Overbetuwe, dijk van een gemeente - t Pakhuis Hemmen
Overbetuwe, dijk van een gemeente - t Pakhuis Hemmen
Overbetuwe, dijk van een gemeente - t Pakhuis Hemmen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Huidige cultuurlandschap zoete vrucht <strong>van</strong><br />
het eeuwenlange functioneren <strong>van</strong> de <strong>dijk</strong>
Poortgebied <strong>van</strong> de delta; water vaagde stuwwallen weg
Late IJzertijd<br />
Vroeg Romeinse tijd<br />
Laat Romeinse tijd
Dijkloze landschap al in Romeinse Tijd volop bewoond; vruchtbare<br />
oeverwallen magneet voor boeren
Mens was in de ban <strong>van</strong> <strong>een</strong> bezielde natuur, <strong>van</strong> de ´Ganga´ <strong>van</strong><br />
de Waal; rituele deposities
Eerste poging tot waterbeheersing, de dam <strong>van</strong> Drusus
Grootscheepse waterbeheersing door <strong>dijk</strong>bouw; weergaloos grote<br />
aanslag op de ruimte voor de rivier
Fasegewijze verovering land op de Waal schematisch voorgesteld<br />
Fase <strong>van</strong> vrede tussen mens<br />
en rivier; rivier heeft nog alle<br />
vrijheid en ruimte<br />
Dorpen zijn ontstaan op de<br />
natuurlijke hoogten:<br />
oeverwallen en opduikingen<br />
uit de IJstijd<br />
Deze hoogten bieden kans<br />
op droge voeten en gebruik<br />
<strong>van</strong> vruchtbaar land
Strijd tegen het water ontbrandt, 1 e stap wording dorpspolders<br />
Rivier ontlast zich via<br />
overloopgeulen in de<br />
oeverwal naar de woeste<br />
komgronden<br />
Noodzaak tot uitbreiding <strong>van</strong><br />
het boerenland<br />
Zij- en achterkaden<br />
beschermen het cultuurland<br />
tegen het water uit de<br />
overloopgeulen en de<br />
komgronden
Dijkring dorp bijna voltooid, 1 e stap aanleg rivier<strong>dijk</strong><br />
Ontginningen in de delta beroven<br />
de rivier <strong>van</strong> veel ruimte; de rivier<br />
wordt opstandig; te meer omdat<br />
die herhaaldelijk wordt overstelpt<br />
met water <strong>van</strong> de bovenrivier,<br />
water dat sneller dan ooit kwam<br />
toestromen als gevolg <strong>van</strong><br />
ontbossingen.<br />
Aanleg <strong>van</strong> voorkaden om het<br />
boerenland op de oeverwal zelf te<br />
beschermen tegen de wassende<br />
rivier
Geboorte <strong>van</strong> het waterschap<br />
Behoefte aan afdamming <strong>van</strong> de<br />
overloopgeulen in de oeverwal<br />
voor ontginning <strong>van</strong> de<br />
komgronden<br />
Honger noopt dorpen samen te<br />
werken bij uitbouw voorkaden tot<br />
gesloten be<strong>dijk</strong>ing
Eindfase in de wording <strong>van</strong> de dorpspolders<br />
Sluiting <strong>dijk</strong>ring effent weg<br />
voor het cultiveren <strong>van</strong> de<br />
komgronden<br />
De dorpen zijn gedwongen ook<br />
samen te werken in de<br />
afwatering; er wordt <strong>een</strong><br />
gem<strong>een</strong>schappelijke wetering<br />
aangelegd
Ontstaan buitenpolders, reservering gebieden voor waterberging<br />
Aanleg aanvullende<br />
voorzieningen voor<br />
waterbeheersing, boezems,<br />
gemalen<br />
Voltooiing infrastructuur <strong>van</strong> de<br />
<strong>dijk</strong> met de wording <strong>van</strong> de<br />
uiterwaarden en de inpoldering<br />
hier<strong>van</strong>
Aanpassingen voor de strijd met het water<br />
Aanpassing boerenstelsel <strong>van</strong><br />
<strong>dijk</strong>en, kaden, watergangen en<br />
sluizen voor militaire<br />
doeleinden: inundaties<br />
Waterbeheersing in het teken<br />
<strong>van</strong> strijd tegen en met het<br />
water; flexibel<br />
watermanagement
Resultaat ontworsteling aan de rivier; lappendeken dorpspolders
Dijktype: dode (kronkel)waard<strong>dijk</strong>. Relatie met het natuurlijke<br />
riviersysteem; meanders, kronkelwaarden
Hoe Dodewaard aan zijn naam komt; het verzwolgen dorpsdeel
Dodewaard<strong>dijk</strong> Ammerzoden;<br />
aan de wieg <strong>van</strong> het waterschap
Invloed ontginningen<br />
op riviergedrag.<br />
Ecologische ramp<br />
langs de Neder-Rijn?
Water liep <strong>van</strong>uit Rijnmeander en bypass naar komgebied<br />
Bergerden; de eerste <strong>dijk</strong>jes
Eerste strijd tegen het water in Randwijk. Wijk (streek;<br />
rechtsgebied) aan de rand <strong>van</strong> de meandergordel?
Sluiting <strong>dijk</strong>ring: verbond tegen heug en meug tussen Slijk Ewijk<br />
en Oosterhout
Loenen, heerlijkheid beschermd door moerassen en kaden
Dijk maakte duurzame cultivering mogelijk
Beloofd land had <strong>een</strong> schaduwkant: de waterwolf. De <strong>dijk</strong>en werden <strong>een</strong><br />
strijdperk <strong>van</strong> mens en water
Dijkenbiografie-kaart Betuwe; landschapselementen vertellend over het<br />
eeuwenlange lot <strong>van</strong> de <strong>dijk</strong>
De klassieke <strong>dijk</strong>; het profiel; laagjes <strong>van</strong> bloed, zweet en tranen
Oeverwal<strong>dijk</strong> opgetrokken uit strangslib; Luijen<strong>dijk</strong>; <strong>dijk</strong>specie bij<br />
voorkeur in de uiterwaarden gewonnen
Sporen <strong>van</strong> aardhaling langs de buitent<strong>een</strong> <strong>van</strong> de Rijn<strong>dijk</strong> bij<br />
Zevenaar: <strong>dijk</strong>dellen
Wielen en uitge<strong>dijk</strong>t land langs de binnenzijde <strong>van</strong> schaar<strong>dijk</strong>en;<br />
de Kwaden<strong>dijk</strong>
Landschap <strong>van</strong> de ring<strong>dijk</strong>, sporen <strong>van</strong> onderhoud
Sporen <strong>van</strong> <strong>dijk</strong>onderhoud: de schaar<strong>dijk</strong>
Sporen <strong>van</strong> <strong>dijk</strong>bouw en -herstel: doorlagen, crevassen
Uitlagen, binnenwielen, overslag en kwelkommen
Inlagen, buitenwielen, strangen; uitge<strong>dijk</strong>t land
Verdronken dorpen, reuzenwielen, overslag
Sporen <strong>van</strong> <strong>dijk</strong>onderhoud en –herstel: dwars<strong>dijk</strong>en
Spanjaards<strong>dijk</strong>
Dijklandschap; uniek strijdperk <strong>van</strong> mens en natuur
Dijkrondje <strong>Overbetuwe</strong>: wielencomplex Waaiensteinkolk; grote <strong>dijk</strong>verlegging<br />
1809
Enorme overstroming, tot voorbij Culemborg
Dief<strong>dijk</strong> begaf het; water rukte op tot aan de Kinder<strong>dijk</strong>
Doorbraken 1682 en 1820; verdronken Oosterhout
Zandkolk, Verburgtskolk, stille getuigen <strong>van</strong> de ramp <strong>van</strong> 1820
Leven tiert welig rond de wielen
Zandkolk; de stem en de verdronken <strong>dijk</strong>wacht
Loenen, wonde plek in de Betuwse <strong>dijk</strong>; de Grote Kolk
Agressief kribben heer <strong>van</strong> Doddendaal rampzalig voor Loenen
Landgoed ontstaan dankzij de overslag
Zwarte Kuil in Loenen; de ondergrondse geheimen
Spookgelui in de kerstnacht
Woerden in de cascaderoute; gelegen dicht bij <strong>van</strong> oudsher kwetsbare<br />
<strong>dijk</strong>en
Engwoerd in de Romebuurt<br />
<strong>van</strong> Herveld Noord; boerenerf<br />
opgerekt met akkers
Dorpelingen werken samen;<br />
<strong>Hemmen</strong>, <strong>een</strong> grote woerd
Crevasse bij De Dijk, oeroude kolk; rivierdynamiek
Thomaswaai in Lakemond, de taal <strong>van</strong> de vorm
Thomaswaai mei 2013
Kolk bij het Pierennest; buitenwiel, verland en toch sprekend
Pierennest; wormeninvasie met kwel
Het verdronken Heteren; <strong>dijk</strong> 1593 belaagd door ambitieus kribben<br />
heer <strong>van</strong> Doorwerth in flessenhals rivierbedding
Kerk buiten<strong>dijk</strong>s in 1642; water en ijs bemoeilijkten kerkgang;<br />
aanleg groene <strong>dijk</strong> 19 e eeuw
Afgedankte <strong>dijk</strong> werd vluchtheuvel
Rietkolk in Heteren; <strong>dijk</strong> op hecht staal weerstond aanvallen <strong>van</strong> de rivier<br />
in <strong>een</strong> bottleneck
Kolk bij Hoogeweide; rabattenlandschap met wiel dans <strong>van</strong> de<br />
ruilverkaveling ontsprongen
Hoogeweide; watergeest, de necker of bullebak, jaagt kinderen de<br />
stuipen op het lijf
Kolk bij De Lindenboom; Drielse <strong>dijk</strong> bedreigd door agressieve<br />
gekrib <strong>van</strong> Doorwerth; de Aanval
Kattenlinde Driel; heksen dansen aan rijen met volle maan
Kolk bij de Nieuwstad, raakt <strong>een</strong> Romeins verleden
Watersnood 1926 <strong>een</strong> dubbeltje op zijn kant
Dijkmagazijn De Koeweide, lange tijd nog net Driels. Nog altijd <strong>een</strong><br />
uitgelezen plek om te verhalen over de <strong>dijk</strong>en in Elden, Driel en elders in<br />
de Over-Betuwe.
Tijd vol dynamiek; nieuwe trends met betekenis voor de <strong>dijk</strong> en<br />
zijn landschap: ecologische akkers in Doornik bij Bemmel; land dat<br />
motief <strong>van</strong> de <strong>dijk</strong>bouw verzinnebeeldt
Herboren liefde voor moeder aarde en boerenwerk; urban farming,<br />
kans om relatie tussen land en <strong>dijk</strong> te herontdekken
Doorkijk naar <strong>een</strong> natte en hete toekomst; klimaat verandert. Nieuwe<br />
kansen voor voedsel <strong>van</strong> eigen bodem
Klimaatomslag geeft reden tot herbezinning op de <strong>dijk</strong>; revolutionaire<br />
ideeën; cascaderoutes
Puzzelen over de <strong>dijk</strong> om duurzaam te kunnen wonen en werken<br />
in de delta; scenario’s
Mammoet<strong>dijk</strong>en, ‘doorbraakvrij’ en superbreed
Omgaan met het erfgoed <strong>van</strong> de <strong>dijk</strong>; wijsheden <strong>van</strong> het verleden<br />
herkenbaar doorgeven voor <strong>een</strong> breed gedragen ontwerp en voor <strong>een</strong><br />
vitale, inspirerende delta