Achtergrond - Groot Groen Plus

Achtergrond
fijnbehaarde knopschubben van ongelijke grootte
en met steunbladmerken. Ook knoppen met
twee kale knopschubben zonder deze bladmerk-
jes komen voor. De kleur komt in het algemeen
overeen met de kleur van de twijg, dus ook hier
met licht en schaduwzijden en wel of niet glan-
zend en/of dof.
Linden hebben allemaal een afwisselende blad-
stand in twee rijen aan weerzijden van de twijg.
Het zijn, zonder uitzondering, enkelvoudige
vrijwel ronde hartvormige bladeren met een
gezaagde bladrand en een korter of langer toe-
gespitste bladtop. De bladgrootte verschilt sterk
per soort: van klein tot zeer groot en ze kunnen
wel 18-20 cm lang en breed worden. Daarnaast
hebben de Oriëntaalse linden getande bladeren.
Dat belicht ik bij het sortiment. De bladvoet is in
meer of mindere mate scheef tot zeer scheef en
hartvormig aan de voet.
De bladsteel is over het algemeen vrij lang en
zeer soepel tot kort en stug waardoor het blad
al dan niet bewegelijk aan de boom zit. Meestal
zijn de bladsteel en het blad bij het uitlopen
zacht donzig behaard. Afhankelijk van de soort
verdwijnt dit geleidelijk of blijft het gedeeltelijk
zitten, met name op de bladonderzijde.
Luizen en roofmijten
Bij veel soorten blijven in de nerfoksels van de
bladeren lichtgrijze, wittige of bruinige haartoef-
jes blijvend en duidelijk zichtbaar aanwezig. In
deze zogenaamde acarodomatiën of mijtenhuis-
jes wonen roofmijten. Ze vormen een natuurlijke
afweer tegen allerlei ongedierte zoals bladluizen
en bladrupsen. Bij een aantal species is de popu-
latie van bijvoorbeeld bladluizen zo groot dat de
roofmijten de overmacht niet aankunnen en het
lijkt of ze er niet zijn. Maar niets is minder waar,
één roofmijt neemt per dag ongeveer 50 luizen
per dag te grazen. De kleur van het blad verschilt
per soort. Meestal is dat frisgroen aan de boven-
zijde met een lichtere tint aan de onderzijde.
Maar ook diep donkergroen met een zilverwittige
onderzijde of een blauwgroene bladonderzijde is
mogelijk. Dieper liggen de nerven, okselbaarden,
grove of fijn gezaagde bladranden en daarnaast
zijn er diep glimmende bladeren, doffe bladop-
pervlakken, fraai geel uitlopende bladeren of roze
zoals bij Tilia henryana.
Bloeiwijze en vrucht
De linde bloeit na de bladontwikkeling in de
voorzomer op het jonge schot. De bloeiwijze
bestaat uit hangende okselstandige trosjes
met drie tot wel vijftien geelwitte bloempjes
20 www.boomzorg.nl
aan een gemeenschappelijke, lange steel. De
bloemopbouw met kelkblaadjes, meeldraden,
helmhokjes, nectarkliertjes is een studie op zich.
Voor de echte liefhebber is dat reuze interessant
en imposant, maar ik laat het hier even bij. Een
tongvormig, bleekgroen, vliesvormig schutblad
is gedeeltelijk met de steel vergroeid en dient als
draagvleugel voor windverspreiding van het zaad.
De lengte waarover deze vergroeid is met de
bloemsteel is één van de soortbepalende kenmer-
ken bij Tilia.
De vrucht is een vrij klein, rond tot stomp peer-
vormig, nootachtig vruchtje van 6 tot 10 mm
lang, afhankelijk van de soort. De vruchttros is
vrijwel gelijk aan de bloemros. De doosvrucht met
aan de top een klein puntje is vijfhokkig en bevat
als regel drie tot soms vijf zaden. De verspreiding
van het zaad gebeurt zoals gezegd met behulp
van het schutblad en de wind.
Het sortiment
Gezien de omvang van het aantal soorten en
variëteiten van Tilia (ruim 150 species) is het
onmogelijk deze allemaal te behandelen. Ik zal de
in mijn ogen mooiste en best toepasbare bomen
bij u introduceren. Ga eerst even naar het toilet,
schenk wat lekkers in en ga er dan maar even
goed voor zitten, want het zijn er wel een aantal,
hoor!
Tilia americana, de Amerikaanse linde
Deze linde komt van nature voor in het midden
en het oosten van de VS en het zuidoosten van
Canada. Het is een grote boom tot 35 m hoogte
die bij voorkeur groeit in de gemengde loofhout-
bossen langs de grote rivieren en op de vrucht-
bare, lagere berghellingen. De boom is in 1752
ingevoerd in Engeland door de botanicus John
Bartram. Het is een bijzonder fraaie grote boom
met een breed, eironde tot bijna ronde kroon
met een tot in de top recht doorgaande, zware
stam. Deze linde heeft min of meer afstaande
gesteltakken die de kroonvorm dragen. Van
deze Amerikaanse linde zijn er twee CV’s redelijk
bekend in Nederland en de derde is nieuw.
Tilia americana ‘Nova’ Deze boom groeit als de
soort, maar is uniform in de groei en kroonvorm
die vrijwel rond is. Een goede en fraaie parkboom
die helaas behoorlijk last heeft van honingdauw
en dus ook van de secundaire aantasting roet-
dauw waardoor zwarte vlekken op het blad
verschijnen.
Tilia americana ‘Redmont’ Deze Amerikaanse
Bloeiwijze Tilia americana.
selectie vormt een gesloten piramidaal tot smal
kegelvormige kroon langs een kaarsrechte stam
en heeft grote lichtgroene bladeren. Een prima
straatboom die weinig of geen last heeft van lui-
zen en dus van ‘druipen’ heeft. Prima toepasbaar
in de
stad en ook in verhardingen.
Tilia americana ‘Columnare’. Deze is uit
de ‘Redmont’ geselecteerd en volgens een
Amerikaanse beschrijving veelbelovend, met een
zeer smalle compacte zuilvormige groeiwijze. Ik
hoop dat deze boom naar Nederland komt, want
een smalle, grootbladige linde, zonder honing-
dauw, is een verrijking voor het toepasbare sorti-
ment in de stad.
Tilia cordata, de Winterlinde of kleinbladige linde
Volgens de wetenschappers is dit een inheemse
linde, want het verspreidingsgebied is enorm.
Dat strekt zich uit van het Hoge Noorden
in Scandinavië tot aan Midden-Italië, via
Griekenland en de Balkan-landen tot aan de
Zwarte Zee en langs het Oeralgebergte weer
omhoog. De grootste exemplaren van meer dan
35 m hoogte staan in Polen in de gemengde
loofhoutbossen in de omgeving van Poznan. Het
zijn gigantische bomen met rechte, slanke stam-
men, meer ovaal dan rond met een verbrede
voet. De stam vergaffelt snel in meerdere stam-
men met breed afstaande gesteltakken. Hierdoor
ontstaat een eironde kroon. Het blad is vrij klein
en hartvormig met een gezaagde bladrand. Het
Latijn cordata betekent hartvormig, onthouden
hè!
Tilia cordata heeft een aantal zeer goede eigen-
schappen waardoor het gebruik van deze linde in
de openbare ruimte veel mogelijkheden biedt. De

oom heeft een goede groei, is zeer wintervast
en vorstresistent. Het soort is ook goed bestand
tegen luchtvervuiling en zeewind, verdraagt
droogte en hitte en heeft weinig last van druipen.
De geselecteerde CV’s zijn ook prima toepasbaar
als straat- en laanboom in verhardingen. Enkele
van de ruim dertig CV’s zijn:
Tilia cordata ‘Böhlje’ Dit is een Duitse selectie
van de winterlinde met een zuiver kegelvormige
kroon. De boom wordt 16-18 m hoog. De onder-
ste takken staan vrijwel horizontaal en hoe hoger
in de boom, hoe opgaander de takken. De boom
heeft vrij kleine bladeren, bloeit rijk, is praktisch
vrij van luizen en zeer windvast: een prima straat-
boom dus.
Tilia cordata ‘Greenspire’ Een Amerikaanse selec-
tie van Princeton Nurseries in 1961. In zijn jeugd-
fase heeft deze boom een smal piramidale kroon
die later ovaal eivormig doorgroeit met opgaande
takken. De boom wordt 13-15 m hoog en is 6-7
m breed. De bloeiwijze is geel, de bladeren fris
donkergroen. Een prima boom in bredere pro-
fielen.
Tilia cordata ‘Rancho’ Is eveneens een
Amerikaanse selectie uit de bekende Scanlon-stal.
De boom is kleiner en smaller qua kroon dan de
‘Bohlje’, omdat de onderste takken onder een
hoek van circa 45 graden op de kaarsrechte cen-
trale spil staan en de bovenste takken op circa
30 graden. De boom wordt in de straat 9-12 m
hoog met een kroondiameter van 5 m. Het soort
heeft glanzend groen blad en een overvloedige
bloei van welriekende bloemtrossen. De gele
herfstkleur van alle cordata’s treft u ook bij deze
boom aan.
De bloemen van de Linde.
Tilia cordata ‘Lico’ en ‘Monto’
Dit zijn twee Nederlandse selecties van de firma
van Nijnatten BV uit Zundert en in 1977 geselec-
teerd. De boompjes zijn langzaam groeiend, bol-
vormig en meestal bovenveredeld met hele kleine
blaadjes aan geel-groene twijgen van de ‘Lico’.
De blaadjes van de ‘Monto’ zijn nog kleiner maar
zitten aan donkerbruine twijgen. Het zijn beide
bijzonderheden met beperkte toepasbaarheid
in de particuliere tuin of in een boombak in de
openbare ruimte.
Tilia x euchlora, de Krimlinde
De herkomst van deze linde is enigszins twij-
felachtig. Algemeen neemt men aan dat het
een kruising betreft tussen Tilia caucasica, de
Kaukasische linde en de Tilia cordata. De krim-
linde is hoogstwaarschijnlijk ontstaan in de bota-
nische tuin van Odessa. Deze stad was de zomer-
residentie van de Russische tsaren en huisvestte
om die reden een universiteit met een botanische
tuin. De Tilia x euchlora is een bijzondere verschij-
ning, wordt 15-17 m hoog, met een centrale spil
en heeft een typische hoog oprondende kroon-
vorm. Dat ziet er uit als een rond koepelgewelf
van een kerk. Op latere leeftijd gaan de onderste
takken neerwaarts doorbuigen met losse afhan-
gende takken waardoor het koepelgewelf nog
sterker wordt. De gladde, grijsgroene stam ‘splijt’
op latere leeftijd in lange, verticale, lichtgrijze
groeven. De twijgen zijn glad, kaal en opvallend
geelgroen. Aan de zonnezijde tref je een rode
gloed aan. Het blad is middelgroot, rond tot
ovaal, glimmend donkergroen en glanzend. Deze
boom bloeit overdadig met heldergele bloemen
en verspreidt een heerlijke geur. De krimlinde is
een van de beste drachtplanten voor bijen. Het
zijn heel bijzondere en prachtige bomen die een
vorstelijke uitstraling bezitten en deze ook door-
geven aan hun plantplaats.
Het is een zeer goede straat- en laanboom met
name in bredere profielen waar de onderste tak-
ken kunnen blijven zitten. De boom vraagt wel
een goed vochthoudende en voedzame grond
om zijn schitterende bladtooi mooi in stand te
houden. In een zogenaamde opdrachtige bodem
en zelfs in verharding kan deze boom goed
gedijen.
www.boomzorg.nl
21

Bloementros Tilia henryana.
In enkele, heden ten dage geldende taxonomi-
sche werken brengt men deze linde onder als
een CV van Tillia x europaea. U zult inmiddels
wel begrepen hebben dat ik deze mening niet
deel. Ik laat deze boom zijn ‘rechtmatige’ status
behouden, ondanks dat deze naamgeving niet
gevalideerd is.
Tilia x europaea, de Hollandse linde
De Hollandse linde is een zeer oude kruising
van de twee belangrijkste Europese linden: Tilia
cordata x Tilia platyphyllos. De kruising is in cul-
tuur ontstaan, maar had voor hetzelfde geld in
het samenvallend verspreidingsgebied van beide
ouders kunnen plaatsvinden. Spontane bastaard-
vormen tussen deze twee linden zijn net als bij
de spontane kruisingen tussen Quercus robur x
Quercus petraea absoluut geen uitzondering. In
sommige delen van Europa is er in bosverband
zelfs sprake van verwildering van de Tilia x euro-
paea. Het gaat om knotsen van bomen, zomaar
35 m hoog, met een brede koepelvormige kroon.
De stam splitst zich in de kroon in enkele zeer
zware stamtakken. Dat zijn bomen op zich.
Onregelmatig afstaande hoofd- of gesteltak-
ken geven de kroon zijn vorm. Het blad van de
Hollandse linde is 7-10 cm lang en breed, eirond
22 www.boomzorg.nl
met een scheef- hartvormige bladschijf. De blad-
rand is gezaagd met korte gepunte tanden, dof
glanzend diepgroen aan de bovenzijde en licht-
groen en vrijwel zonder beharing aan de onder-
zijde. De bloei vindt plaats in de tweede helft van
juni begin juli met geelwitte bloempjes in lange,
hangende tuilen. Het schutblad is 8-11 cm lang
met donzige beharing op de middenrib.
Honingdauw
Van oudsher wordt de Hollandse linde mas-
saal gebruikt als laanboom, voor oprijlanen van
buitenplaatsen, bij kastelen en in bosparken,
op dorpsbrinken en stadspleinen op begraaf-
plaatsen, bij kerken, boerderijen, havezaten, als
grensbomen, gerechtsbomen, enz. De boom
heeft een zwaarwegend nadeel, namelijk luizen-
aantastingen en dus druipen van honingdauw.
Op warme dagen ‘regent’ de plakkerige en zoete
honingdauw uit deze bomen op de verharding,
het meubilair, de auto, het tuinhek. Alles komt
onder de plakkerige rotzooi die je eigenlijk
alleen met warm water goed kunt verwijderen.
Honingdauw noemen we dat netjes, maar het is
gewoon ‘luizenstront’, en niet anders. Bladluizen
zuigen plantensappen uit de bladeren maar
verbruiken niet alle suikers en schijten gewoon
Tilia X euchlora blad.
een deel weer uit, bij voorkeur op jouw auto. Als
het er maar iets langer op blijft zitten, komt een
schimmelaantasting het feest compleet maken.
Roetdauw noemen we dat, zwarte vlekken op de
honingdauw en dus op je spullen. En die vlekken
zijn ook nog eens moeilijk uit je kleren te verwij-
deren. Wat een feest, zo’n Hollandse linde in de
voortuin!
Voor een aantal dieren is honingdauw als voed-
sel van groot belang; sommige miersoorten
leven zelfs in symbiose met luizen. De mieren
beschermen de luis tegen vijanden als roofmijten
en lieveheersbeestjes en krijgen het voedselrijke
goedje als tegenprestatie. Sommige mierensoor-
ten brengen de luizen zelfs ondergronds om ze
daar in kamertjes te houden. Als echte 'veehou-
ders' brengen ze vervolgens de bladeren, meestal
in stukken, naar de luizen om ze vervolgens als
koeien ‘te melken’. Slimme dieren, die mieren,
we kunnen er veel van leren.
De Hollandse linde is dus niet zo toepasbaar meer
in de verharde, stedelijke omgeving op een plein
met gebakken materialen en hardstenen trot-
toirbanden, of in de particuliere tuin. Een andere
soortkeuze dus, of anders hoge onderhoudskos-
ten of veel werk om dit toch allemaal schoon te
houden. Het zal wel de eerste keuze worden en
dat is ook een meer duurzame oplossing.
De CV’s van Tilia x europaea
De CV ‘Zwarte linde’ en de CV ‘Koningslinde’
waren lange tijd de meest geteelde kloon van
Hollandse linde. Beide bomen werden veelal
door afleggers in onder meer Opheusden en
Oudenbosch vermeerderd en opgekweekt. De
verwarring werd compleet toen ook de naam
‘Opheusdense linde’ op de markt kwam en dat
kon één van beide klonen zijn of zelfs een door

Achtergrond
elkaar geraapt zooitje. De toenmalige NAK B
heeft na 1945 duidelijk onderscheid aangebracht
tussen de klonen en deze de geregistreerde
CV-namen ‘Zwarte Linde’ en ‘Pallida’ (voor de
koningslinde) gegeven. De bedoeling was dat
hiermee de CV-naam ‘Koningslinde’ zou verdwij-
nen.
Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw
bestaat er een groepje bomenmensen bestaande
uit boomkwekers, wetenschappers en bomofielen
(= dendrologen) die stellen dat er toch verschil-
len bestaan tussen de CV ‘Pallida’ en de CV
‘Koningslinde’. De laatstgenoemde zou een wat
sterkere groei bezitten en als volwassen boom
een meer smalle, piramidale puntige kroontop
hebben dan de meer afgeronde kroontop van de
‘Pallida’. Dit verschijnsel is uitsluitend op afstand
waarneembaar als de luchtlijn van de bomen
goed zichtbaar is. Er bestaan dus twee typen
Pallida. De verschillen zijn weliswaar klein, maar
toch! En uw schrijver is er een groot voorstander
om deze fout te corrigeren en dus om de CV
‘Koningslinde’ weer in ere te herstellen. Pallidus
is trouwens Latijn voor ‘bleek’. Mogelijk verwijst
dat naar de wittige gezichten van de leden van
koningshuizen in de 17e en 18e eeuw. Het
koninklijke broed vond de bruine huidskleur iets
voor het ‘werkend gepeupel’ en daar zit wel een
kern van waarheid in.
Naast deze drie CV’s bestaat er nog een zeven-
tal andere CV’s van de Hollandse linde. De
‘Wratislaviensis’ is wel aardig om aan u voor te
stellen. Deze boom is in 1898 in de Poolse stad
Wroclaw (het vroegere Breslau) geselecteerd
en heeft een bredere kroon dan de ‘Pallida’.
Daarnaast -en dat is heel bijzonder- is het blad bij
het uitlopen kanariegeel. Later in de zomer kleurt
het geelgroen en met een prachtige oranjegele
herfstkleur is het een zeer bijzondere parkboom.
Maar ook als laanboom in een breed straatprofie-
len en/of in groenstroken levert de fraaie, lichte
bladkleur een bijzonder effect op.
Tilia x flavescens ‘Glenleven’
Een Duitse cultuurbastaard oftewel een kruising
tussen T. americana x T. cordata, beschreven naar
de moederboom in Karlsruhe en door boomkwe-
kerij Späth in cultuur verspreid. De soort is niet
of nauwelijks meer in cultuur. In plaats daarvan is
de Amerikaanse selectie van Sheridan Nurseries
in 1962 een prima straat- en laanboom met een
ronde kroon. De boom wordt zo’n 13-16 m hoog
en 7-8 m breed. De boom heeft mooie geel-
groene tot gelige twijgen. Ook de stam van jonge
bomen heeft deze fraaie kleur. Het blad is mooi
lichtgroen van kleur, redelijk groot met grove tan-
den, dat lang blijft zitten in de herfst. De boom
heeft een overweldigende bloei met veelbloemige
bloeitrossen en heeft weinig of geen last van
luizen, druipen van honingdauw en roetdauw op
de ondergrond. Een zeer goede en waardevolle
vervanger van de Hollandse linde op pleinen en
op brinken. Mooie, nog jonge exemplaren staan
op de markt in Uden. het Latijnse flavescens is
afgeleid van flava, wat geel betekent (Aesculus
flava = de Gele Kastanje) en betekent geel wor-
dend of geelachtig.
Tilia henryana
Deze bijzondere, uit Centraal China afkomstige
linde wordt in het natuurlijk verspreidingsgebied
wel 22-25 m hoog. In Europa in cultuur wordt
de boom echter niet hoger dan 9-12 m met een
vrijwel ronde kroon. Opmerkelijk aan deze boom
zijn het blad en de bloeiwijze. Allereerst het blad:
bij uitlopen heeft het een lichtroze, zalmachtige
De linde van Conjoux
kleur. Het verkleurt naar een fraai middengroen.
Bijzonder zijn ook de redelijk lange en wijde tan-
den van het blad die uitlopen in scherpe naalden.
De bloeiwijze, met een bloeitijd in de nazomer,
is zeer groot met zeer veel wittige bloempjes
aan 12-15 cm lange, hangende bloemtuilen. Het
schutblad is even lang, behaard en wel 16-18
mm breed.
Tilia mongolica, de Mongoolse linde
Er maar direct hier achteraan de andere
Oriëntaalse linde. Komt van oorsprong noorde-
lijker voor in China en Mongolië dan zijn neef.
Het is een kleine sierlijke boom, veel kleiner dan
van T. henryana, maar ook wel bijzonder doordat
het jonge blad roodachtig uitloopt en vervolgens
mooi glanzend diepgroen verkleurt. Ook deze
linde heeft driehoekige grove tanden aan de
bladrand, uitlopend in scherpe punten. Door het
kleine en zeer fraaie blad is het een decoratieve
boom die we net als Tilia henryana meer zouden
moeten gebruiken in particuliere tuinen en het
openbaar groen.
Tilia heterophylla ‘Prestige’
Deze Amerikaanse selectie lijkt op Tilia americana
‘Redmont’ maar heeft, zoals de soortnaam al ver-
raadt, (heterophylla =) verschillende bladeren aan
één individu. Deze bladeren variëren van 8-13
cm lengte en breedte tot wel 16-18 cm. Ze zijn
matglanzend donkergroen en zitten aan bladste-
len van 3-5 cm. De soort is niet in cultuur, maar
de CV ‘Prestige’, een echte kloon, is dat wel in
Amerika. Deze prachtige boom heeft een smal
opgaande kroon tot circa 15m hoogte en is dan
slechts 4,5 tot 6 m breed. Het blad is donkerder
groen dan de soort, maar wel ongeveer even
groot en even variabel. Een prima straatboom
www.boomzorg.nl
23

Broere
B E R E G E N I N G B . V.
Beregening
Alle aandacht voor uw product, met ons
ruime assortiment aan watergeefsystemen.
Wij maken een ontwerp waarin uw
productieomgeving centraal staat.
Teeltvloeren
Met veel ervaring en innovatie is
Broere Beregening sterk in teeltvloeren.
Volledig aangelegd naar uw wens.
Installatie
Aandacht voor planten zit hem niet alleen in
het water geven maar ook in het aspect klimaat.
Voor elk type kas hebben wij een passende oplossing.
We enjoy the power of water
w w w. b r o e r e b e r e g e n i n g. n l
Hoolstraat 2 5056 PK Berkel-Enschot T 013-5333020 F 013-5332860
www.heuvelsmansmechanisatie.com www.heuboma.com
Fouten en wijzigingen
voorbehouden

Achtergrond
qua habitus en helaas in Nederland nauwelijks in
cultuur. Een aanrader!
Tilia x ‘Moltkei’
Deze cultuurbastaard, die al voor 1880 geselec-
teerd werd door Ludwig Späth, kreeg in 1883 zijn
naam. De Späth-boomkwekerij, gesticht in 1720,
was eens de grootste boomkwekerij van Europa
en misschien wel van de wereld. Omstreeks
1900 besloeg deze boomkwekerij in de buurt
van Berlijn ruim 2.000 ha. De Tilia x ‘Moltkei’
is vernoemd naar veldmaarschalk Moltke,
opperbevelhebber van het Pruisische leger van
keizer Wilhelm I van Duitsland. Tilia x ‘Moltkei’
is volgens het Späth-Buch van 1720-1920 een
kruising tussen T. americana x T. tomentosa.
Veldmaarschalk Moltke plantte er in 1888 éé
in het arboretum naast het huis van de familie
Späth in Berlijn als gedenkboom. Die kwam te
staan naast de, in 1884, door graaf Bismarck
geplante Tilia tomentosa. Beide bomen hebben
de Slag om Berlijn niet overleefd.
T.x ‘Moltkei’ is een snelgroeiende, opgaande
boom met een prachtige, doorgaande stam en
een brede, weelderige koepelvormige kroon
(dus hoger dan breed) met afstaande takken
en iets wat afhangende twijgen. Vanwege het
Amerikaanse bloed ook weinig last van luizen
en dus van druipen. Het blad is groot 12-18 cm
groot en toont gelijkenis met het blad van T.
americana maar dan stugger en gladder, met een
donkergroene bovenzijde en een viltig behaarde
onderzijde zonder okselbaarden. De bloemen
zijn groot en felgeel van kleur, vijf tot acht stuks
bijeen aan een fijnviltige steel. Het schutblad is
groot, tot wel 12-14 cm lang, glanzend groen
met een sterk verbrede top. De vruchten zijn
kogelrond of afgeplat met duidelijke voren of
ribben. Een prachtig grote boom staat schuin
tegenover het Raadhuis van Hilversum in het
Dudokpark.
De in de Naamlijst houtige gewassen toegepaste
benaming Tilia americana ‘Moltkei’ is volgens uw
schrijver onjuist. Ik baseer me op het bovenge-
noemde Späth-Buch: de vinder zelf zal het toch
wel het beste weten, of niet soms?
En dan nu het volgende probleem:
Tilia ’Petiolaris’ of Tilia petiolaris of Tilia tomen-
tosa ‘Pendula’ of …. (zeg het maar!)
Ondanks het gedonder over zijn juiste weten-
schappelijke naam is dit mijn favoriete linde. Gek
word je van die taxonomen die allemaal hun
eigen verhaal hebben en allemaal denken dat
Tilia henryana.
ze gelijk hebben! Dus Jan Mauritz; volg weer je
eigen weg, gebruik je gezonde boerenverstand
geef je eigen interpretatie weer.
De Nederlandse naam is hangende zilverlinde en
dat moet eigenlijk genoeg zeggen over de naam-
geving.
Het is in ieder geval een hoog opgaande, grote
boom van 22-27 m hoogte met een redelijk
smalle, ovaalronde kroon met een diameter van
10-12 m. De boom heeft een goede centrale,
tot in de kop doorgaande stam met afstaande
hoofdtakken. Daaraan zitten afhangende zijtak-
ken en hangende twijgen. Door deze bijzondere
kroonopbouw heeft de boom een zeer fraaie
habitus en is een majestueuze verschijning in zijn
omgeving.
Het blad is stevig, dik en eirond, 7-10 cm lang en
redelijk hangend aan lange, slappe bladstelen van
6-7 cm. ‘Petiolaris’ betekent gesteeld. De blad-
rand is regelmatig en scherp gezaagd, het blad is
donkergroen en aan de onderzijde sterk en blij-
vend wit viltig behaard zonder okselharen en met
een goudgele herfstkleur. Laat in juli/begin augus-
tus bloeit de boom overweldigend met hangende
viltige bloemtuilen. De bijna bedwelmende zoete
bloesemgeur is van afstand te ruiken.
De vruchten zijn sterk afwijkend van alle andere
lindevruchtjes; ze zijn platrond samengedrukt en
hebben vijf ribbels en zijn bezet met wratjes.
Het is de prachtige solitairboom die het mooist
tot zijn recht komt als de takken tot aan de
grond neerhangen. De boom is vanwege de
afhangende takken en twijgen niet geschikt als
straat- en laanboom, maar des te beter toepas-
baar in parken, op begraafplaatsen of zeer brede
groenstroken langs invalswegen naar het dorp
of centrum van de stad. Bijzonder is ook het spel
van het gebladerte. Vanwege de lange, slappe
stelen zijn de bladeren erg bewegelijk. Daardoor
leveren de donkergroene bovenzijde en zilver-
witte onderzijde van het blad een bijzonder fraai
schouwspel op als de wind door de kroon heen
waait. Al met al een schitterende boom die meer
toegepast zou mogen worden.
“En hoe zit het nu met de naamgeving
Mauritz?”, zult u vragen.
Gezien het bovenstaande, wat slechts een
beperkt deel van de beschikbare informatie
over deze species is, ben ik van mening dat Tilia
tomentosa ‘Pendula’ het beste de lading dekt en
dat deze naamgeving gelukkig ook al regelmatig
toegepast wordt in beschrijvingen van de boom
en wat mij betreft nu gevalideerd wordt.
Tilia platyphyllos, Zomerlinde of grootbladige
linde
Een grote tot zeer grote boom van 30-35 m
hoogte. In het zuidelijke deel van zijn natuur-
lijke verspreidingsgebied, Zuidwest-Rusland, zijn
bomen bekend boven de 40 m hoogte. Bijzonder
is dat deze boom van nature niet voorkomt in
Nederland, België, Engeland en de Noord-Duitse
Laagvlakte. Dus niet inheems en dat zal wel weer
stof tot discussie opleveren, vrees ik. Het is veel
meer dan de winterlinde een warmteminnende
houtsoort. De boom stelt ook meer eisen aan de
vruchtbaarheid en doorlatendheid van de bodem
dan de Winterlinde. De boom spreidt graag zijn
www.boomzorg.nl
25

Tilia cordata; twee stammen maar een boom in Bayern.
wortelgestel zeer diep om voldoende vocht naar
de enorme bladerkroon te transporteren. Grote
bomen hebben ronde tot breed kegelvormige
kronen op een zware, dikke, onregelmatige stam.
Die stam vergaffelt zich in de kroon meerdere
keren in zware kroonstammen met weer afstaan-
de takken. De stamvoet heeft de voor deze soort
karakteristieke brede krans van worteluitlopers
met daartussen diepe groeven. Op de stammen
van oude bomen en op de onderste kroontakken
vormen zich vaak grote en onregelmatige uitwas-
sen als een soort ‘hangwangen’ van een marmot.
Het blad loopt veertien dagen vroeger uit dan
bij de winterlinde en is groot, 8-12 cm lang en
breed. Ze zitten aan 5 cm lange behaarde blad-
stelen. Het blad heeft een scheve bladvoet, is
hartvormig rond en heeft een lichtelijk hartvor-
mige bladvoet, is donkergroen aan de bovenzijde
en lichter groen aan de onderzijde, behaard en
met geelbruine okselharen.
Ook in de zomerlinde kunnen luizen behoor-
lijk toeslaan, maar niet in die mate als bij de
Hollandse linde. Als de standplaats echter slecht
is en het onderhoud fors te wensen overlaat,
dus de vitaliteit van de boom matig tot slecht is,
is dat de aanleiding voor de bladluis om toe te
slaan en dat doet ie nooit in z’n uppie!
Een ander en nog zwaarder wegend nadeel is
wortelopslag. Bij beschadiging van het wortel-
26 www.boomzorg.nl
pakket en de stamvoet aan de oppervlakte door
graafwerkzaamheden of gewoon door schoffelen
van de boomspiegel, reageert de boom direct
met de vorming van wortelopslag. Dat kan een
enorme omvang krijgen als dat weer met een
snoeischaar verwijderd wordt, vervolgens nog
meer opslag, nog meer snoeischaren, …….etc.
Ook bij deze linde is er een fors aantal CV’s gese-
lecteerd op onder meer kroonvorm, groeikracht,
omvang en standplaatseisen. Daarmee werd de
toepasbaarheid van deze boom te vergroot. Van
de 20 CV’s laat ik er een aantal de revue laten
passeren.
Tilia platyphyllos ‘Aurea’ Helaas weinig tot niet
in cultuur op het vaste land van Europa, maar in
Engeland ook buiten botanische tuinen toege-
past vanwege zijn fraaie goudgele twijgen. Het
blad dat ook goudgeel tot bronskleurig uitloopt,
verkleurt naar geelgroen in de zomer en in het
najaar geeft dat de boom een prachtige, gele
herfsttooi. De boom is aanzienlijk kleiner dan
de soort en schitterend toepasbaar in parken en
brede groenstroken.
Tilia platyphyllos ‘Delft’ Een selectie uit Delft,
rond 1975 geselecteerd en in cultuur gebracht
door P(iet) L.M. van der Bom van de Koninklijke
Boomkwekerijen. Deze linde heeft een vrij pira-
midale kroon met fris heldergroen blad dat lang
in het najaar blijft hangen. De boom heeft een
hoogte van zo’n 18-20 m. Deze linde is een
sterke verbetering ten opzichte van de soort,
want is praktisch vrij van luizen -dus nauwelijks
druipen-, maar is ook vrij van bladmineerders en
spintaantastingen. Een goede laanboom met een
fraaie uniforme kroonvorm.
Tilia platyphyllos ‘Naarden’ De toenmalige NAK
B selecteerde in 1979 deze boom en bracht
hem in cultuur. De moederboom staat bij de
haveningang van mijn geboortestad Naarden.
Een zeer goede compact groeiende piramidale
kroonvorm, smaller en minder hoog dan de CV
‘Delft’ met dezelfde plezierige eigenschappen
voor wat betreft aantastingen en andere narig-
heid. Chauvinistisch, maar in mijn beleving een
mooiere boom dan ‘Delft’.
Tilia platyphyllos ‘Örebro’ Een Zweedse selectie
die in zijn jeugdfase smal-piramidaal opgroeit. Op
latere leeftijd ontstaan er, en dat is redelijk uniek,
drie typen gesteltakken in deze boom; opgaand
in de kroon tot meer toppen vormend, midden
in de kroon staan de takken vrijwel horizontaal
op de stam en de onderste takken buigen naar
beneden, niet afhangend, dus er is geen sprake
van uitzakken van de kroon. Hierdoor ontstaat

Bolder 1d 6582 BZ Heumen
info@safetygreen.nl www.safetygreen.nl
tel: 024-3977583 fax: 024-3976741
•
•
•
•
•
•
•
•

Watertechniek
Elektrotechniek
Energietechniek
Milieutechniek
Automatisering
B-E de Lier b.v.
heet u van
harte welkom op
Groot Groen Plus 2009.
Email: info@b-edelier.nl
Website: www.b-edelier.com
Tel: 010-5212355

Achtergrond
een schitterende kroonvorm. Het blad is klei-
ner en lichter dan de soort en redelijk stug aan
korte bladstelen. Prima toepasbaar als straat- en
laanboom, rijkbloeiend en zonder narigheid van
luizen en mineerders en verdient absoluut meer
waardering in Nederland.
Tilia platyphyllos ‘Rubra’ Eén van de oudste, in
1755 in Frankrijk geselecteerde, langzaam groei-
ende bomen. Door de schuin opgaande takken
ontstaat een brede kegelvormige kroon van 16-
18 m hoogte. Bijzonder fraai aan deze boom zijn
de twijgen die in de winter zeer opvallend zijn
vanwege hun oranjerode tot donkerrode kleur
aan de schaduwzijde. Dit bijzondere kleurenspel
is al van verre goed zichtbaar. Dankzij deze eigen-
schap herken je deze fraaie boom snel, vaak
zijn ze aangepland in brede groenstroken of als
beplanting langs een oprijlaan naar een buiten-
plaats of een brede entree van een stad of dorp.
Tilia tomentosa, de Zilverlinde
De schitterend mooie zilverlinde komt van nature
voor in het Zuidoost-Europa, de Balkanlanden,
Hongarije en Zuidwest-Rusland in gemengd loof-
houtbossen met Moseiken en deels Hongaarse
Eiken. De boom is in 1767 in Engeland inge-
voerd.
In zijn natuurlijke verspreidingsgebied staan
exemplaren van meer dan 30m hoogte, met een
breed kegelvormige kroon die vanuit een zware
stam opgebouwd is uit vergaffelde, opgaande
hoofdtakken en zijtakken. De takken staan strak
rechtop, naast elkaar geordend in de kroon. De
twijgen zijn dik en stevig en ook sterk opwaarts
gericht met grote, eivormige bruingroene knop-
pen. Het blad is op jonge bomen beduidend
groter dan op oudere exemplaren, matglanzend
diep donkergroen met verzonken nerven. De
bladrand is scherp gezaagd en de onderzijde van
de bladeren, -daaraan dankt de boom zijn naam
Zilverlinde -, is het blad geheel bedekt met blij-
vend, zilverwit haarvilt. Dat is zo dicht dat blad-
aantastingen door insecten vrijwel onmogelijk zijn
en deze boom dus ook totaal niet druipt. Heeft
een rijke bloei met fraaie, sterk geurende bloem-
pjes in hangende bloemtuilen.
De vruchten zijn tamelijk groot, puntig eivormig,
vijfkantig met ribben, viltig behaard met wratjes.
Een prachtige park- en laanboom waarbij de CV’s
geselecteerd zijn op uniformiteit en kroonvorm.
De boom is zeer windvast, vorstresistent en prak-
tisch vrij van bladaantastingen. Ook deze soort is
prima bestand tegen luchtvervuiling, stofvangend
in de harige onderzijde van het blad, kan tegen
Tilia x europaea vruchtzetting en schutblad.
droogte, blijft lang groen en heeft een schit-
terende gele herfstkleur. Het is dus de stadslinde
bij uitstek en dat geldt zeker voor de 28 CV’s van
deze schitterende boom die op specifieke eigen-
schappen geselecteerd zijn.
Tilia tomentosa ‘Brabant’
De oude en meest bekende zilverlinde, geselec-
teerd door wederom Piet van der Bom van de
Koninklijke Boomkwekerijen uit Oudenbosch.
Deze zeer bijzondere, aimabele mens en groot
dendroloog is van onschatbare waarde voor de
huidige soortenrijkdom van bomen in Nederland.
Vanuit Oudenbosch zijn tientallen nieuwe soor-
ten en selecties daaruit, ook van Engelse en
Amerikaanse boomkwekerijen op de Nederlandse
markt gezet. De moederboom waaruit de T.
tomentosa ‘Brabant’ door Van der Bom gese-
lecteerd wordt staat bij hem in zijn eigen tuin.
Hulde aan deze grote mens, ook in dit vakblad
Boomzorg. Deze Zilverlinde is een zeer fraaie
grote laan- en straatboom voor grote door-
gaande lanen, boulevards, parken, en pleinen. De
boom kan 20-22 m hoog worden met een stomp
puntig toelopende piramidale kroon op een dikke
loodgrijze, gladde stam. Bladeren, bloeiwijze en
vruchten volgen de soort. Door de uniformiteit
van de kroon is de ‘Brabant’ uitermate geschikt
als stadsboom voor velerlei toepassingen en een
boom die zelfs zeewind kan verdragen.
Tilia tomentosa ‘Doornik’ Een oude Belgische
selectie uit een laanbeplanting in het plaatsje
Lesdain in de omgeving van Doornik. De boom is
vergelijkbaar met de CV ‘Brabant’ met een dui-
delijker aanwezige doorgaande spil en een breed
eivormige kroon. De boom wordt hoger dan
de ‘Brabant’, waardoor hij smaller oogt. Verder
dezelfde prima eigenschappen.
Tilia tomentosa ‘Grey Pillar’ Een Hongaarse selec-
tie met een zuilvormige habitus en duidelijk smal-
ler met een sterk opgaande kroon. Hoogte 15-20
m met een kroondiameter van 6-9 m. Moet zich
in Nederland nog bewijzen, maar deze selectie
van boomkwekerij Udenhout ziet er goed uit!
Tilia tomentosa ‘Varsaviensis’ Een Poolse selectie
met een smalle piramidale kroon. Grote boom
tot 25 m hoogte en een breedte van 9-10 m,
dus een prima toepasbare boom voor bredere
straat- en laanprofielen. De boom is zeer goed
bestand tegen droogte en het stadsklimaat.
Heeft alle goede eigenschappen, dus vrijwel geen
druip. Helaas weinig bekend en dus te weinig
toegepast.
Ten slotte
Het geslacht linde levert machtige bomen en
goede bomen die in alle mogelijke toepassings-
gebieden van de openbare en private ruimte
bruikbaar zijn. Het zijn veelal majestueuze bomen
die niet voor niets al eeuwenlang tot de verbeel-
ding van mensen spreken en waar allerlei eigen-
schappen en functies aan werden toevertrouwd.
Linden zijn ook zeer duurzame bomen. Ze kun-
nen honderden jaren oud worden en hebben een
regeneratievermogen waarop je als mens jaloers
op wordt en in elk geval stil van wordt.
De grootste, oudste en echt de allermooiste
linde die ik ken, staat in de omgeving van
het Belgische dorp Conjoux, in de Belgische
Ardennen ten zuidoosten van de stad Dinant: een
kolossale zomerlinde, Tilia platyphyllos, met een
schitterende, gave stam, ruim 24 m hoog en een
stamomtrek van 8,90 m. Als je die boom ziet,
weet je precies wat ik bedoel!
www.boomzorg.nl
29

WITLOX
GROENTECHNIEK
UDEN
DE SPECIALIST VOOR GROEIPLAATS VERBETERING EN INRICHTING
Witlox Groentechniek Parallelweg 32 5402 GL Uden
Telefoon 0413-250197 Fax 0413-245310
www.witlox.nl/zuigwagen info@witlox-wegenbouwuden.nl
Teeltadvies
Meststoffen
Gewasbescherming
Plastics / folie
Potgrond
Bedrijfsartikelen
Steenbergen 0167 - 566 350
De Mortel 0492 - 319 434
www.vlamings.nl
Grondzuigen Boomtechniek
Witlox Groentechniek heeft zich gespecialiseerd in het snel en efficiënt aanpassen
van ondergrondse groeiomstandigheden. Met name problemen bij oudere bomen zijn
onze specialiteit. Met onze moderne grondzuigwagen kunnen we zonder bestrating te
verwijderen proefsleuven maken om te kijken wat het probleem is van uw boom. Zijn de
problemen in beeld gebracht dan kunnen wij u adviseren over een plan van aanpak.Wij
verzorgen de totale uitvoering inclusief aanbrengen, beluchtings- en drainagesystemen,
infiltratiekratten, bomenzand en granulaat, boomroosters en herbestraten.
• Geen beschadiging van kabels of leidingen.
• Geen beschadiging van boomwortels.
• Minder kosten door strakkere planning.
• Nauwkeurig en flexibel met de zuigarm.
• Geluidsdempend en zo min mogelijk stof.
QX Tuin- Park- en Landschaparchitectuur
Onderzoek - Ontwerp - Advisering - Begeleiding
www.Q-X.nl info@Q-X.nl
Service & ondersteuning

Heeft u misschien een bacterievuurtje?
Boomkwekers staan alleen in de strijd tegen bacterievuur
Europa kent de zogeheten fyto-richtlijn voor de bestrijding van bacterievuur. De Nederlandse overheid heeft die vertaald naar twaalf
bufferzones die bacterievuur bij (vrucht)boomkwekerijen vandaan moeten houden. Boomkwekers betalen grof geld aan de Raad voor
de Boomkwekerij, die daarvoor de Naktuinbouw opdracht geeft controles uit te voeren op de percelen en in de bufferzone. Reden voor
boomkwekers om te steigeren wanneer diezelfde overheid of eigenwijze natuurverenigingen waardplanten of zelf verboden plantsoorten in
de bufferzone planten.
Auteur: Karlijn Raats
In 1971 werd bacterievuur -toen nog ‘peren-
vuur’ omdat de ziekte bekend was van aan-
tasting in peren- in Nederland aangetroffen op
Texel. De ziekte verspreidde zich al snel door
heel Nederland. Aanvankelijk probeerde de
Plantenziektenkundige Dienst (PD) het bacterie-
vuur uit te roeien. Toen dat onmogelijk bleek,
was beheersing in zones de enige optie. Dit ter
bescherming van de export van bacterievuurge-
voelige planten (waardplanten) naar bacterievuur-
vrije gebieden in Europa.
Alleen ervoor staan
Boomkwekers staan in de bestrijding van bac-
terievuur nagenoeg alleen. Ze zijn de enige
belanghebbenden en ondervinden niet zozeer
tegenwerking dan wel gebrek aan medewerking
van zovele partijen om hen heen, zoals parti-
culieren, natuurverenigingen, de overheid zelf,
collega-vruchtboomkwekers en fruittelers in de
bufferzone.
Dat is wel even anders dan bij dierziekten als
varkenspest of MKZ. Het belang van bestrijding
van deze ziekte is zo groot, dat de Identificatie
en Registratie- (I&R)-regeling voor algemeen
geldende regels zorgt binnen de gelederen van
de veehouderij. Iedere veehouder heeft dezelfde
rechten, maar ook dezelfde plichten met betrek-
king tot de gezondheid van zijn of haar vee. Als
de varkenspest uitbreekt, moet een hobbyboer
in een risicozone dus net zo goed zijn schatjes
afstaan als een professionele varkenshouder.
‘Waardplantenexport naar bacterievuurvrije
gebieden’ is daarentegen kennelijk niet echt een
onderwerp waarvan derden in de bufferzones
wakker liggen. Sinds 2003 heeft dat financiële
consequenties voor de belanghebbende boom-
kwekers.
Jan Hendriks van de Plantenziektenkundige
Dienst: “De overheid betaalde tot 2003 de con-
trolekosten in de beschermingszones. Daarna
maakte zij door bezuinigingen de belangheb-
bende partijen, met name de vruchtboom-
Bron: Naktuinbouw.
kwekers, verantwoordelijk voor de kosten. De
boomkwekers zijn overstag gegaan om de zeer
hoge kosten op te hoesten omdat driekwart van
hun waardplanten bestemd is voor buitenlandse
bestemmingen, waarvan er veel in bacterievuur-
vrij gebieden liggen. De boomkwekers moeten
aantonen dat hun product bacterievuurvrij is.
Daarvoor geldt Europa-breed het zogeheten Zone
Protecta Bacterievuur- (ZPB2-) paspoort.”
Keuringskosten lopen op tot in de duizenden
euro’s. En dan is het niet zo leuk om - zoals
Boomzorg begrijpt van een ingewijde onder de
vruchtboomkwekers die zijn naam liever niet
bekend wil maken - erachter te komen dat een
natuurvereniging de bufferzoneregels niet leest
en simpelweg verboden waardplanten intro-
duceert in de bufferzone, of dat de overheid
bacteriegevoelige plantensoorten langs een weg
aanplant. En dan te bedenken dat de overheid de
bufferzones zelf heeft ingesteld.
Maar het komt ook voor dat collega-vruchtboom-
kwekers in de bufferzone niet in de kosten willen
www.boomzorg.nl
31

Achtergrond
delen, omdat zij voor hun waardplantenperceel
geen ZPB2-paspoort nodig hebben omdat zij niet
naar bacterievuurvrije gebieden exporteren. En
dan zijn er ook nog de fruittelers in de zone, die
überhaupt niet meebetalen omdat hun branche
niets met bacterievuurbestrijding van doen heeft
en ze het ZPB2-paspoort niet nodig hebben.
Zeelandse fruittelers kampen
met bacterievuurprobleem:
eigen schuld dikke bult, zo
Overheid en natuurverenigingen
Laten we beginnen met het gebrek aan mede-
werking van de overheid in een bufferzone,
waarbij kennelijk de overheid de bacterievuur-
gevoelige meidoorn heeft geplant langs de A73-
Zuid. Is er een probleem met de handhaving van
de bufferzoneregels omdat de regels te onbekend
zijn en er niet genoeg informatie is verstrekt? Jan
Hendriks van de Plantenziektenkundige Dienst
vindt van niet: “We hebben folders en brieven
aan alle belanghebbende partijen binnen de buf-
ferzones verstrekt. Hoe de informatieverspreiding
intern in deze organisaties is verlopen, weet ik
natuurlijk niet precies.” Ook de handhaving is
volgens hem geen probleem: “Als we een verbo-
32 www.boomzorg.nl
lijkt het
Controle op bacterievuur. Bron: Naktuinbouw.
Fleuren, voorzitter van de NBvB cultuurgroep vruchtbomen en vruchtboomonderstammen: “Het is frustrerend wanneer
bufferzoneregels met voeten getreden worden. Maar ik begrijp van de andere kant ook goed wanneer iemand
niet alle regels kent die er bestaan.”
den of besmette waardplant tegenkomen draagt
Naktuinbouw aan de eigenaar op deze weg te
halen. Als hij daar geen gehoor aan geeft, neemt
de PD het over. Als de plant dan nog steeds niet
wordt opgeruimd, maakt de AID procesverbaal
op en laten wij de plant opruimen op kosten van
de eigenaar. Maar dat is zelden nodig.”
Gerard Bruijstens, teammanager bij Naktuinbouw
en ooit PD-controleur op bacterievuur van het
eerste uur, beaamt dat. Maar kennelijk is de
getrooste voorlichtingsmoeite in sommige geval-
len onvoldoende geweest. Kunnen de PD en
Naktuinbouw de gemeentelijke communicatie-
afdelingen niet inschakelen om de bufferzones
met veel poeha op de kaart te zetten? Of ervoor
zorgen dat er helemaal geen waardplanten meer
in een bufferzone meer mogen worden gezet?
Dat scheelt op den duur veel controlekosten.
Dat heeft volgens Bruijstens niet zoveel zin: “Dat
laatste is wel erg zwart-wit. Dat krijg je natuurlijk
nooit voor elkaar in een democratie, waarin ver-
schillende partijen voor hun belang mogen

opkomen, zoals natuurverenigingen die nu hun
zegje mogen doen over de waardplanten, waar-
van ze vinden dat die waarde hebben voor de
omgeving.”
Constructieve branchevoorzitter
Han Fleuren, voorzitter van de cultuurgroep
vruchtbomenkwekerijen bij de NBvB is bekend
met de klachten van sommige boomkwekers over
zoneschenders, zoals de verontwaardiging over
de uitdeelactie van meidoorns in Boxtel door de
LTO. Fleuren: “Het is frustrerend wanneer buf-
ferzoneregels met voeten getreden worden. Maar
ik begrijp van de andere kant ook goed, dat
iemand niet alle bestaande regels kent. Niemand
is perfect, ook wij als vruchtboomkwekers niet.
Ook al roepen sommigen om het hardst dat we
allemaal de regels ‘horen te kennen’. De realiteit
is nu eenmaal dat we ze niet allemaal kennen.
Als ik een klacht doorkrijg van een boomkweker,
vraag ik hem eerst de zaak direct te bespreken
met degene die de regels overtreden heeft. Er
wordt namelijk vaker over iemand gepraat dat
met iemand. Nadat de aanplant van meidoorn
Van Leeuwen, voorzitter van de werkgroep bacterievuur:
“Duurzaamheid kan ook ingevuld worden
door de gezondheid van de natuur te bewaken. Een
bufferzone is een vrij simpel systeem daarvoor en is
dus op zich al duurzaam!”
Bron: Sanguin bloedvoorziening
langs de A73-Zuid met de dienstdoende boombe-
heerder was besproken, zijn deze waardplanten
gewoon weggehaald.”
Fleuren houdt niet van klagen, hij denkt liever
constructief. “Bacterievuur komt nu eenmaal
vanuit de natuur en daar kun je je moeilijk voor
honderd procent tegen wapenen. Toen ik bacte-
rievuur op één van mijn percelen ontdekte, zag ik
dat het was overgewaaid van een perenboom op
het perceel van mijn buurman. Iemand vertelde
me toen dat de betreffende buurman bekend
stond als een ‘moeilijke’ natuurliefhebber en dat
hij de perenboom nooit zou weghalen. Ik ben
gewoon naar hem toe gegaan. Ik heb hem ver-
teld dat ik bacterievuur op mijn terrein ontdekt
had en dat ik zag dat ook zijn boom eraan leed.
Ik heb aangegeven dat ik mijn aangetaste bomen
weg ging halen om verspreiding tegen te gaan
en heb hem aangeboden zijn besmette peren-
boom meteen mee te nemen. Hij stemde direct in
met mijn vriendelijke aanbod.”
Kunnen de PD en
Naktuinbouw de
gemeentelijke
communicatieafdelingen
niet inschakelen om de
bufferzones met veel poeha
op de kaart te zetten?
Ophoesten keuringskosten
Over de kosten van de keuringen wil Fleuren het
volgende kwijt: “Wij hebben als branchevereni-
ging voorafgaand aan de beleidswijziging in 2003
geprobeerd om alle neuzen binnen de branche
dezelfde kant op te krijgen om de bufferzones te
behouden. Dat hebben we met veel moeite voor
elkaar gekregen. Eerst braken we bijvoorbeeld
ons hoofd over het opbrengen van de controle-
kosten. We hebben afgesproken dat dit per buf-
ferzone geregeld mag worden. Daarom betalen
boomkwekers in de ene bufferzone naar rato per
hectare waardplant, terwijl andere boomkwekers
naar rato van hun teeltoppervlakte bijdragen.
Ook hangen de controlekosten af van de grootte
van de bufferzone en van de soort bufferzone.
Hoe meer fruittelers er zitten, hoe meer controles
er moeten plaatsvinden.”
Hendriks van de PD vindt niet dat er een probleem is
met de handhaving van de bufferzoneregels omdat
de regels te onbekend zijn en er niet genoeg informatie
is verstrekt: “We hebben folders en brieven aan
alle belanghebbende partijen binnen de bufferzones
verstrekt. Hoe de informatieverspreiding intern in
deze organisaties is verlopen, weet ik natuurlijk niet
precies.”
Collega-boomkwekers en fruittelers
Gert-Jan Maas, assistent teammanager boom-
kwekerijgewassen bij Naktuinbouw stipt aan
dat niet alle boomkwekers in een bufferzone
meedoen -en dus meebetalen- aan de instand-
houding van de bufferzone: “Wanneer meerdere
boomkwekerijen in een bufferzone actief zijn om
jaarlijks het ZPB2-paspoort te halen, is het voor-
deliger omdat je de kosten dan over meerderen
kunt verdelen. Als er maar één boomkweker voor
het paspoort gaat in een bufferzone, is het een
stuk duurder. Kwekers die daarin niet meegaan,
liften dan wél mee op de controles, want de buf-
ferzone bevat hierdoor een stuk minder bacterie-
vuur. Iedereen in de zone profiteert hiervan.”
Bruijstens van Naktuinbouw voegt toe:
“Fruittelers in de zone krijgen zelfs een gratis
keuring op hun percelen. Wij controleren hun
bomen namelijk op bacterievuur omdat zij grote
risico’s op bacterievuur lopen, terwijl de fruitteelt-
www.boomzorg.nl
33

Voor het leveren van uw
complete beplantingslijsten.
Sterk in grote TAXUS BACCATA
haagplanten, maten 175-275,
Rhododendrons en groenblijvende heesters.
Wencopperweg 64 3771 PP Barneveld
T: 0342-426501 F: 0342-427039
kwekerij@wencop.nl
www.wencopkwekerijen.nl
Topkwaliteit in groen
• Laanbomen 2-3-4xV
• Meerstammigen
• Vormbomen
• Heesters in container
• Laanbomen in container
• Tonkin stokken
• Draadkorf
• Jute
G r o w i n G f o r t h e f u t u r e
Hamsestraat 70 | 4043 LK Opheusden | Nederland
Tel. +31(0)488 442004 | info@huverba.nl | www.huverba.nl
Bezoek onze nieuwe website: www.huverba.nl

Achtergrond
branche geen regelgeving heeft voor de bestrijding ervan. Zij hoeven geen
ZPB2-paspoorten aan te schaffen. Het zou een mooie vorm van solidariteit
zijn als de boomkwekers hen zover zouden krijgen mee te betalen aan de
keuringen, zodat de kosten naar rato dalen. Maar fruittelers zeggen nu
vaak: ‘Keuring? Prima, maar van mij hoeft het niet persé. Als ik maar niet
hoef te betalen, want dan mag je het laten zitten.’”
Wat vindt belangenbehartiger Fleuren van deze houding? “Het zou mooi
zijn wanneer fruittelers meebetalen. Of wanneer met name alle collega-
boomkwekers zouden bijdragen, want kwekers kopen immers volop van
elkaar en hebben dus wel degelijk dezelfde belangen. Maar ik reken daar
helemaal niet op. Ik ben al blij dat we de bufferzones überhaupt in stand
hebben kunnen houden en dat alle neuzen van de belanghebbenden van
het ZPB2-paspoort in dezelfde richting staan. Dat is het belangrijkste. Want
de export van waardplanten bedraagt maar liefst 70 procent.”
Gerard Bruijstens, teammanager Keuringen Boomkwekerijgewassen bij Naktuinbouw
(rechts), en zijn assistent-teammanager Gert-Jan Maas (links).
Bruijstens: “Het zou een mooie vorm van solidariteit zijn als de boomkwekers fruittelers
zover zouden krijgen mee te betalen aan de keuringen, zodat de kosten per rato
dalen. Nu krijgen zij een gratis keuring op hun percelen, omdat de fruitteeltbranche
geen regelgeving heeft voor de bestrijding van bacterievuur. Fruittelers hoeven geen
ZP-b2-paspoorten aan te schaffen.”
Maas: “Kwekers die niet daarin meegaan, liften dan wél mee op de controles, want
de bufferzone bevat hierdoor een stuk minder bacterievuur. Iedereen in de zone
profiteert hiervan.”
Dus, het is sowieso lonend om de zones in stand te houden, ook al rijzen de
kosten de pan uit en is er constant gebrek aan medewerking? Hendriks van
de PD: “Ja, dat is de moeite waard. In de bufferzones komt bacterievuur
verhoudingsgewijs een stuk minder voor dan vroeger door het bestrijdings-
beleid, ook al is het aantal bufferzones afgenomen en zijn de gebieden klei-
ner geworden door het voornoemde bezuinigingsbeleid van het ministerie.
De bestrijding in de bufferzones is een succes.”
ZPB2-paspoort
Wanneer krijg je een ZPB2-paspoort? Als een boomkweker waardplan-
ten wil verhandelen naar bacterievuurvrije gebieden, moet de kwekerij
op 1.000 meter van de grens van een bufferzone afliggen. Ook moeten
zijn percelen bacterievuurvrij zijn. Tot slot moet de omgeving rond de
kwekerij tot 500 meter bacterievuurvrij zijn. Als de kweker nog niet in
een bufferzone ligt, kan hij erheen verhuizen, er een stuk land huren of
een aanvraag indienen om de bufferzone aan te passen waardoor hij
erbinnen komt te vallen, of ZPB2-bomen kopen van een ZPB2-gecerti-
ficeerd perceel bij een andere kweker en de handel meteen doorverko-
pen. Jan Hendriks, Plantenziektenkundige Dienst Wageningen: “In de
bufferzone mag je twee soorten planten niet aanplanten: de planten
van de breedbladige Cotoneaster en de wilde meidoornsoorten. Verder
controleert Naktuinbouw met PD-richtlijnen alle waardplanten in de
bufferzone en op de percelen.” Gert-Jan Maas, assistent teammanager
boomkwekerijgewassen bij Naktuinbouw, stuurt het controleteam van
zestien mensen aan die van juli tot en met september waardplanten in
de bufferzone en de percelen van boomkwekers nalopen. Dit doen ze
volgens PD-richtlijnen en in opdracht van de Raad van Boomkwekerij.
De AID zorgt voor handhaving op het moment dat de eigenaar van een
besmette plant de verzoeken van Naktuinbouw- en de PD weigert om
de plant op te ruimen. “Als een perceel bacterievuurvrij is verklaard en
er in 500 meter van het perceel geen bacterievuur is gevonden, krijgt
het perceel een paspoort, het zogeheten ZPB2-paspoort. Dit betekent
Zone Protecta Bacterievuur.”
0 6 2 2 7 9 6 8 4 2
Z u i d e i n d e 1 0 0
15 51 E L W e s t z a a n
T e l . 0 7 5 - 616 5 9 4 1
F a x 0 7 5 - 6 7 0 5 5 5 7
Wij leveren diverse soorten band dat wordt gebruikt voor het vastzetten
van jonge bomen, waaronder recyclingband, rubberband,
nylon gordelband en kokosband.
Sinds jaren produceert de firma Hakvoort uit Westzaan het bekende
product recyclingband, welke de traditionele band volledig heeft
vervangen.
Inmiddels is vastgesteld dat het recyclingband (ten opzichte van andere
soorten boomband, geen scherpe randen, minder beschadigingen,
zie link op www.boomband.nl) het meest wordt gebruikt
en onder andere door landschaparchitecten wordt aanbevolen.
Waarom is het product recyclingband zo succesvol en het
meest gevraagd door toeleveranciers en hoveniers?
1. De sterke weefsels zijn bekleed met een zachte materiaalsoort
waardoor de stam van de boom geen schade ondervindt!
2. Rot en schimmelt niet, is schoner, soepeler en makkelijker te
verwerken!
Het recyclingband is leverbaar op 25mm en 40mm breed,
op rollen van 25 meter.
Het is raadzaam alleen zachte materialen met een sterke inlaag
te verwerken en gebruik te maken van speciale manchetten
of aanschuifmoffen om de boomband in een 8-vorm aan
te kunnen brengen (informatie uit “bronnen bomen”).
Voor een proefmonster kunt u bellen of mailen naar:
info@boomband.nl 06-22796842 075-6165941

Kijken naar kansen, niet naar problemen
Denktank Presearth kiest voor structureel innoveren
Vriend en vijand zijn het er over eens. Nederland moet duurzamer en groener. De vraag is alleen hoe? Veel initiatieven blijven steken in
goede bedoelingen, bureaucratie en gebakken lucht. Bert van Helvoirt en André Hoek, allebei lid van denktank Presearth menen niet de
wijsheid in pacht te hebben, maar geven wel een aantal inspirerende voorbeelden.
Auteur: Hein van Iersel
Toegevoegde waarde
Productie
Producten en diensten
Nieuwe bedrijvigheid
Concepten
Bestaande waarde Bestaande bedrijvigheid
Ideeën en gedachtegoed
Nieuwe waarde
Unieke Waarden

Interview
Bert van Helvoirt van het Brabantse bedrijf Van
Helvoirt Groenprojecten richtte samen met een
aantal collega-bedrijven enige jaren geleden de
denktank Presearth op. Het doel: creëren van
‘new business’. Samen met de bedrijven van
Peter van de Haar, André Hoek en Thod Binder
worden onder andere concepten ontwikkeld
rondom het thema duurzaamheid. Dit varieert
van heel praktische down-to-earth problemen
zoals het overschakelen naar cradle-to-cradle kof-
fiebekers in de bedrijfskantines van de vier bedrij-
ven tot complete concepten die moeten leiden
tot concrete opdrachten.
“Een perfect gebouw, maar
Definitie
niemand wil er werken”
Leidend bij de ontwikkeling van nieuwe con-
cepten is de methode van structureel innoveren,
zoals die door Jankees Oom is ontwikkeld.
Structureel innoveren betekent, dat je redenerend
vanuit het toekomstperspectief de vraagstukken
van vandaag oplost. De klassieke manier om een
probleem op te lossen is het in stukken te hakken
van vraagstukken en deze als deelvragen neer te
leggen bij technisch georiënteerde specialisten.
Nadat deze specialisten hun ding hebben gedaan,
voeg je alle deeloplossingen weer bijeen en zou
-theoretisch- het probleem opgelost moeten zijn.
André Hoek: “Zoals je nu ook ziet bij de kre-
dietcrisis hangt alles met elkaar samen. Het
geïsoleerd bekijken van problemen werkt anno
2009 dus echt niet meer. Het probleem is dat
zaken zo sterk met elkaar zijn verweven, dat je ze
op de oude, traditionele manier niet meer kunt
oplossen. Dat vraagt om een andere benadering.
Het innovatiemodel van structureel innoveren is
daarbij een goed hulpmiddel. Die bestaan
van boven naar bene-
den uit: Ideeën en gedachtegoed, Concepten,
Producten en diensten, en tenslotte Productie.”
(zie ook figuur 1)
Out-of-the-box
Volgens Van Helvoirt en Hoek wordt in de hui-
dige praktijk vaak gedacht vanuit de bestaande
situatie. Op zich is daar niet mis mee, maar het
zal nooit de vernieuwende en verfrissende ideeën
opleveren waarop de markt zit te wachten. Het
alternatief is volgens beide heren ‘out-of-the-
box’-denken of luchtfietsen zoals dat bij structu-
reel innoveren heet.
Van Helvoirt: “We denken nu vaak teveel in
aparte functies, zoals wonen, natuur, industrie
en landbouw. Door ieder gebiedssoort zijn eigen
onaantastbare status te geven, laat je veel kansen
liggen.” André Hoek vult aan: “Integratie biedt
een enorme uitdaging: waarom zou het niet
mogelijk kunnen zijn om te wonen in de natuur
zonder dat de natuur daar slechter van wordt?
Sterker nog: het zo in te richten dat de biodiversi-
teit er op vooruit gaat. Dan zul je wel los moeten
denken van de hedendaagse beperkingen en
experimenteerruimte moeten krijgen om het te
realiseren..”
Meervoudig
In het boekje dat Presearth heeft uitgegeven - en
wat jammer genoeg niet online staat – zijn wat
dat betreft een aantal voorbeelden te vinden.
Variërend van een park dat verschillende functies
op gebied van recreëren, milieu en misschien zelf
landbouw verenigt (het symbiosepark), de ont-
wikkeling van duurzame beeldbestekken tot aan
een natuurlijk speelbos.
André Hoek: “In het Nederlandse model proberen
wij in een proces van geven en nemen tot een
compromis te komen. Alle partijen in het onder-
handelingsproces denken daarbij in termen van
risicomanagement en het schoon houden van het
eigen stoepje. Het is duidelijk dat dit poldermodel
niet altijd de beste oplossing geeft.”
Minder
André Hoek gaat even terug naar de basis: “Veel
van wat wij momenteel doen is gericht op ver-
mindering. Zoals de vermindering van het gebruik
van fossiele brandstoffen omdat deze op dreigen
te raken. Dat helpt slechts zeer beperkt. Als we
minder gebruiken duurt het gewoon langer, maar
toch komt onherroepelijk het moment dat de fos-
siele brandstoffen op zijn. Energiebesparing is dus
geen oplossing. We moeten dus primair anders
gaan denken en nieuwe vormen energievormen
ontwikkelen en daar ook in investeren.”
Single issue benadering
Van Helvoirt geeft een ander voorbeeld: “Als je
aan een techneut de vraag geeft een gebouw te
ontwerpen waarin de laatste stand van techniek
verwerkt is op het gebied van energie, dan krijg
je waarschijnlijk iets met dikke muren en kleine
ramen die niet open kunnen. Kortom alles is
gericht op vermindering van het energieverbruik
en je krijgt een gebouw waar niemand in wil
wonen of wil werken.” En dat terwijl energie
helemaal geen probleem is. Er is voldoende
zonenergie op aarde voor een duurzame energie-
voorziening.
“Energie besparen is niet de oplossing”
www.boomzorg.nl
37

HerkuPlast Kubern GmbH
94140 Ering / Inn
Germany
T : +49 (0)85 73/9603-0
F : +49 (0)85 73/9603-70
E : info@herkuplast.com
HerkuPlast International
Pastoor van Vessemstraat 14
4882 NJ Klein-Zundert
Holland
T : +31 (0)76 5017402
F : +31 (0)76 5036645
E : export@herkuplast.com
www.herkuplast.com
Sinds 1972 het Origineel
BEZOEK WWW.KNOLPLANT.NL
Ook voor uw “DUURZAME” inkopen staan wij garant
QuickPot ® & HerkuPak ®
praktisch en duurzaam!
QuickPot ® ; meermalige trays met een
levensduur tot 10 jaar;
• Meermalige trays; tot 70 % minder
grondstoffen dankzij de lange levensduur.
• Gemakkelijk te reinigen dankzij gladde
oppervlak.
• HerkuPlast streeft naar een minimale
emissie bij de produktie van de trays.
Alle daken van de fabriek in Beieren zijn
voorzien van zonnecollectoren.
Deze voorzien in nagenoeg de totale
behoefte aan energie.
HerkuPak®; lichte trays
voor 1 - 3 maal gebruik;
• Economsiche alternatief.
• Stabiele omgeslagen rand.
• Vervaardigd uit hergebruikt materiaal.
• Al onze trays lenen zich voor recycling
• Meer dan 100 modellen uit voorraad
leverbaar
• Uitdrukplaten leverbaar
• Deelnemer Groot Groen Plus
• Lid Treeport

Duurzaam innoveren in de boomkwekerijsector?
DLV Plant organiseert workshop Treevalley Award tijdens Grootgroenplus
Op 1 oktober a.s. staat er tijdens Grootgroenplus een workshop op het programma die zich richt op het duurzaam innoveren in de
boomkwekerijsector. Tijdens deze workshop worden de innovaties van 2009 gepresenteerd en maakt de organisatie de winnaar van de
Treevalley Award 2009 bekend.
Auteur: Hein van Iersel
De workshop wordt georganiseerd in samen-
werking met IBP (Innovatieplatform Boomteelt).
Tijdens de workshop worden de aanmeldingen
van de innovaties gepresenteerd en toegelicht.
De afgelopen tijd zijn de innovaties door een
onafhankelijke commissie beoordeeld op het
belang van de innovaties voor de boomkwekerij-
sector, de mate van duurzaamheid en ten slotte
op creativiteit. Voor de Treevalley Award kunnen
alle mogelijke innovaties worden aangemeld. Het
gaat dus om zowel puur technische innovaties als
innovaties die zich richten op de marktbewerking
en/of procesoptimalisatie. De Treevalley Award
kent drie categorieën: één voor innovaties door
boomkwekers, één voor fabrikanten en toeleve-
ranciers vollegrond en één voor fabrikanten/en
toeleveranciers PTC.
Bedrijven zijn inmiddels aangezocht om hun inno-
vaties te melden bij DLV Plant. Dat geldt specifiek
voor de standhouders van Grootgroenplus.
Impressies Boomkwekerijtechniekdagen 2008
www.boomzorg.nl
39

Duurzaamheid
integraal benaderd
De ZLTO presenteert zich op Grootgroenplus
In de strategische visie die de vakgroep Boomteelt
van ZLTO samen met de provincie Noord-Brabant
in ontwikkeling heeft, liggen de accenten op de
duurzame doorontwikkeling van bedrijven. Het
gaat daarbij echter niet alleen over het kunnen
beschikken over een duurzame locatie waar de
kweker kan ondernemen, maar ook over het
productieproces en de afzet. Daarbij wordt veel
nadruk gelegd op het omvormen van een aan-
bodgerichte productie naar een marktvraagge-
richte productie. Hiervoor zoekt men naar nieuwe
netwerken waarbinnen deze benadering verder
vormgegeven kan worden. Het thema ‘groen
in en om de stad’ van PPH vormde hiervoor de
drijfveer.
Voor de workshop ‘duurzaam produceren van
boomkwekerijproducten’ die ZLTO tijdens de
beurs organiseert, zijn sprekers uitgenodigd die
de deelnemers een spiegel voor gaan houden
over het beleid dat een gemeente voert ten
aanzien van duurzaam groen en hoe dit beleid
vertaald wordt naar de inkoop van groen. Zie
elders in de brochure. (?? Welke brochure; wel-
40 www.boomzorg.nl
licht weglaten)
De duurzaamheidslag die al gemaakt wil men
nog verder aanscherpen. Daartoe is het projec-
tenbureau van ZLTO en ZLTO-Advies samen met
andere organisaties projecten gestart binnen de
thema’s milieu, arbeid en economie die betrek-
king hebben op duurzaamheid.
Om de progressie in duurzaamheid te kunnen
meten, stelt ZLTO samen met de Nederlandse
Bond van Boomkwekers (NBvB) en de handelsor-
ganisatie voor bloembollen en bomen (Anthos)
een beoordelingssysteem op voor de borging van
de duurzaamheid van boomkwekerijproducten.
Hiermee willen de organisaties verantwoording
afleggen aan de overheden over de duurzaam-
heid van het groenproduct. Voor dit beoordeling-
systeem werd een nieuw logo ontwikkeld.
De ZLTO nodigt boomkwekers evenals andere
belanghebbenden in de groensector uit om het
congres te bezoeken. U kunt daar spreken met
specialisten van de bedrijfsonderdelen belangen-
behartiging en advies.
De nadruk in de presentatie van ZLTO
tijdens de vakbeurs Grootgroenplus ligt
op het thema duurzaam ondernemen.
Daarbij gaat het om de integrale
benadering van duurzaamheid. De
aandacht richt zich hierbij niet alleen op
het aspect ‘milieu’ maar er wordt ook
nadrukkelijk gekeken naar de aspecten
‘arbeid’ en ‘economie’. Er is een nieuw
logo ontwikkeld. Dat gaat het thema
duurzaam ondernemen in groen gaat
ondersteunen.
Auteur: Broer de Boer

Van Kempen: "In onze bassins zwemmen zelfs vissen, salamanders en koikarpers. Dat geeft aan dat de kwaliteit van het gerecycleerde water op zichzelf ook al goed is"
Meer en anders spuiten onder
Milieukeur vlag?
Gerecirculeerde containerteelt verlangt eigen schema
gewasbeschermingsmiddelen
Boomkweker Erik van Kempen is druk bezig met het behalen van het Milieukeurcertificaat. Maar er zijn problemen op weg daarheen, want
de criteria zijn volgens van Kempen niet gericht op zijn teeltmethode: de gerecirculeerde containerteelt. Van Kempen legt uit waarom.
Auteur: Karlijn Raats
Milieukeur stelt als eis dat uitsluitend gebruik
gemaakt mag worden van bepaalde, door haar
toegestane, gewasbeschermingsmiddelen. Aan
dit gebruik worden nadere eisen gesteld zoals
het maximaal aantal toegestane toepassingen en
de periode waarin het gebruik van het middel is
toegestaan.
Alle kwekers die Milieukeur willen halen, moeten
zich onder meer houden aan een bestrijdings-
schema. Dit schema moet een minimale uitlo-
ging van gewasbeschermingsmiddelen naar het
grondwater en oppervlaktewater garanderen.
Dat schema vindt Van Kempen niet van toepas-
sing op zijn teeltmethode: de gerecirculeerde
containerteelt. Dit teeltsysteem is erop gericht
niets verloren te laten gaan. Water en bemesting
worden hergebruikt totdat het door de plant is
verbruikt. Van Kempen zijn stelling is, dat er een
tweede schema moet komen, speciaal voor gere-
circuleerde containerteeltbedrijven.
Plastic
De containerteler begint uit te leggen: "Stichting
Milieukeur gaat er vanuit dat alle planten op
zijn minst één jaar in de volle grond staan. Het
schema voor gewasbeschermingsmiddelen van
Milieukeur is dan ook hierop gebaseerd, met
bijvoorbeeld drie spuitrondes van een bepaald
middel in een heel jaar. Maar ze vergeten dat je
in de containerteelt wel drie of meer teelten per
vierkante meter kunt hebben binnen één jaar.
Dan moet je méér mogen spuiten. Eigenlijk zijn
alle disciplines binnen de teelt te verschillend om
de gebruiksschema's over elkaar heen te kunnen
leggen. Voor de stekteelt, waarbij jaarlijks wel
twaalf teelten worden afgewisseld, zou een ander
bestrijdingsmiddelenschema moeten gelden
dan voor vollegrondsteelt, voor laanboomteelt,
containerteelt en ga zo maar door." Hij voegt
toe: "Wat wij bovendien doen, is gerecirculeerde
containerteelt. Dat wil zeggen dat de bodem is
afgesloten met plastic en dat daar bovenop een
anti-worteldoek ligt. We vangen daarmee water
en meststoffen af voor hergebruik. Het strengere
schema voor gebruik van gewasbeschermings-
middelen om uitloging naar de bodem tegen te
gaan, gaat bij gerecirculeerde teelt dus niet op.
Bij ons vindt er überhaupt geen uitloging plaats."
Daar zit volgens Van Kempen de crux: hij vindt
dat er andere regels rond bestrijdingsmiddelen
zouden moeten gelden voor gerecirculeerde con
www.boomzorg.nl
41

URBAN LANDSCAPE PRODUCTS
Bescherming van
Groen en Infra
NIEUW
TreeProtect Boomstambeschermer
“Bescherm bomen tegen
maaischade en knaagdieren”
erosie
AquaMax Gietrand
“Bewateren was
nooit zo eenvoudig”
GREENMAX, Postbus 43, 5473 ZG Heeswijk - Dinther, Nederland
Tel.: +31 (0) 413 29 44 47, Fax: +31 (0) 413 29 42 86, info@greenmax.eu
www.greenmax.eu
Newsdrops
Introductie Bauer Smartrain
De Bauer Smartrain is een geheel nieuw beregenings-
machine voor sportaccomodaties en golfbanen en
boomkwekerijen. Belangrijk is dat de machine geheel
thermisch verzinkt is en beschikt over een turbine-
aandrijving en een automatische sproeierwagenlift.
Leverbaar met PE slang 55 en 63mm. Maximale slang-
lengte 170 meter.
Water recycling steeds belangrijker
Uit Milieu en kostenoogpunt wordt Waterrecycling
van steeds groter belang. Gebr. Smits levert complete
installaties voor containervelden, waterbassins, pom-
pen etc. Ook drainage en het hergebruik van
drainagewater speelt hierbij een belangrijke rol.
Bluswatervoorzieningen
Smits verzorgt de complete aanleg en het onderhoud
van Bluswatervoorzieningen. Hiervoor is onlangs is
een nieuwe geluidgedempte pompset in gebruik
genomen voor o.a. het controleren en testen van
bluswatervoorzieningen. De pompset is compleet
uitgerust met elektronische meetapparatuur,
een 6 cilinder dieselmotor en heeft een maximale
pompcapaciteit van circa 2700 l/min (162 m³/uur).
Roskam 38 Veldhoven
T: 040-253 2539 F: 040-253 8865
www.smitsveldhoven.nl

Interview
Containerveld
tainerteelt dan voor vollegrondstelers. "Helaas is
de hele Milieukeur-meetlat nu geënt op de volle-
grondsteelt en heeft het geen aangepast kweek-
schema voor gerecirculeerde containerteelt", vat
Van Kempen samen.
"Met aangepaste criteria
zullen heel veel gerecircu-
leerde containerteeltbedrijven
Milieukeur willen halen"
Koikarpers
Hij vervolgt over het gerecirculeerde container-
teeltsysteem: "ZLTO heeft onderzoek gedaan
naar hoeveelheid uitloging. Naar de uitslag
moeten we nog vragen. We hebben zelf even-
eens onderzoek gedaan en volgens ons eigen
onderzoek is het percentage gewasbeschermings-
middelen dat doorsijpelt naar het grondwater
praktisch nihil. We werken met een afgesloten
bodem door plastic en worteldoek, dat er zelfs
geen lucht bij de bodem kan komen. Dat geeft
wel aan dat de bodem beschermd wordt tegen
gevaarlijke stoffen. Die stoffen voeren we netjes
af naar bassins. Van daar uit pompen we het
water weer naar de containervelden. In de bas-
sins zwemmen vissen, salamanders en koikarpers.
Dat geeft aan dat de kwaliteit van het gerecy-
cleerde water op zichzelf ook al goed is."
Waarom is de kans op uitloging dan praktisch
nihil in plaats van nul?
"Als de pompen de afvoer van regenwater niet
meer aankunnen, loopt het regenwater de sloot
in", reageert Van Kempen. “Dat gebeurt in de
winter, maar dan is er ook bijna geen bemesting
meer aanwezig in het water. Daardoor is het
overstortwater dan ook bijna helemaal schoon."
Straf middel
"Het behalen van Milieukeur vraagt dat we veel
bestrijdingsmiddelen niet mogen gebruiken. Dat
houdt in dat we bijvoorbeeld tien keer moeten
spuiten met een middel dat een lage milieube-
lasting heeft.” vertelt de containerteler “Maar bij
gerecirculeerde containerteelt is dat helemaal niet
efficiënt. Wij willen éénmaal een straf gewas-
beschermingsmiddel kunnen inzetten in plaats
van tien keer een mild middel. Dat is effectiever
in ons systeem. De planten nemen het in meer-
dere achtereenvolgende rondes vanzelf op en de
bodem heeft er geen last van."
Dus jij denkt dat het voor de containerte-
lers met een recirculatiesysteem loont om de
Milieukeurcriteria voor duurzaam kweken aan te
passen. Hoe zie jij de oplossing voor je?
Van Kempen: "Ik ben niet de enige die tegen dit
probleem oploopt. Er zijn namelijk honderden
bedrijven met een gerecirculeerde containerteelt.
We hebben tijdens een Milieukeurhoorzitting
Frans Pladdet dan ook gevraagd om voor onze
bedrijfssoort aparte criteria te maken. Die komen
er waarschijnlijk ook." Toch is Van Kempen daar
ook eigenlijk weer niet helemaal blij mee: "We
zijn als boomkwekerijsector gebaat bij uniformi-
teit. Want we zijn naast kweker ook handelsbe-
drijf en we moeten dus ook inkopen. Uniformiteit
door het werken met één standaard scheelt tijd,
moeite en dus geld."
Je zei zelf eerder dat het door de grote verschil-
len in teeltsoorten niet haalbaar is om de sche-
ma's over elkaar te leggen.
"Ja, dat klopt. Ik denk dan ook dat we met twee
schema's een heel eind kunnen komen. Op dit
moment zijn er drie gerecirculeerde container-
teeltbedrijven die op basis van het bestaande
bestrijdingsmiddelenschema Milieukeur willen
halen, waaronder wijzelf. Maar als de aangepaste
criteria er komen, zullen er heel veel bedrijven
volgen."
Samenvatting
Voor het behalen van het Milieukeurcertificaat
moet men zich houden aan één bestrijdingsmid-
delenschema dat voor alle teeltsoorten geldt.
Eigenaar van het gerecirculeerde containerteelt-
bedrijf Erik van Kempen vindt dat zijn teelt niet
met een vollgronds bestrijdingsmiddelenschema
kan werken. Bovendien wil hij onder de vlag van
Milieukeur zwaardere bestrijdingsmiddelen in
kunnen zetten. Stichting Milieukeur denkt nu na
over criteria, speciaal bestemd voor de container-
teelt met en zonder recirculatie.
Reactie Frans Pladdet, SMK
Frans Pladdet van SMK (Stichting Milieukeur)
erkent dat Milieukeur oorspronkelijk vooral
is ontwikkeld voor de vollegrondsteelt
omdat daar de deelnemers zaten, maar wil
wel graag gezegd hebben in het huidige
schema ook eisen zijn opgenomen voor de
containerteelten en de bedekte teelten.
Voor de komende herziening van het
schema wordt hard gewerkt om de criteria
zodanig te herzien dat deze ook optimaal
toegespitst zijn op de andere teelten onder
Milieukeur. De bedoeling is om dat te doen
via extra criteria en niet door het ontwik-
kelen van een nieuwe schema. SMK zal daar
ook de telers bij betrekken.
Frans Pladdet: “We denken echter niet aan
een apart schema, we zijn het met Erik eens
dat er niet meer schema's moeten komen,
maar willen in een robuust schema de hele
boomkwekerij kunnen omvatten.”
www.boomzorg.nl
43