De vallei van de paarden

Gletsjers, massieve, bevroren ijsvlakten die het hele continent omspanden,
bedekten het noordelijk halfrond. Bijna een kwart van het
aardoppervlak lag begraven onder hun onmetelijke, verpletterende
gewicht. Door het water dat binnen hun begrenzingen was ingesloten,
zakte het peil van de oceanen, waardoor kustlijnen zich verder
uitstrekten en landvormen veranderden. Geen enkel deel van de
aardbol was van hun invloed gevrijwaard, gebieden rond de evenaar
werden door regens overspoeld, woestijnen krompen ineen,
maar vlak langs de rand van het ijs was de uitwerking het grootst.
Door het uitgestrekte ijsveld koelde de lucht erboven af, waardoor
vocht in de atmosfeer condenseerde en als sneeuw naar beneden
kwam. Maar dichter bij de kern stabiliseerde de hoge druk zich,
waardoor een extreem droge kou ontstond die sneeuwval naar de
randen wegduwde. De reusachtige gletsjers groeiden aan hun grenzen;
de uitgestrekte ijsvlakte was bijna overal even dik, een ijslaag
van anderhalve kilometer dikte.
Terwijl de meeste sneeuw op het ijs viel en de gletsjer voedde, was
het land ten zuiden ervan droog en bevroren. De constant hoge
luchtdruk boven het centrum veroorzaakte een stroming van koude
droge lucht naar gebieden met een lagere luchtdruk zodat er altijd
een noordenwind over de steppe blies. Die varieerde alleen zo nu
en dan in kracht. Onderweg voerde hij stof mee van de verpulverde
rotsen aan de voet van de gletsjer, die steeds van vorm veranderde.
De zwevende deeltjes werden gezeefd tot een substantie, iets grover
dan klei – löss – en in metersdikke lagen, over honderden kilometers
afstand, neergelegd.
In de winter joeg de huilende wind nog wat sneeuw over het kale
bevroren land. Maar de aarde draaide nog steeds om zijn schuine as
en de jaargetijden bleven elkaar afwisselen. Wanneer de gemiddelde
jaartemperatuur maar een paar graden lager was, ontstond er een
gletsjer; een paar warme dagen hebben geen invloed wanneer ze
het gemiddelde niet veranderen.
In de lente smolt de schaarse sneeuw die op het land viel, en werd
de gletsjerkorst warmer en lekte omlaag, de steppen over . Het
smeltwater liet de bovenlaag van de permanent bevroren grond
voldoende ontdooien om snelwortelende grassoorten en kruiden te
doen opschieten. Het gras groeide snel in de wetenschap dat het leven
maar kort was. Tegen het midden van de zomer stond het als
droog hooi te veld, een heel continent van grasland, met – dichter
bij de oceanen – hier en daar geïsoleerde stukken arctisch bos en
toendra.
In de streken dichter bij de grenzen van het ijs, waar maar een dun-
25