Herwaardering wijkverpleging - V&VN Eerstelijn

16
Thuiszorg
Herwaardering wijkverpleging
Breed gedragen toekomstvisie moet mooi vak in ere herstellen
De wijkverpleegkundige ligt al jaren onder schot. Het vak is nu zover uitgehold dat de
beroepsgroep en cliëntenorganisaties het welletjes vinden. Samen pleiten zij voor een
basisvoorziening wijkverpleging: integrale zorg voor chronisch zieken en ouderen, en
de regie terug bij de verpleegkundige.
Tekst: Willeke van de Haar en Mariska de Bont
Een wijkcentrum, hbo-opgeleide wijkverpleegkundigen,
integrale zorg en korte
lijntjes met huisartsen en andere disciplines.
Met deze doelen voor ogen hebben
de Nederlandse Patiënten en Consumenten
Federatie (NPCF), de Landelijke
Organisatie Cliëntraden (LOC) en V&VN
de handen ineen geslagen en hun visie
verwoord. Gezamenlijk pleiten zij voor
een basisvoorziening wijkverpleging, naar
voorbeeld van de basisvoorziening huisartsenzorg.
Zo willen zij de wijkverpleegkundige
opnieuw op de kaart te zetten.
Dat verandering broodnodig is, heeft de
recente praktijk duidelijk bewezen. De af-
Tijdschrift LVW jaargang 9 nummer 2
gelopen jaren heeft geen enkele groep verpleegkundigen
zo onder vuur gelegen als
de wijkverpleging. Allerlei ingrepen hebben
het beroep van wijkverpleeg kundige
de laatste decennia verschraald en
uitgehold. Allereerst zijn dat de functionele
indicatiestelling en functiegerichte bekostiging.
Als gevolg van nieuwe landelijke
regels valt veel zorg, anders dan vroeger,
niet langer onder verpleging, waardoor
het aantal indicaties voor verpleging snel
terugloopt. Met de huidige indicatiestelling
is de wijkverpleging veelal beperkt
tot verpleegtechnische handelingen, zoals
wondverzorging, pijnbestrijding, sondevoeding
enzovoort. Voor activiteiten die
raken aan de bredere inhoud van het vak,
zoals begeleiding bij chronische ziekte of
coördinatie van complexe zorgprocessen,
blijft nauwelijks ruimte over.
Tien jaar geleden signaleerde de beroepsgroep
al dat de gewijzigde indicatiestelling
tot ongewenste effecten zou kunnen
leiden. Dat was aanleiding voor het project
Wijkverpleging met Elan, om de wijkverpleegkundige
weer op de kaart te zetten.
“De beroepsgroep werd hierdoor wel
hechter,” herinnert voorzitter V&VN Eerstelijnsverpleegkundigen
Rosemarie van
Troost zich, “maar het is niet gelukt om de
nadelige effecten van het in gang gezette
beleid te voorkomen. Daarom is het nu tijd
om, samen met de patiëntenbeweging,
het tij te keren.”

Dorpszuster
Voormalig wijkverpleegkundige Gerda de Vries vertelt hoe het er vroeger in haar
wijk aan toe ging. “Het hele dorp kende me, en wist me te vinden. Het was zelfs
zo dat een patiënt, toen ik vroeg waarom hij niet eerder was langsgekomen,
antwoordde dat hij mijn fiets niet had zien staan bij het wijkgebouw. Ze is er vandaag
niet, had hij gedacht en daarom had hij zijn bezoekje uitgesteld.
Ik was de zuster van het hele dorp. Na verzorging van een stoma ging ik een straat
verderop een hielprik geven, en daarna deed ik consultaties op het wijkgebouw. Dat
maakte het vak diepgaand en afwisselend. Ik mis het werk van toen nog steeds.”
Totaalpakket
Willen we de allround wijkverpleegkundige
van weleer terug? Het is een vraag die
regelmatig rondzoemt, maar volgens Van
Troost is dat niet terecht. “Vroeger was
echt niet alles beter, maar wat goed was,
kunnen we wel terughalen. En dat is de
wijkgerichte inzet van de wijkverpleging,
oftewel: meer ‘wit in de wijk’.”
Het gaat hier dus om de vakbekwame
wijkverpleegkundige, die generalistisch
werkt en direct aanspreekbaar is voor de
cliënt. Zonder ondoorzichtige, onpersoonlijke
en ingewikkelde procedures. Op dit
moment krijgen cliënten noodzakelijke
zorg hierdoor vaak onnodig laat, of zelfs
helemaal niet. Het nut van de administratieve
rompslomp ontgaat hun bovendien
ten enen male.
“De wijkverpleegkundige van nu moet
verantwoordelijk zijn voor het totaalpakket
aan verpleegkundige zorg: individueel
en op groepsniveau, curatieve en preventieve
zorg. Tegelijkertijd houdt zij rekening
met de maatschappelijke context van de
cliënt. In de wijk is zij weer herkenbaar
en vanwege het vertrouwen dat ze bij
de mensen in de wijk heeft, is haar zorg
zeer laagdrempelig. Daardoor maakt zij
bij uitstek bemoeizorg toegankelijk voor
zorgmijders, zoals ze altijd al gewend
was te doen,” verwoordt Van Troost het
gewenste beroepsprofiel.
‘Ongedeeld en samenhangend’
Integrale zorg voor chronisch zieken en
ouderen, daar gaat het bij de basisvoorziening
wijkverpleegkunde met andere woorden
om. Een van de centrale kenmerken
moet zijn dat de verantwoordelijkheid van
de zorg weer bij hbo-opgeleide wijkverpleegkundige
komt te liggen. Van Troost:
“Weg met de versnipperde, taakgerichte
verpleging! Eén wijkverpleegkundige
op een vast aantal inwoners, wijkgericht
werken, voldoende beschikbaarheid en
achteraf toetsen van indicaties door de
wijkverpleegkundige in plaats van vooraf
door een externe indicatiesteller. Naast
de verpleegkundige interventies moet er
bovendien voldoende ruimte zijn voor de
noodzakelijke begeleiding van mensen bij
het omgaan met chronische ziekten en ouderdom,
die mensen soms heel kwetsbaar
maakt. Er is veel behoefte aan casemanagement
bij deze doelgroepen, zoals de
NPCF onlangs constateerde.”
Het voorbeeld van mevrouw De Wit (zie
onder) laat de winst zien van een integrale
aanpak, waarbij een verpleegkundige
de regie heeft. De wijkverpleegkundige
neemt de tijd om de totale zorgsituatie
Mevrouw De Wit (73)
Thuiszorg
in kaart te brengen en haar interventies
hierop af te stemmen. Dit concept,
waarbij een generalistisch werkende
wijkverpleegkundige zorg en begeleiding
verleent en de regie voert, is door Buurtzorg
reeds geïntroduceerd.
Ook andere zorgaanbieders erkennen de
noodzaak van herwaardering van de wijkverpleegkundige.
Zo zijn twaalf regionale
thuiszorgorganisaties verantwoordelijk
voor het boekje Zorg thuis: ongedeeld
en samenhangend. Ondersteund door
de Landelijke Organisatie Cliëntenraden
(LOC), de NPCF, V&VN en ActiZ, zetten
zij hierin hun toekomstbeeld voor de
wijkverpleegkundige helder en krachtig
uiteen. Ontwikkeling van een basisvoorziening
‘verpleging thuis’ is opgenomen
als een van de belangrijkste taken die het
domein zichzelf stelt. En, luidt het slotwoord:
“Met deze publicatie hebben wij
een stip op de horizon gezet. Een horizon
met het perspectief van een sterke, samenhangende
geïntegreerde zorg thuis.
De functie van wijkverpleegkundige is
hierbinnen stevig verankerd.”
Mooi vak
Bij V&VN-afdeling Eerstelijnsverpleegkundigen
is iedereen positief over de acties
die momenteel van de grond komen.
Tot voor kort was mevrouw De Wit een vitale vrouw, ondanks enige ouderdomskwaaltjes
die de kop op begonnen te steken. Ze heeft al jaren COPD, en gebruikt
hiervoor Seretide via een discus. Nu zij slechter ter been wordt, krachten verliest
en last krijgt van vergeetachtigheid, komt de thuiszorg haar helpen met kousen
aan- en uittrekken. Ook herinnert de wijkverpleging haar elke ochtend en avond
aan het inhaleren van de pufjes. Het laatste jaar gaat mevrouw achteruit. De
exacerbaties als gevolg van COPD volgen elkaar steeds vaker op. Het ziekenhuis
heeft ze hiervoor in een jaar tijd negen keer van binnen gezien.
Als mevrouw De Wit na de laatste ziekenhuisopname weer thuis is, komt de
wijkverpleegkundige de zorg weer opstarten. Samen met mevrouw neemt ze de
situatie door en reikt haar de medicijnen aan. Het valt haar op hoe weinig kracht
mevrouw De Wit heeft om de Seretide met behulp van de discus te inhaleren, en
ze ziet dat ze geen goede techniek gebruikt.
De wijkverpleegkundige onderneemt onmiddellijk actie en overlegt met de
huisarts om mevrouw de Seretide via een Volumatic te laten inhaleren. Daarnaast
neemt ze alle tijd om instructie te geven bij het inhaleren, en blijft ze mevrouw
wekelijks bezoeken totdat zij de inhalatietechniek goed onder de knie heeft. Het
jaar erop is het aantal ziekenhuisopnames gereduceerd tot drie en knapt mevrouw
weer wat op.
De naam van de cliënt is gefingeerd.
Tijdschrift LVW augustus 2009 17

Thuiszorg
Van Troost: “Wij verwachten dat deze
initiatieven de kwaliteit van de thuiszorg
zullen verbeteren en dat de verpleegkundigen
hun vak weer terugkrijgen.”
En er gebeurt nog meer, want samen met
ruim dertig enthousiaste wijkverpleegkundigen
gaat de afdeling Eerstelijnsver-
pleegkundigen aan de slag om het vak
te beschrijven in termen waar de huidige
tijd om vraagt. “Het streven is dat elke
verpleegkundige zorgvraag daadwerkelijk
weer bij een verpleegkundige terechtkomt.
Zodat wijkverpleegkundigen, net
als andere BIG-geregistreerde professionals,
zelf kunnen bepalen welke zorg
thuis noodzakelijk is, binnen de afspraken
die hierover in de AWBZ en de Zorgverzekeringswet
zijn gemaakt,” zegt Van Troost.
LAPROLAN B.V.
Beuningen
T (024) 677 78 00
E www.laprolan.nl
I www.laprolan.nl
[Advertentie]
EENVOUDIG TOEPASBAAR,
OPTIMALE WONDGENEZING
• bindt exsudaat tot een gel
• milde wondreiniger reinigt de wond
• glycerine hydrateert en zorgt
voor een vochtig wondklimaat
• verzacht de pijn
GRATIS STARTTAS BESTELLEN?
Bel of stuur een e-mail naar info@laprolan.nl
en ontvang kosteloos de PolyMem Quadra-
Foam starttas. Zo heeft u voortaan altijd een
proefverpakking binnen handbereik.
Hoe de indicatie vervolgens vorm krijgt,
hangt af van verschillende factoren. V&VN
Eerstelijnsverpleegkundigen pleit er, zoals
gezegd, voor om de verpleegkundige
zorg onder te brengen in een basisvoorziening
wijkverpleging. Onderscheid
tussen ‘medisch-verpleegkundige zorg’
‘Vroeger was echt niet alles beter, maar wat goed was,
kunnen we wel terughalen’ (Rosemarie van Troost)
en ‘gewone (wijk)-verpleegkundige zorg’,
respectievelijk gefinancierd door de Zorgverzekeringswet
en de AWBZ, zou daarbij
moeten verdwijnen. Die werkwijze blijkt
tot nieuwe onduidelijkheden te leiden,
waarvan opnieuw de cliënt veel last heeft.
Het is aan de wijkverpleegkundigen om
te laten zien dat zij dit alles nog in huis
hebben: zelf zorgen voor scholing en
deskundigheidsbevordering, zelf investeren
in een mooi vak. Met als resultaat dat
de zorgvraag van de cliënt als vertrekpunt
geldt en de benodigde zorg toegankelijk is.
Al met al is het straks weer mogelijk om
het vak in alle facetten van de vijf rollen
– zorgverlener, regisseur, coach, ontwerper
en beroepsbeoefenaar – uit te oefenen.
Daarin wil de wijkverpleegkundige,
gesteund door overheid, beroepsvereniging,
patiëntenfederatie en zorgorganisaties,
investeren. Want zoals altijd geldt:
verandering begint bij jezelf.
http://eerstelijnsverpleegkundigen.nl
Van het Erve, René (red.). Zorg thuis; ongedeeld
en samenhangend. Een wenkend perspectief.
Collegamento Advies, Ede, maart 2009
Meedenken over de ontwikkeling van
de basisvoorziening wijkverpleging?
Neem dan contact op met Mariska
de Bont, beleidsadviseur V&VN
Eerstelijnsverpleegkundigen: m.bont@venvn.nl
PolyMem ® QuadraFoam
helend,
eenvoudig en
pijnverzachtend
BEHANDELING VAN HET ULCUS CRURIS VENOSUM
Ondersteunt tegelijkertijd vier parameters voor een snelle
genezing van het ulcus cruris venosum. Actieve ingrediënten
verzachten de pijn en maken de wondbehandeling eenvoudig.
LAP_ADV_PM_A5_LVW.indd 1
DIVERSE MATEN
MET OF ZONDER NANOKRISTALLIJN ZILVER
06-03-2009 10:08:56