” en “standaardafwijking” (een 

maatstaf voor de spreiding van de individuele waarnemingen 

rond het gemiddelde). 

Voor de binomiale verdeling geldt: 

Gemiddelde : μ = n.p 

Standaardafwijking : δ = √ ( p.q.n) 

b. De schattingen van percentages, als fractie van de steekproef, 

______________________________________________________________________________________ 16 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

zijn ook binomiaal verdeeld, nu geldt echter: 

_ 

Gemiddelde : x = p 

Standaardafwijking : s = √ (p.q/n) 

Daar p + q = 1 kan de standaardafwijking geschreven worden als: 

s = √ ( p.(1-p)/n ) 

of indien in procenten uitgedrukt: 

s= √ ( p.(100-p)/n ) 

c. Onder de voorwaarde n.p>10 mag de binomiale verdeling 

benaderd worden als een normale verdeling. Voor het vaststellen 

van het betrouwbaarheidsinterval van bijv. 95% mag dan 

uitgegaan worden van de grenzen: ± 1,96 s (om praktische redenen 

af te ronden op ± 2 s), zie fig 2. 

M.a.w. Indien 100 steekproeven worden genomen dan ligt in 95 

van de 100 gevallen het werkelijke gemiddelde in het interval: 

p ± 2 s 

Wordt een betrouwbaarheid van 99,7% vereist dan wordt het interval: 

p ± 3 s 

Het middel de MMO gevonden percentage is dus een benadering 

van het werkelijke percentage, doch met een betrouwbaarheid 

van 95% kan worden gesteld dat het werkelijke percentage ligt 

in het interval: 

p ± 2 s of: 

______________________________________________________________________________________ 17 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

p ± 2 √ ( p.(100-p)/n ) 

De nauwkeurigheid van het gevonden percentage (p) wordt, ter 

vereenvoudiging a genoemd, dus: 

a = 2 √ ( p (100-p)/n ) 

Voor de uitvoering van een MMO is het noodzakelijk te weten 

hoeveel opnamen (n) moeten worden gemaakt. De MMO-formule, 

zoals in de praktijk toegepast, heeft dan de vorm: 

4 p ( 100 – p ) 

n = a² 

Hierin is: 

n = aantal te maken opnamen; 

4 = indicatie dat 95% betrouwbaarheid is vereist (± 2 s); 

p = percentage van het element dat onderzocht wordt; 

a = de nauwkeurigheid van de uitspraak. 

Het verband tussen deze grootheden kan ook grafisch worden 

uitgezet (zie bijlage 1). 

Toepassing van deze formule op het voorbeeld. 

Vastgesteld is: 

Bestede tijd : 52,2% 

Aantal opnamen : 1600. 

Gevraagd wordt de nauwkeurigheid van bovenstaand percentage te 

bereken bij een betrouwbaarheidsinterval van 95%: 

Gevraagd wordt de nauwkeurigheid van bovenstaande percentage te 

berekenen bij een betrouwbaarheidsinterval van 95%: 

Bestede tijd: 

4p.(100 - p) 

n = a² 

4p.(100-p) 

a² = n 

a = √ ( (4p.(100 – p)) / n ) substitueer: 

a = √ ( ( 4 x 52,2 x 47,8 ) / 1600 ) 

a = 2,5% 

Het werkelijke percentage bestede tijd ligt 

dus met een betrouwbaarheid van 95% in het 

______________________________________________________________________________________ 18 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

interval: 49,7% en 54,7% (52,2% ± 2,5%). 

De resultaten van een MMO dienen altijd gepresenteerd te worden 

onder vermelding van de bereikte nauwkeurigheid en de 

gehanteerde betrouwbaarheid. 

2.2.1 Afspraken voor aanvang 

Vóór aanvang van een MMO dienen de nauwkeurigheid en de 

betrouwbaarheid, waarvan de resultaten moeten voldoen, te worden 

afgesproken. 

Om nu echter m.b.v. De formule: 

4p.(100 - p) 

n = a² (95%-betrouwbaarheidsinterval) 

het aantal te maken opnamen te kunnen berekenen moet ook p 

bekend zijn; echter, de MMO is juist bedoeld om p vast te stellen! 

Men zal dus een schatting moeten maken van de grootte va 

p; bijv.: 

p = 30% 

(geschat) 

vereiste nauwkeurigheid: ± 2% bij een betrouwbaarheid van 95%. 

Het aantal opnamen wordt dan: 

4 x 30 x 70 

n = 4 = 2100 

Na bijv. 200 opnamen is nu te controleren of de schatting van 

p juist was. Blijkt p een waarde te bezitten die dichter bij 

38% ligt dan is n opnieuw te berekenen: 

4 x 38 x 62 

n = 4 = 2356 

Na 2000 opnamen is een dergelijke controle nogmaals uit te 

voeren, is p nu 36,5% dan wordt het aantal opnamen: 

4 x 36,5 x 63,5 

n = 4 = 2318 

Tijdens de uitvoering van de MMO dient dus regelmatig 

gecontroleerd te worden of het juiste aantal opnamen (en dus de 

vereiste nauwkeurigheid) bereikt is. Uiteraard dient deze 

controle op alle groepen van elementen te worden uitgevoerd, dus 

zowel de groep: “bestede tijd”als de groep “bijkomende tijd”, enz. 

______________________________________________________________________________________ 19 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.3 Opzet van een MMO. 

Om de resultaten van een MMO statistisch verantwoord te kunnen 

presenteren, zal de MMO aan bepaalde eisen moeten voldoen. Zo 

zal de periode waarin de opnamen worden gemaakt, representatief 

moeten zijn. 

Om te voorkomen, dat fouten worden geïntroduceerd in de 

resultaten van de MMO door het selectief maken van opnameronden, 

zullen bovendien de tijdstippen waarop de opnamen worden 

gemaakt a-select vastgesteld moeten worden en tenslotte zal het 

aantal opnamen moeten worden afgestemd op de vereiste 

nauwkeurigheid. Bij de opzet van de uitvoering van een MMO moet men 

met deze eisen rekening houden. 

De uitvoering van de MMO zal – chronologisch – volgens 

onderstaande punten moeten verlopen: 

a. Introductie van het onderzoek. 

b. Opstellen van het elementenplan. 

c. Het maken van proefronden. 

d. Het vaststellen van de opnameperiode. 

e. Het vaststellen van de opnametijdstippen. 

f. Opstellen van de opnamebladen. 

g. Het maken van de opnamen. 

h. Tijdens de opnamen het bijhouden van de controlegrafieken. 

i. Het meerdere malen controleren van de bereikte 

nauwkeurigheid (controle van het aantal opnamen). 

j. Na het maken van de MMO, het presenteren van de resultaten 

(verslaggeving). 

Bovenstaande punten zullen achtereenvolgens nader behandeld 

worden. Het totale onderzoek is niet gereed op het moment dat 

de resultaten van de MMO bekend zijn; immers, het analyseren 

van de uitkomsten, het ontwerpen van nieuwe methoden, het 

invoeren daarvan en de follow-up behoren tot het totale 

onderzoek, waarin de MMO als tijdstudietechniek is toegepast. In 

het kader van deze uiteenzetting zal hier niet op worden 

ingegaan. 

______________________________________________________________________________________ 20 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.3.1 Introductie. 

De introductie van het onderzoek – waarin MMO als tijdstudietechniek wordt toegepast – 

mag niet alleen bestaan uit een voorlichting m.b.t. de werkwijze die bij de MMO wordt 

toegepast, ook zal duidelijk gemaakt moeten worden wat het doel is van het onderzoek. 

Indien mogelijk, verdient het aanbeveling de werkwijze, het doel en de mogelijke 

resultaten te verduidelijken aan de hand van een eerder gehouden onderzoek in een 

andere afdeling of in een ander bedrijf, waarbij MMO is toegepast. 

Het inschakelen van het bij de MMO betrokken personeel, zowel in de voorbereidings- als 

in de analyse-fase, werkt niet alleen motiverend op het personeel, doch kan ook zeer 

waardevol zijn bij het zoeken naar verbeteringen in de organisatie van het werk. 

2.3.2 Opstellen van het elementenplan. 

Een waarneming is het vaststellen en noteren van de verrichting van één persoon, of één 

machine, op een a-skelet gekozen tijdstip. Dat wil zeggen dat vóóraf vastgesteld dient te 

worden welke verrichtingen waargenomen kunnen worden. Vooraf zal dus vastgesteld 

moeten worden welke elementen zich voordoen en hoe de elementen moeten worden 

gegroepeerd. Een dergelijk “elementenplan” kan per bedrijf, per afdeling en per type 

onderzoek verschillen vertonen voor wat betreft het soort element, doch ook wat betreft 

het aantal elementen. Afhankelijk van de gewenste informatie is het meestal voldoende 

dat een elementenplan is opgebouwd uit 10 – 15 elementen. Voor de niet ervaren 

waarnemer is het raadzaam zich in eerste instantie te beperken tot ± 10 elementen. 

Bij het opstellen van een elementenplan is het noodzakelijk dat de elementen zodanig 

worden gekozen dat gelijksoortige gebeurtenissen elkaar uitsluiten. Wordt bijv. De 

bezetting van het machinepark onderzocht, dan mogen de elementen 

- machine in gebruik 

- machine-looptijd (belast) 

niet in het elementenplan voorkomen omdat deze gebeurtenissen gelijktijdig op kunnen 

treden. Een voorbeeld van een elementenplan (tevens opnameblad) is gegeven 

in bijlage 2. 

2.3.3 Het maken van proefronden. 

Na het opstellen van het elementenplan is het noodzakelijk een aantal proefronden te 

maken. Tijdens deze proefronden dient gecontroleerd c.q. vastgesteld te worden: 

a. Is het elementenplan volledig? 

b. Is het elementenplan éénduidig; m.a.w. zijn de waarnemingen 

zonder twijfels onder te brengen in één element? 

c. Welke route moet gelopen worden om alle betrokkenen, of 

machines, tegen te komen? 

d. Hoeveel tijd vergt het maken van een ronde? 

Uit deze rondeduur kan de gemiddelde intervaltijd tussen de 

ronde worden bepaald. Vaak is intervaltijd = 2 x rondeduur. 

______________________________________________________________________________________ 21 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.3.4 Het vaststellen van de opnameperiode. 

In punt 1.7.2 is reeds gesteld dat de opnameperiode representatief moet zijn voor het 

totaal. Is bijv. de productie in een bepaalde periode – bij 

uitzondering – lager dan normaal, dan is deze periode niet 

representatief voor de productie-afdeling en is het maken van 

een MMO niet verantwoord. Evenzo is het niet verantwoord een 

MMO te maken m.b.t. de tijdsbesteding van het personeel, 

indien als gevolg van een griepepidemie het ziekteverzuim 

uitzonderlijk hoog is. Deze verschijnselen kunnen zich in mindere 

mate voordoen terwijl de uitvoering van de MMO reeds is 

aangevangen. Daarom is het wenselijk om, na het afsluiten van de 

MMO, enkele gegevens (productiecijfers, behandelde opdrachten, 

ziekteverzuimgegevens, e.d.) te controleren op “uitschieters“ 

om de representativiteit te verifiëren. 

Bij het vaststellen van de opnameperiode zal aan de hand van 

het elementenplan bepaald moeten worden gedurende hoeveel 

weken de benodigde opnamen zullen worden gemaakt. Zijn er in het 

elementenplan gebeurtenissen opgenomen die een cyclus van 14 

dagen vertonen, dan is het noodzakelijk, om ieder element de 

kans te geven in de opnamen te worden opgenomen, dat de periode 

bijv. 3 weken omvat. 

2.3.5 Het vaststellen van de opnametijdstippen 

Om ieder element de kans te geven te worden opgenomen in de waarnemingen is het 

noodzakelijk de opname tijdstippen a-select vast te stellen. 

Het a-select vaststellen van deze tijdstippen kan bijv. 

geschieden aan de hand van een tabel van a-selecte getallen (zie 

bijlage 3). Het vertalen van de a-selecte getallen in 

tijdstippen van de dag verloopt als volgt: 

a. Gegevens 

Werktijd van 08.00 – 12.00 uur en van 13.00 – 17.00 uur. 

Aantal te maken opnamen: 2400. 

Opnameperiode: 15 werkdagen. 

Aantal opnamen per ronde: 10. 

Tijdsduur van 1 ronde: 10 minuten. 

b. Aantal ronden per dag: 

2400 

15 x 10 = 16 

______________________________________________________________________________________ 22 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

c. Door het aantal werkuren/dag in te delen in perioden van 5 

minuten, ontstaan 96 perioden. Trek nu uit de tabel van 

a-selecte getallen (van 0 tot 100) een serie van 20: 

12 48 

66 65 

32 90 Streep alle getallen die voor 

48 69 de 2e maal voorkomen, weg. 

79 06 

10 37 

73 69 

20 75 

78 89 

85 92 

De getalwaarde van deze a-selecte getallen vertegenwoordigt nu 

evenzoveel perioden van 5 minuten over de gehele werkdag 

(zonder de periode 12.00 – 13.00 uur), dus: 

00 = 08.00 uur 

01 = 08.05 uur 

02 = 08.10 uur 

47 = 11.55 uur 

48 = 13.00 uur enz. 

Rangschik de a-selecte getallen en vertaal iedere waar naar 

een tijdstip van de werkdag: 

06 = 08.30 uur 69 = 14.45 

10 = 08.50 73 = 15.05 

12 = 09.00 75 = 15.20 

20 = 09.40 78 = 15.35 

32 = 10.40 79 = 15.40 

37 = 11.05 85 = 16.05 

48 = 13.00 89 = 16.25 

65 = 14.25 90 = 16.30 

66 = 14.30 92 = 16.40 

De tijdstippen die te dicht bij elkaar liggen (rondetijd is 10 

min.) worden weer weggestreept. Er zijn nu 15 tijdstippen 

bekend waarop een ronde moet aanvangen, d.w.z. 1 tijdstip te 

weinig. Trek uit de tabel het volgende cijfer, “vertaal” dit 

en voeg het tijdstip in. 

______________________________________________________________________________________ 23 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Voor iedere opname dag dienen de opnametijdstippen opnieuw 

a-select te worden vastgesteld. Om het vertalen van a-selecte 

getallen naar tijdstippen te vereenvoudigen is het aan te bevelen 

om voor de eigen bedrijfssituatie een periode-indeling van de 

dag samen te stellen en deze opvolgend te nummeren. Aan de hand 

van de tabel van a-selecte getallen, kunnen de 

opnametijdstippen dan direct worden afgelezen. 

2.3.6 Opstellen van de opnamebladen. 

In bijlage 2 is een voorbeeld 

gegeven van een opnameblad voor het maken van een MMO. Om het 

opnameblad definitief vast te kunnen stellen is het 

noodzakelijk dat het elementenplan gecontroleerd is tijdens de 

proefronden, het aantal ronden per dag is vastgesteld en bekend is 

welke personen, of machines, geobserveerd gaan worden. 

Afhankelijk van het aantal te observeren personen of objecten 

en het aantal te maken ronden per dag, is te overwegen of een 

opnameblad wordt samengesteld geldig voor één ronde, voor één 

dag of meerdere dagen. 

Moeten de resultaten van een MMO tevens dienen om een 

vergelijking te maken tussen overeenkomstige afdelingen – of 

gelijksoortige afdelingen in andere vestigingen – dan is een 

gestandaardiseerd elementenplan noodzakelijk. Ook de 

opnamebladen kunnen dan gestandaardiseerd worden en als formulier 

worden uitgegeven. Het is sterk aan te bevelen het opnameblad, 

voor wat betreft het formaat, niet groter te doen zijn dan A-4. 

De gemaakte opnamen moeten regelmatig verwerkt worden tot 

tussenresultaten. Het verdient aanbeveling hiertoe een z.g. 

verzamelblad samen te stellen waarop de gegevens per dag 

verzameld en verwerkt kunnen worden. 

2.3.7 Het maken van opnamen. 

Het maken van opnamen kan geschieden: 

a. door de te observeren personen in een vastgestelde volgorde 

waar te nemen; 

b. door te observeren personen of machines te observeren 

volgens een vastgestelde route. 

Zijn de te observeren personen niet plaats-gebonden, dan is 

mogelijkheid a niet uitvoerbaar. Wordt tijdens een ronde met 

vastgesteld route één persoon meerdere maken tegengekomen dan 

geldt de eerste waarneming. De waarnemer dient tenslotte 

tijdens het observeren zo weinig mogelijk als “storende” factor 

op te treden, slechts in twijfelgevallen zal hij informeren 

waar betrokkene mee bezig is. 

______________________________________________________________________________________ 24 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.3.8 Het bijhouden van controle-grafieken. 

In punt 1.7.2 is reeds aangegeven 

dat het niet verantwoord is een MMO te maken in een 

niet representatieve periode (tijdelijke verhoogde of 

verlaagde productie, hoog ziekteverzuim, e.d.). Met andere woorden: 

is de situatie niet “stabiel”, dan kunnen – en mogen – er geen 

conclusies worden getrokken uit de resultaten van een MMO. 

Om nu te controleren of dergelijke situaties zich voordoen 

tijdens de opnameperiode, is het wenselijk de tussentijdse 

resultaten van de MMO grafisch uit te zetten. Een tweetal 

grafieken komen voor dit doel in aanmerking: 

a. een grafiek waarin de dagelijkse waarde van een groep 

elementen (bijv. niet-bestede tijd) wordt weergegeven (zie 

fig. 3), en 

b. een grafiek waarin de gemiddelde waarde van een groep 

elementen wordt uitgezet tegen het cumulatief aantal opnamen 

(zie fig. 4). 

Figuur 3. Verloop van de dagelijks % 

van de groep elementen: 

NIET-BESTEDE TIJD. 

______________________________________________________________________________________ 25 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Komen in een dergelijke grafiek regelmatig zeer sterke 

fluctuaties voor, dan is het zaak, in overleg met afd. chef en 

opdrachtgever, een nader onderzoek in te stellen naar de oorzaak 

van het verschijnsel. Een mogelijke oorzaak zou kunnen zijn 

dat zich in de werkvoorbereiding problemen voordoen die een 

zeer onregelmatige werkuitgifte tot gevolg hebben. 

Ook al zijn de fluctuaties in de dagelijkse resultaten 

acceptabel, dan toch kunnen de resultaten een (voor het verantwoord 

maken van een MMO) niet acceptabele “trend” vertonen. Om een 

dergelijke trend zichtbaar te maken is het noodzakelijk de 

resultaten als voortschrijdend gemiddelde uit te zetten (zie 

fig. 4). Is de waargenomen situatie stabiel dan zal het 

voortschrijdend gemiddelde rond één waarde “uitdempen”. Blijft 

daarentegen het gemiddelde stijgen of dalen, dan zal ook hier 

de oorzaak van moeten worden vastgesteld. 

______________________________________________________________________________________ 26 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Na het beëindigen van de MMO kan de grafiek waarin het 

verloop van het voortschrijdend gemiddelde is vastgesteld, worden 

gecompleteerd met de definitieve gemiddelde waarde van de 

groep elementen en het verloop van de nauwkeurigheidsgrenzen. 

De grafiek (zie fig. 5) wordt veelal in het verslag van 

het onderzoek opgenomen. 

2.3.9 Het controleren van de bereikte nauwkeurigheid. 

Met het toenemen van het 

aantal opnamen wordt de nauwkeurigheid groter (zie 

fig. 5). Voor de aanvang van de MMO moet zijn afgesproken aan 

welke nauwkeurigheid de uitspraken moeten voldoen. 

______________________________________________________________________________________ 27 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

Daar de waarde van p (zie punt 2.2.1) tijdens de MMO aan 

verandering onderhevig is – totdat “uitdemping” heeft plaatsgevonden – 

moet regelmatig de bereikte nauwkeurigheid worden gecontroleerd. 

In fig. 5 zijn een tweetal waarden van a (de nauwkeurigheid) 

aangegeven. Zou de eis m.b.t. de nauwkeurigheid zijn 

geweest: ± 2,5%, dan was de MMO bij 1550 opnamen gestopt 

(althans voor de groep elementen: Bestede tijd. De andere groepen 

moeten dan ook nog gecontroleerd worden). Zou de eis ± 2,0% 

zijn geweest dan moesten er 2400 opnamen gemaakt worden. Voor 

de tussentijdse berekening van de nauwkeurigheid wordt gebruik 

gemaakt van de formule: 

a = √ ( 4 . p (100-p)/n ) 

of van het monogram uit bijlage 1. 

2.3.10 Het presenteren van de resultaten 

Is het onderzoek voltooid dan 

zal minimaal een presentatie gegeven moeten worden van de 

resultaten van de MMO (zie voorbeeld op blz. 3). Het heeft 

hierbij weinig zin om van alle elementen de bereikte 

nauwkeurigheden te vermelden; zinvoller is om per groep elementen 

(bestede tijd, bijkomende tijd, e.d.) de bereikte nauwkeurigheid 

aan te geven, zoals ook in het voorbeeld op blz. 14 is 

toegepast. Tenslotte zal bij het trekken van conclusies uit de 

MMO-resultaten de nodige voorzichtigheid betracht moeten worden. 

Beter is om in het rapport te verwijzen naar percentages 

die aanleiding kunnen zijn voor verbeteringen en de 

gevolgtrekkingen hieruit in eerste instantie over te laten aan de 

betrokken chefs. 

______________________________________________________________________________________ 28 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.4 NOMOGRAM Bijlage 1 

______________________________________________________________________________________ 29 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.5 ELEMENTENPLAN Bijlage 2 

______________________________________________________________________________________ 30 van 31 






___________________________________________________________________________________________________________ 

2.6 A-SELECTE GETALLEN Bijlage 3 

64 75 45 86 1 15 52 31 16 54 73 72 50 85 93 4 14 59 71 64 51 77 44 13 

51 34 9 32 58 24 60 99 96 30 42 90 29 15 75 95 69 28 2 29 1 23 4 6 

89 21 13 29 5 86 54 65 82 19 39 51 84 8 7 2 29 18 46 87 43 92 37 79 

57 48 23 30 66 61 63 76 26 59 95 39 4 1 85 89 65 93 15 94 8 60 58 79 

12 27 67 32 48 83 53 89 81 6 71 65 52 10 58 92 97 83 21 43 92 87 5 17 

20 89 25 7 42 32 19 54 22 45 10 67 50 76 76 84 71 40 39 90 90 79 76 44 

97 24 72 5 90 29 22 59 17 1 52 17 94 69 78 52 95 95 99 12 16 50 54 32 

46 42 42 5 38 87 58 74 29 26 25 44 84 18 48 27 82 96 49 74 78 30 95 42 

42 12 39 87 99 87 17 10 31 73 37 64 65 30 16 10 8 7 28 99 40 73 35 94 

25 16 57 54 11 48 60 98 76 1 70 66 58 64 35 83 22 25 97 54 70 81 4 33 

37 64 34 69 27 84 60 69 28 58 38 19 75 89 14 16 13 9 61 42 95 24 62 43 

52 65 80 54 89 69 45 11 38 77 56 90 94 53 1 49 77 37 39 57 41 99 80 57 

5 66 36 31 43 33 59 89 61 47 1 31 92 8 32 31 12 88 4 32 99 90 46 71 

34 80 64 70 72 43 11 16 39 87 31 65 74 64 33 66 60 53 50 27 12 25 41 33 

92 62 4 87 8 5 41 85 94 82 29 78 11 20 75 97 6 60 30 8 33 80 77 53 

89 61 34 56 95 5 35 69 27 1 87 93 72 64 59 4 13 22 60 42 70 53 51 73 

97 13 93 72 14 9 14 76 93 35 38 27 79 78 76 84 59 4 34 18 2 20 76 42 

79 18 28 69 76 44 97 18 81 20 4 4 28 1 55 88 75 69 39 79 96 29 22 90 

57 62 40 51 86 77 21 46 53 79 14 51 81 59 75 56 30 53 30 23 24 30 87 98 

85 98 55 96 71 67 81 50 67 86 17 9 35 96 54 93 92 61 43 73 16 2 41 16 

79 86 10 10 7 48 5 71 91 79 4 72 57 29 37 82 66 96 82 32 29 14 6 74 

23 60 34 18 81 53 70 53 15 90 26 18 31 4 67 11 80 39 77 20 36 6 46 23 

76 8 81 23 1 44 54 89 28 56 51 92 91 9 92 95 23 30 62 16 96 74 40 5 

52 68 95 57 94 54 56 34 78 96 22 47 99 36 62 9 30 71 21 43 63 92 12 26 

6 98 81 49 51 32 65 88 89 97 64 56 37 96 74 86 87 58 86 93 87 52 92 47 

65 55 94 93 45 58 34 49 8 60 55 23 98 19 46 91 94 47 72 63 80 15 63 25 

87 56 32 19 89 12 61 86 27 29 31 51 71 95 49 37 18 29 92 91 48 97 65 35 

91 47 58 66 83 76 54 98 31 43 76 3 85 32 9 33 99 3 76 43 17 16 93 19 

85 20 99 12 59 89 83 88 40 35 97 17 71 68 91 55 98 81 1 71 16 74 11 47 

87 31 66 81 97 24 31 10 73 27 97 83 4 28 3 81 25 24 10 12 98 62 76 99 

______________________________________________________________________________________ 31 van 31

Pollux - Wat is Multi Moment Opname (MMO)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?