t/m les 23

Congruentie van het naamwoordelijk deel van het gezegde
Grammaticablad Latijn
Roma: t/m les 23
In het Latijn congrueert het naamwoorelijk deel van het gezegde in geslacht, naamval en getal met het onderwerp van de zin. Dit kan ook
met het lijdend voorwerp van de zin, maar dan alleen bij een A.c.I.
Predicatieve bepaling
Een predicatieve bepaling is enerzijds met een naamwoord verbonden als bijvoegelijke bepaling, anderzijds heeft het de functie als
bijwoordelijke bepaling bij het gezegde. Een predicatieve bepaling die uit een zelfstandig naamwoord bestaat, wordt met als vertaald. Een
bijvoegelijk naamwoord kan op twee manieren vertaald worden: 1. Als bijwoord
2. Predicatief (vertalen met als)
Tegenwoordig deelwoord / onvoltooid deelwoord
(participium praesens actief / p.p.a.)
Voorbeelden van tegenwoordige deelwoorden in het Nederlands zijn gillend,
lachend, pratend, enz. Een tegenwoordig deelwoord is in het Nederlands te
herkennen aan de kenmerkende letters –nd.
Een p.p.a. is in het Latijn een werkwoordsvorm met naamvallen. Een p.p.a.
wordt gevormd door achter de stam van een werkwoord uitgangen te plaatsen.
Een p.p.a past zich aan in getal/geslacht/naamval aan het woord waar het bij
hoort, net zoals een bijvoeglijk naamwoord dit doet. Het congrueert dus vaak
(maar niet altijd) met een naamwoord.
Vertaling p.p.a
De zin ‘canes latrantes non mordent’ kun je op vier verschillende manieren vertalen:
a. Blaffende honden bijten niet.
b. Honden, die blaffen, bijten niet.
c. Blaffend bijten honden niet.
d. Honden bijten niet, hoewel/omdat/terwijl/wanneer zij blaffen.
Het Latijn maakt het meest gebruik van de vertalingsmogelijkheden c en d. De context én het eigen taalgevoel maakt echter duidelijk welke
vertaling binnen de context van een verhaal de meest gewenste is.
Let op:
1. Indien een p.p.a niet met een naamwoord overeen komt in naamval/getal/geslacht, maak je van het ppa een zelfstandig naamwoord door
er een lidwoord voor te plaatsen.
2. Vertaal een p.p.a. nooit als het hoofdwerkwoord van een zin!
Verleden deelwoord / voltooid deelwoord
(participium perfectum passief / p.p.p.)
Voorbeelden van het verleden deelwoord in het Nederlands zijn
geroepen (zijnde) of gevreesd (zijnde).
Het p.p.p. wordt gevormd door achter de stam van het werkwoord -t- te
plaatsen, daarachter komen de uitgangen. (de uitgangen van groep 1 en 2)
Soms verandert de stam of verandert de -t- in een -s-.
© gromatica
ev
mv
ev
mv
nom.
gen.
dat.
acc.
abl.
nom.
gen.
dat.
acc.
abl.
nom.
gen.
dat.
acc.
abl.
nom.
gen.
dat.
acc.
abl.
mannelijk vrouwelijk onzijdig
clamans
clamant-is
clamant-i
clamant-em
clamant-e
clamant-es
clamant-ium
clamant-ibus
clamant-es
clamant-ibus
clamans
clamant-is
clamant-i
clamant-em
clamant-e
clamant-es
clamant-ium
clamant-ibus
clamant-es
clamant-ibus
clamans
clamant-is
clamant-i
clamans
clamant-e
clamant-ia
clamant-ium
clamant-ibus
clamant-ia
clamant-ibus
mannelijk vrouwelijk onzijdig
clamat-us
clamat-i
clamat-o
clamat-um
clamat-o
clamat-i
clamat-orum
clamat-is
clamat-os
clamat-is
clamat-a
clamat-ae
clamat-ae
clamat-am
clamat-a
clamat-ae
clamat-arum
clamat-is
clamat-as
clamat-is
clamat-um
clamat-i
clamat-o
clamat-um
clamat-o
clamat-a
clamat-orum
clamat-is
clamat-a
clamat-is