Bai Juyi (Po Tsju-i) - Obe Postma Selskip

onnenonderzoek steeds meer tot de conclusie dat
rechtshistorische, landbouwkundige en
landschappelijke factoren en hun onderlinge
samenhang veel betere verklaringsmodellen
opleverden dan etnografische factoren.
5. Retrospectief – Obe Postma was de eerste
onderzoeker in Noord-Nederland die de grote waarde
inzag van het zogenaamde retrospectieve onderzoek
van grondbezitsverhoudingen. Daarmee wordt bedoeld
dat situaties uit een verder verleden worden
gereconstrueerd door middel van de interpretatie van
bronnen uit later tijd. Door bijvoorbeeld de
eigendomsverhoudingen op het kadastrale minuutplan
van 1832 op betrouwbare wijze te verbinden met
belastingregisters uit bijvoorbeeld de 16 e en 17 e eeuw,
kan de onderzoeker de grondbezitsverhoudingen uit
die laatstgenoemde perioden op betrouwbare wijze
reconstrueren. Omdat het grondbezit vóór de
Reformatie een vrij sterke continuïteit vertoonde, biedt
dit 16 e -eeuwse kaartbeeld wellicht ook mogelijkheden
om nog veel oudere bezitsverhoudingen op het spoor
te komen. Obe Postma was in 1920 de eerste die de
grote mogelijkheden van deze retrospectieve
benadering inzag voor het onderzoek naar
middeleeuws Friesland. Deze onderzoeksmethode is
de laatste decennia met veel succes aangepakt door
onderzoekers als J.A. Mol en P.N. Noomen van de
Fryske Akademy.
Afb. 5 Obe Postma was de
eerste Nederlandse
onderzoeker die op
succesvolle wijze gebruik
maakte van retrospectief
onderzoek van bezitsverhoudingen
als sleutel tot
de landbouw- en landschapsgeschiedenis.
Deze
reconstructiekaart van het
jaar 1700 van het grondbezit
van de hoeven van Tjum uit
zijn boek ‘De Friesche
Kleihoeve’ vormt hiervan
een heldere illustratie.
6. Schakelend tussen verschillende schaalniveaus –
Een van de belangrijkste kwaliteiten van een goede
historische en/of landschappelijke onderzoeker is de
vaardigheid om gemakkelijk te kunnen schakelen
tussen diverse schaalniveaus. Binnen de historische
wetenschappen gaat het dan om het schakelen tussen
de aloude drie historische dimensies van de Franse
historicus Braudel: de zich snel wijzigende
gebeurtenissen van alledag, de gestaag veranderende
sociale en economische conjunctuur en de traag
veranderende geografische werkelijkheid van het
fysieke landschap. Binnen de ruimtelijke
wetenschappen gaat het veel meer om de
21 Wjerklank
wisselwerking tussen het lokale, het regionale en het
(inter)nationale beeld. Hoewel Obe Postma zich in zijn
onderzoek veel moeite getroostte om het historisch
specifieke en lokale aspect van zijn onderwerp
nauwkeurig in beeld te brengen, schakelt hij in zijn
artikelen tegelijkertijd ook vrij moeiteloos over naar
vraagstukken op een veel hoger schaalniveau. Wel is
hij op dit punt over het algemeen terughoudend.
Wellicht vormt deze terughoudendheid één van de
belangrijkste redenen dat Postma binnen de historische
wetenschappen in Nederland een vrij geringe
bekendheid heeft.
4. Blik op de toekomst
Hierboven is al vermeld dat de bronnen en methoden
die Obe Postma in de periode 1920-1962 gebruikte en
de kennis die hij daarmee ontwikkelde over de Friese
landbouw- en landschapsgeschiedenis voor veel latere
onderzoekers een belangrijke inspiratiebron is
geweest. Voorbeelden zijn de agrarisch historici uit de
zogenaamde Wageningse School die onder leiding van
Slicher van Bath en Van der Woude in de afgelopen
vijf decennia aan de Wageningse Universiteit hebben
gewerkt, en ook de historici en historisch geografen
van de Fryske Akademy in Leeuwarden, waar
middeleeuwse historici als Hans Mol en Paul Noomen
reeds jarenlang vernieuwend onderzoek verrichten
naar middeleeuws Friesland. In samenwerking met
archeologen en landschapshistorici van de
Rijksuniversiteit Groningen
zal de Fryske Akademy de
komende jaren trachten dit
type onderzoek verder uit te
bouwen, waarbij onder
meer de historische
bedijking, de geschiedenis
van de Friese
boerenplaatsen en de lange
termijnontwikkeling van
zowel het veen- als het
terpenlandschap centraal
zullen staan. Binnen de
Nederlandse historische
geografie is de invloed van
Obe Postma aanmerkelijk minder groot geweest,
ofschoon De Friesche kleihoeve zeer regelmatig
opdook in de literatuurreferenties van historischgeografische
dissertaties en artikelen. Toch zou ook in
die vakwereld een nadere bestudering van de werken
van Obe Postma erg nuttig en inspirerend kunnen zijn.
In de eerste plaats blijkt meer en meer dat voor
vernieuwend landschapsonderzoek een goede
interdisciplinaire balans nodig is tussen historische en
ruimtelijke benaderingswijzen. Bovendien neemt als
gevolg van de sterk toegenomen digitalisering van
historische en ruimtelijke gegevens (o.a. HISGIS) de
roep om nieuwe kwantitatieve benaderingen van